training: Didactische analyse

Transcriptie

1 training:

2 >Inhoud > Inhoud 2 > Over deze training 3 > De fasen in een les 6 > De kernbegrippen van een didactische analyse 9 > Beginsituatie en doelstellingen 12 > Persoonlijke leerdoelen 15 > Didactische werkvormen 18 > Evalueren 22 > Theoriebron 1: Fasen in een les 23 > Theoriebron 2: Beginsituatie en doelstelling 24 > Theoriebron 3: SMART 25 > Theoriebron 4: Didactische werkvormen 26 > Theoriebron 5: Leerstof, leeractiviteit en onderwijs-leermiddelen 28 > Theoriebron 6: Evalueren 29 > Werkmodel: Kernbegrippen van de didactische analyse 30 > Werkmodel: De didactische analyse 31 > Werkmodel: Werkproces > Werkmodel: Brainstormen 34 > Werkmodel: Woordenlijst 36 > Werkmodel: Logboek 37 > Beoordeling 38 > Specificaties 40 Colofon Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Postbus KB Meppel Tel.: Fax: info@edu-actief.nl Internet: Inge Stekelenburg-Zwiers en ROC Mondriaan Auteurs Titel Vormgeving Binnenwerk: DBD design/ruurd de Boer, omslag: Tekst in Beeld/Hubi de Gast Foto s Uitgeverij Edu Actief b.v. ISBN Copyright 2010 Uitgeverij Edu Actief b.v. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, microfilm, fotokopie of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikelen 16h t/m 16m Auteurswet 1912 jo. Besluit van 27 november 2002, Stb. 575, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoeding te voldoen aan de Stichting Reprorecht te Hoofddorp (Postbus 3060, 2130 KB) of contact op te nemen met de uitgever voor het treffen van een rechtstreekse regeling in de zin van art. 16l, vijfde lid, Auteurswet De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden.

3 >Over deze training In deze training oefen je een lesvoorbereiding maken. De lesvoorbereiding doe je aan de hand van het lesmodel van Van Gelder. Doelstellingen Je kunt op een schematische manier een les voorbereiden. Je kunt een didactische analyse van Van Gelder invullen. Je kunt een relatie leggen tussen de kernbegrippen van de didactische analyse. Je kunt in een les differentiëren. Je kunt een les geven naar aanleiding van een didactische analyse. Je toekomstige collega Naam: Leeftijd: Werkzaam als: Jelte van den Berg 26 jaar Onderwijsassistent op een reguliere basisschool Medewerkers: Een team van 12 groepsleerkrachten, 1 remedial teacher en 2 onderwijsassistenten Soort werkzaamheden: Belangrijkste tool in zijn werk: Uitdaging in zijn werk: Grootste moeilijkheid: Wat er moet veranderen: Grootste blunder: Waaraan wil je werken: Verlengde instructie aan groep 3, inzet bij uitvoering handelingsplannen, allerhande werkzaamheden zoals kopiëren Kennis overbrengen aan kinderen Een les geven die goed in elkaar zit Rekening houden met individuele verschillen Voor elk niveau passende leerstof Voor ik het wist ging de schoolbel en moesten de kinderen van groep 8 naar huis. We hadden net een uur geknutseld en ik stond in een vreselijk rommelig lokaal. De groepsleerkracht en ik moesten alles zelf opruimen. De volgende keer zal ik eerder stoppen en laat ik de kinderen meehelpen opruimen. De les op een overzichtelijke manier voorbereiden Beoordeling Je traint de vaardigheid invullen van een didactische analyse. In hoeverre je deze vaardigheid beheerst, wordt als volgt beoordeeld: 1. je actieve deelname tijdens de lessen 2. een persoonlijk verslag met daarin: het trainingslogboek een STARR-reflectie op de training 3. een demonstratie. Uitgeverij Edu Actief b.v. 3

4 Persoonlijk verslag Het persoonlijk verslag inleveren voor: In het persoonlijk verslag houd je bij wat je hebt gedaan en wat je hebt geleerd. Het persoonlijk verslag bestaat uit een trainingslogboek en een STARR-reflectie. Het trainingslogboek bestaat uit een schrift of een snelhechter waarin je notities bewaart. Voor elke opdracht of oefening noteer je de antwoorden op de vragen. Na elke oefening leg je ook de reflectie vast op papier. Het trainingslogboek werk je netjes uit. De STARR-reflectie doe je aan het eind van de training. Je kiest, met behulp van je trainingslogboek, een aantal voor jou belangrijke opdrachten en oefeningen uit. Deze opdrachten of oefeningen verwerk je in een STARR. Hieronder staat de opzet van een STARR. Werkmodel: Logboek Situatie en Taak Omschrijf de situatie en geef daarbij aan welke taak/rol jij had. Actie en Resultaat Omschrijf welke acties/handelingen je op dat moment hebt ondernomen en wat hiervan het resultaat was. Reflectie Beschrijf hoe jij je op dat moment in de situatie voelde. Beschrijf waarom je op deze manier hebt gehandeld. Beschrijf hoe je het de volgende keer anders zou aanpakken. Demonstratie: les geven Deze demonstratie doe je op: 1. de casus Je gaat aan het eind van deze training een les geven aan een groepje van maximaal vier studenten van je eigen opleiding. Je mag zelf een onderwerp bedenken. Het moet een les zijn op het niveau van een mbo-deelnemer. 2. de bijzonderheden Je geeft de les aan de hand van een didactische analyse. Bedenk een interessant onderwerp voor je klasgenoten. De les moet een duidelijke inleiding, kern en afsluiting hebben. De les mag maximaal 30 minuten duren. 3. voorbereiding Het is belangrijk om deze demonstratie goed voor te bereiden. Je geeft de les aan de hand van een didactische analyse. Dat houdt in dat je de volgende zaken in kaart brengt: beginsituatie (voor de deelnemers en voor jezelf) doelstelling (voor de deelnemers en voor jezelf) didactische werkvorm leerstof leeractiviteiten onderwijsleermiddelen evaluatie. Vul een lesvoorbereidingformulier in. Zorg ervoor dat de doelstelling aansluit bij de beginsituatie. Stel differentiërende eisen. Dat betekent dat je zo veel mogelijk kijkt naar individuele verschillen tussen de deelnemers. Kies passende werkvormen. 4

5 4. uitvoering Voer de demonstratie uit. 5. beoordeling De punten waarop je wordt beoordeeld tijdens je demonstratie, kun je achter in dit boek vinden in het hoofdstuk Beoordeling. Laat je klasgenoten jouw les evalueren. Nadat je de les zelf hebt geëvalueerd, ga je deze nabespreken met de docent. Let hierbij vooral op jouw lesdoelen en persoonlijke leerdoelen. Schrijf ook zelf een korte evaluatie over de gegeven les. Taal Taal Taal Taal Neem deze training door en onderstreep de woorden die je niet kent. Neem deze woorden over in je woordenlijst en zet de betekenis erbij. Nieuwe, onbekende woorden die je tegenkomt tijdens deze training voeg je toe aan de woordenlijst. Na afloop van de training neem je dit overzicht op in je taalportfolio. Werkmodel: Woordenlijst Uitgeverij Edu Actief b.v. 5

6 >De fasen in een les Doelstellingen Je kunt de drie fasen in een les benoemen. Je kunt een omschrijving geven van elk van de drie fasen. Je herkent de drie fasen in een gegeven les. Je kunt een les opzetten die uit de drie fasen bestaat. 1. Opdracht: De drie fasen in een les Een les kent een bepaald verloop dat altijd hetzelfde is: een inleiding, een kern en een afsluiting. Geef van deze begrippen een korte omschrijving en een voorbeeld. Theoriebron 1: Fasen in een les 1. Inleiding: 2. Kern: 3. Afsluiting: 2. Opdracht: De inleiding van een les De kinderen gaan niet uit zichzelf aan de slag met de lesstof of een activiteit. Een les heeft een inleiding nodig. De inleiding is hét moment om de interesse van de kinderen te wekken. Een inleiding moet dus pakkend zijn. Lees de volgende casus en bedenk drie verschillende inleidingen. Ineke geeft een rekenles aan groep 1 aan de hand van lieveheersbeestjes. In de kern van deze les zal ze met de kinderen de stippen van de vleugels gaan tellen. Inleiding 1: Inleiding 2: 6

7 Inleiding 3: 3. Opdracht: Herken de drie fasen in een casus Als onderwijsassistent zou je de drie fasen in een les moeten kunnen herkennen. Probeer het eens aan de hand van de volgende casus. Casus Als de kinderen van groep 7 om uur het klaslokaal binnenkomen, zien ze op een digitaal schoolbord een afbeelding van Europa. De hoofdsteden van alle landen zijn weergegeven met een stip. Alleen de namen staan er niet bij! Als alle kinderen stil zijn, begint de groepsleerkracht te praten. Hij vraagt de groep wat ze op het bord zien. Hij vertelt dat ze de vorige keer alle landen hebben benoemd en dat ze in deze les de daarbij behorende hoofdsteden zullen noemen. Hij deelt De Grote Bosatlas uit. De leerlingen gaan druk aan de slag en na 45 minuten zijn de eerste leerlingen klaar. Na een uur zijn ook de anderen klaar. De groepsleerkracht vraagt of de leerlingen alles hebben kunnen invullen. Op welke wijze probeert de groepsleerkracht de interesse te wekken? Wat hoort bij de inleiding van de les? Wat doen de kinderen in de kern? Wat gebeurt er in de afsluiting? 4. Oefening: Herken de drie fasen in een les Niet alleen de lessen op de basisschool bestaan uit de drie hierboven genoemde fasen. Ook in het vo- en mbo-onderwijs kent men deze fasen. Het doel van deze opdracht is dat je de drie fasen in een les bij jou op de opleiding herkent. Voorbereiding Deze opdracht doe je individueel. Kies een les die jou geschikt lijkt om te observeren. Geef van tevoren bij de desbetreffende docent aan dat je zijn les voor deze opdracht zult gebruiken. Geef aan dat het om de fasen in een les gaat, niet om zijn gedrag. Je hebt voor deze opdracht pen en papier nodig. Uitvoering Beschrijf van de door jou gekozen les wat de inleiding, de kern en de afsluiting zijn. Let op de docent, de studenten en de duur. Controle Ging de docent akkoord? Lukte het je de drie fasen te herkennen en te beschrijven? Lukte het je tijdens de les de vragen hiervoor te beantwoorden? Uitgeverij Edu Actief b.v. 7

8 Reflectie Wat deed de docent tijdens deze fasen? Wat deden de studenten tijdens deze fasen? Hoelang duurden deze fasen? Welke fase vind jij het meest waardevol? Beschrijf je bevindingen in je trainingslogboek. 5. Oefening: Zelf een lesopzet maken Wanneer je als onderwijsassistent een activiteit of een les gaat doen, moet deze ook bestaan uit de drie fasen. De fasen moeten elkaar logischerwijs opvolgen, maar er moet wel een duidelijk onderscheid zijn. Voorbereiding Deze opdracht doe je in tweetallen. Bepaal voor welk vakgebied jullie een lesopzet gaan maken. Bepaal hoelang de totale activiteit/les gaat duren. Ga eerst brainstormen over een aantal ideeën voor deze activiteit/les. Uitvoering Kies uit bovenstaande ideeën de meest bruikbare uit. Maak een lesopzet met de drie fasen. Schrijf bij elke fase hoelang deze gaat duren. Beschrijf wat de leerlingen doen in deze fase. Beschrijf wat de groepsleerkracht doet in deze fase. Controle Is het gelukt om gezamenlijk tot een lesopzet te komen? Is het gelukt bij alle fasen een tijdsindicatie te geven? Reflectie Welke fase duurt het langst? In welke fase zijn de leerlingen zelf het meest actief? Neem de uitwerking op in je trainingslogboek. Lesgeven op een basisschool. 8

9 >Theoriebron 1: Fasen in een les Een les of activiteit bestaat uit de volgende drie fasen: inleiding kern afsluiting. Je zult ergens moeten starten met de les. We noemen dit de inleiding. In de inleiding probeer je de interesse van de leerling te wekken. Je probeert het onderwerp bij de leerlingen onder de aandacht te brengen. Ook laat je de leerlingen weten waarover deze les zal gaan. Vaak staat een les niet op zichzelf en is deze een onderdeel van een reeks lessen. In de inleiding kom je nog even terug op de inhoud van de vorige les. Je laat een afbeelding zien en vraagt: Wie weet wat we hier zien? Je vraagt: Wie weet nog aan welke sommen we gisteren hebben gewerkt? Op het digitale schoolbord projecteer je een kaart van Italië. De kinderen kijken geïnteresseerd naar het bord en vragen elkaar: Wat zullen we gaan doen? In de kern vinden de leeractiviteiten plaats. Denk hierbij aan de instructie van de docent en het werken aan de opdracht. In deze fase gaat de leerling vaak zo veel mogelijk zelf aan de slag. Deze fase zal de meeste tijd in beslag nemen. De leerlingen gaan aan de slag met de opdrachten van bladzijde 56 uit het rekenboek. Een groepje leerlingen is bezig met het proefje: drijven en zinken. Ze laten een voorwerp in een accubak met water vallen en kijken of het blijft drijven of gaat zinken. In de afsluiting rond je de les af. Vaak is dit ook een goed moment om het een en ander te evalueren. Wat is jullie opgevallen tijdens deze proef? Het viel me op dat jullie het lastig vonden de woorden in alfabetische volgorde op te schrijven. Wie kan mij vertellen hoe dat komt? Het is mij opgevallen dat het groepje van Jorien lang aan het overleggen was voordat jullie daadwerkelijk aan de slag gingen. Hoe kwam dat? Kijk eens naar de mooie tekening van Juliet! Uitgeverij Edu Actief b.v. 23

10 >Werkmodel: Kernbegrippen van de didactische analyse Binnen de didactische analyse wordt gebruikgemaakt van zeven kernbegrippen. Hieronder worden deze begrippen uitgelegd: Beginsituatie Wat weet je al over de leerlingen: Wat is hun niveau? Hebben ze deze stof al eerder gehad of is het de eerste keer? Heb je het vermoeden dat deze les aansluit bij hun interesse? Verwacht je dat ze gemotiveerd zijn? Ook kun je hier iets vertellen over de leeftijd, het aantal leerlingen, de verhouding jongens/meisjes, het tijdstip, het moment in het jaar, bijzondere gebeurtenissen en het weer. Doelstelling Wat moet de leerling aan het eind van de les kunnen/kennen/hebben ervaren/enzovoort? Leerstof Welke stof/oefeningen moeten de leerlingen lezen/maken? Didactische werkvorm Hoe bied je de stof aan? Leeractiviteit Wat moeten de leerlingen doen? Onderwijsleermiddelen Welke leermiddelen wil je inzetten? Evaluatie In hoeverre zijn de lesdoelen en persoonlijke leerdoelen gerealiseerd? 30

11 >Beoordeling Naam deelnemer: Namen groepsgenoten: Groep: Docent: Blok/periode: Onderwerp: Product Criteria Voldoende Onvoldoende Actieve deelname in de les Persoonlijk verslag De student was voldoende aanwezig. De student leverde een positieve bijdrage in zijn groepje. De student leverde een actieve bijdrage in de les. Het persoonlijk verslag bevat alle onderdelen. Trainingslogboek is goed bijgehouden is netjes en verzorgd. STARR Er is van meer opdrachten een STARR gemaakt. De STARR bevat de onderdelen situatie, taak, actie, resultaat en reflectie. De STARR geeft aanleiding tot verbeterpunten. Demonstratie Een les geven: De student heeft de didactische analyse correct toegepast. De les heeft een duidelijke inleiding, kern en afsluiting. Er is rekening gehouden met de individuele leerling. Het onderwerp sluit aan bij mbo-leerlingen. De omgang met materialen en middelen. De student gaf blijk van voldoende theoretische achtergrond. 38

12 Product Criteria Voldoende Onvoldoende Mondeling en schriftelijk taalgebruik Mondeling taalgebruik Schriftelijk taalgebruik De teksten zijn in correct Nederlands geschreven. Overige Eindoordeel Onvoldoende Voldoende Goed > Datum: Paraaf docent: Paraaf deelnemer:... Uitgeverij Edu Actief b.v. 39