INHOUD DEEL I. INLEIDING 1 I. Arbeid en recht 1 Hoofdstuk 1. Algemeen 1 Hoofdstuk 2. Beknopt historisch overzicht 1 Bibliografie 3 II. Arbeidsrecht: toepassingsgebied 3 Hoofdstuk 1. Toepassingsgebied ratione personae 3 Hoofdstuk 2. Toepassingsgebied ratione materiae 3 Hoofdstuk 3. Toepassingsgebied ratione loci 4 III. Eigenheid van de rechtstak 4 IV. Arbeidsrecht: publiek recht of privaatrecht? 5 V. De bronnen van het arbeidsrecht 5 Hoofdstuk 1. Overzicht van de rechtsbronnen 5 Afdeling 1. Internationale rechtsbronnen 5 Bibliografie 7 Afdeling 2. Nationale rechtsbronnen 9 1. De grondwet 9 2. De wet 9 3. Rechtspraak 10 4. Rechtsleer 10 5. Andere rechtsbronnen 10 Afdeling 3. Eigen rechtsvorming 10 1. Conventioneel recht 10 2. Eigen rechtsvorming van reglementaire aard 11 Hoofdstuk 2. Hiërarchie van de rechtsbronnen 11 Bibliografie 12 VI. Taalgebruik in sociale verhoudingen 13 Hoofdstuk 1. Een gemeenschapsbevoegdheid 13 Hoofdstuk 2. Het Nederlandse Taaldecreet 13 Hoofdstuk 3. Het Franse Taaldecreet 14 Hoofdstuk 4. De Bestuurstaalwet 14 Algemene bibliografie 14 VII
Synopsis van het Belgisch arbeidsrecht DEEL II. RECHT I.V.M. DE ARBEIDSMARKT 15 I. Arbeidsmarkt, sociale concurrentie en recht 15 II. Organisatie van de arbeidsmarkt 16 Hoofdstuk 1. Het vrije verkeer van werknemers binnen de Europese Unie 16 Hoofdstuk 2. De beperking van de toegang tot de nationale arbeidsmarkt voor werknemers van buiten de Europese Unie: de contingentering op nationaal niveau 17 Bibliografie 19 Hoofdstuk 3. De beperking van de toegang tot bepaalde segmenten van de nationale arbeidsmarkt: de contingentering op het niveau van sommige bedrijfstakken 19 Afdeling 1. Het havenbedrijf 19 Bibliografie 20 Afdeling 2. De sector van de diamantbewerking 20 Afdeling 3. De koopvaardij 20 Bibliografie 20 III. De arbeidsbemiddeling 21 Hoofdstuk 1. Arbeidsbemiddeling, arbeidsvoorziening en plaatsing 21 Hoofdstuk 2. De organisatie van de arbeidsbemiddeling 21 Bibliografie 22 Hoofdstuk 3. Aanverwante rechtstoestanden 22 Afdeling 1. Uitzendarbeid en terbeschikkingstelling 22 Afdeling 2. Outplacement 23 Bibliografie 23 IV. Recht i.v.m. werkgelegenheid 24 Hoofdstuk 1. Algemene werkgelegenheidsbevorderende maatregelen 24 Afdeling 1. Het drukken van loon- en arbeidskosten 24 1. Loonvorming: van vrije naar geleide onderhandelingen 24 2. Procedure om de loonnorm vast te leggen 25 3. Bijsturingsmechanismen 26 Afdeling 2. Het realiseren van een grotere soepelheid van loonen arbeidsvoorwaarden 26 Bibliografie 27 Afdeling 3. De herverdeling van de beschikbare arbeid(stijd) 27 Bibliografie 28 Afdeling 4. Verhoging van de inzetbaarheid van de werknemers (employability) 28 VIII
Inhoud Bibliografie 28 Hoofdstuk 2. Werkgelegenheidsbevorderende maatregelen ten voordele van bepaalde risicogroepen 28 DEEL III. INDIVIDUEEL ARBEIDSRECHT 31 I. De arbeidsovereenkomst 31 Hoofdstuk 1. Begrip 31 Bibliografie 32 Hoofdstuk 2. Band van ondergeschiktheid 32 Afdeling 1. Inhoud 32 Afdeling 2. Evolutie 32 Afdeling 3. Bewijs 33 Afdeling 4. Beoordelingselementen 34 Afdeling 5. Andere gelijkaardige overeenkomsten 34 Afdeling 6. Schijnzelfstandigen 35 Bibliografie 35 Hoofdstuk 3. Bewijs van de individuele arbeidsovereenkomst 36 Bibliografie 38 II. Het sluiten van de overeenkomst 39 Hoofdstuk 1. Aanwervingsvrijheid en aanwervingsrecht 39 Afdeling 1. Verplichting tot aanwerving van bepaalde arbeidskrachten 39 Afdeling 2. Discriminatieverbod 40 1. Dertig jaar discriminatiewetgeving 40 2. De nieuwe antidiscriminatiewetgeving 41 Bibliografie 43 Afdeling 3. Selectiecriteria 44 1. Algemene criteria 44 2. Criteria voor wederaanwerving 44 Afdeling 4. Verplichtingen van de werkgever t.a.v. de sollicitant 44 1. Basis 44 2. Plichten 45 3. Gedragsregels 45 Bibliografie 46 Afdeling 5. Het aanwervingsonderzoek 47 1. Verplicht medisch onderzoek 47 2. Uitbreiding tot andere werknemers 47 3. Medische tests 48 Bibliografie 48 IX
Synopsis van het Belgisch arbeidsrecht Afdeling 6. De aanwervingsmelding 48 Bibliografie 49 Hoofdstuk 2. Algemene beginselen van het contractenrecht in het raam van de arbeidsovereenkomst 49 Afdeling 1. Wilsautonomie van de partijen 49 Afdeling 2. Consensualisme 49 Afdeling 3. Contract is wet 50 Afdeling 4. Uitvoering van de overeenkomst te goeder trouw 50 Bibliografie 50 Hoofdstuk 3. Geldigheidsvereisten 51 Afdeling 1. Bekwaamheid 51 1. Minderjarigen 51 2. Gehuwde personen 51 3. Onbekwaamverklaarden 51 Afdeling 2. Geldige toestemming 52 1. Dwaling 52 2. Geweld 52 3. Bedrog 52 4. Benadeling 53 Bibliografie 53 Afdeling 3. Geoorloofd voorwerp en oorzaak 54 Hoofdstuk 4. Vormvereisten 55 Afdeling 1. Filosofie 55 Afdeling 2. Principes 55 Hoofdstuk 5. Soorten arbeidsovereenkomsten 56 Afdeling 1. Duur waarvoor de arbeidsovereenkomst werd aangegaan 56 1. Algemeen 56 2. Opeenvolgende arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd 57 Afdeling 2. Precisering van het te verrichten werk 58 Bibliografie 58 Afdeling 3. Aard van het werk of hoedanigheid van de persoon die de arbeid presteert 59 Bibliografie 60 Afdeling 4. De vervangingsovereenkomst 61 1. Principe 61 2. Vormvereisten 61 3. Modaliteiten 62 A. Arbeidsovereenkomst voor arbeiders of bedienden 62 X
Inhoud B. Het proefbeding 62 C. Arbeidsovereenkomst voor bepaalde of onbepaalde tijd 62 D. Arbeidsovereenkomst voor voltijdse of deeltijdse arbeid 63 4. Beëindiging 63 A. Vervangingsovereenkomst voor bepaalde tijd 63 B. Vervangingsovereenkomst voor onbepaalde tijd 64 Bibliografie 65 Afdeling 5. Deeltijdse arbeid 65 1. Wat is deeltijdse arbeid? 65 2. Vormvereisten 66 3. De bescherming van de deeltijdse werknemer 66 A. De éénderde-regel 66 B. De drie-urenregel 67 C. De bekendmaking van de werkroosters 67 D. De werkgever moet bepaalde documenten bijhouden 67 E. Een te grote flexibiliteit is financieel niet aantrekkelijk voor de werkgever 68 F. Deeltijdse arbeid als uitzondering 68 G. Discriminatieverbod 68 H. Varia 68 Bibliografie 69 Hoofdstuk 6. De inhoud van de overeenkomst 69 Bibliografie 69 Afdeling 1. Verboden bedingen 69 1. Bepaalde ontbindende bedingen 69 2. Het wijzigingsbeding 70 Afdeling 2. In de Arbeidsovereenkomstenwet geregelde bedingen 70 1. Het proefbeding 70 A. Begrip 70 B. Vormvereisten 71 C. Duur 71 D. Schorsing van de arbeidsovereenkomst tijdens de proeftijd 73 E. Einde van de arbeidsovereenkomst met beding van proeftijd 73 Bibliografie 76 2. De borgtocht 76 3. Het scheidsrechtelijk beding 76 XI
Synopsis van het Belgisch arbeidsrecht 4. Het concurrentiebeding 76 5. Het delcrederebeding 76 Afdeling 3. Niet door de wetgever geregelde bedingen 77 III. Tewerkstelling 78 Hoofdstuk 1. Rechten en plichten 78 Afdeling 1. Plichten van de werkgever 78 1. Algemeen 78 2. Verplichtingen i.v.m. vertrek naar het buitenland 79 3. Het betalen van loon 79 A. Het loonbegrip in de Loonbeschermingswet 80 B. Bescherming op verschillende niveaus 81 C. Bedrag van het loon 82 Bibliografie 83 4. Het respecteren van de arbeidsduurgrenzen 83 A. Overzicht 83 B. Toepassingsgebied 84 C. Begrip arbeidstijd 84 D. De Arbeidsduurgrenzen 85 E. Bijzondere regelingen 86 F. Overwerk 86 G. Handhaving 87 Bibliografie 87 Afdeling 2. Plichten van de werknemer 87 Hoofdstuk 2. Aansprakelijkheid 89 Afdeling 1. Vooraf 89 Afdeling 2. De (buiten)contractuele aansprakelijkheid van de werknemer ten aanzien van de werkgever 90 1. De contractuele aansprakelijkheid 90 2. Samenloop van contractuele en buitencontractuele aansprakelijkheid 92 3. Aansprakelijkheid voor gebrekkig werk 92 Afdeling 3. De buitencontractuele aansprakelijkheid ten aanzien van derden 93 Bibliografie 94 Hoofdstuk 3. Schorsing 94 Afdeling 1. Algemeen 94 1. Definitie 94 2. Soorten 95 A. Oorsprong 95 B. Gewaarborgd loon 95 XII
Inhoud 3. Situering 95 Bibliografie 96 Afdeling 2. Overmacht 96 Bibliografie 97 Afdeling 3. Schorsing met recht op gewaarborgd dagloon 97 1. Vertraging en afwezigheden 97 2. Onderbroken arbeidsdag 98 3. Uitoefenen van de stemplicht 98 Afdeling 4. Militieverplichtingen 98 Afdeling 5. Jaarlijkse vakantie 99 1. Inleiding 99 2. De duur van de jaarlijkse vakantie 99 3. Het vakantiegeld 100 4. Tijdstip van de vakantie 101 Afdeling 6. Klein verlet of kort verzuim 102 1. Reden en duur van de afwezigheid 102 A. Huwelijk van de werknemer 102 B. Huwelijk van bepaalde familieleden van de werknemer of van zijn/haar echtgeno(o)t(e) 103 C. Priesterwijding of intrede in het klooster van bepaalde familieleden van de werknemer 103 D. Geboorte van een kind van de werknemer 103 E. Overlijden van bepaalde familieleden van de werknemer of van zijn/haar echtgeno(o)t(e) 104 F. Plechtige communie van een kind van de werknemer of van zijn/haar echtgeno(o)t(e) 104 G. Deelname aan het feest van de vrijzinnige jeugd door een kind van de werknemer of van zijn/haar echtgeno(o)t(e) 104 H. Verplichtingen in het raam van de militie 105 I. Deelneming aan een jury, oproeping als getuige voor de rechtbank of persoonlijke verschijning op aanmaning van de arbeidsrechtbank 105 J. Uitoefenen van bepaalde ambten in het raam van de verkiezingen 105 2. Deeltijdse arbeid 105 3. Modaliteiten 106 Afdeling 7. Feestdagen 107 1. Wettelijke feestdagen 107 2. Vervangingsdagen 107 XIII
Synopsis van het Belgisch arbeidsrecht 3. Inhaalrustdagen 107 4. Loonwaarborg 108 Afdeling 8. Ziekte en ongeval van gemeen recht 108 1. Notie arbeidsongeschiktheid 108 2. Loonwaarborg 109 A. Werklieden 109 1. Anciënniteitsvoorwaarde 109 2. Omvang 109 3. Carenzdag 110 B. Bedienden 110 1. Bedienden op proef of voor korte duur 110 2. Andere bedienden 111 C. Hervallen 111 1. Begrip 111 2. Regel 112 3. Uitzonderingen 112 D. Uitsluitingsgronden 113 E. Verhaal 113 3. Verplichtingen van de werknemer 113 A. Kennisgeving aan de werkgever 113 1. Principe 113 2. Wijze 114 3. Sanctie 114 B. Bewijs van de ziekte of het ongeval 114 1. Principe 114 2. Termijn 115 3. Wijze 115 4. Vermeldingen 115 5. Bestemmeling 117 6. Sanctie 117 C. Verlenging van de arbeidsongeschiktheid 117 4. Controle van de arbeidsongeschiktheid 118 A. Algemeen 118 B. Keuze van de controlearts 118 1. Hoedanigheid 118 2. Vrije keuze 119 C. Kosten van de controle 121 D. Plaats van de controle 121 1. Eerste hypothese: de werknemer mag de woonst niet verlaten 121 XIV
Inhoud 2. Tweede hypothese: de werknemer mag de woonst verlaten 122 E. Tijdstip van de controle 123 F. Inhoud van de controle 123 1. Beoordeling van de arbeidsongeschiktheid 123 2. Medisch beroepsgeheim 124 3. Toegelaten informatie 124 G. Weigering van de controle door de werknemer 125 1. Principe 125 2. Andere toepassingen 126 H. Weerslag op het recht op gewaarborgd loon 126 5. Conflict met de behandelende geneesheer 127 A. Gelijkwaardigheid van tegenstrijdige attesten 127 B. Initiatief om het geschil op te lossen 127 C. Scheidsrechterlijke procedure 128 1. Algemeen 128 2. Aanstelling van een arts-scheidsrechter 128 3. Bijzondere voorwaarden voor de artsscheidsrechter 129 4. Beroepsgeheim 129 5. Onderzoek en beslissing door de artsscheidsrechter 130 6. Kosten 130 7. Interactie met het gewaarborgd loon 130 8. Afwijkende scheidsrechterlijke procedure 131 D. Gerechtelijke expertise 131 E. Controle 131 6. Ontslagbescherming 131 A. Arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd 132 1. Ontslag na meer dan zes maanden arbeidsongeschiktheid 132 2. Ontslag vóór het einde van de zesde maand arbeidsongeschiktheid 132 B. Arbeidsovereenkomst voor bedienden, gesloten voor een bepaalde tijd of voor een duidelijk omschreven werk van meer dan drie maanden 132 1. Ontslag na meer dan zes maanden arbeidsongeschiktheid 132 2. Ontslag vóór het einde van de zesde maand arbeidsongeschiktheid 133 XV
Synopsis van het Belgisch arbeidsrecht C. Arbeidsovereenkomst voor bedienden, gesloten voor een bepaalde tijd of voor een duidelijk omschreven werk van minder dan drie maanden ofwel met een proefbeding 133 Afdeling 9. Arbeidsongeval en beroepsziekte 135 1. Notie arbeidsongeschiktheid 135 2. Loonwaarborg 135 A. Arbeiders en bedienden voor korte duur 135 B. Bedienden voor lange duur 136 C. Verhaal 136 3. Formaliteiten 136 4. Controle 136 5. Ontslagbescherming 137 Afdeling 10. Zwangerschap, bevalling en lactatie 137 1. Verlof voor zwangerschapsonderzoek 138 A. Loonwaarborg 138 B. Voorwaarden en formaliteiten 138 2. Moederschapsverlof 139 A. Prenatale rust of zwangerschapsverlof 139 B. Postnatale rust of bevallingsverlof 139 C. Verlenging 140 D. Vaderschapsverlof 140 3. Verbod of vrijstelling van tewerkstelling in bepaalde omstandigheden 141 A. Algemeen 141 B. Risico-evaluatie 141 C. Verbod van blootstelling aan bepaalde risico s 142 D. Geen verplichting tot het verrichten van nachtarbeid 142 E. Verbod van overwerk 143 F. Aanpassing van de arbeid 143 1. Ingeval van verbod van blootstelling aan bepaalde risico s 143 2. Bij opheffing van de plicht tot nachtarbeid 144 3. Middelenverbintenis 144 4. Vervangingsinkomen 144 5. Schorsing 145 6. Herplaatsing 145 G. Tussenkomst van de preventieadviseurarbeidsgeneesheer 145 4. Moederschapsuitkering 145 XVI
Inhoud A. Formaliteiten 145 B. Bedrag 146 1. Zwangerschaps- en bevallingsverlof 146 2. Andere tijdvakken van moederschapsbescherming 146 C. Uitkering tijdens het vaderschapsverlof 147 5. Ontslagbescherming 148 A. Principe 148 B. Periode 148 C. Sanctie 149 6. Recht op borstvoedingspauzes 149 A. Een recht op betaalde borstvoedingspauzes 149 B. Duur van de pauzes 150 C. Wanneer? 150 D. Waar? 150 E. Formaliteiten 151 1. Meldingsplicht 151 2. Bewijs 151 F. Tijdsspanne 151 G. Ontslagbescherming 152 Afdeling 11. Adoptieverlof 153 Afdeling 12. Voorlopige hechtenis van de werknemer 153 Afdeling 13. Zetelen als rechter of raadsheer in sociale zaken 154 Afdeling 14. Betaald educatief verlof 154 1. Toepassingsgebied 154 2. Doel 155 3. Voorwaarden 155 A. Een erkende opleiding volgen 155 B. Formaliteiten 156 4. Duur 157 5. Loonwaarborg 158 6. Planning 158 7. Verlies van het recht op educatief verlof 159 8. Ontslagbescherming 159 Bibliografie 159 Afdeling 15. Sociale promotie 160 Bibliografie 160 Afdeling 16. Loopbaanonderbreking 160 1. Wettelijke basis 160 2. Recht van de werknemer 162 A. Tijdskrediet 162 XVII
Synopsis van het Belgisch arbeidsrecht B. Loopbaanvermindering met een vijfde 162 C. Vermindering van de arbeidsprestaties voor werknemers ouder dan vijftig jaar 163 D. Geen recht voor werknemers in dienst van een kleine onderneming 164 3. Procedure 164 A. Wijze van kennisgeving en attestatie 164 B. Wijze van uitoefening 165 C. Wijze van uitstel en intrekking 165 4. Organisatieregels 166 A. Voorkeur- en planningsmechanisme op ondernemingsniveau 166 B. Quid, bij gebrek aan voorkeur- en planningsmechanisme? 166 C. Toepassing van het mechanisme 167 5. Waarborgen 167 A. Reïntegratie 167 B. Ontslagbescherming 167 6. Thematische verloven 168 A. Palliatieve verzorging 168 B. Bijstand of verzorging van een zwaar ziek gezins- of familielid 170 C. Ouderschapsverlof 172 7. Onderbrekingsuitkering 176 8. Recht op deeltijdse arbeid na vermindering van de arbeidsprestaties 176 A. Principe 176 B. Ontslagbescherming 177 Bibliografie 177 Afdeling 17. Politiek verlof 178 1. Toepassingsgebied 178 2. Duur 179 3. Loonwaarborg 179 4. Ontslagbescherming 180 A. Principe 180 B. Periode 180 C. Sanctie 180 Bibliografie 180 Afdeling 18. Verlof om dwingende reden 181 1. Begrip 181 XVIII
Inhoud 2. Deeltijdse arbeid 181 3. Modaliteiten 181 Bibliografie 182 Afdeling 19. Slecht weer 182 1. Voorwaarden 182 2. Loonwaarborg 183 3. Kennisgeving 183 4. Opzegging 183 Afdeling 20. Technische stoornis 183 1. Voorwaarden 183 2. Loonwaarborg 184 3. Kennisgeving 184 Afdeling 21. Economische redenen 185 1. Procedure 185 A. Conventionele regeling 185 B. Suppletoire regeling 186 C. Gemeenschappelijke bepalingen 186 2. Loonwaarborg 187 3. Opzegging 187 4. Arbeidsverbod 188 Bibliografie 188 IV. Ontslag 189 Hoofdstuk 1. Terminologie 189 Bibliografie 190 Hoofdstuk 2. Beëindiging van de arbeidsovereenkomst 190 Afdeling 1. Civielrechtelijke beëindigingswijzen 190 1. Algemeen 190 Bibliografie 191 2. Ontbinding van de arbeidsovereenkomst 191 A. Vormen 191 B. Ontbindende tijdsbepaling 191 C. Gerechtelijke ontbinding wegens wanprestatie 192 D. Uitdrukkelijk ontbindend beding 193 1. Gewoon uitdrukkelijk ontbindend beding 193 2. Uitdrukkelijk ontbindend beding van rechtswege 193 E. De ontbindende voorwaarde 194 Bibliografie 194 3. Beëindiging van de arbeidsovereenkomst door onderlinge toestemming 195 Bibliografie 196 XIX
Synopsis van het Belgisch arbeidsrecht 4. Overmacht 196 A. Principe 196 B. Definitieve arbeidsongeschiktheid 197 Bibliografie 197 5. Nietigheid van de arbeidsovereenkomst 198 Bibliografie 198 Afdeling 2. Einde van de overeenkomst door het verstrijken van de termijn of de voltooiing van het bedongen werk 199 Afdeling 3. Overlijden van één van de partijen 199 Bibliografie 200 Afdeling 4. Beëindiging door opzegging 200 1. Begrippen 200 Bibliografie 200 2. De opzegging 201 A. Vormvereisten 201 1. Geschrift 201 2. Modaliteiten 201 3. Betekening van hand tot hand 202 4. Ter post aangetekend schrijven 202 5. Deurwaardersexploot 203 6. Taal 203 7. Inhoud 203 Bibliografie 205 B. Aard en gevolgen van de opzegging 205 C. Ogenblik van de opzegging 205 D. Nietigheid van de opzegging 206 Bibliografie 208 3. Opzeggingstermijn 208 A. Aanvang van de opzeggingstermijn 208 1. Werklieden 208 2. Bedienden 209 B. Duur van de opzeggingstermijn 209 1. Werklieden 209 2. Bedienden 210 3. Jaarlijks loon lager dan 16 100 EURO 211 4. Jaarlijks loon hoger dan 16 100 EURO 211 5. Jaarlijks loon hoger dan 32 200 EURO 212 6. Bijzondere termijnen bij het bereiken van de pensioenleeftijd 212 C. Opzeggingstermijnen voor hogere bedienden 213 XX
Inhoud 1. Principe 213 2. Formules en schalen 213 3. Voorbeeld: formule CLAEYS 214 Bibliografie 214 4. Geldigheid van afwijkende termijnen 215 Bibliografie 216 D. Tegenopzegging 216 E. Interactie met de schorsing van de overeenkomst 217 F. Rechten en plichten van de partijen tijdens de opzeggingstermijn 218 1. Algemeen 218 2. Recht op afwezigheid om een nieuwe betrekking te zoeken 218 4. Opzeggingsvergoeding 219 A. Berekening 220 B. Betaling 221 5. Ontslagvergoeding in geval van een arbeidsovereenkomst voor bepaalde duur of voor een duidelijk omschreven werk 221 Bibliografie 222 Afdeling 5. Ontslag om dringende reden 222 1. Begrip 222 2. Bewijs 223 3. Beoordeling door de rechter 223 4. Beoordeling in concreto 223 5. Procedure 224 A. Termijn 224 B. Bevoegde persoon 225 C. Vormvereisten 225 6. Kennisgeving van de dringende reden 226 A. Vormvereisten 226 B. Inhoud 227 C. Taal 227 7. Sanctie 227 Bibliografie 228 Afdeling 6. Eenzijdige en substantiële wijziging van een essentiële arbeidsvoorwaarde 229 1. Essentiële arbeidsvoorwaarde 229 2. Mogelijkheden voor de werknemer 230 Bibliografie 231 XXI
Synopsis van het Belgisch arbeidsrecht Afdeling 7. Willekeurig ontslag en misbruik van ontslagrecht 232 1. Begrip en situering van de regeling van het willekeurig ontslag 232 2. Constitutieve elementen 232 3. Bewijslast 233 4. Vergoeding wegens willekeurig ontslag 233 5. Situering van het misbruik van ontslagrecht 234 6. Begrip 234 7. Bewijs 234 8. Sanctie wegens misbruik van ontslagrecht 234 Bibliografie 235 Afdeling 8. Bijzondere ontslagprocedures 236 Bibliografie 236 Afdeling 9. Af te leveren documenten 237 Afdeling 10. Het concurrentiebeding 237 1. Het concurrentiebeding in het stelsel van de werklieden 238 A. Vormvereiste 238 B. De mogelijkheid om een concurrentiebeding in te lassen in een arbeidsovereenkomst is afhankelijk van de hoogte van het jaarloon van de werknemer 238 1. Het loon bedraagt minder dan 16 100 EURO bruto 238 2. Het loon bedraagt meer dan 16 100 EURO en minder dan 32 200 EURO bruto 238 3. Het loon is hoger dan 32 200 EURO bruto 239 C. Geldigheidsvereisten voor het beding 239 1. De werking is beperkt in de ruimte en in de tijd 239 2. Het concurrentiebeding moet betrekking hebben op soortgelijke activiteiten 239 3. Het beding moet voorzien in een enige forfaitaire vergoeding 239 D. De werking van het concurrentiebeding 240 1. Gevallen waarin het concurrentiebeding geen uitwerking heeft 240 2. De werkman ondergaat het concurrentiebeding 240 3. De werkman overtreedt het concurrentiebeding 240 E. Sanctie wanneer aan één van de geldigheidsvereisten niet is voldaan 241 2. Het concurrentiebeding in het stelsel van de bedienden 241 A. Het wettelijke beding 241 B. Het afwijkingsbeding 241 XXII
Inhoud 1. Ondernemingen waarvoor een afwijkingsbeding mogelijk is 241 2. Elementen van het wettelijk stelsel ten aanzien waarvan mag worden afgeweken 242 3. De vormen en voorwaarden van het afwijkingsbeding 242 3. Het concurrentiebeding in de arbeidsovereenkomst voor handelsvertegenwoordigers 242 4. Besluit 243 Bibliografie 243 Afdeling 11. Het scheidsrechtelijk beding 243 Bibliografie 244 Afdeling 12. Verjaring van de vorderingen uit de arbeidsovereenkomst 244 1. De rechtsvordering ex contractu 244 2. De rechtsvordering ex delicto 244 Bibliografie 245 Hoofdstuk 3. Herstructurering van ondernemingen 245 Afdeling 1. Collectief ontslag 245 Curatief 246 Preventief 247 Bibliografie 248 Afdeling 2. Sluiting van de onderneming 248 Bibliografie 250 Afdeling 3. Overdracht van onderneming 250 1. Inleiding 250 2. Begrip overdracht van onderneming 251 3. Behoud van rechten en plichten 251 Bibliografie 253 Afdeling 4. Overname van activa na faillissement 253 1. Inleiding 253 2. Toepassingsgebied 253 3. Beperktere rechten van de werknemers 254 4. De overbruggingsvergoeding na faillissement 254 Afdeling 5. Informatie van werknemers 255 Afdeling 6. Brugpensioen 255 1. Brugpensioen 255 2. Gewone regeling van het brugpensioen 256 3. Ondernemingen in moeilijkheden en in herstructurering 256 Afdeling 7. Activerend beleid bij herstructureringen 257 XXIII
Synopsis van het Belgisch arbeidsrecht Afdeling 8. Fusies en splitsing van ondernemingen 257 V. Bijzondere en afwijkende types van arbeidsovereenkomsten 259 Hoofdstuk 1. Arbeidsovereenkomsten binnen de Wet van 3 juli 1978 259 Afdeling 1. De arbeidsovereenkomst voor handelsvertegenwoordigers 259 1. Wie is handelsvertegenwoordiger? 259 2. Het loon van de handelsvertegenwoordiger 261 A. Het commissieloon: notie en berekeningsbasis 261 B. Het ontstaan van het recht op commissieloon 261 C. De betaling van het commissieloon 263 3. De uitwinningsvergoeding 263 4. Het concurrentiebeding 264 5. Het delcrederebeding 265 Bibliografie 265 Afdeling 2. De arbeidsovereenkomst voor dienstboden 266 Bibliografie 266 Afdeling 3. De arbeidsovereenkomst voor studenten 267 1. Wie is student? 267 2. Vormvereisten en verplichte vermeldingen 268 Het geschrift 268 3. Het proefbeding 269 4. Schorsing van de arbeidsovereenkomst wegens ongeschiktheid 269 5. Beëindiging door opzegging 270 Bibliografie 270 Afdeling 4. De arbeidsovereenkomst voor huisarbeiders 270 1. Wat is huisarbeid? 271 2. De Arbeidsovereenkomstenwet als residuaire wetgeving 271 3. Vormvereisten en verplichte vermeldingen 271 4. Verplichtingen van de werkgever 272 5. Schorsing van de overeenkomst 273 6. Voorrang voor huisarbeiders om een vacante dienstbetrekking bij hun werkgever te verkrijgen 273 Bibliografie 274 Hoofdstuk 2. Bijzondere arbeidsovereenkomsten 274 Afdeling 1. Tijdelijke arbeid, uitzendarbeid en terbeschikkingstelling 274 1. Tijdelijke arbeid 275 2. Uitzendarbeid 275 XXIV
Inhoud 3. Het ter beschikking stellen van werknemers 277 Bibliografie 278 Afdeling 2. De overeenkomst voor telewerkers 278 1. Definitie en toepassingsgebied 278 2. De overeenkomst 279 3. Arbeidsvoorwaarden 279 4. Organisatie van het telewerk 280 5. Apparatuur en defecten 280 6. Gegevensbescherming 280 7. Veiligheid en gezondheid 281 8. Scholing 281 Bibliografie 281 Afdeling 3. Andere afwijkende situaties 281 DEEL IV. COLLECTIEF ARBEIDSRECHT 283 I. De vakbondsvrijheid 283 Hoofdstuk 1. Historisch overzicht 283 Afdeling 1. Het coalitieverbod 283 Afdeling 2. Beperkte erkenning van de vakbondsvrijheid 284 1. Artikel 310 Sw. 284 2. De Wet op de beroepsverenigingen 284 Afdeling 3. Erkenning van de vakbondsvrijheid 284 1. Nationale erkenning 284 2. Erkenning op het internationale en het Europese vlak 285 Hoofdstuk 2. De rechtsbronnen van de vakbondsvrijheid 285 Afdeling 1. Nationaal 285 1. Artikel 27 van de Grondwet 285 2. De Wet van 24 mei 1921 op de verenigingsvrijheid 286 A. Het doel van de wet 286 B. Het toepassingsgebied van de wet 286 C. De bescherming van de positieve en negatieve vakbondsvrijheid 286 3. Andere bepalingen 288 Afdeling 2. Supranationaal 289 1. Verdragsteksten 289 A. Internationale arbeidsorganisatie 289 B. Verenigde Naties 290 C. Raad van Europa 291 D. Europese Unie 291 XXV
Synopsis van het Belgisch arbeidsrecht 2. Controle op de naleving van de verdragsbepalingen 292 Door de Belgische rechter 292 Door supranationale organen 293 Bibliografie 293 II. De sociale gesprekspartners: structuur en rechtspositie van hun organisaties 294 Hoofdstuk 1. Vakorganisaties van werknemers 294 Afdeling 1. De structuur van de vakorganisaties 294 1. Organisatievorm 294 2. De structuur van de representatieve vakorganisaties van werknemers 296 A. De algemene structuur van ABVV en ACV 296 B. De structuur van de ACLVB 296 C. De NCK 296 Bibliografie 297 Afdeling 2. De rechtspositie van de vakorganisaties van werknemers 297 1. Algemeen 297 2. Functionele rechtspersoonlijkheid 297 Bibliografie 298 Afdeling 3. Representatieve werknemersorganisaties 298 Afdeling 4. Aansprakelijkheid van de vakorganisaties van werknemers 299 1. Penale en aquiliaanse aansprakelijkheid 299 2. Contractuele aansprakelijkheid van de vakorganisaties in het raam van de CAO-Wet 300 Bibliografie 300 Afdeling 5. Lidmaatschap van de vakorganisaties 301 1. Toetreding 301 2. Gevolgen van de toetreding 301 A. Reglementaire bevoegdheid 301 B. Disciplinaire bevoegdheid 302 Bibliografie 302 Afdeling 6. Supranationale werknemersorganisaties 302 Hoofdstuk 2. Vakorganisaties van werkgevers 303 Afdeling 1. Notie 303 Bibliografie 304 Afdeling 2. Supranationale werkgeversorganisaties 304 III. Vreedzame collectieve arbeidsverhoudingen: het collectief overleg 306 Hoofdstuk 1. Het collectief overleg: algemeen 306 XXVI
Inhoud Bibliografie 307 Hoofdstuk 2. Het gestructureerd tweeledig overleg 308 Afdeling 1. De organen van het gestructureerd tweeledig overleg: de publiekrechtelijke bedrijfsorganisatie 308 1. Definitie 308 2. De Europese dimensie 308 Bibliografie 309 3. Nationaal niveau 309 Federaal 309 A. Centrale Raad voor het Bedrijfsleven (CRB) 309 1. Begripsomschrijving en situering 309 2. Samenstelling 310 3. Bevoegdheden 310 B. De Nationale Arbeidsraad (NAR) 310 1. Begripsomschrijving en situering 310 2. Samenstelling 311 3. Bevoegdheden 312 a. Adviseren 312 b. Het sluiten van collectieve arbeidsovereenkomsten 312 c. Verzoening 313 d. Beheersbevoegdheid 313 4. Werking 313 Bibliografie 314 C. De Hoge Raad voor Preventie en Bescherming op het Werk 315 1. Begripsomschrijving en situering 315 2. Samenstelling 315 3. Bevoegdheid 315 Regionaal 315 A. Vlaanderen 316 1. De Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (SERV) 316 a. Situering 316 b. Samenstelling 316 c. Bevoegdheden 316 2. Het Vlaams Economisch Sociaal Overlegcomité (VESOC) 317 a. Begripsomschrijving en situering 317 b. Samenstelling 317 XXVII
Synopsis van het Belgisch arbeidsrecht c. Bevoegdheden 317 B. Wallonië 317 De Conseil économique et social de la Région wallonne 317 C. Brussel 318 De Economische en Sociale Raad voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest 318 4. Het sectorale niveau: paritaire (sub)comités 318 1. Begripsomschrijving en situering 318 2. Samenstelling 319 3. Oprichting 320 a. Paritaire comités 320 b. Paritaire subcomités 321 4. Bevoegdheid 321 5. Het ressort van het PC 322 a. Algemeen 322 b. Vaststelling van het bevoegde paritaire comité 323 c. Outsourcing, PC-shoppen, filialisering en netwerkondernemingen 324 Bibliografie 324 6. Werking 325 7. Toezicht en strafbepalingen 325 Bibliografie 325 5. Het ondernemingsniveau 326 A. Ondernemingsraad 326 1. Begripsomschrijving en situering 326 2. Samenstelling 326 3. Oprichting 328 a. Waar en wanneer 328 b. De organisatie van de sociale verkiezingen 330 4. De bevoegdheden van de ondernemingsraad 332 a. Het recht of informatie 332 b. De adviserende of raadgevende bevoegdheid 335 c. De beslissingsbevoegdheid 336 d. Het beheer van de maatschappelijke werken 336 5. Werking van de ondernemingsraad 336 6. Toezicht- en strafbepalingen 337 Bibliografie 338 B. Het Comité voor Preventie en Bescherming op het Werk (CPBW) 340 XXVIII
Inhoud 1. Situering 340 2. Samenstelling 341 3. Oprichting 342 4. Opdrachten van het comité 343 5. Werking van het CPBW 343 6. Toezicht- en strafbepalingen 344 7. Veiligheidsbeleid zonder CPBW 344 Bibliografie 344 C. Ontslagbescherming van de afgevaardigden en van de niet verkozen kandidaten 345 1. Algemene regel: ontslagverbod 345 2. Beschermde periode 346 3. Ontslag om economische of technische reden 347 4. Ontslag om een dringende reden 348 De procedure 348 Bibliografie 351 D. De vakbondsafvaardiging (VA) 353 1. Begripsomschrijving en situering 353 2. Raamovereenkomst 353 a. Concrete verplichtingen 354 b. Algemene beginselen 354 3. Oprichting 355 a. Wie kan kandidaten voordragen? 355 b. Welke werknemers worden door de vakbondsafvaardiging vertegenwoordigd? 355 c. Bevoegdheden van de VA 356 d. De werking van de VA 357 e. De bescherming van de leden van de vakbondsafvaardiging 357 f. De vakbondsafvaardiging: een omstreden orgaan 360 Bibliografie 360 6. Het supranationale niveau: de Europese Ondernemingsraad 361 A. Toepassingsgebied 362 B. Wanneer oefent een onderneming zeggenschap uit? 362 1. Een weerlegbaar vermoeden 362 2. Samenloop 363 3. Gelijkstelling 363 4. Uitsluiting 363 XXIX
Synopsis van het Belgisch arbeidsrecht 5. Geen overheersende invloed 364 C. Vaststelling van het aantal werknemers 364 D. Bestaande overeenkomsten 364 E. Wie is verantwoordelijk? 365 F. Wie neemt het initiatief? 365 G. Het instellen van de bijzondere onderhandelingsgroep (BOG) 366 1. Bevoegdheid 366 2. Samenstelling van de BOG 366 3. Aanwijzing van de in België tewerkgestelde ledenwerknemers 366 H. De vergadering van de BOG met het hoofdbestuur 367 1. Voorbereidende vergaderingen 367 2. Deskundigen 367 3. Stopzetting 368 4. Kosten 368 5. Stemming 368 I. De overeenkomst 368 1. Minimumbepalingen 368 2. Geen EOR, wel een informatie- en raadplegingsprocedure 369 3. Taal 369 J. Subsidiaire bepalingen 369 De subsidiaire bepalingen omvatten volgende elementen 370 a. Bevoegdheid van de EOR 370 b. Samenstelling van de EOR 370 c. Aanwijzing van de in België tewerkgestelde leden van de EOR 370 d. Hernieuwing van de EOR 371 e. Vergaderingen van de EOR 371 f. Werking van de EOR 372 K. Varia 372 1. Informatieverspreiding 372 2. Statuut 373 3. Wijziging van de drempels 373 4. Samenwerkingsprotocol 373 Bibliografie 373 7. De rol van de werknemers in de Europese vennootschap 374 Bibliografie 375 XXX
Inhoud 8. Informatie en raadpleging van werknemers in KMO 375 Bibliografie 377 Afdeling 2. Het normerend instrument: de collectieve arbeidsovereenkomst 377 1. Voorgeschiedenis van de CAO-Wet 377 2. Notie en inhoud 378 Bibliografie 381 3. Juridische aard van de collectieve arbeidsovereenkomst 381 Bibliografie 382 4. Toepassingsgebied van de CAO-Wet 382 5. Wie kan een cao sluiten? 383 6. Soorten collectieve arbeidsovereenkomsten 384 7. De hiërarchie tussen diverse soorten collectieve arbeidsovereenkomsten 384 Bibliografie 385 8. Geldigheids- en vormvereisten van de cao 385 A. Geschrift 385 B. Taalgebruik 386 C. Verplichte vermeldingen 386 D. Neerlegging 387 E. Bekendmaking 387 F. Specifieke vormvereisten voor overeenkomsten gesloten binnen een paritair orgaan 388 Bibliografie 388 9. Binding 388 A. Niet algemeen bindend verklaarde cao 388 1. Welke personen zijn gebonden? 388 2. Binding van de normatieve en de obligatoire bepalingen 389 B. Algemeen bindend verklaarde cao 390 Bibliografie 391 10. Interpretatie van de cao 392 11. De ondernemings-cao 392 A. Omstandigheden waarin een ondernemings-cao tot stand komt 392 B. Bevoegde personen om op ondernemingsniveau een cao te sluiten 392 1. De werkgever 392 2. Namens de werknemers 393 C. Onderhandelaars 393 XXXI
Synopsis van het Belgisch arbeidsrecht D. Geldigheidsvoorwaarden 393 E. Kan een werkgever met slechts één representatieve vakorganisatie geldig onderhandelen? 393 12. Toezicht en strafbepalingen 394 13. Vlaamse collectieve arbeidsovereenkomsten? 394 Bibliografie 395 Algemene bibliografie 395 IV. Het arbeidsreglement 397 Hoofdstuk 1. Begrip 397 Hoofdstuk 2. Het opstellen van een arbeidsreglement 397 Hoofdstuk 3. Ontslagbescherming 398 Hoofdstuk 4. Penale sancties 398 Bibliografie 398 V. Collectieve arbeidsconflicten 400 Hoofdstuk 1. Algemeen 400 Afdeling 1. Collectieve arbeidsconflicten: notie en soorten 400 Afdeling 2. Werkstaking, lock-out en bedrijfsbezetting 401 1. De werkstaking 401 A. Notie en typologie 401 B. Rechtspositie 402 C. Gevolgen van de staking op de arbeidsovereenkomst van de staker 403 1. Schorsing van de arbeidsovereenkomst 403 2. Schorsing van de opzeggingstermijn 405 3. Loonverlies 405 D. Gevolgen van de werkstaking op de arbeidsovereenkomst van de werkwillige 405 Bibliografie 406 2. Uitsluiting of lock-out 407 A. Notie en typologie 407 B. Rechtspositie 408 Bibliografie 409 3. Bedrijfsbezetting 409 A. Notie en typologie 409 B. Rechtmatigheid van het aangewende actiemiddel 409 Bibliografie 410 Afdeling 3. Het oplossen van collectieve arbeidsconflicten door bemiddeling en verzoening 410 1. Bemiddeling en verzoening: notie 410 2. Verzoeningsprocedures 411 XXXII
Inhoud 3. Verzoenende instanties 412 A. Verzoeningsplicht of verzoeningsvrijheid 412 B. Verzoening van het collegiale type: de organen met verzoenende bevoegdheid 412 C. Sociale bemiddelaars 413 Bibliografie 414 Afdeling 4. Het reguleren van collectieve conflicten 414 1. De Wet van 19 augustus 1948 betreffende de prestaties van algemeen belang in vredestijd 414 2. Toepassingsgebied van de wet 415 3. Notie prestatie van algemeen belang 415 4. Mechanisme van de wetgeving 415 A. Bepaling van de vitale behoeften en de prestaties van algemeen belang 415 1. Het PC bepaalt zelf de vitale behoeften en de prestaties 415 2. Het PC bepaalt de vitale behoeften en de prestaties op verzoek van de minister 416 3. Bepaling van de vitale behoeften en de prestaties door de minister van Werk 416 B. Uitvoering van de genomen beslissingen 416 5. De rechtspositie van de werknemer die de vitale behoeften verzekert 417 6. Kan de overheid worden aangesproken? 417 7. Ontslagverbod voor werknemers belast met de uitvoering van de prestaties 418 Bibliografie 418 Afdeling 5. Beslechting van collectieve arbeidsconflicten door de rechter 418 1. Situering 418 2. Procedure 419 Bibliografie 421 ALGEMENE BIBLIOGRAFIE 423 INTERNET-ADRESSEN 425 XXXIII