1.1 Inleiding: 1.2 Verduurzaming woningportefeuille: De Woonbundel
|
|
- Johanna Visser
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Onderwerp : Verslag bijeenkomst Financiering Energiebesparing Aan : De Futura Platformen Duurzaamheid en Finance & Treasury Van : Thomas Filthaut en Jetske Thielen Kopie : Geïnteresseerden binnen de Futura corporaties Datum : 4 maart 2013 Bijlagen : Presentaties Rob Rötscheid en Kasper van Zundert, Finance Ideas 1.1 Inleiding: Het financieren van duurzame investeringen staat volop in de actualiteit bij corporaties en komt terug in vraagstukken als Daeb/Niet-Daeb, de rentabiliteit van investeringen om hoger dan label B te behalen en het verdienmodel. Dit laatste niet alleen vanuit een structureel perspectief (portefeuilleniveau), maar bijvoorbeeld ook in de wijze waarop accountants tegen waarderingsvraagstukken aankijken. Alternatieve bronnen voor Eigen Vermogen bieden kansen om de volkshuisvestelijke opgave op gebied van duurzaamheid te realiseren. De business case EnergieNotaNul biedt een model die zowel voor woningcorporaties als voor beleggers interessant kan zijn. Aan de orde is het vraagstuk welke plaats duurzaamheid heeft in de beperktere investeringscapaciteit van woningcorporaties. In hoeverre heeft duurzaamheid nog een plek in de maatschappelijke taakstelling van woningcorporaties? Zijn we verantwoordelijk voor de woonquote van de bewoners? Exploitatie vanuit de Energie BV is door gewijzigde regelgeving relevanter geworden voor woningcorporaties, maar biedt ook kansen omdat commerciële financiering voor woningcorporaties mogelijk blijkt én omdat het een haalbare business case vormt voor het exploiteren van duurzame energiesystemen. 1.2 Verduurzaming woningportefeuille: De Woonbundel Vanuit het perspectief van klantwaarde, vastgoedwaarde en bedrijfswaardeis door corporaties ingezet op duurzaamheid. De ambities die geformuleerd zijn, staan echter onder druk door een afnemende investeringscapaciteit. Tegelijkertijd staat het denken over duurzaamheid niet stil. Zo wordt tot op heden voornamelijk ingezet op duurzaamheid vanuit het perspectief van woonlasten. Maar ook voor het thema gezondheid wordt in toenemende mate verantwoordelijkheid genomen.
2 Om de mogelijkheid te behouden om ambities waar te maken, en om daarnaast ruimte te behouden voor nieuwe ontwikkelingen, biedt een economische benadering door corporaties een kans voor de verduurzaming van de woningvoorraad. Vanuit economische perspectief is het maken van business cases waarbij energie structureel hoger wordt geïndexeerd dan de inflatie niet logisch. De praktijk leert namelijk dat bij stijgende energieprijzen alternatieve energiebronnen opkomen en de stijging van de energieprijzen afvlakt. Vanuit dit perspectief is het raadzaam om voor de lange termijn op inflatieniveau te indexeren. Ook bij financiers en toezichthouders is een business model met indexatie van de energieprijzen rond 5% op lange termijn niet rond te krijgen. De woonquotenorm wordt opgesteld door het Nibud. In de rekenmethodiek die hier gehanteerd wordt zijn de netto-woonlasten sluitpost, dus na energiekosten en overige woonlasten. In Brabant liggen diverse RIGO-rapporten op tafel die aangeven dat de woonquotes voor de lagere inkomens, als gevolg van stijgende lasten, in toenemende mate onder druk zullen komen te staan. Meer nadruk op het energielabel in de rekenmethodiek van het Nibud zou een goede zaak zijn, omdat ook de NHG het Nibud volgt. Met een hoger energielabel gaat de woonquote omhoog omdat dan meer overblijft voor de hypotheek. Tot op heden weegt het Energie label A++ mee bij de NHG voor extra leencapaciteit van euro. Dit staat niet in verhouding tot de investering die nodig is om dit label te behalen. Corporaties beschikken over de mogelijkheid om te sturen op de woonquote (32%) via de huur en via de energielasten. Als corporaties willen sturen op het gelijk houden van de woonquote, kunnen ze dit sturen via huurverlaging en de energiekostenbeperking. Maar door het nieuwe woonakkoord hebben beide instrumenten een negatief effect op de solvabiliteit van de corporatie. Dit levert vervolgens weer andere negatieve effecten op, maatschappelijk, maar ook op de bedrijfsvoering van corporaties. Finance Ideas heeft in het model EnergieNotaNul een haalbare business case geformuleerd, conform de bedrijfswaarde methodiek. Daarbij wordt de investering die benodigd is voor een energieneutrale woning getoetst aan de doelstelling voor de woonlasten en de normen van het WSW. Overigens heeft Finance Ideas ook een model ter beschikking op basis van beleggerswaarde. Deze is te hanteren vanuit het perspectief van de commerciële belegger. In het model is alleen rekening gehouden met de kale bouwkosten en dus niet met de volledige planontwikkelingskosten. Eventueel is huurharmonisatie in het business model door te rekenen. Daarbij dient wel gemeden te worden dat dit middel dubbel ingezet wordt. Andere projecten kunnen hier namelijk ook gebruik van maken. Aanname in het model is dat er niet uitgepond wordt, maar doorverhuurd. Trajecten als ketenintegratie, waarbij een prestatienorm gehanteerd wordt, hebben een innoverende en kostenbesparende uitwerking op de samenwerking met bouwers. Dit kan een verdere positieve invloed hebben op de business case. Verslag Bijeenkomst Financiering Energiebesparing d.d. 4 maart
3 Uit de business case blijkt dat het mogelijk is om de bewoner voor het maandbedrag dat hij of zij nu kwijt is aan huur en energielasten, een energieneutrale woning te realiseren. De bewoner betaalt voor de woonbundel, waarin de huurlasten en een vergoeding voor (uitgespaarde) energielasten vertegenwoordigd zijn. De waarde van het model is dat het risico op stijging van energieprijzen is afgedekt, de woonkwaliteit vergroot is en duurzaamheidsdoelen behaald worden. Wel is het zo dat de corporatie het energierisico van de huurder overneemt. Dat risico is echter een beheersbaar aspect, nu de woning per saldo een energierekening van EUR 0,- heeft. Een aandachtspunt voor het welslagen van de businesscase, en het afrekenen in een Woonbundel zijn wel bestaande beperkingen vanuit de huurwetgeving, het WWS-puntenstelsel en de max. redelijke huur die niet aansluiten bij het 'woonbundel-denken'. In dit kader zijn door Platform31/Energiesprong in het kader van de Green Deal een aantal voorstellen gedaan aan de rijksoverheid om deze belemmeringen weg te nemen. Tot nu toe is een model als EnergieNotaNul door de NMA verboden omdat deze dit tegenstrijdig vindt aan het belang van keuzevrijheid van consumenten. Op dit moment wordt hier door de betrokken partijen op gelobbyd. Grootste probleem in de business case EnergieNotaNul op dit moment is de bereidheid tot financieren. Volgens de bedrijfswaarde klopt het plaatje helemaal. Bij een investering van wordt een mooi optimum bereikt met 6% IRR, resterende levensduur 20 jaar, etc. Echter het plaatje rondom de Loan To Value (LTV) klopt niet. Ten opzichte van de marktwaarde in verhuurde staat is tot 60% te financieren. Bij een combinatie van een marktwaarde van en al lopende financieringen kan een corporatie dus onvoldoende externe middelen aantrekken. Ook de huidige financieringsruimte via het WSW biedt geen lange termijn oplossing vanwege de (onofficiële) norm van gemiddeld maximaal financiering per woning. 1.3 Alternatieve financieringsbronnen voor duurzaamheid Mede omdat door het woonakkoord de investeringscapaciteit van corporaties afneemt, maar ook omdat sommige corporaties aan de grenzen van het maximaal vreemd te financieren bedrag per woning zitten, worden in de markt opties onderzocht om extra Eigen Vermogen aan te trekken om investeringen in duurzaamheid blijvend te financieren. Een voorbeeld daarvan is de discussie die nu gevoerd wordt over de regiecorporatie. Weblink regiecorporatie: Diverse bouwbedrijven ontwikkelen (renovatie)concepten. Naast het product willen zij ook graag financieel belang inbrengen om de uitvoering hiervan tot stand te laten komen. Zij staan achter het product en hebben daarmee ook een gedeeld belang in het slagen van het project. Zij treden hierbij dan niet alleen op als bouwer, maar ook als belegger. Verslag Bijeenkomst Financiering Energiebesparing d.d. 4 maart
4 Op dit moment wordt er bij grotere, kapitaalkrachtige bouwbedrijven gelobbyd om de business case EnergieNotaNul van de grond te krijgen. Daarbij wordt hen voorgelegd om als belegger op te treden. Zo zijn familiebedrijven voorzichtig geïnteresseerd. De ontwikkelende bouwbedrijven hebben ook een langer termijn belang in samenwerking voor de continuïteit van het bedrijf. In de woningmarkt zijn beleggers, zoals pensioenfondsen, tot op heden alleen actief in de nieuwbouw. Zij doen dit vanwege de lage onderhoudskosten. Zij verkopen de woning dan ook na 15 jaar. Vanwege de economische crisis nu zijn er echter weinig nieuwbouwwoningen om in te kunnen beleggen. Ook zij zijn zich dus aan het oriënteren op oudere woningbouw in combinatie met renovatie. Daarbij wordt gekeken of renovatie op het niveau van nieuwbouw gebracht kan worden, waarbij het beheer vervolgens uitbesteed wordt. Er bestaat geen free lunch. Wat de corporatie in het renovatieconcept inlevert is de marktwaarde. Uiteraard kan in de uitvoering naar optimalisatie gezocht worden, bijvoorbeeld door het afspreken van een recht op terugkoop na 15 jaar. Het model vormt mede input voor de dialoog over de maatschappelijke opgave van corporaties, specifiek in welke mate duurzaamheid daarin een plaats heeft. Door deze aanpak is het mogelijk investeringsruimte vrij te houden voor de overige volkshuisvestelijke opgaven, kortom; verdienen waar het kan, zodat je het kan uitgeven waar het moet. Momenteel is de marktwaarde van woningen in verhuurde staat in sommige gebieden hoger dan de WOZ waarde. Dit is voor pensioenfondsen een extra incentive om naar renovatie te kijken. 1.4 De Energie BV Het exploiteren van een energie bv is voor corporaties uit financieel oogpunt relevant geworden door de uitspraak van de huurcommissie vorig jaar waarbij de kapitaallasten rondom investeringen in WKO installaties (via het vastrecht) niet langer in de huur of servicekosten doorberekend mogen worden. Exploitatie vanuit de Energie BV is in twee varianten mogelijk, via eigendom en via huur van de woningcorporatie. Vanuit de drie financieringsbronnen, bijdrage aansluitkosten (BAK), Eigen Vermogen en Vreemd Vermogen, wordt de BAK vaak nog gebruikt als sluitpost. Deze dient volgens Europese wetgeving echter wel redelijk zijn, anders kan deze worden gekenmerkt als staatssteun. De Weighted Average Cost of Capital (WACC) biedt hiervoor een methode. Commerciële financiering (niet-daeb) blijkt in de praktijk mogelijk te zijn, maar vergt een goede voorbereiding. Banken als ASN en Triodos zijn goed bekend met duurzaamheidsfinancieringen en weten vaak meer van de business modellen af dan de woningcorporatie zelf. Verslag Bijeenkomst Financiering Energiebesparing d.d. 4 maart
5 Als de corporatie en de Energie BV een fiscale eenheid voor de BTW vormen, worden zij tezamen als één ondernemer voor de BTW-heffing aangemerkt. Dat brengt met zich mee dat hun onderlinge prestaties buiten de BTW-heffing blijven. Maar als de corporatie en de Energie BV een fiscale eenheid vormen, stelt de belastingdienst zich ook nogal eens op het standpunt dat de levering van de warmte & koude (door de Energie BV) dan opgaat in de verhuur van de woningen (door de corporatie) zodat de levering van de warmte & koude door de fiscale eenheid is vrijgesteld van BTW. Dat heeft dan tot gevolg dat de fiscale eenheid geen BTW in aftrek kan brengen over de investerings-, exploitatie- en onderhoudskosten van de WKO-installaties (maar ook geen BTW hoeft af te dragen over de vergoedingen voor de geleverde warmte & koude). Die niet-aftrekbare BTW vormt een kostenpost voor de fiscale eenheid. Voor de vorming van een fiscale eenheid tussen de corporatie en de energie-bv moet er sprake zijn van zowel economische, financiële als organisatorische verwevenheid. Als het bestuur van de corporatie en de BV niet uit dezelfde personen bestaan, is dat een aanwijzing dat er geen sprake is van organisatorische verwevenheid (en dus ook niet van een fiscale eenheid), maar het is de vraag of de belastingdienst dat standpunt altijd zal delen. Een fiscale eenheid komt tot stand (al dan niet op verzoek van de betrokken partijen) bij beschikking van de belastingdienst Aanknopingspunten voor te nemen stappen in het kader van de Energie BV: Geconstateerd wordt dat corporaties over het algemeen een beperkt aantal kleinere installaties binnen de Energie BV in exploitatie hebben en dat dit veel specialistische kennis vergt. Het gezamenlijk hierin optrekken biedt voordelen ten aanzien van kennisdeling en ontwikkeling, maar ook ten aanzien van de verdeling van de vaste kosten en betere risicospreiding, In het licht van de Warmtewet speelt het vraagstuk voor collectieve installaties voor zowel nieuwbouw als renovatie hoe de exploitatie in te richten, Door corporaties valt een begin te maken met het gezamenlijk opstellen van een financieringsmemorandum voor de Energie BV. Verslag Bijeenkomst Financiering Energiebesparing d.d. 4 maart
Verduurzaming woningportefeuille: de woonbundel. 4 maart 2013
Verduurzaming woningportefeuille: de woonbundel 4 maart 2013 Verduurzamingsambitie woningcorporaties onder druk Het belang van verduurzaming van het corporatiebezit wordt erkend: Convenant Energiebesparing
Nadere informatieAlternatieve financieringsbronnen voor duurzaamheid. 4 maart 2013
Alternatieve financieringsbronnen voor duurzaamheid 4 maart 2013 Aanleiding Het woonakkoord verminderd de investeringscapaciteit van woningcorporaties Het WSW wil dat de schuld per woning niet teveel oploopt
Nadere informatieDe Energie BV. 4 maart 2013
De Energie BV 4 maart 2013 Agenda Aanleiding De Businesscase Financieringsvraagstuk Juridische kaders 1 Verduurzamingsambitie woningcorporaties onder druk Het belang van verduurzaming van het corporatiebezit
Nadere informatieFinancieringsmodel EnergieSprong Is nul-op-de-meter te financieren?
Financieringsmodel EnergieSprong Is nul-op-de-meter te financieren? Ugchelen, Oktober 2013 Agenda 1. Verwachtingen en uitgangspunten 2. Voorbeelden uit de praktijk: a. Project A (240 meergezinswoningen)
Nadere informatieFinanciering, zo geregeld. Thomas Dekker - Rabobank
Financiering, zo geregeld Thomas Dekker - Rabobank 09-10-2018 Woningmarkt vs. Energielabel Financieringsopties Klimaatakkoord en alternatieve financieringsvormen Om te beginnen Stijging woningwaarde Kans
Nadere informatiekopen naar wens maakt kopen bereikbaar en verkopen aantrekkelijk
kopen naar wens maakt kopen bereikbaar en verkopen aantrekkelijk Kopen naar Wens is een koopformule voor het kopen en verkopen van een woning. Met Kopen naar Wens kunt u als woningcorporatie huurders en
Nadere informatieGroen? Het is te doen! Audit.Tax.Consulting.Financial Advisory.
Groen? Het is te doen! Audit.Tax.Consulting.Financial Advisory. Een uitdagend klimaat 20 20 2020 In 2020 moet de uitstoot van CO 2 in de EU met 20% zijn teruggebracht ten opzichte van het 1990 niveau.
Nadere informatieEEN BUSINESSMODEL VOOR ALL ELECTRIC
EEN BUSINESSMODEL VOOR ALL ELECTRIC NUL OP DE METER WONINGEN Rob Rötscheid Ede 11 november 2014 UITDAGINGEN VOOR DE CORPORATIESECTOR Kwaliteit voorraad Betaalbaarheid Duurzaamheid TWEE FINANCIËLE VRAAGSTUKKEN
Nadere informatieEnergiesprong. @greenspirator. bouwlokalen
Energiesprong @greenspirator bouwlokalen Somewhere in the North of Paris...extreme urban fuel poverty OPWARMING VERGRIJZING 13 miljard ENERGIEVERBRUIK WONINGBOUW Bron: PHI Bij 2000 m3 gasverbruik en
Nadere informatieWoonquotes in relatie met grenzen uit de wet huurtoeslag
Woonquotes in relatie met grenzen uit de wet huurtoeslag 15.09.09 In de Woonvisie is opgenomen dat we voortaan uitgaan van de woonlasten en niet van de kale huurprijzen als het om betaalbaarheid gaat.
Nadere informatieWarmtewet als aanjager voor verduurzaming sociaal vastgoed corporaties. Jan-Maarten Elias Unica Ecopower
Warmtewet als aanjager voor verduurzaming sociaal vastgoed corporaties Jan-Maarten Elias Unica Ecopower Over Unica Technische dienstverlener 14 vestigingen door heel Nederland 11 gespecialiseerde bedrijven
Nadere informatieDOORREKENING VERSNELD REALISEREN
DOORREKENING VERSNELD REALISEREN HUISVESTING TEN BEHOEVE VAN DE DOORSTROMING STATUSHOUDERS 16 oktober 2015 AANLEIDING Vraagstelling Gezien de grote toestroom vluchtelingen is er sprake van een toenemende
Nadere informatieFinanciële bijdrage van de huurder bij investeringen in verduurzaming en vergroening
O P I N I E S T U K Financiële bijdrage van de huurder bij investeringen in verduurzaming en vergroening Bijna iedereen is het er wel over eens dat een significante vermindering van het energieverbruik
Nadere informatieHet heft in eigen handen met de wooncoöperatie
Het heft in eigen handen met de wooncoöperatie Tineke Lupi, projectleider Platform31 netwerk bijeenkomst van afterworknet, op 31 oktober 2017 Den Haag Wat is een wooncoöperatie? Zelforganisatie in het
Nadere informatieBoxmeer Herzieningswetproof. Annemarieke Sandee FRAEY Partners in Publieke Waarde 3 maart 2016
Boxmeer Herzieningswetproof Annemarieke Sandee FRAEY Partners in Publieke Waarde 3 maart 2016 Programma Deel 1: Informatie: Woningwet en ontwikkelingen in de volkshuisvesting Deel 2: Discussie: Verkennen
Nadere informatieWillen is kunnen Woonlasten en energiebesparende maatregelen
Willen is kunnen Woonlasten en energiebesparende maatregelen Tim Mooiman 7 maart 2013 Waarom een aparte BV? Terugverdienen meerinvestering (i.t.t. HW) Woonlastenverlichting Onduidelijke regelgeving Transparantie
Nadere informatieNul op de Meter businesscase nieuwbouw
Nul op de Meter businesscase nieuwbouw Kan het financieel uit? Jeffrey Mennen relatiemanager corporaties bij Stroomversnelling Sean Vos SlimRenoveren, expertpool Stroomversnelling maandag 16 oktober 2017
Nadere informatieQ en A s IBW2018 website
Q en A s IBW2018 website Gebruik van de IBW Waarom publiceert BZK de IBW? Dat gebeurt formeel op grond van een wettelijke verplichting (Woningwet artikel 42 en Besluit toegelaten instellingen volkshuisvesting
Nadere informatieBijlage: Financiële paragraaf
Bijlage: Financiële paragraaf Disclaimer Het bod is onder voorbehoud van wijziging in wet- Ã regelgeving en veranderende marktsituatie. Havensteder werkt volgens het credo 'eerst verdienen, dan uitgeven'.
Nadere informatieSociaal Huurakkoord 2018
Sociaal Huurakkoord 2018 Dit Sociaal Huurakkoord 2018 is moeizaam tot stand gekomen. De oorzaak is een steeds grotere fiscale druk bij corporaties, die zich uiteindelijk één op één vertaalt in ófwel huren
Nadere informatieWAT IS DE BIJDRAGE VAN DE ENERGIEPRESTATIEVERGOEDING AAN NUL-
WAT IS DE BIJDRAGE VAN DE ENERGIEPRESTATIEVERGOEDING AAN NUL- OP-DE-METER NIEUWBOUW? Amerongen, 13-10-2015 ONZE UITDAGING 1 VOOR NUL-OP-DE-METER WONINGEN MAG ER EEN ENERGIE- PRESTATIEVERGOEDING GEVRAAGD
Nadere informatieMemo. Financieringsmogelijkheden van energiebesparingsmaatregelen
Memo Financieringsmogelijkheden van energiebesparingsmaatregelen Onderwerp > Financieringsmogelijkheden van energiebesparingsmaatregelen bestaande bouw Opsteller > Niels van Vliet & Ellen van Acht met
Nadere informatieWasstraat Duurzaamheid Een katalysator voor verduurzaming van de woningvoorraad. Theo Stauttener
Wasstraat Duurzaamheid Een katalysator voor verduurzaming van de woningvoorraad Theo Stauttener Stadkwadraat Rijk zet in op energiesprong! Duurzaamheid Belangrijk thema In bestaande voorraad het meeste
Nadere informatieNul-op-de-Meter. Woningen inclusief energielasten Betaalbaar, comfortabel en rendabel een nieuwe propositie voor bewoners en corporaties
Nul-op-de-Meter Woningen inclusief energielasten Betaalbaar, comfortabel en rendabel een nieuwe propositie voor bewoners en corporaties 12 november, OTB wooncongres Peter Sluijs Programma Energiesprong
Nadere informatieHet middensegment in de huursector De ontbrekende schakel Johan Conijn, ASRE/UvA, Ortec Finance
Het middensegment in de huursector De ontbrekende schakel Johan Conijn, ASRE/UvA, Ortec Finance Datum 11 mei 2011 Het middensegment Wat verstaan we onder het middensegment in de huursector? - verhuurders:
Nadere informatieTrends, discussies en hervormingen op de woningmarkt
Trends, discussies en hervormingen op de woningmarkt Peter Boelhouwer 31-10-2012 Delft University of Technology Challenge the future Inhoud Ontwikkelingen op de woning(bouw)markt en ontwikkeling koopprijzen:
Nadere informatieAardgasvrije nieuwbouw
Aardgasvrije nieuwbouw Het kan, nu alleen nog doen Peter-Paul Smoor/Wienand van Dijk 02-10-2017 Doel van vandaag Komen tot commitment voor een gezamenlijke aanpak om z.s.m. aardgasvrije nieuwbouw te realiseren
Nadere informatieBetaalbaarheid en duurzaamheid
Bijlage 1 Advies Bewoners Advies Groep Betaalbaarheid en duurzaamheid Juli 2009 John van Veen Senioradviseur WKA Inleiding In de maanden mei en juni is een groep betrokken huurders van Nijestee in een
Nadere informatieAdviesrapport Bewoners adviesgroep HUURAANPASSING 2014 April 2014
HUURAANPASSING 2014 April 2014 1 Advies in hoofdlijn De BAG is positief over de keuzes die Nijestee heeft gemaakt ten aanzien van: 1.1 Huuraanpassing 2014, 2,5% inflatie + 1,5% = 4% 1.2 Geen inkomensafhankelijke
Nadere informatieMarkt functioneert nu mondjesmaat, er is meer potentieel dan nu wordt gerealiseerd, want:
Marktanalyse Markt functioneert nu mondjesmaat, er is meer potentieel dan nu wordt gerealiseerd, want: Onbekendheid gebouweigenaren & gebruikers met de mogelijkheden en winst die te behalen valt Ondoorzichtige
Nadere informatieEnergieneutraal business case en nieuwe rollen
Energieneutraal business case en nieuwe rollen Deal? Belastingen op energie 1,9 miljard 4,2 miljard FINANCIERING Belastingen op renovaties 2 miljard 60/80 miljard 10 miljard economische dynamiek Rekenen
Nadere informatieSamenvatting: Winst en waarde van energie renovaties in de woningbouw
Samenvatting: Winst en waarde van energie renovaties in de woningbouw De opgave is groot De Rijksoverheid streeft naar een energieneutrale bebouwde omgeving in 2050. Op weg daar naar toe is de ambitie
Nadere informatieAdvies. Bewoners Advies Groep. Begroting 2014
Advies Bewoners Advies Groep Begroting 2014 November 2013 Het advies in hoofdlijn: 1. De ambitie van Nijestee moet vooral gericht zijn op de kerntaken, goede en betaalbare huisvesting voor de doelgroep
Nadere informatieBeweging op de woningmarkt:
Beweging op de woningmarkt: de rol van overheidbeleid Taco van Hoek Directeur EIB Grip op vermogen Utrecht, 19 april 2013 1 Inhoud Drie vragen Wat zijn de ontwikkelingen op de woningmarkt? Wat is het beeld
Nadere informatieENERGIEAKKOORD. Gevolgen, verplichtingen en kansen THOMAS KOKSHOORN
ENERGIEAKKOORD Gevolgen, verplichtingen en kansen THOMAS KOKSHOORN 2 - Wie zijn wij? - Visie Ekwadraat - Beleid - Doelstellingen - Middelen - Financiering Inhoud - Conclusies en aanbevelingen 3 INLEIDING
Nadere informatieWoningstichting Eigen Haard t.a.v.: mw. E. Heidrich Postbus JB Amsterdam. Betreft: Notitie Betaalbaarheid Huren. Amsterdam, 3 december 2014
Woningstichting Eigen Haard t.a.v.: mw. E. Heidrich Postbus 67065 1060 JB Amsterdam Betreft: Notitie Betaalbaarheid Huren Amsterdam, 3 december 2014 Geachte mevrouw Heidrich/Beste Elke, Bijgaand ontvang
Nadere informatieMeer huur voor minder huis. Gereguleerde huren in de commerciële sector
Meer huur voor minder huis Gereguleerde huren in de commerciële sector Gereguleerde huren in de commerciële sector Meer huur voor minder huis AANLEIDING Corporaties en commerciële verhuurders bieden beiden
Nadere informatieSamenvatting. Een Ecovat INFRASTRUKTUUR is een plug and play :
Introductie Aris de Groot Energie-, Installatie- en Bouw BV Postbus 2 5400 AA Uden Ing. A.W. (Aris) de Groot. Directeur/eigenaar Bezoekadres: Loopkantstraat 7a Uden Mobiel 0651.386511 Samenvatting Een
Nadere informatieVERDIEPING FINANCIAL RISK - UITLEG EN BEREKENING FINANCIËLE RATIO S
VERDIEPING FINANCIAL RISK - UITLEG EN BEREKENING FINANCIËLE RATIO S 1 Risico Beoordelingsmodel WSW Risico Management Model WSW baseert zijn risicobeoordeling op het bedrijfsmodel van een corporatie WSW
Nadere informatieFINANCIERBAARHEID NOM RENOVATIES
FINANCIERBAARHEID NOM RENOVATIES De impact van NOM renovaties op het financial risk volgens het WSW 11 december 2015 VIER PROCENT VAN HET BEZIT PER JAAR NUL-OP-DE-METER RENOVEREN VOOR EEN GEMIDDELDE CORPORATIE
Nadere informatieHuishoudboekje Raadscommissie Ontwikkeling 31 oktober 2016
Huishoudboekje 2.0 2.0 Raadscommissie Ontwikkeling 31 oktober 2016 Agenda 1. Aanleiding 2. Waar staan de Haarlemse corporaties voor 3. Het Kasstroommodel door 4. Indicatieve bestedingsruimte door 5. Strategieën
Nadere informatieVASTGOEDSTURING OP COMPLEXNIVEAU
VASTGOEDSTURING OP COMPLEXNIVEAU INLEIDING In onze voorgaande blog hebben we verschillende gangbare waarderingsmethoden toegelicht: de historische kostprijs, de bedrijfswaarde en de marktwaarde. Dit deden
Nadere informatieWoonlastenbeleid als uitweg uit de crisis. 5 juni 2013 Bert Weevers, kennismiddag woonlasten.
Woonlastenbeleid als uitweg uit de crisis. 5 juni 2013 Bert Weevers, kennismiddag woonlasten. Onderwerpen 1. Wat zijn woonlasten? 2. Betaalbaarheid onder druk 3. Oorzaken Na de pauze: 4. Woonlastenbeleid
Nadere informatieDe woningcorporatiesector in beeld
De Autoriteit woningcorporaties brengt jaarlijks de financiële positie en prestaties van de woningcorporatiesector in beeld. Dit gebeurt op basis van de cijfers die de corporaties aanleverden over verslagjaar
Nadere informatieDuurzaamheidsaanpak en de Stroomversnelling. Chris Faro Beleidsadviseur Tiwos
Duurzaamheidsaanpak en de Stroomversnelling Chris Faro Beleidsadviseur Tiwos Visie Tiwos: betaalbaarheid centraal! Tiwos staat voor betaalbare woonlasten (huur en energie), comfortkeuze is voor rekening
Nadere informatieTechnieken en financiering van de aardgasvrijoplossingen
Nieuwbouw is relatief eenvoudig aardgasvrij te realiseren. Er zijn grofweg twee alternatieven: - Verzwaard elektriciteitsnet met een lucht- of bodemwarmtepomp in de woning (all electric) - collectieve
Nadere informatieOndernemingsplan 2014 2017. Ambities blijven overeind door scherpe focus op kerntaken
Ondernemingsplan 2014 2017 Ambities blijven overeind door scherpe focus op kerntaken Missie QuaWonen QuaWonen is dé woningcorporatie voor de Krimpenerwaard. Wij bieden goede huisvesting aan mensen die
Nadere informatieSamenvatting en toelichting op de prestatieafspraken 2017 tot en met 2019 Gemeente, de federatie en Huurdersorganisaties
Bijlage 2 Samenvatting en toelichting op de prestatieafspraken 2017 tot en met 2019 Gemeente, de federatie en Huurdersorganisaties 1 De thema s en de prestatieafspraken op hoofdlijnen 1.1 Thema Betaalbaarheid
Nadere informatieGEN Methodiek kansrijk aanbod. Tools voor energieneutrale gebiedsontwikkeling op gebouwniveau
GEN Methodiek kansrijk aanbod Tools voor energieneutrale gebiedsontwikkeling op gebouwniveau Methodiek kansrijk aanbod (Mka) Centrale begrippen Energieneutraal en laagste woonlasten Grootschalig werken
Nadere informatieIMPLEMENTATIEPLAN HERZIENE WONINGWET (NOVELLE)
IMPLEMENTATIEPLAN HERZIENE WONINGWET (NOVELLE) DAEB portefeuille portefeuille HOOFDLIJNEN IMPLEMENTATIE HERZIENE WONINGWET Bepalen strategie 1. Richting kiezen Uitvoeren scheiding 2. Uitwerken administratieve/juridische
Nadere informatieDE SLAG OM HET MIDDENVELD. Johan Conijn 16 mei 2019, Den Bosch
DE SLAG OM HET MIDDENVELD Johan Conijn 16 mei 2019, Den Bosch AANGENOMEN MOTIE RONNES 2 APRIL 2019 Behandeling Wet maatregelen middenhuur: dat de bouw van middenhuurwoningen door marktpartijen nauwelijks
Nadere informatieA billion here, a billion there, and pretty soon you're talking about real money.!!!! Everitt Dirksen (US Senator)
!! A billion here, a billion there, and pretty soon you're talking about real money.!!!! Everitt Dirksen (US Senator) FINANCIERING VAN WONINGCORPORATIES Een verkenning & modelmatige doorrekening Rik van
Nadere informatieActiviteiten ICDuBo. Maak kennis met alle facetten van duurzaam bouwen in de hal van 2.000 m2 vol inspirerende oplossingen en voorbeelden.
Van duurzaam denken naar duurzaam doen Activiteiten ICDuBo Kenniscentrum Inspiratie: Maak kennis met alle facetten van duurzaam bouwen in de hal van 2.000 m2 vol inspirerende oplossingen en voorbeelden.
Nadere informatieKnelpuntenanalyse Novelle en BTIV 2015
Knelpuntenanalyse Novelle en BTIV 2015 Frank Vermeij Augustus 2014 Inhoudsopgave 1 Inleiding... 3 2 Aanpak... 3 3 Juridische scheiding... 3 3.1 Aannames... 3 3.2 Resultaten... 4 4 Administratieve scheiding...
Nadere informatieLokaal betrokken, regionaal verbonden
Lokaal betrokken, regionaal verbonden Beweeg de muis over de tekstblokken en klik Voorwoord Lokaal betrokken, regionaal verbonden Dat is de titel van het ondernemingsplan 2014-2018 van. Omdat dat is wat
Nadere informatieVerduurzamen van monumentaal vastgoed. Rianne Koster 30 juni 2011
Verduurzamen van monumentaal vastgoed Rianne Koster 30 juni 2011 1 Agenda 1. Inleiding Triodos Bank 2. Triodos & Duurzaam Vastgoed 3. Villa Rusthoek Baarn 4. Uitgangspunten vastgoedfinanciering door Triodos
Nadere informatieFinancieringsoplossingen voor duurzame ambities. Caspar Boendermaker, 22 april 2014, Breukelen
Financieringsoplossingen voor duurzame ambities Caspar Boendermaker, 22 april 2014, Breukelen Opbouw Financiering corporatie sector Verduurzaming Financiering verduurzaming Geschiedenis Gemeentelijke Credietbank
Nadere informatieWoningmarkt en corporatiesector. Johan Conijn
Woningmarkt en corporatiesector Johan Conijn Ruimteconferentie PBL 21 mei 2013 Inhoud Woningmarktdebat Positie woningcorporatie Regeer- en woonakkoord DrieKamerModel 2 Woningmarkt Overmatige subsidiering
Nadere informatiePRAKTISCHE KENNISBIJEENKOMSTEN (VER)HUUR
PRAKTISCHE KENNISBIJEENKOMSTEN (VER)HUUR 3 BASISTHEMA S 26 maart Huurovereenkomsten en Huurrecht 8 april Huurprijs(beleid) en servicekosten 22 april Fiscale aspecten bij scheiden van wonen en zorg 2 SPECIFIEKE
Nadere informatieVOOR SLIMME CORPORATIES
VOOR SLIMME CORPORATIES Slimmer Kopen een slimme deal voor bewoners én corporaties U stelt klanten met een smalle beurs in de gelegenheid een eigen woning te kopen. Tegelijkertijd blijft die woning beschikbaar
Nadere informatieIs Nederland duurzaam kabinetsbeleid?
De mogelijkheden en onmogelijkheden om als corporatie op wijkniveau over een energie-aanpak te denken, dat was recent onderwerp van gesprek toen het Roadshow-team op bezoek was bij woningcorporatie OFW
Nadere informatieAchtergrondinformatie Woonsymposium WONEN IN STAD.NL SESSIE DUURZAAMHEID
Achtergrondinformatie Woonsymposium WONEN IN STAD.NL SESSIE DUURZAAMHEID donderdag 19 maart 2015 Duurzaamheid Duiding en context Groningen heeft de ambitie om in 2035 een energieneutrale stad te zijn.
Nadere informatieEnergie bv. Thema uitgewerkt voor de corporatiesector: >> Als het gaat om duurzaamheid, innovatie en internationaal
Thema uitgewerkt voor de corporatiesector: Energie bv >> Als het gaat om duurzaamheid, innovatie en internationaal Een flink aantal corporaties heeft collectieve ketels, blokverwarming en/of Warmte- en
Nadere informatieBijlage 2: Financiële paragraaf. Het bod in aantallen
Bijlage 2: Financiële paragraaf Het bod in aantallen In onderstaande tabellen wordt de inhoud van het bod van Beter Wonen, zoals hiervoor is verwoord, concreet gemaakt in meetbare grootheden zoals aantallen
Nadere informatiePrestatieafspraken Domesta. Borger - Odoorn
Prestatieafspraken Domesta Borger - Odoorn 2017-2021 Betaaibaarheid en bereikbaarheid Uit het Drents woonlastenonderzoek is naar voren gekomen dat onze huurders gemiddeld een woonquote hebben van 37%.
Nadere informatieRekenmodel IBW Handleiding Mei 2017
Rekenmodel IBW 2017 Handleiding Mei 2017 Inhoud Handleiding Rekenmodel IBW 2017... 3 1. Hoe gaat u aan de slag?... 4 2. Beschrijving tabbladen... 5 2.1. Algemeen... 5 2.1.1. Menu... 5 2.1.2. INF_DPI...
Nadere informatieKiezen, Delen én Doen Samen voor een sterke woningmarkt. platform woningcorporaties noord-holland noord
Kiezen, Delen én Doen Samen voor een sterke woningmarkt platform woningcorporaties noord-holland noord Voorwoord Op 15 december 2011 is door ruim 20 corporaties uit de subregio s Noordkop, West-Friesland,
Nadere informatieInvesteringen in de woningmarkt
Investeringen in de woningmarkt Woningcorporaties hebben de sleutel in hadden, als het om gaat de woningnood in de stedelijke gebieden te helpen terugbrengen. De woningcorporaties van De Vernieuwde Stad
Nadere informatieDe toekomst van corporaties Johan Conijn Dennis Berkeveld
De toekomst van corporaties Johan Conijn Dennis Berkeveld Hervorming woningmarkt Diverse hervormingsvoorstellen: - werkgroep Wonen onderdeel Heroverwegingen (2010) - Rapport CSED van de SER (2010) - Wonen
Nadere informatieTijd voor keuzes in Noord-Holland Noord
Tijd voor keuzes in Noord-Holland Noord Samen kiezen voor een sterke woningmarkt Martin Hoiting/Rob Ravestein 14 oktober 2013 verandering in denken: één woningportefeuille welke woningen hebben we nodig
Nadere informatieEen gemengd woningfonds
Een gemengd woningfonds Cathelijne van den Berg 1/43 Inhoudsopgave Introductie Opzet onderzoek Literatuurstudie Onderzoeksresultaten Conclusie & aanbevelingen 2/43 Introductie Housing Woningcorporaties
Nadere informatieOnderstaande berekeningen zijn gebaseerd op de acceptatiecriteria en de nieuwe beheercriteria zoals deze vanaf 2014 voor NHG gaan gelden:
Berekeningen maximale hypotheken Onderstaande berekeningen zijn gebaseerd op de acceptatiecriteria en de nieuwe beheercriteria zoals deze vanaf 2014 voor NHG gaan gelden: Acceptatiecriteria De acceptatiecriteria
Nadere informatieActiviteiten Beter Wonen in ALMELO
Bijlage 3 Financiële paragraaf Beter Wonen Het bod in aantallen In onderstaande tabellen wordt de inhoud van het bod van Beter Wonen, zoals hiervoor is verwoord, concreet gemaakt in meetbare grootheden
Nadere informatieVERSLAG. KEI/G32-denktank Sturen op woonlasten en duurzaamheid 14 september 2011 Amersfoort
VERSLAG KEI/G32-denktank Sturen op woonlasten en duurzaamheid 14 september 2011 Amersfoort Samenvatting Hoe kunnen schommelingen in de woonlasten aan banden worden gelegd voor lagere inkomensgroepen en
Nadere informatieWoningwet op weg: Workshop spoedcursus corporatiefinanciën 30 september 2015. Eindhoven
Woningwet op weg: Workshop spoedcursus corporatiefinanciën 30 september 2015 Eindhoven Natasja Georgius-van Dijk Adviseur BNG Advies 30 september 2015 BNG Advies ondersteunt haar cliënten bij het maken
Nadere informatieHoofdvraag. A.1 Blijf bij de rand weg, maar zoek een beter balans in die veiligheid en te hoge lastenstijging voor huurders.
Hoofdvraag A.1 Blijf bij de rand weg, maar zoek een beter balans in die veiligheid en te hoge lastenstijging voor huurders Deelvragen B.1 Huren laag houden. Dan de komende jaren maar minder investeren.
Nadere informatieDe wooncoöperatie. inzichten uit onderzoek en praktijk. Tineke Lupi, Projectleider wonen
De wooncoöperatie inzichten uit onderzoek en praktijk Tineke Lupi, Projectleider wonen Wat is een wooncoöperatie? Platform31: Vereniging met als doel het exploiteren en/of beheren van woningen voor de
Nadere informatiePlatform Wonen Assen 3 oktober 2013
Platform Wonen Assen 3 oktober 2013 Aanvalsplan wonen Albert Smit wethouder financiën, vastgoed, grondzaken en wonen 1 Aanvalsplan wonen: aanleiding Sinds 2008: Economische recessie Stagnerende woningmarkt
Nadere informatieFINANCIËLE HAALBAARHEID DOELSTELLINGEN ENERGIEAKKOORD CORPORATIESECTOR. 12 oktober 2016
FINANCIËLE HAALBAARHEID DOELSTELLINGEN ENERGIEAKKOORD CORPORATIESECTOR 12 oktober 2016 MANAGEMENTSAMENVATTING Aanleiding In 2012 is het Convenant Energiebesparing Huursector ondertekend. Hiermee heeft
Nadere informatieHoe kan het leuker, slimmer en beter
Hoe kan het leuker, slimmer en beter Leuker: als er ambitie is, als je doelen stelt en vertrouwen is Slimmer: als je gebruik maakt van elkaars expertise en samenwerkt Beter: als je monitort en evalueert
Nadere informatieBuurttransformator in het Aireygebied
Buurttransformator in het Aireygebied Rob Bogaarts 16 mei 2013 Meet en Greet Energietransitie Woonbedrijf Circa 33.000 woningen Waarvan ca. 3.000 kamers en units (Vestide) 418 medewerkers Koersdoelen Van
Nadere informatieEen eigen(wijze) kijk op financiële sturing. Aedes Corporatiedag 2012. - Welkomst dia bij binnenkomst.
Een eigen(wijze) kijk op financiële sturing. Aedes Corporatiedag 2012 - Welkomst dia bij binnenkomst. 1 Een eigen(wijze) kijk op financiële sturing Thom Wolters Gert Boels 2 Introductie Aanleiding Introductie
Nadere informatieBETAALBAARHEID EN ENERGIEBESPARING
BETAALBAARHEID EN ENERGIEBESPARING Dilemma s en (on)mogelijkheden Henk Heeger (Havensteder en OTB, TU DELFT) 12 november 2014 13-11-2014 1 INLEIDING Voorstellen Henk Heeger: werkt zowel bij het OTB (TU-Delft)
Nadere informatieKoop Goedkoop. Maakt een eigen woning betaalbaar! Initiatief van woningcorporaties
Koop Goedkoop Maakt een eigen woning betaalbaar! Initiatief van woningcorporaties Koop Goedkoop Maakt een eigen woning betaalbaar! Een huis kopen met een bescheiden inkomen? Koop Goedkoop maakt het mogelijk.
Nadere informatieEnergiezuinige Nieuwbouw woonlasten voor huurder en koper. Symposium 22 april 2010
woonlasten voor huurder en koper Symposium 22 april 2010 Harm van Papenrecht Adviseur & Interim Manager Focus op Woonlasten Duurzaamheid Energie Werkzaam voor: Woningcorporaties Gemeenten Instellingen
Nadere informatieWooncorporatiedag Nijenrode 22 april 2014. Sturen op Maatschappelijken. Financieel rendement
Wooncorporatiedag Nijenrode 22 april 2014 Sturen op Maatschappelijken Financieel rendement 'Mijn belangrijkste taak is de woningmarkt weer vlot trekken, zowel in de huur- als koopsector. Door zekerheid
Nadere informatierevolving fund ten einde?
Corporatiesector als revolving fund ten einde? Johan Conijn Bijzonder hoogleraar Woningmarkt Universiteit van Amsterdam en directeur Ortec Finance Tussen Scylla en Charybdis De Vernieuwde Stad 23 juni
Nadere informatieVisie op wonen. Open Huis 16 mei Gesprek raad en stakeholders
Visie op wonen Open Huis 16 mei 2017 Gesprek raad en stakeholders Opzet - Proces - Korte schets woningmarkt - Vijf stellingen Proces 1 Kennis delen Gemeenteraad 8 september 2016 2 Beelden ophalen Bewoners
Nadere informatieWoonlastenbeleid en woonlastentool.
TITEL IN 40 PUNTS UNIVERS BOLD Studiemiddag BuildDesk 5 juni 2013 Woonlastenbeleid en woonlastentool. Karo van Dongen directeur-bestuurder Woonstichting Etten-Leur Etten-Leur, 5 juni 2013 Agenda 1. Waarom
Nadere informatieWat brengt 2015 voor huizenbezitters en huurders?
Wat brengt 2015 voor huizenbezitters en huurders? De rente op een restschuld wordt langer aftrekbaar, de maximale hypotheekrente-aftrek gaat verder omlaag en elke huizenbezitter krijgt een energielabel.
Nadere informatieHilco Knul & Rutger Naber. BUILT4U Huizen waar bewoners om vragen
Hilco Knul & Rutger Naber BUILT4U Huizen waar bewoners om vragen 25 september 2014 De ambitie van Built4U B4U = Revolutionair voor de renovatiemarkt. = Betaalbare passiefrenovatie. = Energiezuinige, gezonde,
Nadere informatieFUNDERINGSHERSTEL VERDUURZAMING VAN PARTICULIER WONINGBEZIT IN COMBINATIE MET 4 FEBRUARI 2016
FUNDERINGSHERSTEL IN COMBINATIE MET VERDUURZAMING VAN PARTICULIER WONINGBEZIT 4 FEBRUARI 2016 1 OMVANG FUNDERINGSPROBLEMATIEK BIJ PARTICULIERE EIGENAREN Totaal circa 14.000 woningen Waarvan 8.100 vooroorlogs
Nadere informatieBELEIDS VISIE OKTOBER
BELEIDS VISIE OKTOBER 2017 ONS DOEL1.0 2ONZE OMGEVING ONZE TAAKOPVATTING Ons doel is om mensen met een laag inkomen een prettige woonsituatie te bieden. Woningstichting Tubbergen verhuurt betaalbare en
Nadere informatieVan Marktwaarde naar Beleidswaarde
Van Marktwaarde naar Beleidswaarde Een handvat voor het nemen van investeringsbeslissingen in sociaal vastgoed januari 2018 De Marktwaarde is totaal ongeschikt voor het nemen van verantwoorde investeringsbeslissingen
Nadere informatieBestaande bouw verduurzamen met warmte. 1 oktober 2015 Peter Heijboer
Bestaande bouw verduurzamen met warmte 1 oktober 2015 Peter Heijboer Onderwerpen 1. Routes voor verduurzamen bestaande bouw Kenmerken Nul-op-de-meter concept (Energiesprong) Case studie galerijflat 2.
Nadere informatieCENTRAAL FONDS VOLKSHUISVESTING
Onroerende zaken in exploitatie, bestemd voor verkoop Bij het bepalen van de bedrijfswaarde van voor verkoop bestemde huurwoningen verwijst de richtlijn voor woningcorporaties (RJ 645) naar de richtlijn
Nadere informatieKopers komen te kort. Naar een evenwichtige toepassing van de LTV-normen. Peter Boelhouwer; TU Delft Karel Schiffer; zelfstandig adviseur
Kopers komen te kort Naar een evenwichtige toepassing van de LTV-normen Auteurs: Peter Boelhouwer; TU Delft Karel Schiffer; zelfstandig adviseur 1 Inhoud Aanleiding Maximale lening Gevolgen aanscherping
Nadere informatieActiviteitenoverzicht Midden-Groningen 2019
ACTIVITEITENOVERZICHT 2019 MIDDEN-GRONINGEN juni 2018 1. INLEIDING Voor u ligt het activiteitenoverzicht 2019 van Actium aan de gemeente Midden-Groningen, met daarin de voorgenomen activiteiten van Actium
Nadere informatieNotitie over het scheidings- en splitsingsvoorstel
Notitie over het scheidings- en splitsingsvoorstel Scheidings- en splitsingsvoorstel van woningcorporaties Stek (incl. Warmunda) en Vooruitgang In september 2016 is een scheidings- en splitsingsvoorstel
Nadere informatie