De zorg stroomgewijs organiseren

Transcriptie

1 De zorg stroomgewijs organiseren Claude Missiaen Flanders Synergy Congres Sociale Innovatie UGent 26 November 2013

2 De zorg stroomsgewijs organiseren Case innovatieve arbeidsorganisatie: Flanders Synergy Innovatieve arbeidsorganisatie Zorgvernieuwers. Betere zorg door anders organiseren ZIRKO Vragen

3 Flanders Synergy Innovatieplatform rond innovatieve arbeidsorganisatie Missie: innovaties op vlak van arbeidsorganisatie promoten, bevorderen en initiëren met het oog op : meer slagkrachtige organisaties EN een betere kwaliteit van de arbeid (meer actieve jobs ). Netwerkorganisatie, opereert economiebreed (industrie, zorg, onderwijs, diensten ) Gedachtengoed: moderne socio-techniek.

4 Het model van Karasek Motivatie en leermogelijkheden Zinloze Jobs Actieve Jobs ++++ slagkracht ++++ kwaliteit vd arbeid Regelkracht Passieve Jobs Slopende Jobs sub-optimaal (potentieel) ziekmakend werk Taakeisen Stressrisico s

5 Combinatie hoge taakeisen-lage controlemogelijkheden : Globaal slechte gezondheidstoestand (Karasek, 1990; Söderfelt et al. 2000) Mentale belasting (Karasek, 1979) Emotionele uitputting, psychosomatische en fysieke gezondheidsklachten, en job ontevredenheid (De Jonge et al., 2000) Burn-out-symptomen: uitputting en zich negatief afzetten van de werkomgeving (Demerouti et al. 2001) Verhoogde bloeddruk en cortisolgehalte, dat bovendien doorwerkt in de privétijd (Fox et al. 1993; Everson et al. 1997; Schaubroeck & Merrit, 1997) Verhoogde kans (2,17 ratio tov low strain) op cardiovasculaire aandoeningen (Johnson & Hall, 1988) Verhoogde kans op invaliditeitspensioen (Canivet et al., 2012) 5

6 Innovatieve arbeidsorganisatie van bureaucratische naar innovatieve organisatievorm stroomsgewijs organiseren de kanteling zelfsturende of zelforganiserende teams horizontaal organiseren 6

7 Bureaucratisch regime

8 Innovatief regime

9 Stroomsgewijs organiseren Denken en handelen vanuit de klant Decentraal Coherente pakketten worden bij elkaar gebracht: multidisciplinair werken In zorg: patiënt stroomt door zijn behandeling heen, i.p.v. disciplinegerichte afdelingen, zie ziekenhuis: geen verbinding tussen silo s; WZC: dagritme, maaltijden Overlap met lean principes: elimineren van waste, stromen creëren, continu verbeteren

10 Kanteling Van functionele naar procesgerichte of stroomsgewijze organisatie, anders gezegd: van aanbodgerichte naar patiëntgerichte structuur Functioneel: afdelingen met specialisten, silo s, beperkt zicht op rest van de werkstroom, veel overleg nodig. Procesgericht: specialistische taken komen meer en meer in teams te liggen. Leidt tot zelfsturende teams Voorbeeld: organigram Buurtzorg Nederland

11 Zelforganiserende/ Zelfsturende Teams Teamwerk in zorg is goed ingeburgerd : goed samenwerken Want: arbeidsdeling = knippen, en om te plakken moet je samenwerken In disciplinegerichte organisatie (silo s): meer roep naar samenwerking Is slechts symptoombestrijding, onderliggende oorzaak is disciplinegericht indeling (itt stroomsgewijs)

12 Zelforganiserende/ Zelfsturende Teams Definitie Een vaste groep medewerkers die gezamenlijk verantwoordelijk zijn voor het totale proces waarin een product of dienst tot stand komt, dat aan een interne of externe klant geleverd wordt. Het team plant en bewaakt de procesvoortgang, lost dagelijkse problemen op en verbetert de processen zonder daarbij een beroep te doen op de leiding of ondersteunende diensten.

13 Zelforganiserende/ Zelfsturende Teams Wat is het niet? Vrijheid, blijheid Chaos, onduidelijkheid Iedereen moet alles kunnen De teamleider heeft niets meer te zeggen en mag niet meer ingrijpen

14 Ontwerpprincipes effectieve teams 4 tot max. 20 teamleden, ideaal is 8-12 Compleet takenpakket: zo weinig mogelijk afhankelijk van andere teams Onderlinge afhankelijkheid, bijvoorbeeld samen verlof of roosters plannen Brede inzetbaarheid / elkaar vervangen: zie fleximatrix

15 Ontwerpprincipes effectieve teams Teamleider niet in het team? Maximale autonomie: Minimale specificatie, maximale informatie: wel WAT, niet HOE Voldoende regelmogelijkheden of bevoegdheden. Oefening: alles in het team, behalve Interne en externe coördinatie, vaste of roterende teamcoach Herkenbaarheid als team, bijvoorbeeld eigen ruimte, eigen middelen.

16 Horizontaal organiseren Teams regelen hun contacten met andere teams Niet verticaal: naar manager X, naar manager XX en dan hele weg terug Management: niet meer verticale sturingsrol maar creëren van voorwaarden voor (en bewaken van) zelforganiseren, horizontale afstemming en collectieve besluitvorming.

17 Ontwerp van uw organisatie? Herkent u zich best in bureaucratisch of innovatief regime? Kan het bureaucratisch gehalte naar omlaag in uw organisatie? Dwang/drang om te veranderen? Bijvoorbeeld: verzuim, personeelsverloop, klachten van zorgontvangers, werkdruk, work-life balance, administratieve last Welke maatregelen genomen tegen toenemende vergrijzing, krapte op de arbeidsmarkt? Regelmogelijkheden voor de medewerkers? Aantal referentiefiguren per bewoner/patiënt? Betrokken medewerkers?

18 Ontwerp van uw organisatie Is de dienstverlening effectief georganiseerd vanuit de patiënt, hulpvrager, bewoner? Wordt de zorg aangeboden die voor de patiënt belangrijk is, of die past in de routine van de dag? Stroomt de zorgontvanger doorheen zijn behandeling? Leidinggevenden uitdragers van innovatie? Is uw organisatie voorzien op multidisciplinair samenwerken? Durft u decentraliseren, loslaten, of is vasthouden aan de top de boodschap? Teamwerking? Zelforganiserend (zelfsturend?) of hiërarchisch aangestuurd?

19

20 Zorgorganisaties AZ Sint-Blasius, Dendermonde: Piet Temmerman AZ Sint-Elisabeth, Zottegem: Katia Ronsse Bond Moyson Thuishulp Oost-Vlaanderen: Caroline Hoedemakers Familiehulp Antwerpen: Pascal Deceuninck, Gina Koster Jan Yperman Ziekenhuis, Ieper: Eddy Delporte Jessa Ziekenhuis Hasselt: Karel Bosmans Rudi Veekhoven UZ Antwerpen: Stijn Slootmans, Muriel Tegenbos WZC Sint-Monica, Oostende: Axel Daenekindt, Hélène Verbeke Kenniscentra Arbeids-, Organisatie- en Personeelspsychologie, KULeuven: Martin Euwema Centrum Sociologisch Onderzoek KULeuven: Jos Benders, Geert Van Hootegem Centrum Ziekenhuis- en Verpleegwetenschap KULeuven: Svin Deneckere, Walter Sermeus, Kris Vanhaecht Flanders Synergy: Claude Missiaen

21 Zorgorganisaties Innovatief Responsief Krachtig en Kwaliteitsvol Ontwikkelen

22 ZIRKO Zorgorganisaties Innovatief, Responsief, Krachtig en Kwaliteitsvol Ontwikkelen Focus op de thuiszorg en residentiële ouderenzorg Klankbordgroep met stakeholders uit Vlaamse zorglandschap: Zorgorganisaties intermediairen (werkgevers, vakbonden, Flanders Care, zorgambassadeur ) Partnerlabel van Flanders Care:

23 Probleemsituering Nijpend zuurstofgebrek in de organisatie van de zorgverlening: vraagzijde: demografie, complexere zorg maatschappelijk: - krappe arbeidsmarkt - Regelgeving - afgescheiden zorglijnen (thuishulp, huisarts, ziekenhuizen, thuisverpleging ) - oplopende kosten Zorgverleners: betrokken en gemotiveerd, goede werkbaarheid, maar pijnpunten: emotionele belasting, stijgende werkdruk, en zorgzwaarte, onvoldoende autonomie

24 Sterk toenemende uitdagingen omwille van demografische evoluties Zorgorganisaties Zorgverlening Capaciteitsknelpunten Kwalitatieve tekorten Beperkte regievoering ifv zorgbehoevende Krapte op de arbeidsmarkt Financiële en institutionele beperkingen Complexe, multidisciplinaire vormen van zorgverlening Zorgarbeid Werkdruk en werkstress Complexe onoverzichtelijke organisatie van de zorg Uitstroom van personeel Strikte taakdeling tussen afgescheiden zorglijnen

25 Doelstellingen en werkwijze 1. Organisaties Info over consequenties huidig organisatieontwerp, mogelijkheden voor herontwerp Roadshows, bakenfunctie van voorlopers Online audiovisueel materiaal Cases in boek Zorgvernieuwers, Betere zorg door anders organiseren, 2013 en vervolgboek Business case methodiek: berekening van kosten-baten van veranderingstraject Dialoog met beleid

26 ZIRKO Doelstellingen en werkwijze 2. Zorgverlening De zorgverlening stroomsgewijs organiseren, niet aanbodgericht, maar van buiten naar binnen: werksessies bouwstenen Innovatieve Arbeidsorganisatie en organisatorische vraagstukken; werksessies zelforganiserende teams en leiderschap praktijklabo s: beperkt aantal deelnemers, combinatie van opleiding, uitwisseling en advies instrumenten: procesanalyse ( hoe begin ik eraan? ) samenstelling functies en teams, blauwdruk teamontwikkelplan inhoudelijke collectieve ondersteuning bij verandertrajecten impactmetingen

27 Doelstellingen en werkwijze 3. Werkbare jobs Kwaliteit van de arbeid en welzijn medewerkers: werksessies rond impact van functie- en teamontwerp op kwaliteit van de arbeid instrumenten waarmee zorginstellingen zichzelf kunnen evalueren en optimaliseren wat betreft kwaliteit van de arbeid

28 Organisaties Zorg- verlening ORGANISATIES die dankzij STROOMSGEWIJS ORGANISEREN hoogstaande zorg bieden in arbeidsorganisaties met Zorgjobs WERKBARE JOBS

29

30

31

32