MANAGEMENT EN BELEID IN DE GEZONDHEIDSZORG

Transcriptie

1 WALTER SERMEUS (RED.) MAARTEN ANDRIESSEN, LUK BRUYNEEL, STEFAAN CALLENS, SVIN DENECKERE, DIRK DE RIDDER, KRISTOF EECKLOO, KATRIEN KESTELOOT, HILDE PINCÉ, STEVEN LIERMAN, DIRK RAMAEKERS, KOEN VAN DEN HEEDE, NINA VAN GOMPEL, KRIS VANHAECHT, MARC VERSCHUEREN MANAGEMENT EN BELEID IN DE GEZONDHEIDSZORG Een wegwijs voor zorgverleners Acco Leuven / Den Haag

2 Inhoud Over de auteurs 11 Hoofdstuk 1 ORGANISATIE VAN DE GEZONDHEIDSZORG Inleiding Geschiedenis van onze gezondheidszorg Omvang en organisatie van onze gezondheidszorg Eerstelijnszorg De ziekenhuizen Gespecialiseerde centra, revalidatiecentra, revalidatieziekenhuizen Geestelijke gezondheidszorg Ouderenzorg Dringende geneeskundige hulpverlening Preventie De nulde lijn: mantelzorgers, vrijwilligers en patiëntenverenigingen Beroepsbeoefenaars in de gezondheidszorg Gezondheidszorgberoepen Sociaal overleg in de gezondheidszorg IFIC-functieclassificatie De arbeidsmarkt in de zorg Hoe komt de besluitvorming tot stand? Verdeling van bevoegdheden Federale instellingen Gemeenschappen Performantie van onze gezondheidszorg Uitdagingen 38 Hoofdstuk 2 WETGEVEND KADER VAN DE GEZONDHEIDSZORG Inleiding Het aanbod in de gezondheidszorg De ziekenhuizen Eerstelijnsgezondheidszorg Ouderenzorg Psychiatrie en geestelijke gezondheidszorg Preventieve gezondheidszorg Impact van staatshervormingen Gezondheidsberoepen Wet gezondheidszorgberoepen Niet-conventionele praktijken 53

3 6 MANAGEMENT EN BELEID IN DE GEZONDHEIDSZORG 2.4 Geneesmiddelenwetgeving Definitie van een geneesmiddel Vergunning voor het in de handel brengen Medische hulpmiddelen Rol van de Europese Unie Algemene regelgeving met belang voor de gezondheidszorg Mededingingsrecht Overheidsopdrachtenwetgeving Wetgeving voor vennootschappen en verenigingen Belasting op de toegevoegde waarde (btw) Te verwachten uitdagingen en toekomstige ontwikkelingen 60 Hoofdstuk 3 NETWERKEN EN SAMENWERKEN IN DE GEZONDHEIDSZORG Inleiding Bevoegdheden van de overheden Federale overheid Vlaamse overheid Fusie Groepering Associatie Wetsontwerp over de locoregionale klinische ziekenhuisnetwerken Wat staat er nu in het wetsontwerp? Wat met de algemene regeling? Vlaamse regelgeving over netwerken Soorten netwerken Klinische netwerken Netwerken van medisch-ondersteunende diensten Logistieke netwerken Kennisnetwerken Zullen netwerken tot betere zorg leiden? Samenwerken in de eerste lijn en chronische zorg Uitdagingen voor de toekomst 85 Hoofdstuk 4 KWALITEIT EN PATIËNTVEILIGHEID Inleiding Kwaliteit in zijn zes dimensies Veilig Effectief Efficiënt Tijdig en toegankelijk Gelijk Persoonsgericht Joy in Work en bevlogenheid Conclusie 97

4 Inhoud 7 Hoofdstuk 5 KWALITEITSEVALUATIE EN -CONTROLE Inleiding Definities en concepten Regelgeving en historiek Overzicht van kwaliteitsinitiatieven Algemene ziekenhuizen Psychiatrische ziekenhuizen en revalidatie-instellingen Ouderenzorg Eerstelijnszorg Toekomstig kwaliteitsbeleid Vlaams Instituut voor Kwaliteit van Zorg (VIKZ) Vrijwillig versus verplicht kwaliteitsbeleid Invloed van de staatsstructuur op kwaliteitsbeleid Patiëntervaringen Pay for Quality (P4Q) Conclusie 110 Hoofdstuk 6 FINANCIERING VAN DE GEZONDHEIDSZORG Inleiding Budget voor gezondheidszorg Financiering ziekenhuizen Inleiding Budget van Financiële Middelen (BFM) Honoraria Apotheekproducten Forfaits voor dagziekenhuisactiviteiten Revalidatieconventies Kamersupplementen Eigen bijdragen van de patiënten Financiering van de investeringen via VIPA Ziekenhuizen: een duale financiering Financiële gezondheid van de algemene ziekenhuizen Financiering eerstelijnszorg Financiering ouderenzorg Uitdagingen 138 Hoofdstuk 7 REGISTRATIE EN BEHEER VAN GEGEVENS BINNEN DE GEZONDHEIDSZORG Inleiding: de brug tussen klinische praktijk en beleidsvoering Nomenclatuur van geneeskundige verstrekkingen Wat is de oorsprong van de nomenclatuur en waarvoor dient het? Wat is de nomenclatuur? Hoe is de nomenclatuur opgebouwd? Hoe wordt de waarde onderhandeld? 150

5 8 MANAGEMENT EN BELEID IN DE GEZONDHEIDSZORG 7.3. Minimale Ziekenhuisgegevens (MZG) Doelstellingen van de minimale ziekenhuisgegevens Wat wordt er geregistreerd in MZG? Hoe wordt er gecodeerd? Diagnosis Related Groups (DRG) Beleidstoepassingen MZG Koppeling MZG en facturatiegegevens Classificatiesystemen in de ouderen- en thuiszorg Kankerregister Uitdagingen 163 Hoofdstuk 8 RECHTEN VAN DE PATIËNT, BEROEPSGEHEIM, VERWERKING VAN PERSOONSGEGEVENS EN AANSPRAKELIJKHEID Inleiding Rechten van de patiënt Autonomie van patiënten staat centraal Recht op gezondheidstoestandsinformatie Recht op geïnformeerde toestemming Recht op inzage en afschrift van het patiëntendossier Vertegenwoordiging van minderjarige en wilsonbekwame patiënten Beroepsgeheim en verwerking van persoonsgegevens in de gezondheidszorg Beroepsgeheim van zorgverleners Uitwisseling van gezondheidsgegevens en verwerking van persoonsgegevens Aansprakelijkheid van zorgverleners Inspannings- versus resultaatsverbintenis Praktijkrichtlijnen, protocollen en aanbevelingen Burgerrechtelijke versus strafrechtelijke aansprakelijkheid Wet medische ongevallen Medisch ongeval zonder aansprakelijkheid Uitdagingen en knelpunten 184 Hoofdstuk 9 MANAGEMENT EN ORGANISATIE VAN ZORGINSTELLINGEN Inleiding De ziekenhuisorganisatie De functionele ziekenhuisorganisatie De ziekenhuisorganisatie in divisies De service-line-ziekenhuisorganisatie Verplichte wettelijke structuren en organen in ziekenhuizen Woonzorgcentrum Eerstelijnszorg Uitdagingen 208

6 Inhoud 9 Hoofdstuk 10 HUMANRESOURCESMANAGEMENT IN DE ZORG Inleiding Een kijk op organisatie vanuit het complexiteitsdenken Gezondheidszorg in de VUCA-wereld Kritiek op traditionele managementbenaderingen Organisaties zien als complexe adaptieve systemen Complex leadership Complexiteit en human resources Instroom van professionals Feedback, de basis van functionerings- en evaluatiegesprekken Feedback is the breakfast of champions Een open feedbackklimaat Reminders voor het geven van feedback Reminders voor het vragen en krijgen van feedback Begeleiden en evalueren Evaluatie- en functioneringsgesprekken Leren in en van de organisatie Het belang van leren Een systematische benadering van VTO Duurzaam leren Motiveren van professionals Uitdagingen 230 Hoofdstuk 11 ZORG VOOR MEDEWERKERS Inleiding Teamwerk in zorgorganisaties Uitdagingen voor teamwerk in de zorg Team en teameffectiviteit: concept en definities Teamontwikkeling in de zorg Werkomgeving en jobgerelateerde uitkomsten Werkdruk en een krimpende arbeidsmarkt Medewerkers als second victims van veiligheidsincidenten Versterk de basis: investeer in personeel en zorginnovatie Uitdagingen 247 BIJLAGE Literatuur 253