Onderzoek van kleibekleding van dijken aan ZOUT EN BRAK WATER IN FRIESLAND, ZUID HOLLAND EN ZEELAND voor het ontwikkelen van keuringseisen

Transcriptie

1 B

2 Onderzoek van klebekledng van djken aan ZOUT EN BRAK WATER IN FRIESLAND, ZUID HOLLAND EN ZEELAND voor het ontwkkelen van keurngsesen voor kle

3 Steltjesweg 2 Postbus 69, 2600 AB Delft Telefax Telex sol nl Telefoon Postgro Bank Mees en Hope NV Reknr K.V.K.S Delft GRONDMECHANICA DELFT Onderzoek van klebekledng van djken aan ZOUT EN BRAK WATER IN FRIESLAND, ZUID HOLLAND EN ZEELAND voor het ontwkkelen van keurngsesen voor kle. CO februar 987 KruKruKru26 Opgesteld n opdracht van: Rjkswaterstaat Denst Weg- en Waterbouwkunde Postbus GA, Delft AFDELING GROND EN GR0NDKERENDE CONSTRUCTIES Projectleder: drs. G.A.M. Krusé Projectbegeleder: Ing. J. Dekker Afdelngshoofd: Ir. J.W. Sp Vestgngen n Belgë, Engeland, Canada en Sngapore. Op alle aanbedngen en op alle te sluten overeenkomsten, alsmede de daarut voortvloeende leverngen van densten en produkten en de daarut voortvloeende utvoerngen van werkzaamheden, zjn van toepassng de Algemene Voorwaarden voor opdrachten aan de Stchtng Waterbouwkundg Laboratorum, welke zjn gedeponeerd ter Grffe van de Arrondssementsrechtbank te 's-gravenhage en bj de Kamers van Koophandel en Fabreken.

4 bladnummer : ^ M GRONDMECHANICA ons kenmerk: CO DELFT datum :augustus 987 Samenvattng: In 986 zjn veld- en laboratorummetngen verrcht betreffende de doorlatendhed, respecteveljk erosebestendghed van de bekledng van djken n het kustgebed van noord, mdden en zud Nederland. De utkomsten van deze bepalngen van constructeve egenschappen zjn vergeleken met de samenstellng van de bekledngslaag. Evenals n het onderzoek dat n 985 werd utgevoerd geven de bepalngen aan dat structuur van de grond een domnerende factor s voor de constructeve egenschappen. De bodemstructuur wordt gevormd door volumeveranderngen meteen na de aanleg van de djk en door latere regelmatge volumeveranderngen. Deze volumeveranderngen hangen drect samen met wsselngen n watergehalte van de onverzadgde grond. Er bljkt voor elke onderzoekslocate een lnear verband te bestaan tussen watergehalte en droge dchthed. Het onderzoek geeft aan dat de samenhang tussen volume- of droge dchthedveranderng en veranderng van watergehalte wordt bepaald door fyssch- chemsche en chemsche egenschappen van de onderzochte grond. Met name de katonenbezettng ljkt van nvloed. Het watergehalte dat een bekledng na verloop van tjd n een evenwchtsstuate aanneemt, kan worden afgeled ut het watergehalte van de grond bj een zugspannng van ongeveer 00kNm 2 (pf=3) (ze ook onderzoek 985) Ook de "gemddelde" varate n watergehalte kan op de wjze afgeled worden. Het evenwchtswatergehalte en de varate daaromheen bljken n hoge mate te worden bepaald door het zoutgehalte van de grond en daarnaast door de geadsorbeerde katonen. Met name de verhoudng tussen - en 2- waardge katonen (respecteveljk de van Natrum en Kalum en de van Calcum en Magnesum) s voor het evenwchtswatergehalte van belang. De ontwkkelng van deze chemsche factoren na de aanleg van een djk kan n het algemeen worden aangegeven. Het zoutgehalte zal, afhankeljk van de lggng van het talud, naar een bepaalde lage dan wel relatef hoge waarde tenderen met daarbj een lagere dan wel sgnfcant hogere evenwchtswatergehaltes en sezoensvarates rond de watergehaltes. De ontwkkelng van de katonenbezettng kan slechts zeer globaal worden aangegeven. In het algemeen ljken monsters met relatef weng kalk en met een hoger percentage van de <l6u fracte een hoog evenwchtswatergehalte aan te nemen. De volumeveranderngen van de onderzochte grond hangen daardoor met name samen met zoutgehalte en met katonenbezettng van de grond. Indcates over deze grootheden en de eventuele veranderngen daarvan zjn daarom van belang voor de ontwkkelng van keurngsesen.

5 bladnummer : - 3 ~ ons kenmerk: CO datum :augustus 987 GRONDMECHANICA DELFT In het algemeen ljken de standaardbepalngen van vloegrens, gehalte afslbbare delen (<l6u), kalkgehalte en zoutgehalte relevant voor nadere evaluate ten behoeve van keurngsesen.

6 bladnummer : ons kenmerk: CO datum :augustus 987 GRONDMECHANICA DELFT INHOUD: Samenvattng 2 Ljst van Bjlagen 6. INLEIDING 7 2. OVERZICHT VAN HET ONDERZOEK 0 3. METHODEN 2 3. Infltrateproef GD- eroseproef Bepalng van de structuur van 7 de klebekledngen 3.4 Opname van de opbouw van de onderzochte 8 stukken djk 3.5 Bepalng Specfek Oppervlak en 8 Thermografmetrsche bepalngen 3.6 Katonenbezettng van grond Bepalng pf- curves Organsche stofsoorten Weergegevens 2 4. RESULTATEN Opbouw van de djk en samenstellng en 23 structuur van de bekledngslaag 4.. Opbouw van de djken Standaardbepalngen samenstellng 24 bekledngslagen 4..3 Zugspannngs- (pf) curves Watergehalte, droge dchthed en 26 zugspannng (pf) 4..5 Bewortelngsdepte en structuur van 29 de bekledngslaag 4..6 Hellngmetngen aan spleten en scheuren Chemsche en fyssch- chemsche bepalngen Nucleare watergehalte- en dchthedsbepalngen 35 n stu 4.2. Korte beschrjvng van watergehalte- en droge 35 dchthedsprofelen Verzadgngsgraad Infltrateproeven Eroseproeven Neerslag, temperatuur, zonneschjnuren en 43 Penmanverdampng

7 bladnummer : - 5 ~ ons kenmerk: CO datum :augustus 987 GRONDMECHANICA 5. DE RELATIE TUSSEN WATERGEHALTE EN VOLUMEVERANDERINGEN Correcte van droge dchthed Invloeden op de relate tussen droge dchthed 49 en watergehalte 6. INVLOEDEN OP HET WATERGEHALTE EN DE VORMING VAN STRUCTUUR 5 6. De vormng van structuur Fyssch- chemsche karaktersteken en het 52 watergehalte 6.2. Invloed opgeloste stoffen Ontwkkelng evenwchtswatergehalte n de tjd Watergehalteverschllen tussen verschllende 58 zugspannngen Volumeveranderngen tussen zugspannngen van tot 250 knm2 6.3 Effecten van structuur en krmpen en zwellen op 62 de nfltrate 7. INVLOEDEN OP DE EROSIEBESTENDIGHEID VAN DE BEKLEDING Algemene beschouwng van de nvloeden op het 67 erosegedrag 7.2 Relates tussen erose en materaalsamenstellng DE DIEPTE VAN DE INVLOED VAN SEIZOENSWISSELINGEN CONCLUSIES Aanbevelngen 80 Lteratuur 8

8 bladnummer : I M GRONDMECHANICA ons kenmerk: CO datum :augustus 987 BIJLAGEN: Legenda bj de boorstaten n bjlagen 2 tm 5 2 tm 5 Dwarsprofelen van de onderzochte locates 6 Profelkulbeschrjvngen 7A tm 7U NEA- sonde waarnemngen 8A tm 8N Eroseproefresultaten 9A tm 9D ' Weergegevens peroden aprl-me, jul-augustus en september-oktober 0 Gedrag en egenschappen van klebekledng; elementen en relates daartussen

9 - 7 - GRONDMECHANICA ons kenmerk: CO datum :augustus 987. INLEIDING Het her gerapporteerde onderzoek s utgevoerd n het kader van de evaluate en ontwkkelng van keurngsesen voor klegrond voor bekledng van djken door de Denst Weg- en Waterbouwkunde van de Rjkswaterstaat. Het onderzoek s gercht op het bepalen van doorlatendhed- en erose- egenschappen van klebekledng van djken en relates hervan met egenschappen de bj het keuren van klegrond van belang kunnen zjn. In dat verband s er tevens een klebekledng n het onderzoek betrokken de just op een djk was aangebracht. Tenende nvloeden op de doorlatendhed 'en het erosegedrag te kunnen evalueren werd een aantal relevant geachte parameters van de beproefde klebekledngen en de stuate waarn deze zch bevndt bepaald. Werkgroep 3 van de Technsche Advesgroep Waterkerngen heeft n 984 de aanzet gegeven voor een onderzoek ten behoeve van het ontwkkelen en evalueren van keurngsesen voor kle. In dat verband s er na een aanloopfase n 984 (COW 984) een lteratuurstude (LGM 985) utgevoerd naar achtergronden van het gedrag van klegrond. Deze stude was gercht op de aspecten betreffende krmpen en zwellen en scheurvormng. In 985 s vervolgens een veldonderzoek begonnen naar constructeve egenschappen van klebekledngen van djken met een grasmat langs IJssel en Pannerdens Kanaal, Gelderland. Dt onderzoek naar krmpgevoelghed, scheurvormng en erosegedrag werd gecomplementeerd met een onderzoek naar geschkte parameters voor het voorspellen van het functoneren van klegrond als bekledng n een djkconstructe. Een en ander s n 987 gerapporteerd (GD 986) en delen van de resultaten van dat onderzoek zjn n een voordracht voor het KIVI aan de orde geweest. Tevens s er n het kader van advserng ten behoeve van djkverbeterng gebruk gemaakt van de onderzoeksresultaten (GD 987) Het her te rapporteren onderzoek s op dezelfde wjze opgezet als het onderzoek van 985 en slut daarop aan. De onderzoekslocates van het her te rapporteren onderzoek zjn echter gekozen n het gebed met zoute en brakke wateren. De onderzoekslocates van het onderzoek n 986 zjn gelegen op djken met een grasmat aan de Waddenzee nabj respecteveljk Holwerd en Harlngen, aan de Westerschelde nabj Waarde en aan de Oude Maas nabj Barendrecht (ze fguur en bjlagen 2 tot en met 5 voor de locates). De veldwaarnemngen werden utgevoerd n de perodes me, augustus en end september tot mdden oktober. Zoals het onderzoek n 985 aangaf, bestaat er een net onbelangrjke sezoensmatge varate n de doorlatendheden van kledekken. De doorlatendhedsproeven op de utgekozen locates en de bepalng van daarmee drect gerelateerde parameters zjn daarom herhaald n aprl, augustus en oktober.

10 bladnummer : ons kenmerk: CO datum :augustus 987 Het veldonderzoek werd utgevoerd n samenwerkng met de Denst Wegen Waterbouwkunde. Gegevens over het aanleggen van de djken op de onderzochte locates en over het beheer daarvan werden door de betreffende waterschappen verstrekt. Gegevens over het weer ten tjde van de veldonderzoeken werden betrokken van het Konnkljk Nederlands Meteorologsch Insttuut. De bepalngen n het onderzoek omvatten: - n stu nfltratemetngen, - eroseproeven n het laboratorum, - beschrjvng n het veld van de structuur van de klebekledng, - n stu bepalngen van vochtgehaltes en dchtheden met boorgatsondes, - laboratorumbepalngen aan monsters van de klegronden, - beschrjvng van de opbouw van de djk met behulp van geodetsche opnames, en borngen. Het onderzoek n 986 betreft een recent aangebrachte (3 weken oude) klebekledng bj Holwerd en dre bekledngen de 5 tot 0 jaar gefunctoneerd hebben. De locates zjn gekozen n samenwerkng met vertegenwoordgers van de Denst Weg- en Waterbouwkunde en met vertegenwoordgers van de betreffende Waterschappen te weten: Waterschap Fryslan; Waterschap IJsselmonde; en Waterschap Noord en Zud Beveland. In de hervoor genoemde lteratuurstude s naar voren gekomen dat enge parameters domnerende nvloeden kunnen utoefenen op het gedrag van klegrond, maar dat de nvloed van ndvduele parameters net onafhankeljk van andere parameters kan worden beoordeeld. Voor onverzadgde klegrond zjn watergehalte, dchthed, samenstellng van de vaste stofdeeltjes en hoeveelhed en aard van opgeloste stoffen van belang. De stude vestgde de aandacht op de te verwachten grote nvloed van de structuur van de grond. De lteratuurstude bracht naar voren dat er weng pertnente gegevens zjn over de effectvtet van thans algemeen gebrukte keurngsparameters voor het voorspellen van functonele egenschappen als de doorlatendhed en erosegevoelghed van klebekledngen. De bekledng van djken lgt n een mleu waarn de atmosfeer, de lthosfeer en de hydrosfeer samenkomen en waarn de bosfeer ook nog een rol van betekens speelt. De bekledng moet daarn een bepaalde functe n de djkconstructe vervullen. Het s voorwaar bjna een menseljke taak om daarn het hoofd te moeten beden aan de soms extreme varates n al de sferen. Een stude naar de factoren de het vervullen van de functe benvloeden s noodzakeljkerwjze breed van opzet. De stude van een dergeljk systeem dent zch gezen de complextet ervan dan ook te laten rchten en beperken door ervarngen van de djkbeheerders en van de personen voor we het gedrag van grond dageljkse praktjk s. Het ontwkkelen van keurngsesen voor klegrond voor de bekledng van djken kan bnnen

11 bladnummer : - 9 " ons kenmerk: CO datum :augustus 987 GRONDMECHANICA overzchteljke termjn slechts resultaten bereken nden de voorkenns kan worden geplaatst n de benaderngen van grond vanut de geotechnek, cheme en bodemkunde. Het rapport zal het onderwerp met name vanut de dre laatstgenoemde rchtngen benaderen. De voornoemde ervarngen hebben echter sterk de rchtng van het onderzoek bepaald.

12 bladnummer : ons kenmerk: CO datum :augustus OVERZICHT VAN HET ONDERZOEK In het onderzoek zjn constructeve egenschappen van bestaande djkbekledngen nagegaan en vergeleken met de opbouw en de lggng van de djken en met de opbouw en samenstellng van de bekledngslaag. De opbouw van de betreffende djken s voorzover van belang geacht bepaald en er zjn gegevens over het weer verzameld. De structuur van de bekledngen s geïnventarseerd samen met de doorwortelng van de bovengrond. De belangrjk geachte componenten n de samenstellng, klassfcate proeven en enge chemsche en fyssch- chemsche parameters van de onderzochte gronden zjn bepaald, en vergeleken met de eveneens bepaalde zugspannngscurves van de gronden. Van de mechansche egenschappen s de relate van de volumeveranderngen met het watergehalte nagegaan. Immers het voorgaande onderzoek, lteratuur en algemene overwegngen duden erop dat bodemstructuur daardoor wordt gevormd. Vervolgens zjn de nvloeden van de samenstellng van de grond op de watergehaltes en op de varates daarn onderzocht en wel bj zugspannngen zoals de n djkbekledngen voorkomen. De veranderngen van volume van de grond de bj de verschllende watergehaltes kunnen optreden zjn daarna bepaald met de beschkbare gegevens. De resultaten van de voornoemde bepalngen leden tot utspraken over de domnante nvloeden op het gemddelde watergehalte dat een bekledngsgrond krjgt na het aanbrengen. De belangrjkste nvloeden op de te verwachten volumeveranderngen onder de omstandgheden zoals de op de djk heersen worden eveneens met de verkregen gegevens nagegaan. Hermee zjn nstrumenten beschkbaar om een ndruk te verkrjgen over de te verwachten ontwkkelng van structuur n een bekledngsgrond de op een djk moet worden aangebracht. Een en ander wordt aangevuld met een beschouwng over de depte van de nvloed van het weer op wsselngen n vochtgehalte n het djkprofel wat van belang s voor de dscusse over de aan te brengen dkte van een bekledngslaag. De gegevens van de nfltrateproeven en de eroseproeven worden geëvalueerd. Deze worden vergeleken met de materaalegenschappen, met de structuur van de bekledngslagen en met de utkomsten van de hervoor beschreven beschouwng over volumeveranderngen. Deze opzet van het onderzoek geeft de mogeljkhed om na te gaan of het mogeljk s om het verloop van enge sgnfcante processen n de bekledngskle te gaan voorspellen. Er kunnen dan mogeljk materaalegenschappen worden aangewezen waarmee een grond gekeurd kan worden. De beschouwng zal de toepasbaarhed van deze materaalegenschappen vergeljken met de andere nvloeden op de constructeve egenschappen van een aangebrachte bekledngsgrond.

13 bladnummer : - - ons kenmerk: CO datum -.augustus 987 GRONDMECHANICA Barend recht -jr;- -trf : R u ' n! d n l: M.l.y'.fjk""^ HARLINGEN Fguur : Locate van de onderzochte djken (ze bjlage 2 tot en met 5 voor dwarsprofelen).

14 bladnummer : ons kenmerk: CO datum :augustus METHODEN In het volgende zal kort worden ngegaan op enge proeven de n het algemeen net gebrukeljk zjn n geotechnsche onderzoeken. Voor de overge laboratorumbepalngen wordt slechts de gebrukte methode vermeld. De monsters voor de meeste bepalngen zjn genomen ut blokmonsters gestoken n kulen n de klebekledng. In Tabel zjn de utgevoerde standaardproeven getabelleerd. Tabel : Bepalngswjze standaardproeven. Parameter: Methode: Korrelgrootteverdelng zeven en beznken (verloop van dchthed voor röntgenstralng n tjd) Atterbergse grenzen utrollen en Casagrande- apparaat Kalkgehalte 0. N HC- methode Organsch materaal H methode Salntet (chlorde) fotometrsche bepalng met Hg(CNS) 2 ttrate (.h.a. lagere waardes dan bj AgN0 3 ttrate) Zuurgraad ph- electrode n grond- watersuspense Watergehalte gravmetrsch Droge dchthed gravmetrsch met behulp van steekrng. Geledbaarhed weerstandsmetng van fltraat van suspense

15 bladnummer : ons kenmerk: CO datum :augustus 9Ö7 GRONDMECHANICA De grond van de monsters was n veel gevallen krumelg waardoor n enge gevallen het maken van een steekrngmonster problematsch was. In de gevallen s er een nogal geroerde droge dchthed bepaald. Bj de gegevensverwerkng bleek dat de monsters de problemen opleverden bj de bepalng een aanzenljk hogere droge dchthed te laten zen dan de overge monsters. 3. Infltrateproef De nfltratesnelhed van water n het kledek werd bepaald met een specaal voor het doel ontwkkelde koker (ze fguur 2). Gezen de grote varate n de poreverdelng n onverzadgde klegrond denen doorlatendhedsmetngen grote volumna grond te beschouwen, zo groot dat gekozen s voor n stu proeven. Bestaande nfltrateproeven zjn slecht toepasbaar op hellend terren zoals een djktalud n verband met het zjdelngs afstromen van water. Deze methoden zjn bovenden problematsch nden er sterke vertcale varates n doorlatendhed bestaan. Een bestaande methode als de boorgatmethode heeft daarnaast als nadeel dat er door het maken van het gat aanzenljke verstorng van de structuur van de grond kan optreden met gevolgen voor de doorlatendhed. De ontwkkelde nfltratekoker beslaat een oppervlak van crca 0.6 x 0.9 m 2. De koker s opgebouwd ut onafhankeljk bewegende plaatstalen lamellen (k mm dkte) van crca 0.3 m breed de met een waterkerende koppelng bjeengehouden worden. De utendeljk toegepaste verse van de koker s.5 m hoog. De bovenkanten van de lamellen van de koker zjn versterkt met 0. m dkke randen van plaatstaal om vervormng door het nheen van de lamellen te beperken. Aan de onderzjde zjn de lamellen aangescherpt en aan de butenzjde voorzen van een kleefbreker n de vorm van een lasrups. Fguur 2: Schets van de nfltratekoker de voor de nfltratemetngen s gebrukt. De koker bestaat ut lamellen de tot een depte van 0.6 m loodrecht op het talud van de djk n de grond gebracht worden.

16 bladnummer : ons kenmerk: CO datum :augustus 987 De koker werd loodrecht op het talud van de djk ngebracht tot ongeveer 0.5 tot 0.6 m depte door 3 personen met behulp van een handhe (crca 30 kg). Het nbrengen van de koker duurde ongeveer 0.5 uur. De koker werd na afloop van een proef ut de grond getrokken met behulp van kelderleren. Nadat hermee enge ervarng was opgedaan was de beschadgng van de grasmat en de klebekledng mnmaal. De koker werd opgesteld als aangegeven n fguur 2. De koker werd gevuld met water tot het nveau n het mdden van de koker 0.25 m boven maaveld was gelegen. Het waternveau werd met geregelde tussenpozen vam ongeveer 5 mnuten gemeten met een dumstok. Deze meetnauwkeurghed was voldoende gezen de te verwachten locale varate n doorlatendhed en de vereste nauwkeurghed van de proef. Als het waternveu meer dan ongeveer 0.02 m gezakt was, werd water bjgevuld. Het water werd betrokken ut nabjgelegen open water met een samenstellng zoals bj stormvloeden te verwachten zou zjn. Het s enge keren voorgekomen dat het water n het begn van een proef sneller zakte dan er ut voorraad (ongeveer 0.7 m 3 ) aangevoerd kon worden. De duur van een nfltrateproef was ongeveer 3 uren, een en ander gebaseerd op het verloop van waterspannngsmeters rond een eerdere zeer grootschalge nfltrateproef (COW 980) en op het verloop van de nfltrate tjdens de proef zelf. De nfltratesnelhed tendeerde n het algemeen naar een constante waarde. Op elk van de dre locates s de proef herhaald n voorjaar, zomer en najaar. In totaal zjn er 2 nfltrateproeven utgevoerd op de k locates. In 985 s er een nfltrateproef s utgevoerd met een toevoegng van methyleenblauw ( : 00) oplossng aan het nfltrerende water tenende de weg van het water n de grond te kunnen volgen. De kleurstof was n de bovenste crca 0.4 m goed herkenbaar op de wanden van macroporen. In de deper gelegen lagen waren wel met water verzadgde macroporen aanwezg, maar de blauwkleurng was net meer goed waarneembaar. De zone de door het ndrngen van de wand van de koker was verstoord was slechts enge centmeters dk. Er bleken geen andere verstorngen van de grond n de koker aanwezg te zjn. 3.2 GD- eroseproef Voor een GD- eroseproef wordt een clndrsch monster met een dameter van O.O67 m en een hoogte van crca 0.05 m n een vloestof, water, geplaatst. Het water wordt vervolgens n bewegng gebracht door een met schoepen bezette clnder de rond het monster draat (ze fguur 3) De gewchtsveranderngen van het monster en de kracht de het water op het totale monster utoefent worden regelmatg gemeten met een tjdsnterval van ongeveer 5 tot 5 mnuten. Het toerental wordt tjdens het eerste uur van de proef van 0 naar 600 tmn gebracht, vervolgens bljft het toerental uur op 600 tmn. Het

17 - 5 - GRONDMECHANICA ons kenmerk: CO datum :augustus 987 toerental wordt n het derde uur geledeljk verhoogd naar 200 tmn, en bljft vervolgens constant tot de proef wordt beëndgd. De watersnelhed op enge centmeters van een onder golfoploop eroderend oppervlak n een deels met gras en wortels beschermd talud kan op 0.0 tot 0.03 ms worden gesteld (WL 982). Deze snelhed correspondeerd met de maxmale stromng n een spleet en de maxmale stromng op een glad oppervlak. De schoepen van het eroseapparaat bevnden zch op enge centmeters van het monster. Bj een toerental van respecteveljk 290 en 870 tmn, wordt derhalve de herboven geschetste condte op een talud gesmuleerd. De snelhed van de schoepen bj 600tmn. s dus vergeljkbaar met de watersnelhed op enge centmeters van een glad klegrond oppervlak tjdens een maxmale golfoploop op oevers van de Oosterschelde. De monsters voor de proeven zjn met stalen bussen vertcaal gestoken n kulen op een depte van crca 0.4 tot 0.5 m n het talud van de djken. De kulen bevonden zch ongeveer 0.75 m boven de teen van de djk en 0.75 m beneden de krun van de djk. De wanden van de monsters worden engszns van versmeerd materaal ontdaan nadat ze n het laboratorum ut de bussen werden gedrukt. Het monster wordt voor de egenljke eroseproef enge dagen n een celapparaat geplaatst met een steundruk van 5 Nm 2 (ze ook LGM 985a). Deze voorbehandelng werd nodg geacht om de nvloeden van verstorng door monstername en transport op de utgangsomstandgheden voor de eroseproef zoveel mogeljk te elmneren. Er zjn ut elke bus 2 monsters voor eroseproeven genomen. Een sere werd met zout water geerodeerd en n het celapparaat met zout water behandeld. Een tweede sere s met zoet ledng water met een salntet van crca 00 mg NaClkg behandeld en geerodeerd. (De salntet van water van de Lek nabj Wjk bj Duurstede bedraagt crca 270 mg per Kg, zeewater heeft salnteten van enge grammen tot 35 gram per Kg). De salntet van de monsters s n Tabel 3 gegeven. De resultaten van de LGM- eroseproeven omvatten het verloop n de tjd van het gewcht van het monster en het verloop van de kracht op het monster utgedrukt n een daarvan afgelede schufspannngsmaat. Deze grootheden worden n grafeken gepresenteerd. Daarnaast s er een vsuele nspecte van de geerodeerde monsters utgevoerd. Deze nspecte rchtte zch op oppervlakte verschjnselen op macroscopsch en mcroscopsch nveau. Er zjn Ik eroseproeven utgevoerd.

18 bladnummer : ons kenmerk: CO datum :augustus 987 MCT CENTRIFUGE WAKQj TACHOM ETER OELSARE AANDRIJVING : MONSTER ï PE* v.d.monsterhoüoer 3 KLOSSEN * TAATSCN S MESJES S : 7 a 9 INSUSaOUTJE MSTALEN PERSPEX oexseu >DM OM MOMENT OVER re BSEMGEN OP 6S mm SCHOEPEN Fguur 3: Het erose- apparaat waarmee de eroseproeven zjn utgevoerd. Door het draaen van de rotor wordt het water langs het monster bewogen. De kracht de daardoor op het monster wordt utgeoefend wordt gemeten evenals het opgetreden gewchtsverles n ntervallen van 0 mnuten. Het toerental van de rotor wordt geledeljk opgevoerd tjdens de proef.

19 - 7 - GRONDMECHANICA ons kenmerk: CO datum :augustus Bepalng van de structuur van de klebeklednger De nterne opbouw van de klebekledngen, de mate en de wjze van varate n aard van het materaal en de structuur van de grond, zjn bestudeerd n voor dat doel gegraven zogenaamde profelkulen n de bekledng. De profelkulen maten ongeveer 0.5 x.0 m 2 en waren ongeveer 0.8 tot 0-9 m dep afhankeljk van de opbouw van de bekledng. De kulen zjn gegraven ongeveer m beneden de krun van de djk en crca m boven de teen van de djk. In het onderzoek zjn n totaal 8 kulen gegraven op de dre locates. De aangetroffen verschjnselen n de klebekledng werden beschreven en er werden schattngen gemaakt van de mate van voorkomen van de verschllende verschjnselen. Aantekenng werd gemaakt van: - bewortelngsdepte - voorkomen van wormgangen - voorkomen van andere klene boporen - voorkomen van grote boporen zoals graafgangen van mollen - structuur van de grond n algemene termen - gedetalleerde opname van rchtng van plaatvormge dscontnuteten (spleten en schufvlakjes) - de varate van de samenstellng en de kleur van de grond De spleten en schufvalkjes n de grond zjn herkenbaar aan verschjnselen als verkleurng van het vlak (gekleurde hudjes), accumulate van kle (glmmende hudjes), preferente groe van fjne graswortels, zchtbare open spleten, en meestal een combnate van deze verschjnselen. Schattngen zjn gemaakt van de wjdte van spleten en van de frequente van voorkomen en de dameter van busvormge boporen. De rchtng van de plaatvormge dscontnuteten werd met een geologsch kompas met een hellngmeter gemeten op goed herkenbare vlakken. Deze metngen zjn utgezet op een zogenaamd Schmdt- net. Herbj wordt de rchtng en de hellng van de normalen op de vlakken gepresenteerd op een plat vlak. De rchtng van de hellng wordt als rchtng van een vector n dat platte vlak aangegeven en de mate van hellng wordt gerepresenteerd door de lengte van de vector, ze fguur 7- De lengte, r, van de vector wordt bepaald met de formule: r = R x J2 x sn (P2) waarn : { = hellng ten opzchte van de vertcaal R = lengte van de 90 vector Met deze transformate wordt een oppervlakte getrouwe projecte van een halve bol op een plat vlak verkregen.

20 bladnummer : ons kenmerk: CO datum :augustus Opname van de opbouw van de onderzochte stukken djk Voor het beschrjven van de voor het onderzoek relevant geachte elementen van de opbouw van de djken ter plaatse van de n stu bepalngen s gebruk gemaakt van handborngen, en gegevens de door de betreffende Waterschappen zjn verschaft. De borngen reken n het algemeen tot 4 m beneden maaveld en zjn gemaakt n (ze bjlage 2 tot en met 5) - het aan de teen van de djk gelegen land - het butentalud crca m boven de teen of boven de bekledng (verder teen genoemd) - het butentalud crca m beneden de krun - het bnnentalud van de djk De borngen hadden een dameter van 0.04 m en zjn beschreven volgens de termnologe vermeld n bjlage waarbj bjzondere aandacht aan vertcale varates s besteed. In de boorgaten n de teen en aan de krun van de djk zjn nauwpassende kunststofbuzen geplaatst ten behoeve van metngen van dchthed en watergehalte met een gecombneerde neutronen en gammagammastralngssonde, de NEA- sonde. 3.5 Bepalng Specfek Oppervlak en Thermogravmetrsche bepalngen Het specfeke oppervlak van de fracte klener dan 50 u van 7 monsters s bepaald. Het specfeke oppervlak, de grootte van het oppervlak van de gezameljke gronddeeltjes n cm 3 grond, s van belang n verband met de reacte van de grond met water en met de daarn voorkomende moleculen en onen. In het algemeen zal een grond met een groter specfek oppervlak sterker reageren op veranderngen n watergehalte. Het specfeke oppervlak van de monsters s bepaald door mddel van het meten van de hoeveelhed Ethyleen-glycolmonoethylether (EGME) de de monsters adsorberen onder vacuüm n aanwezghed van CaCl 2. Deze stof vormt na verloop van enge weken onder de gespecfceerde omstandgheden een zeer dunne laag van bekende dkte op het oppervlak van de gronddeeltjes. De Thermogravmetrsche bepalngen geven nzcht n de samenstellng van grond door het meten van de gewchtsveranderng van het monster bj bepaalde temperaturen. Veelal wordt deze methode toegepast n een utgebreder thermsch onderzoek van de grond waarbj ook de hoeveelhed opgenomen of afgestane warmte wordt bepaald, de zogenaamde Dfferentële Thermsche Analyse of DTA. Voor het hudge onderzoek wordt slechts gebruk gemaakt van het gewchtsverles van de monsters van 000 mg bj verwarmng met 'C per mnuut tot crca 600 C. In dt traject treedt op: Drogen van de grond tot 00 "C, kookpunt van vrj water onder atmosfersche druk; dehydratate van het oppervlak van de gronddeeltjes tot crca 80 C; decomposte en oxdate van

21 r : -9 - GRONDMECHANICA ons kenmerk: CO datum :augustus 987 organsch materaal tussen ongeveer 250 en 500 C; en dehydroxllate van stoffen als jzerhydroxdes plaats tussen ongeveer 250 tot 600 C. Overge reactes n het gebrukte temperatuursnterval hebben voor de geteste klegronden geen sgnfcante betekens. In het nterval van 00 tot 80 C verlest de grond watermoleculen de aan de grond geadsorbeerd zjn. In het temperatuursberek boven ongeveer ^5 C omvat dt verles ook de watermoleculen de hecht tussen parallel gepakte elementare kleplaatjes zjn gebonden. De thermogravmetrsche bepalng s n de eerste plaats utgevoerd vanwege de verwachte relate van de hoeveelhed hydratate- water met fyssch- chemsche egenschappen van de grond en met mogeljk daarmee verbonden egenschappen als Atterbergse grenzen en katonenutwsselngscoeffcent. 3.6 Katonenbezettng van de grond De hoeveelhed en de samenstellng van aan de gronddeeltjes geadsorbeerde posteve onen, katonenbezettng, s bepaald voor 7 monsters. Het s bekend dat de katonenbezettng een belangrjke nvloed utoefent op grondegenschappen als erose-gevoelghed, mechansche sterkte en adsorbte van water. Met name het verschl tussen de veel voorkomende 2- waardg posteve Calcum- en Magnesumonen en de relatef grote eenwaardge Natrum- onen de n zeewater domneren s algemeen bekend. Ook het stablserende effect van de relatef zeer grote eenwaardge Kalum- onen op zwellende klemneralen s bekend. De totale hoeveelhed geadsorbeerde katonen n "-- equvalentladngseenheden (mllgramequvalent, meq., per 00 gram vaste stof) van de grond s bepaald door de aanwezge katonen te vervangen door ammonum- onen, NH^, en vervolgens de hoeveelhed Na te bepalen de de grond vasthoudt na spoelng met een Naacetaatoplossng. De hoeveelhed Ca, Mg, Na en K onen n de ladngsequvalenten van deze onen (meq per loog droge stof) s bepaald door met de atomare adsorpte methode de hoeveelhed van deze onen te bepalen de door een ammonumacetaatoplossng van de gronddeeltjes worden verdreven. De acetaatoplossng zal ook calcumcarbonaat, kalk, n de grond engszns oplossen waardoor de gemeten calcum- onen- bezettng vaak te hoog s.

22 bladnummer : ons kenmerk: CO datum :augustus Bepalng pf- curves In onverzadgde grond heerst veelal een negateve waterspannng. Deze waterspannng bepaalt onder evenwchtsomstandgheden de hoeveelhed water de de grond vasthoudt. De waterspannng bepaalt ook de kracht de door het water op de deeltjes en aggregaten van deeltjes daarvan kan worden utgeoefend en de waterdruk (of partële waterdampdruk) de nodg s om water ut de grond te verwjderen. Een bepaalde grond heeft een specfeke relate tussen de hoeveelhed water n de grond onder evenwchtsomstandgheden en de negateve waterspannng n de grond. Deze relate wordt n zogenaamde pf-curves utgezet en geëvalueerd. Deze pf- waarde van de grond s de x log van de negateve waterspannng n een grond n centmeters waterkolom. Er treedt vaak een verschl op tussen pf- curves de door utdrogen van de grond zjn bepaald en pf- curves de bj bevochtgen zjn bepaald. De eerstgenoemde s de meest algemeen gebrukte n de landbouwkundge praktjk en s ook her bepaald. In de fguur 4 zjn de pf- curves van monsters van de onderzochte locates gegeven. De pf- curve wordt bepaald door het watergehalte van rngmonsters, dameter crca 0.06 m te bepalen nadat het n evenwcht s gebracht met bepaalde pf- waarden te weten.0, 2.0, 2.7 en 3-^. corresponderend met negateve waterspannngen van respecteveljk crca lknm 2, 0 knm 2, 50 knm 2 en 250 knm 2. De laatste, hoogste, zugspannng wordt teweeggebracht door het monstermateraal n evenwcht te brengen met de waterdampdruk boven een zoutoplossng van bepaalde sterkte. De lagere zugspannngen worden aangelegd met behulp van pneumatsche onderdruk. 3.8 Organsche stofsoorten Organsche stof n grond kan bestaan ut levend en dood organsch weefsels van velerle samenstellng en opbouw dan wel ut molecular verdeelde stof. Het effect van de weefsels op het gedrag van grond wordt, behalve door de hoeveelhed, ook bepaald door de mechansche egenschappen ervan en door de reacte van het oppervlak ervan met de omgevende vloestoffen en mnerale gronddeeltjes. De molecular verdeelde organsche stof s effectef n de grond doordat het nvloed heeft op de bodemvloestoffen en op de oppervlakken van de gronddeeltjes waaraan de moleculen geadsorbeerd of chemsch gebonden kunnen zjn.

23 badnu^er = GRONDMECHANICA ons kenmerk: CO datum :augustus 987 Tenende de samenstellng van de organsche stof n de klebekledngen na te kunnen gaan en om mogeljke nvloeden op het gedrag ervan te kunnen karakterseren s een eerste analyse van de organsche stof n de grond utgevoerd. Het betreft het vaak gebrukte verschl tussen: - organsche stoffen de net oplossen; - organsche stoffen de n bassch mleu oplosbaar zjn; - organsche stoffen de n zowel bassch als n zuur mleu oplosbaar zjn. De laatste bede organsche stoffen zjn bekend als respecteveljk humnezuren en fulvozuren. Het s bekend dat de samenstellng van de organsche stof van nvloed s op bjvoorbeeld erosebestendghed van kluten grond. Ook s voor het maken van cement bjvoorbeeld net het totale organsch stofgehalte maar de hoeveel fulvozuur n het zand van belang omdat deze het stablseren van het mengsel, het harden en de sterkteegenschappen van het beton sterk benvloeden. De hoeveelhed humhezuur en fulvozuur n 7 monsters s bepaald door het koolstofgehalte te bepalen n het fltraat van een verdunde natronloog suspense van de grond. Aan dt fltraat wordt vervolgens HC toegevoegd, waarna opneuw wordt gefltreerd. Het koolstofgehalte van het laatste fltraat geeft een maat voor de hoeveelhed fulvozuur n de grond en het koolstofgehalte van het eerste fltraat vermnderd met dat van het laatste fltraat geeft de hoeveelhed humnezuur aan. 3.9 Weergegevens Tenende de ambante omstandgheden van de kledekken met name wat betreft het onttrekken en het nfltreren van water nader te kunnen bepalen zjn gegevens over het weer verzameld. Mddels de Denst Weg- en Waterbouw zjn van het KNMI temperatuurneerslag- en zonnestralnggegevens betrokken van de betreffende statons voor de perode 2.5 weken voor de veldwaarnemngen n vooren najaar en zomer. De gegevens over relateve vochtghed en verdampng volgens de Penman- formule (waarn temperatuur, relateve vochtghed, zonnestralng, wndsnelhed) zjn van nabjgelegen hoofdstatons. De meerjarge gemddeldes voor temperatuur, neerslag en zonneschjn zjn n de betreffende grafeken eveneens weergegeven (ze bjlagen 9).

24 bladnummer : ons kenmerk: CO datum :augustus 987 In de onderstaande tabel 2 zjn de weerstatons vermeld waarvan gegevens voor de verschllende locates zjn betrokken. Tabel 2: Weerstatons voor de verschllende locates. Locate Neerslag Temperatuur Zonneschjn Verdampng Barendrecht Harlngen Holwerd Waarde Barendrecht Vlssngen Vlssngen Schphol Harlngen De Kooy De Kooy Leeuwarden Holwerd De Kooy De Kooy Leeuwarden Krabbendjke Vlssngen Vlssngen Vlssngen Voor de perode oktober waren gegevens nog net compleet en zjn voor de locate Barendrecht, Harlngen en Holwerd gegevens van De Blt voor de zonneschjnuren aangegeven. tabel 3A: Gegevens over de samenstellng van de bekledngslaag en over de erosegevoelghed en nf ltratesnelhed voor ds verschllende locates. scrstextumer n fguren locate lutwgehalte (ge». %) afslasaar (6 nu) (ge». %> zangel»lte (ge*. %) grlndgehalte (90. %) kadogehalte (ga. t) erg. materlaalgeh. (ge». ) vloegrens (%) utrolgrens (») plastdtetandex («) ga.verles 00-45' (prtn.) go».verles 00-80" (peau.) spec. oppervlak (m g) katcnsnc». coefz. <meq00g) gesds. rh«h (meq00g dr.stof) geads. H»gn. (meqloog dr.stof) goeds. Natrua (naq00g dr.stof) geads. Kalua (neqioog dr.staf) zoutgehalte (mg NaClkg dr.stof) zuurgraad (ph water) tuwszuur (ogkg dr.stof) fulvoxuur (mgkg dr.stof) «etergehata bj pf-2.7 (ge». *) vatargohalta bj pf.3.4 (ge». %) wtergehaxte bj pf-3.q (ge», *) 98 bar bar bar 2 2S bar hol S uaa taa S Q BB SS UI S tabel 3B: AIvjL tmm <4TTT«I drtïthed (%) erose l e 2 uur zoetaater (ge». %) 3.54 erose e 2 uur zoutsaber (ge». %) 9.6 uthoudngsduur roktmtnr (mn.) 80 uthoutoaduur zoudhoter (mn.) 230 Inflltratesnalheld mal (ma) nfltratesnalhed sug. (ms) nflltratesnelhad ckt. (ms) b x -00 warde (ze tekst) * «eanto (tm 3 ) (ze tekst) , ,5 5.,82 3., sa " 2. sa 7., S

25 GRONDMECHANICA bladnummer : ons kenmerk: CO datum :augustus RESULTATEN 4. Opbouw van de djken en samenstellng en structuur van de bekledn 4.. Opbouw van de djken De onderzoekslocates zjn gelegen n kustgebeden n noord, mdden en zud Nederland (ze fguur ). De bjlagen 2, 3. 4 en 5 geven dwarsprofelen van de onderzochte djken waarn gegevens van de handborngen zjn verwerkt. Het onderzochte deel van de djken heeft een grasmatbedekkng welke bj de djken bj Barendrecht en bj Waarde van de krun tot aan de teen doorloopt. De teen van de djken bj Harlngen en Holwerd heeft een bekledng van basaltblokken en lgt drect aan de Waddenzee. De djken bj Harlngen, Holwerd en bj Waarde hebben een ongeveer 0.7 tot.0 m dkke klelaag als bekledng van een kern van fjn zand. De djk bj Barendrecht bestaat geheel ut zandge kle. Bj elke djk zjn twee boven elkaar gelegen locates op het butentalud onderzocht (ze bjlage 2 tot en met 5) De onderste locate wordt n dt rapport steeds locate 2 genoemd en de bovenste locate 3- De bovenste locate lag n alle gevallen ongeveer m beneden de krun van de djk. De onderste locates bj Barendrecht en bj Waarde lagen n het talud op mnder dan 2 m boven het butendjkse maaveld. Bj Harlngen was de onderste locate ongeveer m boven de krun van de voormalge djk gelegen. Van de onderzochte djken zjn er dre de 5 tot 0 jaar geleden aangelegd zjn dan wel ngrjpend zjn aangepast. De djk van de verde locate, nabj Holwerd, Fresland, was just aangelegd; bj het begn van de veldopnames n me was deze djk nog net met gras begroed. Zoals n de nledng reeds beschreven, zjn de djken bj Holwerd, Harlngen en bj Waarde opgebouwd met een zandlchaam waarop 0.7 tot.5 m bekledngsgrond s aangegebracht. De borng n het profel van Holwerd (bjlage 4) s net representatef voor het hele talud. De proeflocate aldaar bleek n een verdkkng van de bekledngslaag te lggen de daar voor een oprt naar de krun was aangelegd. De djk bj Barendrecht was geheel opgebouwd van kle van op het oog homogene samenstellng. De djken bj Holwerd en bj Harlngen waren veel hoger dan de bj Barendrecht en bj Waarde.

26 bladnummer : ons kenmerk: CO datum :augustus Standaard- bepalngen samenstellng bekledngslagen In tabel 3 zjn de gegevens over de samenstellng van de monsters van de bekledngslagen vermeld. De bekledngslaag van de djk bj Holwerd heeft het hoogste lutumgehalte, crca 33 % De bekledngslaag van de djk bj Waarde heeft een zeer hoog kalkgehalte, meer dan 25 gew. %. In de bekledngslaag van de djk bj Harlngen werd veel pun aangetroffen. De plastctetsndex van de monsters vareert tussen tussen 9 en 39 %, het lutumgehalte tussen 26 en 34 %, het organsche stofgehalte tussen en 5% en het kalkgehalte tussen 3 en Z]%. Het NaCl- (zout-) gehalte vareert tussen 7 en 404 mg(kg droge stof) behalve voor de monsters van de neuw aangelegde djk bj Holwerd de meer dan 3000 mgkg bevatten. Het zoutgehalte van de lager gelegen locates s steeds hoger dan dat van de locates bj de krun, evenals de plastctetsndex. De bekledng van de djk bj Harlngen heeft een relatef hoog gehalte aan deeltjes >2mm. Dt s n overeenstemmng met de veldwaarnemng de veel pun vermeldt. De monsters van de locate bevatten net als de van de djk bj Holwerd relatef veel zand. De lage utrolgrens van de monsters van de djk bj Harlngen s echter gerelateerd aan het hoge gehalte aan deeltjes >2mm van het materaal. Het materaal s dus relatef grover en de storende werkng van grovere deeltjes op de utvoerngswjze van de proef zal bepalend geweest zjn. Voor de djken bj Harlngen en bj Waarde ljken kcrrelgrootteverdelng, organsche stofgehalte, en kalkgehalte van de monsters van de krun en van de lager gelegen locates op elkaar. De monsters van de djk bj Barendrecht vertonen een opmerkeljk verschl n zowel korrelgrootteverdelng als n organsche stofgehalte. Deze verschllen komen ook naar voren n de chemsche en fyssch- chemsche egenschappen van de monsters van de djk. De monsters van de djk bj Waarde hebben een kalkgehalte (gewchtsverles door 0. N HC behandelng) van meer dan 25 % wat vergeljkbaar s met het lutumgehalte van de monsters. De overge monsters hebben een kalkgehalte rond 20%. Het organsche stofgehalte (gewchtsverles door waterstofperoxde behandelng) van de monsters bj Harlngen en van de krunlocate bj Barendrecht bedraagt tot.^%. De overge monsters bevatten 3-5 tot 5S organsch materaal. Dt verschl tussen de bede groepen monsters s terug te vnden n fyssch- chemsche karaktersteken als specfek oppervlak, katonen utwsselngscoeffcent, en gewchtsverles bj verhttng boven 00 C.

27 bladnummer : ons kenmerk: CO datum :augustus 9Ö7 GRONDMECHANICA { V 2.7 k WATERGEHALTE w so WATERGEHALTE 40 S0 LOKATIE Bor. 3 Bar. 2 PIEPTE 03m! 0.6m LOKATIE: PIEPTE 03m 0.6m Hor. 3 Har LOKATIE Hol.3 j, I WATERGEHALTE >S^ DIEPTE 03m DIEPTE 03m! 06m 06m SO A 3. 2 T IC p WATERGEHALTE LOKATIE IWoo.3 Waa2 W 5 50 Fguur 4: pf- curves van de onderzochte bekledngen. Watergehalte s n gewchts t en de zugspannng s met de pf- waarde aangegeven (pf=,,log(negateve waerspannng n centmeters waterkoloo). Bar» Barendrecht; Har= Harlngen; Hol= Holwerd: Waa= Waarde. De toevoegng 2 geeft de teenlocate aan en 3 geeft de krunlocate.

28 bladnummer : ons kenmerk: CO datum :augustus Zugspannngs-(pF) curves Het watergehalte dat de bemonsterde klegronden hebben bj een bepaalde negateve waterspannng, de zugspannng, s n fguur 4 grafsch weergegeven. De zogenaamde pf-curves n de fguur 4 worden op standaard wjze bepaald waarbj wordt getracht een evenwchtswatergehalte bj de aangelegde zugspannngen te verkrjgen. In het algemeen vertonen de pf- curves per onderzochte djk een gernge spredng behalve de van de bekledngslaag van de djk bj Waarde. De watergehaltes van de bekledngslaag van de pas aangelegde djk bj Holwerd zjn hoog bj alle bepaalde zugspannngen, echter nemen sterk af tussen pf=2.7 en pf=3-4 (50 respecteveljk 250 knm 2 ). De grond van de djk bj Barendrecht heeft relatef hoge watergehaltes bj alle aangelegde zugspannngen. De watergehaltes van de bekledng van de djken bj Harlngen van de. krun van de djk bj Waarde zjn vergeljkbaar en nemen geledeljk af n het traject tussen pf=.0 tot pf= 3-4 (0 respecteveljk 250 knm 2 ). De watergehaltes van de bekledng aan de teen van de djk bj Waarde lggen wat hoger en nemen tussen pf=0 en pf=2.7 (0 respecteveljk 50 knm 2 ) relatef weng af om vervolgens tussen pf=2.7 en pf= 3 «4 sterk te dalen. De vorm van de pf-curves van de monsters van de djk bj Holwerd en van de teen van de djk bj Waarde s vergeljkbaar, bede vertonen een sterkere afname tussen pf=2.7 en pf=3-4. k.l.k Watergehalte, droge dchthed en zugspannng (pf) van de bekledngsagen De tabel 4 geeft watergehalte, droge dchthed en de berekende pfwaarde volgens het gemeten watergehalte en de betreffende pf-curve. In de fguur 5 zjn het watergehalte en de droge dchthed van de monsters utgezet. De groep monsters de problemen opleverde bj de metng (ze methoden) valt op n de fguur 5 doordat ze als geheel naar hogere droge dchthed s verschoven. In de fguur 6 zjn het watergehalte en de droge dchthed van de monsters weergegeven de net sterk door de verwerkng zjn aangetast, deze zjn vermeld n tabel 5- I n paragraaf 5-. wordt her nader op ngegaan. Het watergehalte van de monsters vareert tussen 9 en 5 gev.%. De hoogste watergehaltes worden gemeten n de monsters van 0.6 m depte n de pas aangebrachte bekledng van de djk bj Holwerd. De depere monsters van de bekledng van de djk bj Waarde hebben ook hoge watergehaltes, met name n het voorjaar. De laagste watergehaltes, worden echter ook n de bekledng van de djk gemeten en wel n de bovenlaag n zomer en najaar. De bekledng van de djken bj Harlngen en bj Barendrecht heeft mnder varate n watergehalte, waarbj de bekledng bj Harlngen n het algemeen wat droger s dan de bj Barendrecht.

29 Tabel 4: Gegevens over de droge dchthed en het watergehalte van de monsters van de verschllende locates voor de verschllende bemonsterngsperlodes. Tevens zjn gegevens over de zugspannngscurves en over de samenstellng n de tabel vermeld. mcnatamunmer locate tor 2 bar 2 bar 2 dstun raonoteroame nonstordlepte In m droge dchthed (tnül.s watergehalte (gew.») verzadlglngagraad (%) 44.S watergehalte bj pp 2.7 (gew. t) watergehalte bj pf 3.4 (gew. t) 2S zulgspannlng (pf) behorend bj bepaalde watergehalte 3.27 >3.4 >3.4 lutungohalte (gew. %) 3.0 organsch materaal (gew. «) 3.6 kalkgehalte (gew. %) 20. gehalte afsllbbaar (6 nu) 62.3 vloalgrens (%) SS.4 2 bar S3 S > bar bar bar > bar > bar bar bar bar har har har har '.6 8.S 70 har har har har har har har har S abtumnnr locate hol 3 hol 3 hol 3 hol 3 datun acnatemame monaturdlepto n m droge dchthed Um3> watergehalte (gew.») ' varzadlglngsgraad (%) watergehalte bj pf 2.7 (gew. %) watergehalte bj pf. 3.4 (gew. «) zulgupannlng (pf) behorend bj bepaalde watergehalte lutungohalte (gew. t) 33. organsch materaal (gew. «) 4.8 kaugohalte Igew. t) 9.9 gehalte afalbbaar (6 nu) S3.8 vloegrena (I) hol hol waa > waa waa waa > waa S waa waa waa waa waa waa waa n >

30 Tabel 5: Gegevens over de droge dchthed en het watergehalte van de monsters van de locates waar de bepalng van de droge dchthed geen problemen heeft opgeleverd. aonatarnumnor locate bar 2 bar 2 bar 2 bar 2 bar 2 bar 2 bar 3 bar 3 bar 3 bar 3 bar 3 datum manstenama depte van mcnator ln m droge dchthed (tm 3 ) watehjohalte (go». %) IS venadlglngograad <%l watorgehalte bj (* Mtargehalte bj P* sugaponnlng (pf) 3.27 >3.4 >3.4 >3.4 >].4 >3.4 >3.4 >3.4 >3.4 >3.4 >3.4 > b>r ) har 2 har 2 har 2 har 2 har 2 har 2 har 3 har 3 har 3 har 3 har 3 har S > > > > > > > >3.4 monstornunner 8 locate datum monstamofne dlopte van monator In m drogo dchthed (tm 3 ) watergohalte (gen. %) verxadlglngagraad (%) watergohalto bj pf. 2.7 watargehalte bj pp sulgspannlna (pf) hol hol hol hol hol hol waa > waa waa > waa waa > waa > waa waa waa > waa waa > waa tabel 6: Bewortellng en het voorkanen van boporen (graafgangen op de verschllende locates voor de 3 bemonsterngsperodes raonatermjtnw looatlo datum bepalngen Inflltratleanolheld (mo) depte matge bewortallng 0.25 depte lntenaleve bcwortelng 0.05 worrocjangen (3 om) per dra 0.50 Klene (lnaektcn) graafgangen per dra 2 mollegangen per kul waa2 waa2 waa2, ^0,4 oto],6 a o7 8^0,4 MM ^009 S&>6 K&4 8^009 8^ ? , " 7.63 " waa m