PARAGRAAF 1. Weerstandsvermogen

Transcriptie

1 PARAGRAAF 1 Weerstandsvermogen Algemeen De paragraaf weerstandsvermogen geeft aan hoe solide de financiële huishouding van de gemeente is. Een financieel weerstandsvermogen is van belang wanneer er zich financiële tegenvallers voordoen. Het weerstandsvermogen bestaat uit de relatie tussen de weerstandscapaciteit, zijnde de middelen en mogelijkheden waarover de gemeente beschikt of kan beschikken om niet begrote kosten te dekken, en de risico s die niet anderszins zijn ondervangen. Het minimaal aan te houden weerstandsvermogen is afhankelijk van de grootte van de gemeente, de te onderkennen financiële risico s en het reserve- en voorzieningenbeleid. Nota Weerstandsvermogen & Risicomanagement In de vergadering van uw raad d.d. 24 februari 2009 is de nota Weerstandsvermogen & Risicomanagement vastgesteld. Deze nota geeft uitvoering aan de Financiële Verordening waarbij in art. 13 is bepaald dat het college in het 3 e jaar van een raadsperiode een nota weerstandsvermogen ter vaststelling door de raad moet worden aangeboden. In de nota zijn een aantal beleidsuitgangspunten vastgelegd. Hierbij valt te denken aan: - Hoe wordt het weerstandsvermogen berekend; - Welke onderdelen behoren tot het weerstandvermogen; - Wat is het minimum aan weerstandsvermogen; - Waar bestaat risicomanagement uit. Opbouw paragraaf weerstandsvermogen Om de paragraaf weerstandsvermogen leesbaar te houden, zal de problematiek slechts in grote lijnen worden behandeld. Een meer gedetailleerde analyse is terug te vinden in de nota Weerstandsvermogen & Risicomanagement. In deze paragraaf zullen we dan ook de belangrijkste conclusies en veranderingen van de nota Weerstandsvermogen & Risicomanagement voor het jaar 2010 behandelen. Er wordt een berekening gemaakt van het weerstandsvermogen (onderdeel A), waarbij de weerstandscapaciteit (onderdeel B) en de risico s (onderdeel C) opnieuw zijn bepaald voor de actuele situatie. Tot slot zal worden afgesloten met de conclusie ten aanzien van het weerstandsvermogen. (onderdeel D) Gemeente Staphorst Paragrafen 133

2 A) Weerstandsvermogen: Het weerstandsvermogen van een gemeente betreffende de risicogevoeligheid is de mate waarin die gemeente in staat is om de gevolgen van een opgetreden risico op te vangen. Dit is weer te geven als de verhouding van de hierboven beschreven beschikbare weerstandscapaciteit en de noodzakelijke weerstandscapaciteit. Hierbij is de impact van de risico s vastgesteld op een zekerheidspercentage van 90%. Grafisch weer gegeven voor 2010: Weerstandsvermogen = beschikbare weerstandscapaciteit / impact risico s bij 90% zekerheid = 5,4 Passen we deze ratio op de onderstaande tabel, zoals benoemd in de beleidsnota: Ratio Kwalificatie Weerstandsvermogen A 2,0 Uitstekend B 1,4 en < 2,0 Ruim voldoende C 1,0 en < 1,4 Voldoende D 0,8 en < 1,0 Matig E 0,6 en < 0,8 Onvoldoende F 0,5 Ruim onvoldoende Dan komende we uit op de kwalificatie : A - (meer dan) Uitstekend. Aan het beleidsuitgangspunt n.l. minimaal kwalificatie A wordt voldaan. Ontwikkeling: Als we naar de ontwikkeling kijken ten opzichte van de beleidsnota ( ratio 8,4!!) zien we een forse daling. Dit wordt veroorzaakt door een daling van reserve zonder bestemming en de toename van de risico s. Gemeente Staphorst Paragrafen 134

3 B) Beschikbare Weerstandcapaciteit: De beschikbare weerstandscapaciteit is als volgt bepaald: Incidentele Weerstandscapaciteit Rekening ( x 1.000) 1) Algemene Reserve ) Reserve zonder bestemming ) Post onvoorziene uitgaven 35 4) Stille reserves 0 Totaal incidentele weerstandscapaciteit Structurele Weerstandscapaciteit Rekening ( x 1.000) 5) Post onvoorziene uitgaven 0 6) Onbenutte belastingcapaciteit ) Begrotingsruimte 900-8) Bezuinigingen 900+ Totaal structurele weerstandscapaciteit Totaal bedrag aan Weerstandscapaciteit Toelichting ad1) Algemene reserve De stand van de algemene reserve is aan het begin en het eind van het jaar 3,2 milj. Dit is conform het vastgestelde beleid zoals vastgesteld in de nota reserves en voorzieningen: per inwoner 200, = ad 2) Reserve zonder bestemming De gemeente Staphorst verwacht aan het eind van 2010 een reserve zonder bestemming te hebben van 5.5 milj. (tabel 1). De reserve boekwinst aandelen N.V. Rendo is niet meegenomen. Deze wordt ingezet als dekkingsmiddel voor de herinrichting ORW/Gem.weg. ad 3) Post onvoorziene uitgaven Bij het begin van het begrotingsjaar wordt deze gesteld op ruim 2 per inwoner (totaal , =.). Bedrag is beschikbaar voor incidentele- en structurele dekking van onvoorziene uitgaven. ad 4) Stille reserves Van een stille reserve is sprake als activa onder de opbrengstwaarde of tegen nul zijn gewaardeerd en direct verkoopbaar zijn als men dat zou willen. Bij verkoop van deze bezittingen ontstaan winsten die éénmalig vrij inzetbaar zijn. Gemeenten kennen twee soorten stille reserves: - materiële bezittingen Van een stille reserve kan pas worden uitgegaan als het actief niet meer aan de bedrijfsuitoefening is verbonden. Het betreffen: Omschrijving Boekwaarde Verkoopwaarde Bosperceel IJhorst 0? Woningbezit (Pand Buiter) Totaal Aangezien de boekwaarde gelijk is aan de verkoopwaarde is er geen sprake van een stille reserve, deze kan op 0 worden gesteld. Gemeente Staphorst Paragrafen 135

4 - financiële bezittingen Onder financiële bezittingen worden de deelnemingen in bedrijven verstaan. Conform nota weerstandsvermogen worden deze niet meegenomen in de berekening van de weerstandscapaciteit. ad 5) Post onvoorziene uitgaven Is al genoemd en meegenomen bij ad 3. Zou anders tot een dubbeltelling leiden. ad 6) Onbenutte belastingcapaciteit Gemeente Staphorst kan haar belastingen verhogingen en heffingen kostendekkend maken om financiële tegenvallers op te vangen. Het verschil tussen de fictieve opbrengsten bij maximale heffings- en belastingstarieven en de begrote opbrengsten is de onbenutte belastingcapaciteit. Gemeente Staphorst kan haar inkomsten structureel met 1,3 miljoen verhogen. De berekening van de onbenutte belastingcapaciteit staat in tabel 2. ad 7) Begrotingsruimte De primitieve begroting 2010 sluit met een negatief saldo van ± , - Er is dus sprake van een negatieve begrotingsruimte. Dit vermindert dan de weerstandscapaciteit. ad 8 Bezuinigingen Op basis van bovenstaand negatieve primitieve begroting zullen er dekkingsvoorstellen volgen ter grootte van ± , -. Hiermee wordt voor 2010 een sluitende begroting gepresenteerd. Er zal sprake zijn van bezuinigingen en kostenbesparende maatregelen. Tabel 1: Berekening saldo reserve zonder bestemming (x 1000) Saldo Eenmalige dekking investeringen Toevoegingen jaar Saldo Eenmalige dekking investeringen Toevoegingen Saldo reserve zonder bestemming Tabel 2: Berekening onbenutte belastingcapaciteit Soort belasting Opbrengst Norm Onbenutte bel. cap. OZB-waarde - woonruimte (eigenaar) norm 0,0901% niet-woonruimten (eigenaar) norm 0,1226% niet-woonruimten (gebruikers)norm 0,0988% * Opbrengst in de begroting ligt lager, omdat er nog sprake is van vrijstellingen, bezwaar en afrondingen. Afvalstoffenheffing Rioolheffing Bouwleges Begrafenisrechten RO-procedures Norm: 50 % kostendekkend * Totaal bedrag Gemeente Staphorst Paragrafen 136

5 C) Risico s Om de risico s in kaart te brengen is bij het samenstellen van de Nota Weerstandsvermogen & Risicomanagement een gemeentebrede risico-inventarisatie uitgevoerd met behulp van IRIS ( Integraal Risicomanagement Informatie Systeem). Uit de inventarisatie zijn vanuit de afdelingen in totaal 42 risico s in beeld gebracht. Nadat de risico s zijn benoemd zijn deze gekwantificeerd op: 1. de kans dat de gebeurtenis zich voor zal doen en 2. de financiële consequenties als zich dat risico voor zal doen. De risico s zijn aangepast aan de actuele situatie. Ten opzichte van de nota Weerstandsvermogen & Risicomanagement zijn de volgende risico s extra opgenomen: Nieuwe Risico s Kans* Bedrag Gevolgen kredietcrisis: Negatieve bijstelling van de Algemene Uitkering uit het gemeentefonds wat leidt tot vermindering van de inkomsten. - Daling eigen inkomsten ( oa bouwleges) - Rentedaling, waardoor de toevoeging van de renteontvangst in de exploitatie afneemt. Groei uitgavenvolume bij de uitvoering van de WMO wat leidt tot extra financiële tekorten voor de gemeente, zodra reserve WVG uitgeput raakt. Bij ongewijzigd beleid is dit naar verwachting begin * Kans 1 is klein, kans 5 is groot dat zich dit voordoet. Op basis van alle ingevoerde risico s is met behulp van IRIS een risicosimulatie uitgevoerd. De risicosimulatie wordt toegepast omdat het reserveren van het maximale bedrag aan risico s ongewenst is. De risico s zullen immers niet allemaal tegelijk en in hun maximale omvang plaatsvinden. Bij het opstellen van de beleidsnota is de noodzakelijke weerstandscapaciteit bij 90 % zekerheid bepaald op 1,2 miljoen. Voegen wij bovenstaande risico s toe met een totaalbedrag ad , =, welke een hoog risico hebben, zal de noodzakelijke weerstandscapaciteit maximaal 1,9 miljoen bedragen. Dit zal waarschijnlijk lager zijn, maar omdat niet kan worden beschikt over het simulatieprogramma (prijzig in aanschaf) is besloten om het bedrag van de nota integraal te verhogen met bovenstaande risico s. Beheersing Risico s De risico s als gevolg van de kredietcrisis en de groei van de uitgaven binnen de WMO zijn dusdanig actueel dat hiervoor binnen de begroting een structurele oplossing voor gezocht zal worden. Door middel van dekkingsvoorstellen in de begroting van 2010 en de meerjarenraming 2011 tm 2013 zal hier structureel in worden voorzien. Identificatie Aan het einde van deze paragraaf vindt u een overzicht van alle risico`s zoals die zijn geïdentificeerd. De risico s zijn ingedeeld in een top 10 risico`s en overige risico`s. Deze lijst is aangepaste aan de actuele situatie. D) Conclusie Hoewel er enige onzekerheid is over de noodzakelijke weerstandcapaciteit kan, gelet op de grootte van het weerstandsvermogen, worden gesteld dat dit meer dan voldoende is om de risico s financieel af te dekken. Wel dient de ontwikkeling van de reserve zonder bestemming kritisch gevolgd te worden. Een negatieve ontwikkeling hiervan kan leiden tot een daling van de weerstandsratio tot onder 2, waardoor niet meer wordt voldaan aan beleidsuitgangspunt: minimum ratio van het weerstandsvermogen > 2. Mochten zich er significante ontwikkelingen voor doen waarbij het vermoeden bestaat dat bovenstaande conclusie minder reëel is dan zal worden besloten tot het tussentijds opnieuw bepalen van het risicoprofiel. Gemeente Staphorst Paragrafen 137

6 1. Top 10 risico`s Belangrijkste risico's Kredietcrisis: - negatieve bijstelling van de Algemene Uitkering uit het gemeentefonds wat leidt tot vermindering van de inkomsten; - daling eigen inkomsten: r.o- en bouwleges; - rentedaling waardoor de toevoeging van de renteontvangst aan de exploitatie afneemt. Groei uitgavenvolume bij uitvoering van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) wat leidt tot financiële tekorten voor de gemeente zodra reserve WVG uitgeput raakt. Bij ongewijzigd beleid is dat naar verwachting per Bij realisatie van grote projecten is het budget mogelijkerwijs ontoereikend wat leidt tot additionele kosten. Claims vrijwillig brandweerpersoneel die als zelfstandig ondernemer onvoldoende of niet verzekerd zijn. Onterecht verleende of ten onrechte geweigerde vergunningen en van rechtswege verleende vergunningen wat leidt tot schadeclaims van derden. Wet Dwangsom. De lening bij de NV Bank voor Nederlandse Gemeenten valt in 2012 vrij wat leidt tot rentederving van plm.: Rendo heeft de intentie om dit te compenseren door een hoger dividend. Geen toewijzing van de aanvullende uitkering van het ministerie van SZW met betrekking tot de Wet Werk en Bijstand wat leidt tot financiële tekorten op het gebied van WWB. Inkoop- en aanbestedingsbeleid. Bij uitvoering wordt risico gelopen. Voorbeeld: aanbestedingsresultaat (hoger) van een investering of niet voldoen aan (Europese) regelgeving en claims. Verlaging van het nationale bijstandsvolume wat leidt tot verlaging van het beschikbare WWB budget. Stilzwijgende en mogelijk ongewenste verlenging van contracten wat leidt tot ongewenste verplichtingen en kosten. 2. Overige risico`s Resterende risico's Gesubsidieerde instelling maakt verlies wat leidt tot financieel moeten bijspringen door gemeente om dienstverlening op korte termijn te continueren. Het niet voldoende functioneren van personeel wat leidt tot extra kosten. Het is mogelijk dat er zich verplichtingen voor doen t.a.v. saneringsprojecten die niet zijn te voorzien wat leidt tot financiële tekortkomingen. Het niet in ontwikkeling kunnen brengen van verworven gronden wat leidt tot het afboeken van de boekwaarde van de grond. Organisatie aanpassing binnen de dienstverlening door de digitalisering wat leidt tot extra kosten. Overtredingen ten opzichte van verleende vergunningen worden te laat geconstateerd wat leidt tot verhalen van schade door derden bij terugdraaien vergunningverlening. Kwantitatief en kwalitatief tekort aan personeel wat leidt tot extra kosten door het inhuren van externen. Beperkte mate van juridische kwaliteitszorg wat leidt tot juridische fouten en verplichtingen gemeente. Onvolledige compensatie voor nieuwe CAO uit algemene uitkering wat leidt tot ongedekte loonkosten. Afnemend aantal brandweervrijwilligers wat leidt tot noodzaak tot aannemen van meer professionals om landelijke zorgnorm te garanderen. Projectvertraging door complexiteit van projecten wat leidt tot nadelige wijzigingen in uitgaven- en inkomstenstromen. Het niet tijdig kunnen ontwikkelen en in exploitatie brengen van aangekochte grond wat leidt tot rentederving. Negatief aanbestedingsresultaat WMO diensten wat leidt tot stijging van budget WMO diensten De complexiteit van automatiseringsopdrachten wat leidt tot hogere kosten dan voorzien. Nieuwe wettelijke verplichtingen in het kader van de WMO zonder dat hier budget tegenover staat wat leidt tot hogere kosten voor de uitvoering van de WMO. Het ontbreken van een plafond of maximum voor een aantal uitgaven wat leidt tot sterk stijgende uitgaven (open einde regelingen). Stroef verlopen van samenwerking in DOORSZ verband wat leidt tot complexe juridische kwesties en hogere kosten dan voorzien. Gemeente Staphorst Paragrafen 138

7 Resterende risico's Complexe juridische procedures wat leidt tot vertraging of niet doorgaan van gemeentelijke projecten. Uitkering aan gewezen wethouders (jonger dan 65 jaar) wat leidt tot financiële gevolgen voor de gemeente. Prijsstijgingen door inflatie te laag geschat wat leidt tot hogere lasten gemeente. Beschadiging of vernieling van materialen wat leidt tot kosten voor opnieuw aankopen materialen (mits niet verzekerd). Toename instroom in WSW door uittreders Wajong en WWB waarvoor budgettair onvoldoende gecompenseerd wordt wat leidt tot verhoogde uitgaven voor uitvoering WSW. Beleggingen bij BNG: Fido kapitaalmarktselect wat leidt tot eventueel verlies bij gedeeltelijke verkoop. Ontvlechting van de regio IJssel-Vecht en vorming van de veiligheidsregio IJsselland en GGD IJsselland wat leidt tot mogelijke overschrijding en daarmee de aangesloten gemeentebegrotingen. Te lage storting van pensioenrechten voor wethouders wat leidt tot extra kosten voor de gemeente bij de overname van de pensioenrechten bij aantreding van nieuwe wethouders. Onrechtmatige besteding van specifieke uitkeringen wat leidt tot een terugbetalingsverplichting aan het Rijk. Door het in ontwikkeling brengen van gemeentelijke projecten ontstaan van planschade wat leidt tot planschadeclaims. De ligging van alle kabels en leidingen zijn niet exact bekend wat leidt tot mogelijke schade bij graafwerkzaamheden waarvoor gemeente Staphorst aansprakelijk wordt gehouden. Verstrekking van foutieve informatie leidt tot aansprakelijkheid. De resultaten uit de bedrijfsvoering van de nutsbedrijven en deelnemingen vallen tegen wat leidt tot lagere inkomsten. Er doet zich een ramp voor wat leidt tot kosten voor herstel en eventuele schadevergoeding. Niet verzekerd zijn van brandweerpersoneel in geval van arbeidsongeschiktheid wat leidt tot claims. Tegenvallende exploitatieresultaten van gemeenschappelijke regelingen en de bedrijfsmatige activiteiten van instellingen die door de gemeente in belangrijke mate worden gesubsidieerd. wat leidt tot een extra bijdrage van de gemeente om de dienstverlening op peil te houden. Klimatologische omstandigheden (wateroverlast, storm) wat leidt tot extra kosten. De kans bestaat dat stortingen onvoldoende zijn om de onttrekkingen voor het onderhoud van kapitaalgoederen niet in evenwicht zijn bij uitvoering van (groot) onderhoud/vervanging van huidige kapitaalgoederen wat leidt tot uitstel waardoor derden schadeclaims indienen. Door deregulering krijgt de gemeente steeds meer taken die niet (volledig) gefinancierd worden door de centrale overheid wat leidt tot een extra kostenpost. Storingen en uitval in het computersysteem wat leidt tot stagnatie in de bedrijfsvoering. Oninbare vorderingen wat leidt tot afboeking. Gemeente Staphorst Paragrafen 139