Nota Risicomanagement en Weerstandsvermogen
|
|
- Kurt Lemmens
- 6 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Nota Risicomanagement en Weerstandsvermogen September 2015
2 Inhoudsopgave 1. Inleiding Aanleiding Nadere toelichting Doelstellingen en wettelijke kaders Doelstellingen Wettelijke kaders Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV) Verordening art Norm weerstandsvermogen en de risicohouding Norm Weerstandsvermogen beneden de norm Risicohouding Risicomanagement Identificatie Beoordeling Risicomatrix Risicomanagement via Planning & Control cyclus Taken en bevoegdheden
3 1 Inleiding Een risico is een onzekere of te verwachten gebeurtenis met mogelijke gevolgen voor een doelstelling. Een gebeurtenis doet zich voor door interne en/of externe oorzaken. Risicomanagement is een continu proces dat ten aanzien van de doelstelling risico's identificeert en beoordeelt. Er zijn verschillende gebieden waarop risicomanagement toegepast kan worden; financieel risicomanagement richt zich op het beheersen van financiële risico's. Dat is dan ook het gebied waarop deze nota is gericht. In deze nota Risicomanagement en Weerstandsvermogen worden de kaders vastgesteld voor het integrale risicomanagement. In deze nota worden de volgende doelstellingen beoogd: Het voldoen aan wet- en regelgeving; Inzicht krijgen in de strategische risico s; Onderbouwing van het weerstandsvermogen; Vermindering van het negatieve effect van risico s op het bestaande beleid en de kwaliteit van de bestaande voorzieningen; Optimaliseren van interne beheersing als onderdeel van integraal management. Op grond van het Besluit Begroting en Verantwoording (hierna: BBV) moet in de paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing van de gemeenten melding worden gemaakt van het beleid van de betreffende gemeente over de weerstandscapaciteit en de risico s. Met behulp van de ratio weerstandsvermogen wordt beoordeeld of de hoogte van het weerstandsvermogen op peil is. Het uitgangspunt is dat de ratio weerstandsvermogen in ieder geval de kwalificatie voldoende heeft (een ratio tussen de 1,0 en 1,4). Indien de ratio beneden de norm uitkomt dan geeft het college in een voorstel aan op welke wijze de beoogde kwalificatie wordt gehaald. Het proces risicomanagement kent de volgende 5 stappen: inventariseren, analyseren, beheersmaatregelen in kaart brengen, risico s beheersen en risico s monitoren en rapporteren. De gemeenteraad wordt gedurende het jaar op twee momenten geïnformeerd over het risicomanagement en de relatie met het weerstandsvermogen: bij de programmabegroting en de jaarrekening. De gemeenteraad stelt de kaders vast. Het college voert het beleid uit binnen deze vastgestelde kaders. Het risicomanagement valt onder de integrale verantwoordelijkheid van het college. 3
4 2 Aanleiding Op grond van het BBV moet in de paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing melding worden gemaakt van het beleid van de gemeente over de weerstandscapaciteit en de risico s. Tevens bevat de paragraaf een inventarisatie van de weerstandscapaciteit en de aanwezige risico s. Middels deze nota stelt u de kaders voor de weerstandscapaciteit en de risico s vast. Op basis van deze kaders kan periodiek worden getoetst of de beleidsuitgangspunten worden gehaald. De paragraaf wordt jaarlijks opgenomen in de programmabegroting. Daarin wordt de beschikbare weerstandscapaciteit afgezet tegen de benodigde weerstandscapaciteit. Met andere woorden wat is de capaciteit van de gemeente om aanwezige risico s te dekken zonder dat de beoogde doelstellingen gevaar lopen. Met het vaststellen van deze nota evenals de daarop aansluitende paragraaf in de begroting en jaarstukken voldoen wij aan de vereisten om inzichtelijk te maken welke risico s gemeente De Wolden loopt in relatie tot de aanwezige weerstandscapaciteit. De kaders in deze nota geven voldoende handvaten om het beleid te toetsen evenals het te beoordelen of het weerstandsvermogen op peil is. Het risicomanagement zal verder moeten worden verankerd binnen de gemeentelijke bedrijfsvoering. De implementatie behoeft de nodige aandacht. Dit valt onder de integrale verantwoordelijkheid van het college. 4
5 3 Nadere toelichting Binnen de publieke sector is sprake van toenemende aandacht voor de beheersing van risico s. Hiervoor is een aantal oorzaken aan te wijzen, zoals rampen die hebben plaatsgevonden, kostenoverschrijdingen van projecten, nieuwe taken en snel wisselende wet- en regelgeving. Een andere ontwikkeling is dat van organisaties wordt geëist dat zij hun doelstellingen expliciet maken én realiseren, terwijl ze daarbij in toenemende mate met onzekerheden te maken krijgen. Om die reden is er behoefte aan een raamwerk, waarbinnen risico s kunnen worden geïdentificeerd, beoordeeld en beheerst. Risicomanagement is geen volledig nieuw begrip. Ook nu worden op een aantal plekken binnen de organisatie al dan niet impliciet of expliciet risico s geïdentificeerd en beheerst. Dit vindt alleen niet plaats vanuit een uniform kader. Binnen de gemeente De Wolden bestaat ook de behoefte aan het op een gestructureerde manier omgaan met risico s. Risicomanagement is één van de tools om in control te komen. Risicomanagement is een buitengewoon nuttig instrument dat ingezet kan worden om risico s efficiënter en effectiever te beheersen en om organisatiedoelstellingen te realiseren. Het op de kaart zetten van risicomanagement draagt bij aan het risicobewustzijn van het management en geeft managers meer mogelijkheden proactief te kunnen sturen op risico s. Echter niet alle risico s zijn eenvoudig te kwantificeren in omvang of kans. Het is dan ook van belang dat dergelijke risico s zo goed mogelijk in kaart worden gebracht en door de gehele organisatie worden gevolgd. Ook is het van belang dat de analyse van risico s continu plaatsvindt en er steeds opnieuw wordt bepaald wat de mogelijke risico s zijn. Kortom, is er een mutatie opgetreden ten opzichte van voorgaande risico s? Om lastig kwantificeerbare en niet direct in het oog springende risico s in beeld te krijgen, wordt de organisatie uitgedaagd om out of the box te denken. 5
6 4 Doelstellingen en wettelijke kaders In dit hoofdstuk worden de doelstellingen van deze nota kort benoemd. Tevens wordt het wettelijk kader beschreven dat aan deze nota ten grondslag ligt. 4.1 Doelstellingen Met het vaststellen van deze nota worden de volgende doelstellingen beoogd: Het voldoen aan wet- en regelgeving. De van toepassing zijnde wet- en regelgeving wordt in de volgende paragraaf in deze nota nader toegelicht. Inzicht krijgen in de strategische risico s die gemeente De Wolden loopt en daarmee het risicobewustzijn stimuleren. Dit doel is gericht op het in kaart brengen van de risico s van gemeente De Wolden die gevolgen met zich meebrengen. Het gaat hierbij niet alleen om risico s met financiële gevolgen maar ook om inzicht in niet-financiële gevolgen (bijvoorbeeld op politiek, imago of veiligheidsvlak). Inzicht in de risico s die de gemeente loopt, begint bij het risicobewustzijn van de medewerkers in de organisatie. Als zij risicobewust zijn in hun dagelijkse werkzaamheden kan proactief worden ingespeeld op de risico s door het op tijd nemen van passende beheersmaatregelen. Onderbouwing van het weerstandsvermogen. De gemeente dient op grond van het BBV een inventarisatie van de risico s en de beschikbare weerstandscapaciteit te maken en bovendien beleid over de weerstandscapaciteit en de risico s te voeren. Vermindering van het negatieve effect van risico s op het bestaande beleid en de kwaliteit van de bestaande voorzieningen. Om dit doel te bereiken is eerst inzicht in de risico s noodzakelijk. Elke medewerker moet in staat zijn om de controle te hebben op hun eigen risico s. Deze doelstelling hangt zodoende nauw samen met bovenstaande doelstelling. Pas als er inzicht is in de risico s kunnen deze ook beheerst worden zodat ze zo weinig mogelijk effect hebben op de uitvoering van het bestaande beleid en voorzieningen. Optimaliseren van de interne beheersing. Risicomanagement is één van de instrumenten voor het managen en beheersen van risico s. Risicomanagement kan een bijdrage leveren aan het stellen van prioriteiten, het ondersteunen van een beslissing en/of het kwantitatief onderbouwen van de marges in een raming, planning of businesscase. Risicomanagement moet een permanent proces in de organisatie vormen. De organisatie moet overtuigd zijn van het nut en de noodzaak. En er is een open cultuur nodig om (mogelijke) fouten bespreekbaar te maken. Alleen zo kan risicomanagement slagen en een bijdrage leveren aan het succes van de organisatie. 4.2 Wettelijke kaders Hieronder is het formele kader opgenomen waarbinnen deze nota is opgesteld. Het kader bestaat uit externe regelgeving (het BBV) en interne regelgeving (verordening art. 212) Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV) 6
7 In 2003 is het Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten vastgesteld. Het doel van dit besluit is het verbeteren van de te leveren informatie naar de raad, burgers en maatschappelijke organisaties en de toezichthouder. In het besluit zijn richtlijnen opgenomen voor de begroting (inclusief meerjarenraming) en de jaarrekening en verslag. De paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing is één van de verplichte paragrafen in begroting en jaarrekening (art. 9 BBV). Ook is vastgelegd (art. 11 BBV) welke onderwerpen minimaal in de paragraaf Weerstandsvermogen aan de orde komen. Artikel 11 o 1. Het weerstandsvermogen bestaat uit de relatie tussen: a. de weerstandscapaciteit, zijnde de middelen en mogelijkheden waarover de provincie onderscheidenlijk gemeente beschikt of kan beschikken om niet begrote kosten te dekken; b. alle risico's waarvoor geen maatregelen zijn getroffen en die van materiële betekenis kunnen zijn in relatie tot de financiële positie. o 2. De paragraaf betreffende het weerstandsvermogen en risicobeheersing bevat tenminste: a. een inventarisatie van de weerstandscapaciteit; b. een inventarisatie van de risico's; c. het beleid omtrent de weerstandscapaciteit en de risico's Verordening art. 212 In de financiële verordening op grond van de Gemeentewet artikel 212 zijn de uitgangspunten voor het financiële beleid, evenals de regels voor het financiële beheer en voor de inrichting van de financiële organisatie, vastgesteld. Deze verordening waarborgt dat aan de eisen van rechtmatigheid, verantwoording en controle wordt voldaan. Hoewel de financiële verordening beperkt is tot de financieringsfunctie is de doelstelling van deze nota om ons niet alleen te beperken tot de financiële risico s, maar alle risico s in beeld te hebben die van materiële betekenis zijn. 7
8 5 Norm weerstandsvermogen en de risicohouding Naast de beoogde doelstellingen van deze nota is het van belang om vast te stellen of het weerstandsvermogen op voldoende niveau is. Dit wordt uitgewerkt in de volgende paragraaf. Daarnaast is het van belang om te weten wat de risicohouding van de gemeente De Wolden is. Met andere woorden: hoeveel risico wil de gemeente lopen? 5.1 Norm De relatie die wordt gelegd tussen de risico s en de weerstandscapaciteit wordt het weerstandsvermogen genoemd. Het weerstandsvermogen geeft een indicatie van de mate waarin de gemeente in staat is om onvoorziene tegenvallers op te vangen. Inzicht in het weerstandsvermogen is van belang om de continuïteit van de organisatie te kunnen garanderen. Om te kunnen bepalen of de hoogte van het weerstandsvermogen voldoende is, wordt gebruik gemaakt van een ratio weerstandsvermogen. Beschikbare weerstandscapaciteit: betreft de middelen en de mogelijkheden waarover de gemeente beschikt of kan beschikken om onverwachte substantiële kosten te dekken. Benodigde weerstandscapaciteit: heeft betrekking op alle risico s waarvoor geen maatregelen zijn getroffen en die van materiële betekenis kunnen zijn in relatie tot de financiële positie. beschikbare weerstandscapaciteit Ratio weerstandsvermogen = benodigde weerstandscapaciteit Figuur 1: berekening ratio weerstandsvermogen Als hulpmiddel voor het beoordelen van de ratio van het weerstandsvermogen, geldt onderstaande tabel: Waardering Ratio Betekenis weerstandsvermogen A >2,0 Uitstekend B 1,4-2,0 Ruim voldoende C 1,0-1,4 Voldoende D 0,8-1,0 Matig E 0,6-0,8 Onvoldoende F <0,6 Ruim onvoldoende weerstandsvermogen Tabel 1: tabel betekenis ratio Als gemeente streven we na om de impact van de risico s te minimaliseren. Dit betekent dat we een weerstandsvermogen beogen dat in ieder geval voldoende is. Dat komt overeen met een waardering C en een ratio weerstandsvermogen tussen de 1,0 en 1,4. 8
9 5.2 Weerstandsvermogen beneden de norm Indien het weerstandsvermogen voldoet aan de gestelde norm dan is uiteraard géén verdere actie nodig. Op het moment dat de gewenste norm niet wordt gehaald dan zal het weerstandsvermogen moeten worden aangepast naar het wenselijk geachte niveau (voldoende zoals beschreven in paragraaf 5.1). Hiertoe bestaan twee mogelijkheden: Het aanpassen van de beschikbare weerstandscapaciteit; Het aanpassen van de benodigde weerstandscapaciteit. Het aanpassen van de beschikbare weerstandscapaciteit kan door middel van bijvoorbeeld meevallers of gerichte acties zoals bezuinigingen toe te voegen aan de Algemene Reserve. Het aanpassen van de benodigde weerstandscapaciteit gaat via het risicomanagement. Risico s kunnen worden verminderd of vermeden door bepaalde onderdelen niet of een project in zijn geheel niet meer uit voeren. Het college komt in een dergelijk geval met een voorstel op welke wijze het gewenste niveau weer wordt bereikt. 5.3 Risicohouding Een ander belangrijk uitgangspunt bij het risicomanagement is de bepaling van de risicohouding. Is de gemeente daarin (zeer) behoudend of juist (zeer) vooruitstrevend? Dit uitgangspunt is van belang voor het toepassen van de verschillende beheersmaatregelen. Indien de gemeente behoudend is in het nemen van risico s dan kan de overweging zijn om bij bijvoorbeeld verzekeringen lage eigen risico s af te sluiten met daarbij behorende hogere premies, bij een vooruitstrevende houding zou het eigen risico kunnen worden verhoogd met een lagere premie of zelfs een verzekering achterwege laten. Uiteraard blijven kosten-batenanalyses ook een rol spelen bij de beoordeling. Een risicohouding wordt ook wel uitgedrukt in termen als hoog, gemiddeld en laag. Bij een hoge risicohouding is sprake van een grote mate van bereidheid tot het nemen van risico s. Bij een gemiddelde risicohouding is deze bereidheid een stuk minder. Risico s mogen worden gelopen maar dient binnen bepaalde kaders te blijven. Bij een lage risicohouding gaat men risico s niet uit de weg, maar blijven risico s tot een minimum beperkt. Een hoge risicohouding komt overeen met een vooruitstrevende houding, een lage risicohouding past bij een behoudende opstelling. Gezien het karakter van een gemeentelijke organisatie is het uitgangspunt dat gemeente De Wolden behoudend is met het aangaan van risico s. Publieke middelen brengen met zich mee dat het nemen van risico s binnen aanvaardbare normen dienen plaats te vinden. Hierbij past géén vooruitstrevende risicohouding omdat een behoudende organisatie overeen komt met een lage risicohouding. 9
10 Impact Risicomanagement Organisaties willen iets bereiken. Het proces om de beoogde doelstellingen te realiseren is onzeker. Er zijn risico s die realisatie van doelstellingen in de weg kunnen staan. Van een professionele organisatie mag worden verwacht dat zij de risico s tijdig onderkent en zo goed mogelijk probeert te analyseren en te beheersen. Risicomanagement is het nemen van maatregelen die gericht zijn op het voorkomen of minimaliseren van de nadelige effecten die bij het optreden van risico s kunnen ontstaan. De risico s die worden gelopen zijn zeer divers. In het ene geval is er kans op imagoschade, in het andere geval op financiële schade. Wanneer de risicoanalyse (inclusief vervolgstappen) regelmatig herhaald wordt en de hieruit voortvloeiende maatregelen een integraal onderdeel worden van de planning & control cyclus, is sprake van risicomanagement. Het proces risicomanagement kent de volgende 5 stappen: Risico s identificeren/inventariseren; Risico s beoordelen/kwantificeren; Beheersmaatregelen in kaart brengen; Risico s beheersen; Rapporteren en monitoren. Het model van integraal risicomanagement wordt aan de hand van de bovengenoemde elementen vorm gegeven en ziet er schematisch als volgt uit: 1. Risico s identificeren 5. Risico s monitoren en rapporteren 2. Risico s beoordelen/ kwantificeren Kans & Impact Kans 4.risico s beheersen 3. Beheersmaatregelen in kaart brengen Figuur 2: cyclus risicomanagement De stappen in deze cyclus moeten bij elk mogelijk risico en bij elke actualisatie ( planning & control cyclus) worden doorlopen om een bestendig risicomanagement te waarborgen. 6.1 Identificatie 10
11 Periodiek worden de risico s geïnventariseerd. Alle risico s worden opgenomen in een risicoregister met een daarbij behorende toelichting en bijbehorende beheersmaatregelen. Aangezien het risicoregister omvangrijk is, worden in de paragraaf Weerstandsvermogen niet alle risico s afzonderlijk vermeld. De verschillende risico s worden ingedeeld in categorieën. 6.2 Beoordeling Nadat de risico s zijn geïnventariseerd moeten zij worden beoordeeld of beter gezegd nader worden geanalyseerd. Het eindresultaat van deze analyse is dat van de relevante risico s de kans en de maximale omvang van de impact is vastgesteld. In een formule: Risico = Kans x Impact. De kans dat een gebeurtenis zich voordoet ligt tussen de 0 en 100%. Het gevolg wordt uitgedrukt in het (maximale) verlies per jaar als het risico zich voordoet. Aangezien voor de bepaling van het weerstandsvermogen de risico s, waar mogelijk, in geld worden uitgedrukt, worden de kans- en impactklassen gebaseerd op de kwantitatieve methode in geldbedragen. Om de kans score te bepalen wordt de onderstaande tabel gehanteerd: Kans score Omschrijving Toelichting 1 Minder dan of 1 keer Zeer onwaarschijnlijk per 10 jaar 2 1 keer per 5-10 jaar Onwaarschijnlijk 3 1 keer per 2-5 jaar Waarschijnlijk 4 1 keer per 1-2 jaar Mogelijk 5 1 keer of meer per jaar Vrijwel zeker Tabel 2: Kans scorekaart Impactklas Financiële impact Imagobeeld Referentiebeeld se 1 < Zeer klein (Lokaal - incident individuele burgers/ personen) Geen bedreiging voor de doelstellingen < X > < X > < X > Klein (Lokaal incident groep burgers; lokale pers) Midden (Regionaal - nalatigheid; regionale pers) Groot (Landelijk - mismanagement landelijke pers) of meer Zeer groot (landelijk opzet; internationale pers) Tabel 3: Impactklasse 6.3 Risicomatrix Minimale bedreiging voor de doelstellingen Bedreiging voor de doelstellingen Ernstige bedreiging voor de doelstellingen Zeer ernstige bedreiging voor de doelstellingen. Met behulp van de risicoscore (kans score x impactklasse) kunnen risico s worden 11
12 geprioriteerd en wordt inzichtelijk welke risico s de grootste invloed hebben op het realiseren van de doelstellingen en het meest belangrijk zijn om te worden beheerst. De risicoscore wordt bepaald door de klassen van kans en gevolg te vermenigvuldigen. Het gaat dus om een score van minimaal 1 en maximaal 25. Dit levert onderstaande risicomatrix op. Impactklasse Kansscore Tabel 4: Risicomatrix Risicoscore Laag Gemiddeld Hoog Tabel 5: Toelichting bij tabel 4 risicomatrix Hierbij geldt hoe hoger de score, hoe hoger de potentiële impact van het risico en hoe hoger de prioriteit om het risico aan te pakken. De risicomatrix (= de risicoscore: kans x impact) wordt vervolgens gebruikt om de risico s te kunnen uitdrukken in geld. Het bruto risico is de risicoscore (kans x impact) zonder enige vorm van beheersmaatregelen. Het netto risico is de risicoscore (kans x impact) met inbegrip van de al genomen beheersmaatregelen. De volgende percentages worden gehanteerd om een netto risico te kunnen berekenen als onderdeel van de benodigde financiële weerstandscapaciteit (in euro s). Dit is de inschatting van het bedrag waarvoor de gemeente risico loopt. Risicokans Score Risicokans in % Laag 1 of 2 10% Laag 3 of 4 15% Laag 5 of 6 20% Gemiddeld 4, 8 of 9 40% Gemiddeld 10 of 12 50% Hoog 5 of 10 50% Hoog 15 of 16 60% Hoog 20 75% Hoog 25 90% Tabel 6: Risicokans in % op basis van de risicoscore 12
13 7 Risicomanagement via Planning & Control cyclus Voor een effectieve verankering van het risicomanagement in de organisatie is goede communicatie van belang. De inhoudelijke communicatie over de risico s en het weerstandsvermogen zal plaatsvinden middels de planning & control cyclus. Door de koppeling van het risicomanagement aan onder andere de planning & control cyclus wordt het proces van risicomanagement in de organisatie verankerd. In de programmabegroting en de jaarrekening, in de paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing, wordt een update weergegeven van de risico s. Daarbij worden de volgende stappen gemaakt: Risico s actualiseren; Risico s analyseren; Benodigde weerstandscapaciteit koppelen aan de aanwezige weerstandscapaciteit. In de tussentijdse rapportages worden alleen die risico s gemeld die ten opzichte van de begroting nieuw zijn of significant afwijken. 8 Taken en bevoegdheden De gemeenteraad stelt de kaders en het college voert het beleid uit binnen de gestelde kaders. De gemeenteraad controleert vervolgens in hoeverre de uitvoering van het beleid door het college binnen de vastgestelde kaders heeft plaatsgevonden en of hierin voldoende rekening is gehouden met de aanwezige risico s. Net als de verantwoordelijkheid voor de gemeentelijke bedrijfsvoering valt ook risicomanagement onder de integrale verantwoordelijkheid van het College. Het College van B&W is uiteindelijk verantwoordelijk voor alle gemeentelijke doelstellingen en de risico s die hiermee gepaard gaan en de bijbehorende acties die worden ondernomen om deze te beheersen. Gemeente De Wolden wordt met deze taken centraal ondersteund door het werkveld Financiën van de eenheid Advies & Control en decentraal door de drie bedrijfsbureaus Realisatie & Beheer, Bedrijfsvoering en Dienstverlening & Beleid. 13
Nota Risicomanagement en Weerstandsvermogen
Nota Risicomanagement en Weerstandsvermogen 2013 Financial control 17 december 2012 Nota Risicomanagement en Weerstandsvermogen Pagina 2 Inhoudsopgave 1 Samenvatting... 5 2 Aanleiding... 6 3 Inleiding...
Nadere informatieRisicomanagementbeleid Gemeente Medemblik IO
Risicomanagementbeleid 2015-2018 Gemeente Medemblik IO-14-18168 Inhoudsopgave Inleiding... 3 1. Wat is Risicomanagement?... 4 1.1 Risico...4 1.2 Risicomanagement...4 1.3 Risicoprofiel...4 2. Doelstellingen
Nadere informatieNOTA WEERSTANDSVERMOGEN RECREATIESCHAP VOORNE-PUTTEN-ROZENBURG
NOTA WEERSTANDSVERMOGEN RECREATIESCHAP VOORNE-PUTTEN-ROZENBURG Opgesteld door: G.Z-H In opdracht van: Recreatieschap Voorne-Putten-Rozenburg Postbus 341 3100 AH Schiedam Tel.: 010-2981010 Fax: 010-2981020
Nadere informatieNotitie Weerstandsvermogen Veiligheidsregio Amsterdam Amstelland
Notitie Weerstandsvermogen Veiligheidsregio Amsterdam Amstelland 2017-2020 Inhoud 1. Aanleiding en Context... 3 2. Doel... 3 3. Methode... 3 3.1 Inventariseren en beoordelen risico s... 3 3.2 Vaststellen
Nadere informatieBijlage bij raadsvoorstel nr Nota Risicomanagement & Weerstandsvermogen
Nota Risicomanagement & Weerstandsvermogen 2012-2015 1 Inhoudsopgave 1. Inleiding a. Aanleiding en kader b. Proces 2. Risicomanagement a. Risico's en risicomanagement b. Invoering van risicomanagement
Nadere informatieAan de raad van de gemeente Lingewaard
6 Aan de raad van de gemeente Lingewaard *14RDS00194* 14RDS00194 Onderwerp Nota Risicomanagement & Weerstandsvermogen 2014-2017 1 Samenvatting In deze nieuwe Nota Risicomanagement & Weerstandsvermogen
Nadere informatieNota risicomanagement. Gemeente Asten
Nota risicomanagement Gemeente Asten Inhoudsopgave: 1 INLEIDING... 3 2 UITGANGSPUNTEN... 4 2.1 BESLUIT BEGROTING EN VERANTWOORDING (BBV)...4 2.2 FINANCIËLE VERORDENING ARTIKEL 212...4 3 DOELSTELLING...
Nadere informatieNota risicomanagement 2014
Nota risicomanagement 2014 Opgesteld door: Afdeling concerncontrol D.d.: Februari 2014 2 Inhoud 1 Inleiding... 5 2 Wettelijk kader en doelstellingen... 6 2.1 BBV... 6 2.2 Doelstellingen... 6 3 Risicomanagement...
Nadere informatieF. Buijserd Burgemeester
emeente nieuwkoop afdeling bedrijfsondersteuning raadsvoorstel portefeuillehouder Jan Tersteeg opgesteld door Ellen Burgers / 186 kenmerk/datum 09.0017140 / 11 februari 2010 vergaderdatum raad 11 februari
Nadere informatieTelefoonnummer Onderwerp: Nota weerstandsvermogen en risicobeheersing 2015 Gemeente Harlingen
Voorstel aan de gemeenteraad van Harlingen *GR15.00077* GR15.00077 Behandeld in Gezamenlijke commissie Mens & Bestuur en Omgeving Datum Commissie 17 juni 2015 Agendanummer 9 Datum Raad 1 juli 2015 Agendanummer
Nadere informatieNota risicomanagement en weerstandsvermogen
Vastgesteld door B&W op: 24 oktober 2016 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 1.1 Aanleiding 3 1.2 Doel en verantwoordelijkheidsverdeling 3 2 Risicomanagement(beleid) 5 2.1 Het begrip risico 5 2.2 Het begrip risicomanagement
Nadere informatieNOTA WEERSTANDSVERMOGEN EN RISICOBEHEERSING 2017
GEMEENTEBLAD Officiële uitgave van de gemeente Nieuwkoop Nr. 115712 6 juli 2017 NOTA WEERSTANDSVERMOGEN EN RISICOBEHEERSING 2017 Gemeente Nieuwkoop Afdeling Bedrijfsvoering April 2017 1. Inleiding Wettelijke
Nadere informatieNota reserves, weerstandsvermogen en solvabiliteit 2015. RAD Hoeksche Waard
Nota reserves, weerstandsvermogen en solvabiliteit 2015 Inhoud Samenvatting... 3 Inleiding Risicomanagement... 4 Doel risicomanagement Stappen risicomanagement Risicobeheersing Taken en verantwoordelijkheden
Nadere informatieNota Risicomanagement en weerstandsvermogen BghU 2018
Nota Risicomanagement en weerstandsvermogen BghU 2018 *** Onbekende risico s zijn een bedreiging, bekende risico s een management issue *** Samenvatting en besluit Risicomanagement is een groeiproces waarbij
Nadere informatieNOTA WEERSTANDSVERMOGEN EN RISICOBEHEERSING Gemeente Nieuwkoop
NOTA WEERSTANDSVERMOGEN EN RISICOBEHEERSING 2017 Gemeente Nieuwkoop Afdeling Bedrijfsvoering April 2017 1 Inhoud 1. INLEIDING... 3 WETTELIJKE GRONDSLAG... 3 2. DEFINITIES... 4 ARTIKEL 2.1 BEGRIPSBEPALING...
Nadere informatieVisie op risicomanagement bij waterschap Hunze en Aa s
Visie op risicomanagement bij waterschap Hunze en Aa s Wettelijk kader In het Waterschapsbesluit (2009) is vastgelegd wat de voorschriften zijn voor de paragraaf weerstandsvermogen in de meerjarenraming,
Nadere informatieNota Weerstandsvermogen en Risicomanagement Omgevingsdienst West- Holland
Nota Weerstandsvermogen en Risicomanagement Omgevingsdienst West- Holland 1 Inhoud Management Samenvatting... 3 Hoofdstuk 1 Inleiding... 4 Hoofdstuk 2 Weerstandsvermogen... 5 Hoofdstuk 3 Begrippenkader...
Nadere informatieII. De Nota risicomanagement Delfland vast te stellen met onder meer de volgende bepalingen:
agendapunt B.05 1046082 Aan Verenigde Vergadering ONTWERP NOTA RISICOMANAGEMENT DELFLAND Gevraagd besluit Verenigde Vergadering 05-06-2014 I. De Nota risico's en weerstandsvermogen Delfland, vastgesteld
Nadere informatieRisicomanagement en Weerstandsvermogen
Risicomanagement en Weerstandsvermogen Boxmeer, 28 september 2010 tbo . Inhoudsopgave Risicomanagement en weerstandsvermogen 1. Inleiding...3 1.1. Aanleiding... 3 1.2. Doelstelling en reikwijdte... 3 1.3.
Nadere informatieKadernota Risicomanagement provincie Groningen
Kadernota Risicomanagement provincie Groningen Provincie Groningen December 2014 1. Inleiding Op basis van de Financiële Verordening Provincie Groningen dienen Gedeputeerden Staten (GS) ten minste eenmaal
Nadere informatieZundertse Regelgeving Wetstechnische informatie
Zundertse Regelgeving Wetstechnische informatie Rubriek: Financiën en economie Naam regeling: Nota risicomanagementbeleid 2015 Citeertitel: Nota risicomanagementbeleid 2015 Wettelijke grondslag Vastgesteld
Nadere informatieWie bewaakt mijn geld? Financiële controle en risicobeheersing binnen de gemeente Nuth
Wie bewaakt mijn geld? Financiële controle en risicobeheersing binnen de gemeente Nuth De taak van de raad onder het dualisme Kaders stellen (WMO, Jeugdwet, handhaving) Budgetteren (begroting) Lokale wetgeving
Nadere informatieRisicomanagement en weerstandsvermogen. 1. Inleiding
Risicomanagement en weerstandsvermogen 1. Inleiding Met deze nota wordt het beleid op gebied van risicomanagement en de spelregels voor de uitvoering vastgelegd, in het bijzonder waar het financiële risico
Nadere informatieFINANCIËLE VERORDENING RECREATIESCHAP DOBBEPLAS
FINANCIËLE VERORDENING RECREATIESCHAP DOBBEPLAS Het Algemeen Bestuur van het recreatieschap Dobbeplas; Gezien het voorstel van het Dagelijks Bestuur van 13 oktober 2014; Gelet op het bepaalde in de artikelen
Nadere informatieNota reserves en voorzieningen
Nota reserves en voorzieningen 2019 INHOUDSOPGAVE INHOUDSOPGAVE... 1 1. INLEIDING... 3 1.1 Waarom een nota reserves en voorzieningen?... 3 1.2 Inhoud van de nota... 3 2 Regelgeving en definities reserves
Nadere informatie2. Motivering In deze beleidsnota risicomanagement en weerstandsvermogen wordt de beleidsnota van 2009 geactualiseerd
Raadsvoorstel Aan : Raad van Geertruidenberg Raadsvergadering : 28 januari 2016 Agendanummer : 08 Datum collegebesluit : 8 december 2015 Onderwerp : Beleidsnota risicomanagement en weerstandsvermogen 0.
Nadere informatie(Proces)voorstel aanpak opstellen Nota Risicomanagement
(Proces)voorstel aanpak opstellen Nota Risicomanagement Aanleiding Het college heeft de opdracht een Nota Risicomanagement op te stellen. Hiertoe heeft de raad besloten bij de rapportage Financiële Strategie.
Nadere informatiebeleidskader RISICOMANAGEMENT
beleidskader RISICOMANAGEMENT The biggest risk is not taking any risk... In a world that changing really quickly, the only strategy that is guaranteed to fail is not taking risks. Mark Zuckerberg, oprichter
Nadere informatieNota Weerstandsvermogen 2013 - Gemeente Olst-Wijhe 1 van 10
Nota Weerstandsvermogen 2013 Gemeente Olst-Wijhe Olst-Wijhe, maart 2013 doc. nr.: 13.014804 Nota Weerstandsvermogen 2013 - Gemeente Olst-Wijhe 1 van 10 Inhoudsopgave Samenvatting 3 Hoofdstuk indeling 1.
Nadere informatieNota weerstandsvermogen. gemeente Leeuwarderadeel
Nota weerstandsvermogen gemeente Leeuwarderadeel Inhoudsopgave Inleiding...3 Wet- en regelgeving en huidig beleid...4 2.1 Besluit begroting en Verantwoording...4 2.2 Financiële verordening gemeente Leeuwarderadeel...4
Nadere informatieKwaliteit begrotingsprogramma's Gemeente Dordrecht Bijlage 2
Kwaliteit begrotingsprogramma's Gemeente Dordrecht Bijlage 2 Normenkader, toets van de begroting aan de formele eisen Inhoudsopgave 1 Normenkader 2 1.1 Besluit Begroting en Verantwoording 2 1.2 Verordening
Nadere informatieRaadsinformatiebrief Nr. :
Raadsinformatiebrief Nr. : Onderwerp: Risicomanagement Reg.nr. : 12.0693 B&W verg. : 19 juni 2012 : 1) Status In het licht van de actieve informatieplicht informeren wij U over de stand van zaken met betrekking
Nadere informatieNotitie weerstandsvermogen gemeente Ten Boer
Notitie weerstandsvermogen gemeente Ten Boer 1. Inleiding In 2008 heeft Aniek Geerts, student Master of Business Administration met begeleiding vanuit de Rijksuniversiteit Groningen door de heer B.J.W.Pennink
Nadere informatieALGEMENE VERGADERING. Voorstel Instemmen met de nota Risicobeleid. Samenvatting
VERGA DERDAT UM SE CTO R/A FDEL ING 25 augustus 2009 SMO/Financiën ST UKDATUM NAAM ST ELLER 10 juni 2009 mw. S. Ploeger ALGEMENE VERGADERING AGENDAPUNT Voorstel Instemmen met de nota Risicobeleid. ONDERWERP
Nadere informatieBeleid risicomanagement en weerstandsvermogen Gemeente Dalfsen
Beleid risicomanagement en weerstandsvermogen Gemeente Dalfsen 1 van 19 Inhoud 1 Inleiding risicomanagement en weerstandsvermogen 3 1.1 Doelstellingen risicomanagement 3 1.2 Besluit Begroting en Verantwoording
Nadere informatieBeleidsnotitie reserves en voorzieningen (inclusief risicomanagement / weerstandsvermogen)
Beleidsnotitie reserves en voorzieningen (inclusief risicomanagement / weerstandsvermogen) 2 januari 2014 2 Beleidsnotitie reserves en voorzieningen (inclusief risicomanagement / weerstandsvermogen) Inhoudsopgave
Nadere informatieNota Reserves en Voorzieningen Gemeente Bergen (N-H)
Nota Reserves en Voorzieningen Gemeente Bergen (N-H) INHOUDSOPGAVE INHOUDSOPGAVE... 1 1. INLEIDING... 2 1.1 Waarom een nota reserves en voorzieningen?... 2 1.2 Inhoud van de nota... 2 2 Regelgeving en
Nadere informatieNOTA WEERSTANDSVERMOGEN EN RISICOMANAGEMENT
NOTA WEERSTANDSVERMOGEN EN RISICOMANAGEMENT Beek, november 2011 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 Wettelijke kaders en doelstellingen 4 2.1 Wettelijke kaders 4 2.2 Doelstellingen 5 3 Risicomanagement 6 3.1
Nadere informatieGemeente Krimpen aan den IJssel NOTA WEERSTANDSVERMOGEN EN RISICOBEHEERSING 2018
Gemeente Krimpen aan den IJssel NOTA WEERSTANDSVERMOGEN EN RISICOBEHEERSING 2018 November 2017 1 Inhoudsopgave 1. INLEIDING... 3 1.1 Aanleiding... 3 1.2 Doelstelling en reikwijdte nota... 3 1.3 Definities
Nadere informatieRisicomanagementbeleid. Gemeente Beemster. BNG Consultancy Services (BCS) BCS. Referentienummer
Risicomanagementbeleid Gemeente Beemster BNG Consultancy Services (BCS) Referentienummer BCS Doorkiesnummer (070) 3750 473 Faxnummer (070) 3649 349 Datum oktober 2009 Versie Versie 1.0 Samenvatting Conform
Nadere informatieKADERNOTA WEERSTANDSVERMOGEN EN RISICOMANAGEMENT Provincie Noord-Holland
KADERNOTA WEERSTANDSVERMOGEN EN RISICOMANAGEMENT Provincie Noord-Holland Leeswijzer De Kadernota Weerstandsvermogen is op het gebied van risicomanagement een vervolg op de verordening financieel beheer
Nadere informatieNota Risicomanagement en weerstandsvermogen 2015-2018 0LGGHQ'HOÀDQG
Nota Risicomanagement en weerstandsvermogen 2015-2018 0LGGHQ'HOÀDQG Inhoudsopgave Bestuurssamenvatting 3 1. Inleiding 4 2. Doelstellingen 5 3. Risicomanagement in de organisatie 5 3.1 Verantwoordelijkheids-
Nadere informatieNota Weerstandsvermogen en Risicobeheersing Groesbeek 2015
GEMEENTEBLAD Officiële uitgave van gemeente Groesbeek. Nr. 88648 25 september 2015 Nota Weerstandsvermogen en Risicobeheersing Groesbeek 2015 De raad van de gemeente Gemeente Groesbeek; gelezen het voorstel
Nadere informatieKadernota paragraaf A. Weerstandsvermogen en risicobeheersing
Kadernota paragraaf A. Weerstandsvermogen en risicobeheersing Versie 2014-1 - Inhoudsopgave: 1 Inleiding... 3 1.1 Algemeen... 3 1.2 Rollen in het kader van risicomanagement... 4 1.3 Doelstellingen kadernota...
Nadere informatie5 Methode. 5.1 Uitgangspunten
5 Methode In dit hoofdstuk wordt het risicomanagementsysteem 1 waarmee de in het vorige hoofdstuk genoemde doelstellingen van risicomanagement wordt bereikt toegelicht. Een eenmalige risicoanalyse uitvoeren
Nadere informatieNota weerstandsvermogen en risicomanagement 2011
Nota weerstandsvermogen en risicomanagement 2011 INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING... 3 Aanleiding... 3 Doelstelling... 3 Evaluatie... 3 Leeswijzer... 3 2. ALGEMEEN en EVALUATIE... 4 2.1 Algemeen... 4 2.2 Evaluatie
Nadere informatieBeleidsregel weerstandsvermogen en weerstandscapaciteit. Vaststellen beleidsregel weerstandsvermogen en weerstandscapaciteit
Aan de raad, Onderwerp: Beleidsregel weerstandsvermogen en weerstandscapaciteit Voorstel: Vaststellen beleidsregel weerstandsvermogen en weerstandscapaciteit 1 SAMENVATTING Tijdens de raadsinformatiebijeenkomst
Nadere informatieNota weerstandsvermogen en risicomanagement 2015
Nota weerstandsvermogen en risicomanagement 2015 Oktober 2015 Inhoudsopgave 1. Inleiding... 4 Aanleiding... 4 Doelstelling en actualisatie... 4 Leeswijzer... 4 2. Evaluatie nota weerstandsvermogen en
Nadere informatieVisiedocument Financieel Beleid
1. Financieel beleid Grip Om grip te houden op de gemeentefinanciën voert de gemeente financieel beleid uit. Enerzijds betreft dit wettelijke taken, zoals het opstellen van een begroting en een jaarrekening,
Nadere informatieRaadsstuk. Onderwerp: Actualisatie financiële verordening Haarlem BBV nr: 2015/98823
Raadsstuk Onderwerp: Actualisatie financiële verordening Haarlem BBV nr: 2015/98823 1. Inleiding De gemeenteraad stelt kaders vast o.a. in de vorm van gemeentelijke verordeningen. De financiële beheersverordening
Nadere informatieBLAD GEMEENSCHAPPELIJKE REGELING
BLAD GEMEENSCHAPPELIJKE REGELING Officiële uitgave van de gemeenschappelijke regeling Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant Nr. 155 21 februari 2018 Financiële verordening Veiligheidsregio Midden- en
Nadere informatie11. Paragrafen. Paragrafen
11. Paragrafen De programmabegroting bevat de volgende paragrafen: 1. Weerstandsvermogen en risicobeheersing 2. Onderhoud kapitaalgoederen 3. Bedrijfsvoering 4. Verbonden partijen 5. Financiering Evenals
Nadere informatieBLAD GEMEENSCHAPPELIJKE REGELING
BLAD GEMEENSCHAPPELIJKE REGELING Officiële uitgave van de gemeenschappelijke regeling Metropoolregio Eindhoven Nr. 626 6 november 2017 Financiële Verordening 2018 1. Algemene bepalingen Artikel 1. Begripsbepaling
Nadere informatieNota weerstandsvermogen en risicomanagement van de gemeente Enschede
Nota weerstandsvermogen en risicomanagement van de gemeente Enschede december 2012 Inhoudsopgave 1. Samenvatting... 3 2. Inleiding... 7 3. Risicomanagement... 9 3.1. Doel... 9 3.2. Stappen risicomanagement...
Nadere informatieNOTA WEERSTANDSVERMOGEN EN RISICOMANAGEMENT
NOTA WEERSTANDSVERMOGEN EN RISICOMANAGEMENT Vastgesteld in de gemeenteraad 25 januari 2011 Nota weerstandsvermogen en risicomanagement Pagina 1 van 9 Weerstandsvermogen en risicomanagement 1. Inleiding.
Nadere informatieRISICOMANAGEMENT. Wat voegt risicomanagement toe?
RISICOMANAGEMENT Risicomanagement ondersteunt op een gestructureerde manier het behalen van doelstellingen en het opleveren van projectresultaten. Dit kan door risico s expliciet te maken, beheersmaatregelen
Nadere informatieZoetermeer,71,17 Z ' Markt 10. Postbus Onderwerp: Kaderbrief begroting 2019 gemeenschappelijke regelingen.
gemeente GSCCafld Zoetermeer,71,17 Z 1 11 1 ' > Retouradres Postbus 15, 2700 AA Zoetermeer Bezoekadres Markt 10 Aan het bestuur van de Metropoolregio Rotterdam Den Haag (MRDH) 2711 CZ Zoetermeer Postbus
Nadere informatieNota Weerstandsvermogen en risicobeheersing
Nota Weerstandsvermogen en risicobeheersing November 2017 Inhoudsopgave 1. Inleiding... 3 2. Visie, kaders en begrippen... 5 2.1. Visie en doelstellingen... 5 2.2. Kaders en criteria... 5 2.3. Begrippenkader...
Nadere informatie= Datum raadsvergadering: 15 december 2010 Agenda nr.: (in te vullen door griffie) Voorstel invulling aanbevelingen rapport Sturing grote projecten
Raadsvoorstel = Datum raadsvergadering: 15 december 2010 Agenda nr.: (in te vullen door griffie) Portefeuillehouder: Onderwerp: S. Adriaansen/J.A. Peeters Registratiecode: (in te vullen door griffie) Voorstel
Nadere informatieoáëáåçã~å~öéãéåí= `ÉåíêìãîÉêåáÉìïáåÖ=bããÉå=sÉêëáÉ=MPJMPJOMNQ=
oáëáåçã~å~öéãéåí= `ÉåíêìãîÉêåáÉìïáåÖ=bããÉå=sÉêëáÉ=MPJMPJOMNQ= Vastgesteld door b&w dd 11-03-2014 Risicomanagement Centrumvernieuwing Emmen Inhoud: 1. Inleiding 2. Invulling risicomanagement binnen CvE
Nadere informatie4.2 Weerstandsvermogen
4.2 Weerstandsvermogen 4.2.1 Inleiding Deze paragraaf handelt over de hoogte van de algemene reserve en andere weerstandscapaciteit waarover de gemeente Spijkenisse beschikt om calamiteiten en andere tegenvallers
Nadere informatieDatum voorstel Datum raadsvergadering Bijlagen Ter inzage 17 juli 2012 17 juli 2012 1 5 vertrouwelijke bijlages
Raadsvoorstel Agendapunt: 16 Onderwerp risicomanagement grondexploitaties Datum voorstel Datum raadsvergadering Bijlagen Ter inzage 17 juli 2012 17 juli 2012 1 5 vertrouwelijke bijlages Aan de gemeenteraad,
Nadere informatieDiscussienota. 1. Inleiding. 2. Beleidsgrenzen
Discussienota Van : College van Burgemeester en Wethouders Afdeling : Financiën Portefeuillehouder : Wethouder van Eijkeren Onderwerp : Risicomanagement Datum commissievergadering : 6/9/2012 1. Inleiding
Nadere informatieNota reserves en voorzieningen 2017 Eijsden-Margraten
GEMEENTEBLAD Officiële uitgave van gemeente Eijsden-Margraten. Nr. 180003 20 december 2016 Nota reserves en voorzieningen 2017 Eijsden-Margraten 1 Inleiding De nota reserves en voorzieningen dient conform
Nadere informatieBeleidsnota Risicomanagement & Weerstandsvermogen
Beleidsnota Risicomanagement & Weerstandsvermogen 2014-2017 Gemeente Lingewaard Auteur: Team Concerncontroller, Ralph Thuis Datum: 29 augustus 2014 Versie 2.0 Managementsamenvatting Wat willen we bereiken?
Nadere informatie6. Project management
6. Project management Studentenversie Inleiding 1. Het proces van project management 2. Risico management "Project management gaat over het stellen van duidelijke doelen en het managen van tijd, materiaal,
Nadere informatieNota Weerstandsvermogen en Risicomanagement
Nota Weerstandsvermogen en Risicomanagement Risico s Economisch Politiek Juridisch Milieu Financieel Weerstandscapaciteit Reserves Bezuinigingen Onbenutte belastingcapaciteit Weerstandsvermogen Datum:
Nadere informatieIn dit hoofdstuk wordt uiteengezet welke taken en verantwoordelijkheden de verschillende actoren binnen de gemeente Spijkenisse hebben.
7 Taken en verantwoordelijkheden In dit hoofdstuk wordt uiteengezet welke taken en verantwoordelijkheden de verschillende actoren binnen de gemeente Spijkenisse hebben. 7.1 Gemeenteraad De Gemeenteraad
Nadere informatieToelichting op de Financiële verordening gemeente Maassluis 2011
Toelichting op de Financiële verordening gemeente Maassluis 2011 Toelichting Artikel 1. Definities Voor de gehanteerde begrippen in de verordening gelden de definities uit de Gemeentewet, de Wet Fido,
Nadere informatieKadernota Integraal risicomanagement en weerstandsvermogen
Kadernota Integraal risicomanagement en weerstandsvermogen 1 2 INHOUDSOPGAVE Voorwoord 5 1 INTEGRAAL RISICOMANAGEMENT 7 1.1 Relevante beleidskaders en wetgeving 7 1.2 Ambitie gemeente Almere 9 1.3 Doelstellingen
Nadere informatiePlanning & control cyclus
Bijlage 2 behorende bij de kaderbrief 2015 Planning & control cyclus Spoorboek 1 2 Inleiding Dit spoorboek Planning & Control-cyclus dient als handvat en achtergrondinformatie voor de organisatie bij de
Nadere informatieReactie college op onderzoek Jaarstukken 2017 Rekenkamercommissie
Reactie college op onderzoek Jaarstukken 2017 Rekenkamercommissie 30 mei 2018 Concerncontrol Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 2. Aanbevelingen RKC 3 2 1. Inleiding De Rekenkamercommissie (RKC) heeft naar aanleiding
Nadere informatieNota Risicomanagement en Weerstandsvermogen 2014
Nota Risicomanagement en Weerstandsvermogen 2014 Gemeente Neder-Betuwe Dodewaard Echteld Kesteren Ochten Opheusden IJzendoorn Opheusden 3 december 2013 Nota risicomanagement en weerstandsvermogen 2014
Nadere informatieVolgens artikel 11 van het besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten (BBV) bestaat het weerstandsvermogen uit de relatie tussen:
Meent 94 Postbus 70012 info@rekenkamer.rotterdam.nl t 010 267 22 42 3000 KP Rotterdam www.rekenkamer.rotterdam.nl Gemeente Rotterdam Gemeenteraad d.t.k.v. de griffie Coolsingel 40 3011 AD ROTTERDAM ons
Nadere informatieKadernota weerstandsvermogen & risicomanagement 2006. Kadernota weerstandsvermogen en risicomanagement Gemeente Alkmaar
Kadernota weerstandsvermogen en risicomanagement Gemeente Alkmaar 1 Inleiding en wettelijk kader De vele lopende projecten zoals De Mare, Boekelermeer en Stationsgebied laten zien dat gemeente Alkmaar
Nadere informatieBeleidsnotitie Risicomanagement en Weerstandsvermogen gemeente Zeist
GEWIJZIGD Beleidsnotitie Risicomanagement en Weerstandsvermogen gemeente Zeist Service Centrum Afdeling FinanciënApril 2011 (bijlage bij 11RAAD0060) 11GRIF0233 Inhoudsopgave Hoofdstuk: Pagina: 1. Inleiding
Nadere informatieRAADSVOORSTEL Agendanummer 9.1. Onderwerp: Voortgang uitvoering plan van aanpak voor de realisatie van risicomanagement
RAADSVOORSTEL Agendanummer 9.1 Raadsvergadering van 2 oktober 2008 Onderwerp: Voortgang uitvoering plan van aanpak voor de realisatie van risicomanagement Verantwoordelijke portefeuillehouder: M.G. de
Nadere informatie/ IJssels. Intern controleplan Samenwerking
Intern controleplan 2018 ^ Gemeente / IJssels gemeente Montfoort Vast te stellen door Managementteam UW Dagelijks Bestuur UW College van B&W IJsselstein College van B&W Montfoort Vastgesteld dd 28 maart
Nadere informatie11.2. Weerstandsvermogen en risicobeheersing
11.2. Weerstandsvermogen en risicobeheersing Risicomanagement Risicomanagement is het proces waarbij de organisatie continue en systematisch doorlopen wordt op risico s, met als doel de gevolgen ervan
Nadere informatieEen OVER-gemeentelijke samenwerking tussen Oostzaan en Wormerland
OVER OOSTZAAN Een OVER-gemeentelijke samenwerking tussen Oostzaan en Wormerland WORMERLAND. GESCAND OP 13 SEP. 2013 Gemeente Oostzaan Datum : Aan: Raadsleden gemeente Oostzaan Uw BSN : - Uw brief van :
Nadere informatieControleprotocol jaarrekening 2016
Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 1.1 Wettelijk kader 3 1.2 Doel 4 2. Accountantscontrole 5 2.1 Controle getrouwheid en rechtmatigheid in het algemeen 5 2.2 Controle rechtmatigheid in het bijzonder 5 2.3 Controletoleranties
Nadere informatieHandreiking Weerstandsvermogen voor Raadsleden
Handreiking Weerstandsvermogen voor Raadsleden Handreiking Weerstandsvermogen voor Raadsleden Weerstandsvermogen te complex voor gemeenteraadsleden 1 en dus vooral voor het college? Neen, de gemeenteraad
Nadere informatieStartnotitie Weerstandsvermogen en Risicobeheersing
GEMEENTE BUREN Startnotitie Weerstandsvermogen en Risicobeheersing 20-12-2016 Inhoud 1 Startnotitie Nota Weerstandsvermogen en risicobeheersing... 3 1.1 Aanleiding... 3 1.2 Inleiding taakverdeling tussen
Nadere informatieImplementatieplan Risicomanagement
Implementatieplan Risicomanagement Versie definitief: 17 juni 2015 Inhoudsopgave 1.1 Wat willen we bereiken?... 3 1.2 Hoe gaan we dat aanpakken?... 3 1.3 Wie neemt deel?... 3 1.4 Inventarisatie belangrijkste
Nadere informatieRisicomanagement in SWV PO en VO. Bé Keizer (expert passend onderwijs) Rick de Wit (Infinite Financieel)
Risicomanagement in SWV PO en VO Bé Keizer (expert passend onderwijs) Rick de Wit (Infinite Financieel) Aanleiding Kwaliteit Jaarverslagen 2014 o.a. Risicoparagraaf Financiële resultaten 2014 en 2015 -
Nadere informatieEen gemeente in balans Nota weerstandsvermogen en risicomanagement. Gemeente Losser. \l-col 0^03. v e r s l i n g e r d aan de d $ n k e f
mmmmmtmimt \l-col 0^03 if a»a n js11 Gemeente Losser a* lent L o!* e f Een gemeente in balans 2012 0*«reib iel Nota weerstandsvermogen en risicomanagement 6U(* v e r s l i n g e r d aan de d $ n k e f
Nadere informatieKaders Financieel gezond Brummen
Kaders Financieel gezond Brummen 1. Inleiding Naar aanleiding van de vaststelling van de Programmabegroting 2019-2022 en de aanbevelingen die de provincie heeft gedaan in haar besluit financieel toezicht
Nadere informatiegezien het voorstel van de Tijdelijke Commissie ingesteld door de Drechtraad van 21 augustus 2006 en 13 november 2006; b e s l u i t :
De Drechtraad gezien het voorstel van de Tijdelijke Commissie ingesteld door de Drechtraad van 21 augustus 2006 en 13 november 2006; gelet op artikel 212 van de Gemeentewet, alsmede artikel 30, eerste
Nadere informatieGemeente Krimpen aan den IJssel NOTA RISICOMANAGEMENT EN WEERSTANDSVERMOGEN
Gemeente Krimpen aan den IJssel NOTA RISICOMANAGEMENT EN WEERSTANDSVERMOGEN Oktober 2012 1 Inhoudsopgave 1. INLEIDING... 3 1.1 Aanleiding... 3 1.2 Doelstelling en reikwijdte nota... 3 1.3 Definities en
Nadere informatieNota weerstandsvermogen en risicobeheersing. Gemeente Uden
Nota weerstandsvermogen en risicobeheersing Gemeente Uden Opgesteld door: Marieke Wagemakers Functie: Adviseur Planning & Control Afdeling: Middelen Cluster: Bedrijfsbureau - 1 - Inhoudsopgave 1.1 Samenvatting...
Nadere informatieBeleidsnota weerstandsvermogen. en risicobeheersing
Beleidsnota weerstandsvermogen en risicobeheersing 2019-2022 Inhoud 1. Inleiding en samenvatting... 3 2. Kaders voor weerstandsvermogen en risicobeheersing... 4 3. Risico s en risicomanagement... 6 4.
Nadere informatieHet belang van risicomanagement voor maatschappelijke organisaties Beheersing of buikpijn?
Het belang van risicomanagement voor maatschappelijke organisaties Beheersing of buikpijn? 7 september 2017 Erik Breijer 1 Waarom Risicomanagement? Wat is aanleiding om met risicomanagement te starten:
Nadere informatieNota Risicomanagement en Weerstandsvermogen
Nota Risicomanagement en Weerstandsvermogen Maart 2013 Afdeling Kwaliteit & Concerncontrol Team Planning & Kwaliteit Inhoudsopgave 1. Inleiding...3 2. Huidig beleid...5 2.1 Visie en doelstellingen...5
Nadere informatieWeerstandsvermogen als heilige graal?
Johan A.M. de Kruijf Weerstandsvermogen als heilige graal? Over risicobereidheid Centrale thema Risico is meer dan kans * effect in Handvat voor beheersingsmaatregelen Klassiek openbaar bestuur: continuïteit
Nadere informatieZienswijze programmabegroting 2013 en jaarstukken 2011 van GGD Hollands Noorden.
Zienswijze programmabegroting 2013 en jaarstukken 2011 van GGD Hollands Noorden. Algemeen Op 18 april 2012 zijn de programmabegroting 2013 en de jaarstukken 2011 ontvangen van GGD Hollands Noorden (GGD).
Nadere informatieBerenschot. Evaluatie wet VTH. Op weg naar een volwassen stelsel BIJLAGE 3 ANALYSE FINANCIËLE RATIO S OMGEVINGSDIENSTEN
Berenschot Evaluatie wet VTH Op weg naar een volwassen stelsel BIJLAGE 3 ANALYSE FINANCIËLE RATIO S OMGEVINGSDIENSTEN 22 mei 2017 Bijlage 3. Analyse financiële ratio s omgevingsdiensten Inleiding In deze
Nadere informatieBeheersing beheerst. Over risicogestuurde interne controle in het sociale domein
Beheersing beheerst Over risicogestuurde interne controle in het sociale domein Beheersing beheerst Over risicogestuurde interne controle in het sociale domein Hoe draagt interne controle bij aan het efficiënt
Nadere informatieAdviespunt 4: Breng in kaart op welke onderdelen kennis en expertise tekort zou kunnen schieten en maak een plan hoe hiermee om te gaan.
Bijlage: Aanbevelingen uit second opinion rapportage Nederlands Adviesbureau voor Risicomanagement (NAR) op proces en systematiek risicomanagement CvE/Atalanta Adviespunt 1 : Benoem een bestuurlijk verantwoordelijk
Nadere informatieNota Risicomanagement
Nota Risicomanagement Auteur: Inge Raaijmakers concerncontroller Versie: 1.0 Datum: 6 november 2014 1 Inhoudsopgave Hoofdstuk 1: Inleiding en wettelijk kader... 3 1.1. Aanleiding... 3 1.2. Wettelijk kader...
Nadere informatieCONTROLEPROTOCOL voor de accountantscontrole op de jaarrekening 2013 van de gemeente Hengelo
CONTROLEPROTOCOL voor de accountantscontrole op de jaarrekening 2013 van de gemeente Hengelo 0 Inleiding De Gemeentewet(GW), art. 213, schrijft voor dat de gemeenteraad één of meer accountants aanwijst
Nadere informatie