Visie op Wankel perspectief. 18 november 2013

Transcriptie

1 Visie op 2014 Wankel perspectief 18 november 2013

2 Inhoud Blik op de wereld Eurozone Nederlandse Economie Woningmarkt Regeringsbeleid Conclusies

3 Blik op de wereld Achteroverleunen beleidsmakers ongewenst Verenigde Staten Economie groeit weer Patstelling begrotingsdiscussie tijdelijk opgelost, maar kan herstel ondermijnen Wanneer houdt de FED op met stimuleren? ( tapering -discussie) Schalie-energie als game-changer Verenigd Koninkrijk Bezuinigingen blijven fors BBP nog ver onder pre-crisis niveau, maar groei wel weer Houdbaarheid groei twijfelachtig Japan Overheidsfinanciën in rampzalige conditie Beleid gericht op groeiherstel, begrotingsconsolidatie op tweede plaats Op groeistimulering gericht beleid kan benodigde hervormingen

4 Eurozone Recessie na anderhalf jaar ten einde BBP-ontwikkeling eurozone en verwachting index 90 05K106K107K108K109K110K111K112K113K114K1 BBP-volume, k-o-k groei BBP-volume, 2004K1=100 Bron: Reuters EcoWin, Rabobank k-o-k groei %

5 Eurozone Sentiment wijst op verdere groei Economisch sentiment verbetert index Economisch Sentiment Indicator (ESI), afwijking van het langjarig gemiddelde, 3-maands gemiddelde index AT BE FR DE GR IT NL PT ES Bron: Reuters EcoWin

6 Groeiherstel is mooi, maar we zijn er nog niet Terugkeer groei is goed nieuws, maar herstel blijft broos Groei is scheef verdeeld Werkloosheid is veel te hoog, m.n. in Zuid-Europa Gevaar dat groeiherstel en afwezigheid grote spanningen leidt tot minder geval van urgentie. Dat zou onterecht zijn. Eurozone moet verder worden versterkt: Vorming bankenunie, versterking bankwezen (AQR) Verbeteren marktwerking, versterken concurrentiekracht Op orde brengen overheidsfinanciën, invoering conditionele eurobonds

7 Nederlandse economie Stabiele stagnatie

8 Nederland is geen schuldenland land ) % BBP % BBP 500% 500% 400% 300% 200% 100% 0% -100% -200% CH BE GB IT NL FR EU-27 DE PT SE AT DK ES IE FI GR NO Bezittingen Schulden Netto vermogen 400% 300% 200% 100% 0% -100% -200% Kennis & Economisch Onderzoek

9 Nederlandse economie Netto vermogenspositie huishoudens positief (2011) in miljarden Activa Passiva Financiële activa 567 Schuld 756 wo. spaardeposito's 291 wo. hypotheekschuld 652 obligaties 28 aandelen 249 Netto vermogen 2006 Onroerend goed 1327 wo. huizenvermogen 1157 Roerend goed 32 wo. bedrijvenkapitaal 26 Pensioenvermgen (pensioenfondsen) 807 Totaal 2762 Totaal 2762 Kennis & Economisch Onderzoek

10 Nederland Grote Recessie wordt Lange Recessie Economie valt terug Incompleet herstel van Grote Recessie BBP-volume daalt weer sinds 11k2 Recessie in tweede helft 2013 ten einde Per saldo stagnatie verwacht voor 2014 Werkloosheid stijgt verder en aantal faillissementen blijft hoog index Bron: CBS, Rabobank Nederlands BBP-volume, seizoensgecorrigeerd, werkelijke ontwikkeling en Rabobank voorspelling BBP k-o-k BBP index 04K1=100 9,5 8,5 7,5 6,5 5,5 4,5 3,5 2,5 1,5 0,5-0,5-1,5-2,5 %

11 Nederland Slechte vooruitzichten consumptie Consumentenvertrouwen blijft laag, koopbereidheid neemt verder af 40 % % Consumentenvertrouwen Koopbereidheid Economisch klimaat Bron: CBS

12 Nederland Arbeidsmarkt vooralsnog zwak Snelle stijging werkloosheid % Verandering werkloosheid, 3-maands gemiddelde (r) Werkloosheidspercentage internationale definitie (l) Werkloosheidspercentage nationale definitie (l) Bron: CBS Nederlands werkloosheidspercentage, seizoensgecorrigeerd, nationale (CBS) en internationale (Eurostat/ILO) definitie Verandering in het werkloosheidspercentage, internationale definitie %-punt

13 Nederland Matige vooruitzichten investeringen Productievolume in veel sectoren nog onder top van % % Bron: CBS Nederlandse toegevoegde waarde per sector, % verschil met 08K Handel, vervoer, horeca Commerciële diensten Bouwnijverheid -25 Niet-commerciële diensten Landbouw, delfstoffen, nuts Maakindustrie

14 Vooruitzichten Binnenlandse vraag houdt herstel tegen Lage groei leidt tot verdere stijging werkloosheid, pas in 2015 daling verwacht Bezuinigingen drukken binnenlandse vraag verder naar beneden Huishoudenskampenmet daling beschikbaar inkomen, dalinghuizenprijzen, onzekerheid over pensioenen en overheidsbeleid jaar op jaar mutatie in % Bruto binnenlands product -1,3-1¼ 0 Particuliere consumptie -1,6-2 -1½ Overheidsbestedingen -0,8-1¼ -¾ Private investeringen -4,6-9½ ¼ Uitvoer goederen en diensten 3,2 1¾ 5 Invoer goederen en diensten 3,3 -¾ 4½ Export geeft volgend jaar meer steun, maar niet voldoende om krimp binnenlandse bestedingen te compenseren Consumentenprijzen 2,8 2¾ 1½ Werkloosheid (%) 5,3 6¾ 7½ Begrotingssaldo (% BBP) -4,1-3 -3¼ Staatsschuld (% BBP) 71, ½ Bron: CBS, Rabobank

15 Woningmarktverwachtingen Eerste groene scheuten op de woningmarkt zichtbaar: Toenemend vertrouwen Stabilisatie transactieaantallen Betaalbaarheid goed Rust op het beleidsfront Een krachtig herstel is daarbij niet te verwachten: Economische omgeving is er niet naar Toekomstige beleidsveranderingen en discussies niet uit te sluiten Een sentimentele markt blijft nog even last houden van rouwverwerking

16 Prinsjesdag 2013 Nog maar eens 6 miljard erbij

17 Prinsjesdag 2013 Bezuinigingen stapelen zich op Steeds aanvullende begrotingsaanpassingen nodig 60 mld mld Cumulatieve lastenverzwaringen en uitgaven Bron: CPB Overig Begrotingsakkoord 2013 De 6 miljard Rutte I Rutte II Totaal

18 Nederland: begrotingsbeleid Voorzichtig bezuinigen lukt niet Aanvullende akkoorden zorgen voor concentratie ombuigingen 2013 en mld mld tekortreducerende maatregelen Bron: CPB Overig Rutte I Begrotingsakkoord 2013 Rutte II De 6 miljard Totaal

19 Moet dit alles van Europa? Europa, dat zijn wij zelf Voor economisch herstel: geen aanvullende bezuinigingen Uitgangspositie schuld en tekort laten dat toe Speelruimte vrijhouden voor negatieve schok begrijpelijk Doorvoeren structurele hervormingen belangrijker dan snel geld ophalen Rekening naar volgende generaties verschuiven Waarom niet? Politieke keuze nodig voor afweging belangen Inkomensbeleid niet langs generatielijnen vormgeven. Afspraken met Europa Nederland heeft zelf om automatische sancties aangedrongen Bieden ruimte voor uitstel maar uiteraard niet onbeperkt Wij gij niet wilt dat u geschiedt. Waren minder problematisch geweest als we die eerder serieus genomen hadden

20 Conclusie Wereldeconomie groeit, ook Europa uit recessie Ook Nederland krabbelt uit de recessie omhoog Lage groei verhult onderliggende dynamiek Arbeidsmarkt veel actiever dan blijkt uit werkloosheidcijfers Nulgroei maskeert onderliggende krimp en groei on deelmarkten Op buitenland gericht deel economie groeit Markten gericht op bediening ouderen groeien Zorgvraag neemt trendmatig toe Krimp vooral bij op binnenlandse vraag gerichte sectoren Voorzichtig herstel woningmarkt Kabinetsbeleid vooralsnog niet bevorderlijk voor groei

21 Vragen?