Prinsjesdag Uitdagingen voor Nederland. Menno Middeldorp Hoofd RaboResearch Nederland

Transcriptie

1 Prinsjesdag 2017 Uitdagingen voor Nederland Menno Middeldorp Hoofd RaboResearch Nederland

2 Overzicht Conjunctuur Nederlandse economie in bloei Uitdagingen voor Nederland Van Miljoenennota naar regeerakkoord Productiviteit Duurzaamheid Circulaire economie

3 Conjunctuur Nederlandse economie in bloei Je naam datum van je presentatie

4 BBP groei is breed gedragen % Particuliere consumptie Bedrijfsinvesteringen Woninginvesteringen Overheidsbestedingen Export BBP

5 Economische vooruitzichten Jaar op jaar volumemutatie in % '16 '17 '18 Bruto binnenlands product 2,1 3,3 2,4 Particuliere consumptie 1,5 2,2 1,9 Overheidsbestedingen 1,0 0,6 1,6 Private investeringen 6,5 6,4 4,7 Uitvoer goederen en diensten 4,1 5,3 4,5 Invoer goederen en diensten 3,9 4,6 4,8 Consumentenprijzen (%) 0,1 1,4 1,5 Werkloosheid (%-beroepsbevolking) 6,0 5,0 4,5 Begrotingssaldo (%-bbp) 0,4 0,6 0,8 Staatsschuld (%-bbp) 61,8 57,2 54,0

6 Uitdagingen voor Nederland Van Miljoenennota naar regeerakkoord

7 Twee uitdagingen voor Nederland Groeivermogen Verduurzaming 7

8 Na 2022 stagneert het arbeidsaanbod 11.6 Potentiële beroepsbevolking (x mln) tot 65 jaar 15 jaar tot pensioenleeftijd huidig beleid

9 En de productiviteitsgroei is matig Productiviteitsgroei komt op lager plan Mutaties per jaar in % (gemiddelde) Potentiële groei 1,2 Structurele werkgelegenheid 0,2 Structurele productiviteit 1,0 w.v. kapitaal 0,4 w.v. TFP 0,6 Bron: Total Economy Database, Eurostat, Verenigde Naties, EU KLEMS, AMECO, bewerking Rabobank

10 Verhoog daarom uitgaven aan innovatie.. 4,5 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 % R&D uitgaven (%bbp) ISR KOR CHE JPN SWE AUT TWN DNK DEU FIN USA BEL OECD FRA SVN ISL CHN NLD EU28 CZE NOR CAN GBR EST HUN ITA LUX NZL PRT ESP SVK RUS POL GRC TUR ARG LVA MEX ROU CHL

11 .. en help de middenmoot vooruit Wijde verdeling van productiviteit tussen bedrijven dichtheid 0,0040 0,0035 0,0030 0,0025 0,0020 0,0015 0,0010 0,0005 0, Toegevoegde waarde per FTE, in dzd euro's

12 Nederland mag aan de slag, en snel Hoe scoort Nederland t.o.v. de EU

13 Circulaire economie Duurzaamheid voor economen

14 Circulaire businessmodellen Vijf verschillende businessmodellen Circular input models Waste value models Life span models Platform models Product as service models Duurzame grondstoffen Hergebruik Langere levensduur Delen Verhuur

15 Bedrijven zien toekomst in CE Het belang van CE in de omzet, enquête 2016

16 CE activiteiten nu vooral kleinschalig Hoe is CE gefinancierd, enquête 2016

17 Appendix Extra slides

18 Prinsjesdag 2017 Begroten zonder regeerakkoord RaboResearch

19 Overzicht Conjunctuur Nederlandse economie in bloei Huizenmarkt Randstad gaat helemaal los Uitdagingen voor Nederland Van Miljoenennota naar regeerakkoord Internationaal Risico s uit het buitenland

20 Conjunctuur Nederlandse economie in bloei

21 We zijn eindelijk uit de crisis. Index (2004 = 100) BBP BBP per hoofd van de bevolking

22 BBP groei is breed gedragen Conjunctuur % Particuliere consumptie Bedrijfsinvesteringen Woninginvesteringen Overheidsbestedingen Export BBP

23 Sterke banengroei 80 Groei van het aantal werkzame personen (x 1.000) Landbouw Maakindustrie Bouwnijverheid Handel, vervoer, horeca Commerciële diensten Niet-commerciële diensten

24 Maar waar blijft de loongroei? 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0-0,5-1 % Inflatie Nominale loongroei

25 (Brede) werkloosheid nog niet zo laag 10 Werkloosheid (% van de potentiële beroepsbevolking) Officiële werkloosheid Niet gezocht of niet beschikbaar Bredere werkloosheid

26 Economische vooruitzichten Jaar op jaar volumemutatie in % '16 '17 '18 Bruto binnenlands product 2,1 3,3 2,4 Particuliere consumptie 1,5 2,2 1,9 Overheidsbestedingen 1,0 0,6 1,6 Private investeringen 6,5 6,4 4,7 Uitvoer goederen en diensten 4,1 5,3 4,5 Invoer goederen en diensten 3,9 4,6 4,8 Consumentenprijzen (%) 0,1 1,4 1,5 Werkloosheid (%-beroepsbevolking) 6,0 5,0 4,5 Begrotingssaldo (%-bbp) 0,4 0,6 0,8 Staatsschuld (%-bbp) 61,8 57,2 54,0

27 Huizenmarkt Randstad gaat helemaal los

28 Prijzen randstad ontkoppelt

29 Bouwtempo veel te laag Bouwvergunningen naar sector Aantal x Huurwoning Koopwoning

30 Uitdagingen voor Nederland Van Miljoenennota naar regeerakkoord

31 Nederland: klein maar fijn

32 Huidige formatie langste na 1977 Dagen formatieduur gemiddelde formatieduur

33 Het gaat goed met de staatskas 1 % Houdbaarheidssaldo 33

34 Onze agenda voor een nieuw kabinet Groeivermogen Besteedbaar inkomen Macro-economische stabiliteit Verduurzaming 34

35 Na 2018 stagneert het arbeidsaanbod 11.6 Potentiële beroepsbevolking (x mln) tot 65 jaar 15 jaar tot pensioenleeftijd huidig beleid

36 En de productiviteitsgroei is matig Productiviteitsgroei komt op lager plan Mutaties per jaar in % (gemiddelde) Potentiële groei 1,2 Structurele werkgelegenheid 0,2 Structurele productiviteit 1,0 w.v. kapitaal 0,4 w.v. TFP 0,6 Bron: Total Economy Database, Eurostat, Verenigde Naties, EU KLEMS, AMECO, bewerking Rabobank

37 Verhoog daarom uitgaven aan innovatie.. 4,5 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 % R&D uitgaven (%bbp) ISR KOR CHE JPN SWE AUT TWN DNK DEU FIN USA BEL OECD FRA SVN ISL CHN NLD EU28 CZE NOR CAN GBR EST HUN ITA LUX NZL PRT ESP SVK RUS POL GRC TUR ARG LVA MEX ROU CHL

38 Hoe laten we iedereen profiteren?

39 Lasten op arbeid kunnen omlaag 39

40 Nederland mag aan de slag, en snel Hoe scoort Nederland t.o.v. de EU

41 Nederland gevoelig voor tegenwind Index België Duitsland Frankrijk Italië Nederland 41

42 ..door lange balansen %-bbp Huizenvermogen Pensioenvermogen Deposito's Overige bezittingen Hypotheekschuld Andere schulden 42

43 Internationaal Risico s uit het buitenland

44 Economieën wereldwijd drijven groeiversnelling in 2017 Bbp-volumegroei per land en olieprijzen Jaar-op-jaar volumemutatie (%) '16 '17 '18 Bruto binnenlands product Wereld VS Eurozone Duitsland Frankrijk Italië Spanje Verenigd Koninkrijk China Japan Brazilië Rusland India Niveau in Amerikaanse dollar Olie (UK Brent)

45 Brexit Impact op Nederland Het VK is vaak een trouwe bondgenoot op EU beleid Het VK is een belangrijke handelspartner Nederlandse export in toegevoegde waarde naar land van bestemming als percentage van de totale Nederlandse export in toegevoegde waarde 33% 8% 16% Britse export draagt 2,3% bij aan het Nederlandse bbp 7% 3% 9% 20% 5% Verenigd Koninkrijk Duitsland Frankrijk België Rest van de EU Verenigde Staten China Rest van de wereld

46 China: balanceren tussen groei en (in)stabiliteit Bron: BIS, Macrobond

47 Effecten handelsoorlog VS Verandering in economische groei (%-punt) t.o.v basisscenario Bbp-volumegroei (%) Wereld VS Eurozone Duitsland Frankrijk Italië Spanje Nederland Verenigd Koninkrijk China Canada Mexico Wereldhandel (%)

48 Financiële markten Rente- en valutavooruitzichten

49 Honderden Rente- en valutaverwachtingen EUR rentes 1,2% 1,0% 0,8% 0,6% 0,4% 0,2% 0,0% -0,2% j EUR swap 10j EUR swap 8 Sep 17 +3m +6m +9m +12m 5 jaar EUR/USD 1,25 1,20 1,15 1,10 1,05 1, EUR/USD 8 Sep 17 +3m +6m +9m +12m EUR/USD jaar