Woonplan Gemeente Kollumerland c.a.

Transcriptie

1 Woonplan Gemeente Kollumerland c.a.

2 Verantwoording Titel: Subtitel: Woonplan Kollumerland c.a. Toekomstbestendig wonen naar wens Projectnummer : Referentienummer: R100026jr Datum: 2 april 2012 Auteur(s): adres: K.E. Koopman, A. Gooijert-Fokkinga karin.koopman@grontmij.nl Contact: Grontmij Nieuwe Stationsweg SZ Haren Postbus AC Haren T F info@grontmij.nl

3 Woonplan Kollumerland c.a. Toekomstbestendig wonen naar wens vastgesteld, 3 mei 2012 Grontmij Nederland B.V.

4 4

5 Inhoud Voorwoord 7 1 Inleiding Aanleiding Doel Werkwijze en verantwoording proces Leeswijzer 11 2 Woningmarktontwikkeling in het licht van de demografische krimp Toekomstige bevolkingsontwikkelingen Consequenties woningvoorraad Samenstelling en woonsituatie huishoudens Woonsituatie en dynamiek op de woningmarkt Huidige koopwoningenmarkt 15 3 Regionale kaders Strategische woonvisie NOFA-gemeenten Regionale woningbouwafspraken Woonwensen centraal Doelgroepen Consument gericht ontwikkelen en bouwen Kwaliteit en duurzaamheid 44 6 Uitvoering woonbeleid Regionale afstemming Uitvoering woonbeleid Monitoring 49 Bijlage 1 Analyse van de woningmarkt in Kollumerland c.a. 51 Bijlage 2 Verslagen overlegronde wethouder Visser met de besturen van plaatselijke belangen 67 Bijlage 3 Verslag: miniconferentie Leefbaarheid 8 december Woonprogramma gemeentte Kollumerland c.a Visie op het wonen voor Visie op het wonen in Kollumerland c.a Speerpunten 25 5 Speerpunten van het woonbeleid Aanpak bestaand bebouwd gebied en de bestaande woningvoorraad Selectieve groei Maatwerk in de dorpen Wonen, welzijn en zorg 35 Woonplan Kollumerland c.a. 5

6 6

7 Voorwoord Toekomstbestendig en betaalbaar wonen naar wens! De komende jaren is alle inzet vanuit de gemeente Kollumerland c.a., Thús Wonen en WoonFriesland erop gericht om vele verschillende doelgroepen optimaal te huisvesten. Vanuit de regionale Woonvisie (NOFA-gemeenten 2008) hebben we met elkaar de vertaalslag naar de Kollumerlandse woonpraktijk moeten maken. Dit was niet altijd een eenvoudige zoektocht. Vooral de transitie van woonbeleid gericht op demografische groei naar beleid anticiperend en gericht op demografische krimp (vergrijzing/ontgroening) heeft ingrijpende keuzes met zich meegebracht. Hierbij is voor alle betrokken partijen vanaf de start volstrekt helder geweest dat er zowel kwantitatief als kwalitatief een verbeterslag moet komen in de bestaande (huur-)woningvoorraad. Complementair daaraan kan er op basis van kwalitatief maatwerk nieuwbouw worden toegevoegd in sommige kernen in Kollumerland en Nieuwkruisland. Naast de demografische veranderingen in onze regio hebben we in dit voorliggende totaalpakket van nieuw beleid en prestatieafspraken ook nog rekening moeten houden met: veranderd rijksbeleid ten aanzien van woningcorporaties, gewijzigde regelgeving uit Brussel, een stevige (gemeentelijke) bezuinigingsopgave, op handen zijnde hervormingen in de Nederlandse woningmarkt en een (voortdurende) mondiale economische crisis. Al met al is het voor alle betrokken partijen de afgelopen tijd een hele klus geweest om zover te komen dat we nu - met gepaste trots - dit pakket aan u kunnen presenteren. Wat we in tegenstelling tot voorgaande edities niet meer doen is de nadruk leggen op groei en het daaruit voortvloeiende primaat op nieuwbouwontwikkelingen. Centraal in het voorliggende beleid en de prestatieafspraken staat de keuze voor het opwaarderen van de bestaande woningvoorraad en woongebieden, leefbare kernen, een gecombineerde aanpak op wonen, zorg en welzijn (WMO-gerelateerd), doen wat je zegt en zeggen wat je doet! Tot slot is het nog goed op te merken dat er door de partijen bij het toekomstbestendig(er) maken van de woningvoorraad veel aandacht zal worden besteed aan het verminderen van de energielasten van een woning in relatie tot de totale woonlasten. Dat leidt werkelijk tot toekomstbestendig wonen naar wens! Hilbrand Visser, wethouder Kollumerland c.a. Woonplan Kollumerland c.a. 7

8 8

9 1 Inleiding De NOFA-gemeenten hebben afgesproken als eerste speerpunt samen met de provincie de woningmarktmonitor uit te werken. 1.1 Aanleiding In december 2005 heeft de gemeente Kollumerland c.a. een nieuw woonplan vastgesteld, dat ook weer een actualisatie vormde van het woonplan van Bij de actualisatie in 2005 is echter nieuw dat het woonplan een uitwerking heeft gekregen in de vorm van een woonakkoord. Dit woonakkoord bevat de prestatieafspraken tussen de gemeente en Woningstichting Kollumerland over de uitvoering van het woonplan De twee voorlopers van voorliggende actualisatie van het woonplan zijn in samenwerking met de Woningstichting Kollumerland tot stand gekomen. Inmiddels is Woningstichting Kollumerland twee keer gefuseerd. Per 2 augustus 2007 met Chr. Woonmaatschappij Patrimonium uit Broeksterwoude en Woningstichting Dantumadeel uit Veenwouden. De naam van de fusiecorporatie is vanaf dat moment Thús Wonen. Per 1 januari maakt ook de Woningcorporatie Dongeradeel uit Dokkum deel uit van de corporatie Thús Wonen. In 2009 is door bovengenoemde corporaties en de corporatie Stichting Woningbouw Achtkarspelen samen met de gemeenten Kollumerland c.a., Achtkarspelen, Dongeradeel en Dantumadiel de Regionale Woonvisie tot stand gekomen. De uitgangspunten vanuit deze visie zijn mede gebruikt als basis voor het voorliggende woonplan. Dit nieuwe woonplan is in samenwerking met Thús Wonen en de andere in onze gemeente actieve corporatie WoonFriesland tot stand gekomen. Ook zal het woonakkoord van 2005 worden herzien en de afspraken bevatten die met Thús Wonen en WoonFriesland zijn gemaakt. Deze actualisatie bevat de integrale visie van de gemeente op het woonbeleid voor de periode 2010 t/m 2015 met een doorkijk naar de volgende 5 jaar. 1.2 Doel De actualisatie van het woonplan dient in hoofdzaak twee doelen. Ten eerste is het van belang om op basis van actuele ontwikkelingen inzicht te verschaffen in de huidige woonsituatie in de gemeente Kollumerland c.a. en vervolgens het woonbeleid op basis van de verworven inzichten waar nodig aan te vullen, te herzien of te verscherpen. Het tweede doel is om op basis een evaluatie van de uitvoerende werkzaamheden in de achterliggende beleidsperiode en in relatie tot het herziene woonbeleid, nieuwe afspraken te maken over de uitvoering van het woonbeleid. De gemeente wil afspraken over de uitvoering maken met de twee in haar gemeente actieve corporaties, Thús Wonen en Woon- Friesland. De gemaakte afspraken zullen worden vervat in een vernieuwd woonakkoord, een overeenkomst tussen gemeente Kollumerland c.a., Thús Wonen en WoonFriesland. Daarnaast wordt gestreefd naar het creëren van draagvlak en betrokkenheid bij alle spelers op de woningmarkt. Het proces voor de actualisatie van het woonbeleid is hierop ingericht. Woonplan Kollumerland c.a. 9

10 1.3 Werkwijze en verantwoording proces In de tweede helft van 2009 is door de gemeente Kollumerland c.a. gestart met de actualisatie van het woonplan 2005 t/m Voor het opstellen van deze actualisatie van het woonplan is een werkgroep ingesteld die verantwoordelijk was voor het proces van actualisatie en de inhoud van het woonplan. De werkgroep bestond uit vertegenwoordigers van de gemeente, de woningbouwcorporaties WoonFriesland en Thús wonen en Grontmij. Grontmij nam de begeleiding voor haar rekening; het woonplan zelf is het resultaat van de samenwerking tussen de gemeente, de woningcorporaties en Grontmij. Allereerst is een marktanalyse uitgevoerd om de meest actuele marktontwikkelingen in beeld te brengen. Hierbij is met name aandacht gegeven aan de ontwikkeling van de demografische krimp, een majeure ontwikkeling waar de gemeente in de komende periode rekening mee moet houden. Vervolgens is op basis van het vorige woonplan en de marktanalyse een geactualiseerde woonvisie opgesteld. Deze is vervolgens uitgewerkt in het geactualiseerde woonplan, dat de vorm heeft gekregen van een structuurvisie. Aansluitend heeft op bestuurlijk niveau tussen beide corporaties en de gemeente divers overleg plaatsgevonden waarbij met name de uitwerking van het woonbeleid in een woonprogramma centraal stond. De haalbaarheid en uitvoerbaarheid van het beoogde aandeel in het woonprogramma was het belangrijkste onderwerp van deze overleggen. Het willen maar ook het (financieel) kunnen uitvoeren van de projecten uit het woonprogramma is immers van groot belang voor de daadwerkelijke realisatie ervan. Deze gesprekken hebben dan ook geleid tot een realistisch aandeel van de corporaties in het woonprogramma. Daarnaast zijn de dorpen van de gemeente gedurende de opstelling van het woonplan op verschillende manieren bij de werkzaamheden betrokken. Zo heeft wethouder Visser in augustus 2009 een ronde langs de dorpen gemaakt om de dorpen in de gelegenheid te stellen om hun visie op het wonen in de dorpen te geven. De wethouder heeft daarbij gesproken met vertegenwoordigers van de besturen van de diverse verenigingen van plaatselijke belangen in de gemeente. De verslagen van deze gesprekken zijn gebundeld en tijdens de miniconferentie leefbaarheid op 8 december 2009 aangeboden aan vertegenwoordigers van bovengenoemde verenigingen (bijlage 2). Tevens zijn tijdens deze miniconferentie de eerste uitkomsten van de marktanalyse gepresenteerd en is de bevolking in de gelegenheid gesteld om input te leveren voor de centrale thema s van het woonplan (bijlage 3). De input vanuit de dorpen is verwerkt in de speerpunten van beleid van het woonplan en in het woonprogramma met een uitwerking per dorp. Vervolgens is er op 2 februari 2010 een dorpenavond gehouden waar de dorpen nogmaals kennis konden nemen van de belangrijkste bouwstenen voor het woonplan. Ook is inzicht gegeven in de wijze van verwerking van de resultaten uit de dorpenronde in het nieuwe woonplan. Daarnaast zijn op deze bijeenkomst door de dorpen zinvolle bijdragen en aandachtspunten gegeven voor de verdere uitwerking van het woonplan. In het kader van de regionale afstemming met buurgemeenten zijn ook de uitgangspunten van de regionale woonvisie in het woonplan verwerkt. Na afronding van de werkzaamheden voor de actualisatie heeft het college van burgemeester en wethouders op 14 december 2010 besloten de gemeenteraad voor te stellen het woonplan en woonprogramma inspraakrijp te verklaren. De raad heeft vervolgens op 20 januari 2011 hiermee ingestemd. 10

11 De stukken hebben van 27 januari 2011 t/m 9 maart 2011 ter inzage gelegen op het gemeentehuis. Gedurende deze termijn zijn ingezetenen en belanghebbenden in de gelegenheid gesteld een schriftelijke of mondelinge reactie bij het college van burgemeester en wethouders in te dienen. Hierop zijn drie reacties binnengekomen, waaronder een reactie van de provincie Fryslân. De reacties zijn besproken met de betreffende partijen en waar mogelijk verwerkt in het woonplan en woonprogramma. De provincie heeft in hoofdlijnen positief gereageerd op het concept woonplan en woonprogramma. Het college van burgemeester en wethouders heeft op 20 december 2011 besloten het definitieve woonplan en woonprogramma ter vaststelling aan te bieden aan de gemeenteraad. De raad heeft in de vergadering van 3 mei 2012 het definitieve woonplan en woonprogramma vastgesteld. In hoofdstuk 4 wordt de visie op het wonen de voor de planperiode tot en met 2020 aan de hand van een aantal actuele en centrale beleidsthema s uiteengezet. Op basis van deze beleidsvisie zijn vervolgens een zestal speerpunten benoemd die de woonfunctie van de gemeente moeten versterken. Deze zes speerpunten worden in hoofdstuk 5 uitgewerkt, waarbij concreet wordt aangegeven hoe de gemeente Kollumerland c.a. zich de komende jaren wil inzetten voor het versterken van de woonfunctie door middel van kwaliteit en duurzaamheid. Aangegeven is langs welke weg de gemeente streeft naar een gedifferentieerde en toekomstbestendige woningvoorraad en leefomgeving. Tot slot zijn in hoofdstuk 6 een aantal randvoorwaarden en uitgangspunten voor de uitvoering van het woonbeleid verwoord. 1.4 Leeswijzer Het opstellen van deze woonvisie is begonnen met het uitvoeren van een uitgebreide marktanalyse. In hoofdstuk 2 is een samenvatting van deze marktanalyse opgenomen waarin inzichtelijk is gemaakt hoe de bevolking van Kollumerland en de woningvoorraad zich de afgelopen jaren heeft ontwikkeld en wat de prognoses zijn voor de toekomst. Tevens biedt het hoofdstuk inzicht in de dynamiek van de woningmarkt in de gemeente en de trends die hieraan ten grondslag liggen. In hoofdstuk 3 worden de regionale kaders geschetst. Hierbij wordt vooral ingegaan op de in NOFA-verband ontwikkelde strategische woonvisie en de regionale woningbouwafspraken. Woonplan Kollumerland c.a. 11

12 12

13 2 Woningmarktontwikkeling in het licht van de demografische krimp Voor het actualiseren van het woonplan in de gemeente Kollumerland c.a. is in 2009 een marktanalyse uitgevoerd. Deze marktanalyse is één van de bouwstenen waarop het woonbeleid is geactualiseerd en vormgegeven. In dit hoofdstuk wordt kort ingegaan op de resultaten van deze marktanalyse. De analyse van de woningmarkt is opgenomen in bijlage 1, evenals een omschrijving van de in dit hoofdstuk gehanteerde begrippen. periode een afname van 100 huishoudens wordt verwacht 1. Niet alleen zal het aantal huishoudens afnemen, ook de samenstelling van de huishoudens zal de komende jaren veranderen. Het aantal kleine huishoudens bestaande uit alleenstaanden en één ouder gezinnen zal de komende jaren toenemen. Dit betekent dat we rekening moeten houden met een afnemende vraag naar woningen en dat ook het woonbeleid terdege rekening dient te houden met het gegeven dat niet alleen de bevolking maar ook de huishoudens na 2017 gaan krimpen Toekomstige bevolkingsontwikkelingen Uit de meest recente cijfers van de Provincie Fryslân blijkt dat de bevolkingsomvang van de gemeente Kollumerland c.a. sinds 2003 is afgenomen. Deze bevolkingskrimp zal volgens de prognoses de komende jaren nog verder doorzetten. Er wordt geen groei meer van de bevolking verwacht. Naast een afname van het aantal inwoners zal de bevolking van Kollumerland c.a. de komende 20 jaar verder vergrijzen. Het aantal inwoners tussen de 0 en 50 jaar zal de komende jaren verder dalen en het aantal 50-plussers neemt de komende 20 jaar toe. Naast de bevolkingskrimp wordt ook krimp van de huishoudens verwacht. Volgens de prognoses van de Provincie Fryslân (dec. 2009) wordt deze krimp rond 2017 verwacht. Dit betekent dat er in de periode nog een toename van circa 197 huishoudens wordt verwacht en voor de Woonplan Kollumerland c.a. 1 Prognose Fryslân , Trendprognose Bevolking en Huishoudens, Provincie Fryslân

14 2.2. Consequenties woningvoorraad 2.3. Samenstelling en woonsituatie huishoudens In de gemeente Kollumerland is circa 2/3 van de voorraad een koopwoning en 1/3 bestaat uit huurwoningen. De gemeente Kollumerland c.a. heeft relatief veel (half)vrijstaande koopwoningen. De gemeente heeft 43% vrijstaande koopwoningen. Verder is opvallend dat er zeer weinig koopappartementen aanwezig zijn en dat slechts 1% van de flats beschikt over een lift. Daarnaast heeft Kollumerland c.a. een groot aandeel goedkope koopwoningen (< ) ten opzichte van het gemiddelde in de regio. Voor het toekomstig woonbeleid is het van belang dat we rekening houden met het feit dat de gevolgen van krimp zich niet zullen beperken tot de huurvoorraad maar ook tot de koopvoorraad. Een overaanbod van woningen zal lijden tot verminderde verhuurbaarheid maar ook zullen woningen onverkoopbaar worden. Naar verwachting zal dit zich in eerste instantie voordoen in de goedkope voorraad waarvan de woonkwaliteit te wensen over laat maar later zullen alle prijssegmenten hier mee te maken kunnen krijgen. Kollumerland heeft immers een relatief groot aandeel goedkope koopwoningen. Dit betekent overigens wel dat er voor de korte termijn er voor koopstarters in principe in de bestaande voorraad een ruim aanbod goedkope koop aanwezig is. Wanneer we huishoudens naar huidige samenstelling beschouwen dan valt op dat er nog steeds een groot deel van de huishoudens (40%) bestaat uit huishoudens met kinderen. Ook valt op dat een groot deel van de huishoudens bestaat uit lagere inkomens. Veel alleenstaanden maken hier deel van uit. Ongeveer 56 % hiervan behoort tot de aandachtsgroep lagere inkomens. Deze lage inkomens zijn op dit moment verspreid over huur (50%) en koop (50%) gehuisvest. Dit is niet gebruikelijk. Een verklaring hiervoor is mogelijk de verkoop van huurwoningen in het verleden in relatie tot de waardeontwikkeling van de woningen in de laatste 15 à 20 jaar. Daarnaast is het opvallend dat er relatief veel senioren in een koopwoning wonen. In het licht van de demografische krimp dienen we goed rekening te houden met het feit dat een groot deel van de huishoudens bestaat uit lagere inkomensgroepen. Deze huishoudens kunnen vaak minder goed anticiperen op de gevolgen van demografische krimp omdat ze minder financiële armslag hebben. Waardedaling van een woning kan dan grote (financiële) gevolgen hebben. Het tijdig verbeteren van de kwaliteit van hun woning kan voor deze groep van groot belang zijn. De gemeente kan hier een handreiking voor ontwikkelen. Daarnaast zal de voorraad aangepast moeten worden aan de vergrijzing. Er lijkt vooral in dit segment een tekort te bestaan dat groter wordt naarmate dit aanbod niet wordt vergroot. 14

15 2.4. Woonsituatie en dynamiek op de woningmarkt Van de gerealiseerde verhuizingen blijkt ongeveer 25% starter te zijn en 75% doorstromer. Als we kijken naar de gerealiseerde verhuizingen dan valt op dat starters bijna evenveel huur- als koopwoningen betrekken, met een lichte voorkeur voor het laagste segment (< ). Doorstromers betrekken bij voorkeur het betaalbare huursegment of de duurdere koop (> ). Doorstromers van elders betrekken vooral twee onder een kap of vrijstaande woningen met een voorkeur voor het segment vanaf of of meer. Er zijn overigens ook relatief veel doorstromers (14%) van buiten Fryslân aangetrokken. In Kollumerland c.a. wil 10 % van de huishoudens binnen 2 jaar verhuizen. Van de huishoudens geeft 22 % aan misschien te willen verhuizen. Van de verhuisgeneigde huishoudens geven zowel starters (30%) als doorstromers (28%) aan buiten de eigen gemeente te zoeken. Dit betekent dat we in de uitvoering van het woonbeleid moeten zoeken naar mogelijkheden om deze potentiële vertrekkers en doorstromers met een passend aanbod te verleiden zodat ze in de gemeente blijven wonen. Dat lukt uiteraard alleen als men wil verhuizen om woonredenen. De uitgevoerde woningmarkt analyse biedt aanknopingspunten om een passend aanbod te ontwikkelen. We zullen echter ook in ons woonbeleid handvatten moeten geven om de woonwensen zo nauwkeurig mogelijk te bedienen. Des te meer is er kans van slagen dat men in de onze gemeente blijft wonen en niet naar elders vertrekt. We hebben er immers belang bij dat vertrek uit onze gemeente niet verder wordt vergroot. Van de verhuisgeneigde huishoudens wil 1/3 huren en 2/3 een woning kopen. Slechts 13% hiervan wil/kan van huur naar koop verhuizen. De groep die de stap van huur naar koop kan maken is dus vrij klein. De marktanalyse maakt verder duidelijk dat we voor starters vooral door middel van doorstroming aanbod moeten creëren gelet om de ruime voorraad goedkope woningen. De mogelijkheid om deze woningen vrij te krijgen zit vooral in het verleiden van doorstromers die vooral een vrijstaande koopwoning wensen. Daarnaast zullen we vooral aanbod voor senioren moeten ontwikkelen om ook deze huishoudens te verleiden tot een stap in hun wooncarrière. De senioren zijn vooral gehuisvest in de vrijstaande koopwoningen zodat hiermee weer aanbod voor de doorstromers vrijkomt. Algemeen kan worden gesteld dat we een manier moeten vinden om de dynamiek op de woningmarkt te vergroten ondanks een afnemende vraag naar woningen. De sleutel hiervoor is moeilijk te vinden maar zal voor een groot deel liggen in het heel precies bedienen van de woonwensen van onze inwoners Huidige koopwoningenmarkt NVM-gegevens in de marktanalyse laten duidelijk de gevolgen van de kredietcrisis zien. De kredietcrisis heeft een behoorlijk effect op het functioneren van de woningmarkt. Stagnatie van verkoop treedt in Kollumerland c.a. met name op in de vrijstaande en twee onder een kap woningen. Door stagnatie in de verkoop zal de doorstroming op de woningmarkt sterk achterblijven. Het valt dus te verwachten dat herstel van de woningmarkt nog enige tijd zal duren. Woonplan Kollumerland c.a. 15

16 16

17 3 Regionale kaders In ons woonbeleid zullen we rekening moeten houden met de regionale kaders die we voor het NOFA-gebied hebben ontwikkeld en die zijn vastgesteld door de gemeenteraden van de 4 afzonderlijke gemeenten. Strategische woonvisie NOFA-gemeenten In 2008 hebben de gemeenten Achtkarspelen, Dongeradeel, Kollumerland c.a. en Dantumadiel een gezamenlijke strategische woonvisie opgesteld die moet leiden tot een versterking van Noordoost Fryslân als woonregio tegen de achtergrond van de meest recente ontwikkelingen die van invloed kunnen zijn op de ontwikkeling van het wonen in de regio. De regio gaat werken aan het verder ontwikkelen van de woonfunctie tegen de achtergrond van de toekomstige krimp Strategische woonvisie NOFA-gemeenten In 2008 hebben de gemeenten Achtkarspelen, Dongeradeel, Kollumerland c.a. en Dantumadiel een gezamenlijke strategische woonvisie opgesteld dat als parapluplan fungeert voor deze woonvisie. De gemeentelijke woonvisie vormt in feite een nadere gemeentelijke uitwerking van de NOFA-woonvisie. De regio heeft er voor gekozen om dit te doen op basis van de volgende uitgangspunten: Bedien met kwaliteit als eerste de lokale markt. Benut de laatste groei zo goed mogelijk. Geef een nieuwe impuls met bijzondere kleinschalige woonconcepten. Krimp als aanjager van de kwaliteitsslag. Tegen de achtergrond van de toekomstige krimp is een hoofdkoers uitgezet om de woonfunctie van de regio verder te ontwikkelen. Daarnaast zal aandacht worden besteed aan het inzichtelijk maken en het opvangen van de (financiële) gevolgen van de demografische krimp. De hoofdkoers bestaat uit een vijftal speerpunten: 1. Werken aan woonkwaliteit 2. Duurzaam wonen 3. Wonen als economische impuls 4. Ontwikkelen gebiedsgericht beleid 5. Samenwerken aan wonen Woonplan Kollumerland c.a. 17

18 Voor de korte termijn wil de regio de woonfunctie versterken door op inventieve en innovatieve wijze de resterende groei te accommoderen. De regio wil daarbij vooral de eigen bevolking vasthouden door de groei in de woonbehoefte zo goed mogelijk en op maat te bedienen. De regio zal zich daarbij richten op de ontwikkeling van de bestaande voorraad. De nieuwbouw zal voor een groot deel bestaan uit vervanging. Daarom zal bij uitvoering van het beleid bijzondere aandacht uitgaan naar de relatie tussen de bestaande woningvoorraad en de nieuw toe te voegen woningen. Hierbij wil de regio eveneens de ontstane achterstanden in de woningproductie zo snel mogelijk wegwerken (voor zover dit in het licht van de ontstane kredietcrisis echter mogelijk is). De regio wil nauw samenwerken in de uitvoering van het woonbeleid om ongewenste concurrentie te voorkomen en om de diversiteit van het regionale woningaanbod te vergroten. Zij zal dit doen door regionale afstemming van de woningbouwprogramma s en door vervolgens een regionaal woonprogramma op te stellen. 18

19 Ook heeft de regio het voornemen om een startnotitie op te stellen ten behoeve van de aanpak van de gevolgen van de demografische krimp. In de startnotitie zal een plan van aanpak worden uitgewerkt waarin o.a. onderzoek naar de gevolgen van de krimp wordt opgenomen Regionale woningbouwafspraken Naar aanleiding van recente trendprognoses heeft de Provincie in 2008 de Notitie Regionale woningbouwafspraken opgesteld om te komen tot een realistisch (regionaal afgestemd ) woningbouwprogramma tot Dit programma zal al rekening moeten houden met de afnemende groei. De Provincie heeft in de Notitie Regionale woningbouwafspraken een voorzet gedaan voor een gemeentelijke verdeling (NOFA-gemeenten) van de planologische bouwruimte volgens twee methodes. De NOFA-gemeenten hebben besloten om te kiezen voor methode B waarbij de gemeenten het restant richtgetal voor 2008 en 2009 behouden. Daarnaast hebben de NOFA-gemeenten gezamenlijk besloten om gebruik te maken van de mogelijkheid om plafondloos te bouwen. Deze ruimte biedt de Provincie om specifieke knelpunten in de herstructurering en binnenstedelijke transformatie op te lossen. Voorwaarde is dat er wordt aangetoond dat maximaal 60% van het gemeentelijk basisprogramma beschikbaar is voor buitenstedelijke uitbreiding. Het plafondloos bouwen geeft de mogelijkheid om de kwaliteit van de bestaande stedenbouwkundige structuur in de dorpen te verbeteren en te versterken. Die mogelijkheid willen we in Kollumerland optimaal benutten en omzetten in een kwaliteitsimpuls voor onze dorpen. Woonplan Kollumerland c.a. 19

20 20

21 4 Visie op het wonen voor Visie op het wonen in Kollumerland c.a. Het beleid dat in het vorige woonplan is uitgewerkt heeft zijn vruchten afgeworpen en is grotendeels nog actueel. We streven er nog steeds naar om de woonfunctie van onze gemeente verder versterken. Daarbij hebben we kwaliteit en duurzaamheid hoog in het vaandel. Wonen naar wens De centrale ambitie van ons woonplan is om iedereen zoveel mogelijk naar zijn wens te laten wonen. Dat was zo in het vorige woonplan en op die insteek gaan we nog nadrukkelijker door. Als gemeente bouwen we echter niet, hebben we geen woningen in ons bezit en wonen we niet in een woning. Ons woonbeleid krijgt pas gestalte in samenwerking met andere partijen, als corporaties, zorg- en welzijnsinstellingen, lokale ondernemers, makelaars, belangengroeperingen et cetera. En uiteraard onze inwoners. Daarmee willen we in gesprek om zo goed mogelijk hun wensen te kunnen vervullen. We hebben hun input bij dit woonplan gevraagd maar ook willen we ze betrekken bij de uitvoering van ons beleid. We willen dat doen door onze (toekomstige) inwoners zo vroeg mogelijk bij al onze woonprojecten betrekken zodat met ons woningaanbod we beter op hun wensen kunnen anticiperen en waardoor de garantie op afzet of verhuur van de woningen zo groot mogelijk wordt. Bevolkingskrimp wordt actueel De demografische krimp is een belangrijke toekomstige ontwikkeling waar we in ons woonbeleid rekening mee dienen te houden. De bevolking is de laatste jaren afgenomen en zal niet meer groeien. Er wordt een structurele afname van de bevolking verwacht. Een afname van huishoudens wordt na 2017 verwacht. Dan bereiken we dus het punt dat er ook sprake zal zijn van een krimpende vraag naar woningen. Wel lijken de prognoses voor Kollumerland c.a. op een iets milder krimp scenario te wijzen dan verwacht wordt in de andere gemeenten van Noordoost Friesland. Hierdoor hebben we wat meer tijd om te anticiperen op de krimp en om de onvermijdelijke keuzes te maken in ons beleid. Maar de urgentie daarvoor is er wel degelijk. En dat de gemeenten om ons heen sterk zullen krimpen, zal ook invloed hebben op de dynamiek in onze gemeente. De afgelopen jaren lag de focus naast het vergroten van de kwaliteit van de woningvoorraad ook nog op het vergroten van de kwantiteit. Met de huishoudenskrimp die rond 2017 op ons afkomt, zullen we nu al rekening mee moeten houden. De focus in ons beleid zal vooral op de kwalitatieve woningbehoefte moeten liggen in plaats van op de kwantitatieve woningbehoefte. Het is immers van groot belang om de woonwensen van de huidige inwoners zo goed mogelijk te bedienen en daarmee ervoor te zorgen dat ze tevreden blijven en de gemeente niet verlaten. We zullen de laatste groei zo goed mogelijk moeten opvangen en faciliteren bij voorkeur in de bestaande woningvoorraad zodat we onze gemeente zo sterk mogelijk kunnen maken voor het opvangen de gevolgen van de bevolkingskrimp. Woonplan Kollumerland c.a. 21

22 De pijnlijke ontwikkelingen die krimp op gang brengt, zullen we moeten opvangen of verzachten. Krimp zal ontegenzeggelijk consequenties hebben voor de ontwikkeling van onze voorzieningen. Dat zullen we onder ogen moeten zien en er beleid voor moeten ontwikkelen waar financiële afwegingen onderdeel van zullen moeten zijn. De demografische prognoses wijzen ook uit dat er sprake zal zijn van een veranderende huishoudensamenstelling. Dit brengt andere woonwensen met zich mee. Naar verwachting zullen er minder jongeren in de regio komen. Het is daarom van belang om op de toekomstige huishoudensamenstelling de komende jaren goed te anticiperen omdat na deze planperiode (over 5 jaar) er nauwelijks meer sprake zal zijn toevoegingen. In de volgende planperiode zal de focus waarschijnlijk op verbetering, vervanging en verdunning komen te liggen. Focus op bestaande voorraad In Kollumerland c.a. zal de toekomstige kwalitatieve woningbehoefte grotendeels binnen de bestaande woningvoorraad van de dorpen worden opgevangen. Daarom moet de bestaande woningvoorraad de komende jaren worden aangepast, mede om te voorkomen dat mensen uit de gemeente vertrekken en leegstand in zowel de huursector als de koopsector gaat ontstaan. Het doel is een toekomstbestendige gedifferentieerde woningvoorraad en een woonomgeving die zijn afgestemd op de woonwensen van de inwoners. Transformeren en herstructureren zal daarom de komende jaren nog steeds prioriteit krijgen omdat de dure transformatieen herstructureringsopgaven na 2016, met lagere woningbehoefte en geringe woningbouwprogramma s (financieel) steeds moeilijker zal worden. Uit de marktanalyse is gebleken dat Kollumerland aantrekkelijk is gebleken voor mensen die buiten Fryslân wonen. Hier kan van worden geprofiteerd mits er kwaliteit geboden wordt. Migranten van buiten Fryslân komen vooral af op het duurdere segment vrijstaande woningen. Het merendeel van de woningvoorraad in Kollumerland c.a. bestaat echter uit woningen in het goedkope en middeldure segment. Samen met het voorzieningenniveau in centrumplaatsen als Kollum zorgt de kwaliteit van deze voorraad voor de aantrekkelijkheid van de gemeente als woongemeente. Het is daarom van belang om de kwaliteit van het bestaand bebouwd gebied goed op orde te hebben alvorens inwoners aangetrokken kunnen worden met bijvoorbeeld nieuwe kleinschalige woonconcepten. Met andere woorden: alleen met een bestaand wervend woonmilieu in alle prijssegmenten en een bijpassend voorzieningenniveau zal Kollumerland c.a. in staat zijn om nieuwe inwoners aan te trekken, die op zichzelf weer bijdragen aan de instandhouding en versterking van het woonmilieu en de voorzieningen. 22

23 Vitale en evenwichtige dorpen Ook zal deze planperiode benut moeten worden om sterk beslagen ten ijs te komen in de periode waarin het aantal huishoudens gaat krimpen. In periodes van krimp lopen we het risico dat de leefbaarheid van de dorpen sterk onder druk komt te staan doordat er steeds minder economisch draagvalk zal zijn voor voorzieningen en dergelijke. Ook sociale verbanden kunnen onder druk komen te staan door bevolkingskrimp of een eenzijdige bevolkingsontwikkeling in de dorpen. Dit betekent dat we de dorpen nu zo sterk mogelijk moeten maken. We zullen daarom moeten investeren in de kwaliteit van de woonomgeving en de voorzieningen. Daarnaast willen we streven naar diversiteit in het woningaanbod van de dorpen waarmee we het risico op een eenzijdige bevolkingsontwikkeling kunnen verkleinen. We streven in de dorpen naar evenwicht. Dat evenwicht moeten we vinden in een gedifferentieerde woningvoorraad, een gemêleerde bevolking, goede voorzieningen en een goed ingerichte woonomgeving. Dit betekent niet dat alle dorpen op elkaar moeten gaan lijken. We streven ernaar zoveel mogelijk de cultuurhistorische waarden en het eigen karakter te behouden. Dat we niet in alle dorpen kunnen investeren en voorzieningen kunnen behouden mag ook duidelijk zijn. We moeten daarom noodzakelijke keuzes maken waarmee we de gevolgen van de krimp goed kunnen opvangen en een toekomst voor onze dorpen waarborgen. Vraagstukken van spreiding en clustering van voorzieningen zullen we met onze professionele partners en de dorpen moeten bespreken. Bereikbaarheid en beschikbaarheid van voorzieningen voor onze inwoners willen we, ook na het maken van noodzakelijke keuzes, kunnen waarborgen. Vergrijzing en doorstroming De verwachte groei zal in onze gemeente moeten worden benut om te bouwen in de segmenten waar onvoldoende aanbod in is. Daarvoor is het van belang om niet alleen te kijken naar de vraag van dit moment, anno 2010, maar ook naar de vraag in de toekomst. Gelet op de vergrijzing zal de gemeente Kollumerland c.a. met name de binnenstedelijke nieuw- en verbouw benutten om voldoende kwalitatief goede woningen te realiseren voor de groeiende groep senioren, vooral daar waar ook wordt geïnvesteerd in zorg- en welzijnsvoorzieningen. Door te bouwen of verbouwen voor de groeiende groep senioren en hen te verleiden een stap te maken wordt de doorstroming bevorderd en zullen er vooral meer koopwoningen beschikbaar komen. Onze verwachting is dat deze doorstroming ook meer woningen voor starters zal vrijmaken en dat met name de koopstarters hierdoor beter zullen worden bediend. Wij zullen ons dan ook samen met onze partners inspannen om de Woonservicezone in Kollum tot een succes te maken. Daarnaast zullen we er voor zorg moeten dragen dat het zo lang mogelijk zelfstandig wonen voor senioren en het zo lang mogelijk houden van de regie over eigen leven geen loze kreet wordt. Hiertoe zullen we bereikbaarheid en beschikbaarheid van zorg- en welzijnsinstellingen moeten waarborgen. Woonplan Kollumerland c.a. 23

24 Duurzaamheid De gemeente Kollumerland c.a. wil in 2020 een klimaatneutrale gemeente zijn. Het is dan ook niet verwonderlijk dat Kollumerland het ontwikkelen van een duurzame woningvoorraad al jaren als speerpunt van beleid heeft. In 2009 is het opleveren van de Wêrom Wenningen, twee energieneutrale modelwoningen in Kollum, een mijlpaal in dit streven geweest. Deze modelwoningen zijn een gezamenlijk initiatief van de gemeente Kollumerland c.a., bouwbedrijf Kootstra van der Veen en VDM Woningen. Naast de eisen die we aan de energieprestatie van de nieuwbouw stellen willen we in de bestaande woningvoorraad zoveel mogelijk energiebesparende maatregelen treffen. Dit past in ons streven naar een klimaatneutrale gemeente, maar ook in het streven om voor onze inwoners de woonlasten zo laag mogelijk te houden. Bij de nieuwbouw leggen we de lat hoger, daar sluiten we aan bij het Energieakkoord Noord-Nederland, waarbij de EPC verlaagd wordt van 0,8 naar 0,5. Per 1 januari 2011 is de epc aangescherpt van 0,8 naar 0,6. Het uiteindelijke streven is erop gericht om in 2020 als gemeente klimaatneutraal te zijn. 24

25 4.2. Speerpunten Kortom de gemeente Kollumerland c.a. zal de komende jaren inzetten op het verder versterken van de woonfunctie. Hierbij is het onze ambitie om iedereen naar wens te bedienen met kwaliteit en duurzaamheid! Om dat te realiseren heeft de gemeente Kollumerland c.a. voor de komende jaren op basis van de verschillende elementen uit de hiervoor beschreven visie, 6 speerpunten voor het woonbeleid geformuleerd. 1. Aanpak bestaand bebouwd gebied en bestaande woningvoorraad 2. Selectieve groei 3. Maatwerk in de dorpen 4. Wonen, welzijn en zorg 5. Woonwensen centraal 6. Kwaliteit en duurzaamheid Met behulp van deze 6 speerpunten heeft de gemeente haar beleid voor de komen de 10 jaar uitgewerkt. Deze speerpunten van beleid worden in hoofdstuk 5 verder uitgewerkt en toegelicht. Woonplan Kollumerland c.a. 25

26 26

27 5 Speerpunten van het woonbeleid 5.1. Aanpak bestaand bebouwd gebied en de bestaande woningvoorraad De kwaliteit van Kollumerland c.a. als woongemeente is een belangrijke pijler waarop de economische ontwikkeling van de gemeente is gebaseerd. Het behouden en waar mogelijk verbeteren van deze kwaliteit vormt nog steeds een speerpunt van het woonbeleid. Daarbij gaat het om de kwaliteit van zowel de bestaande woningvoorraad als om de nieuwe in- en uitbreidingen. Het goed wonen in Kollumerland c.a. wordt nadrukkelijk gezien als kernkwaliteit van de gemeente waaraan zij grotendeels haar bestaansrecht ontleend. Daarmee is ook op lange termijn de ontwikkeling van Kollumerland c.a. nauw verbonden met de ontwikkeling van de woonkwaliteit in de gemeente. Dat bij het versterken van de woonfunctie de focus komt te liggen op de verbetering van de bestaande voorraad mag duidelijk zijn, gelet op het feit dat de periode van groei nagenoeg voorbij is. Wij zullen daarom onze inspanningen m.b.t. het verbeteren van de kwaliteit van wonen vooral richten op bestaand bebouwd gebied en de bestaande woningvoorraad. Op korte termijn betekent het versterken van de woonfunctie ook dat daar waar de woningbouwproductie de laatste jaren enigszins is achtergebleven, deze weer een nieuwe impuls moet krijgen en dat die (direct of indirect) gericht moet zijn op het verbeteren van de kansen op de woningmarkt. Het op gang brengen van de woningmarkt in een periode waarin het vertrouwen in de woningmarkt sterk is gedaald is echter een forse opgave die niet moet worden onderschat. Wij verwachten dat het wel even zal duren voor het vertrouwen terug is en de markt weer aantrekt. Ondanks dat werken wij echter onverminderd door aan onze huidige plannen, zoals de herstructurering van Kollum-Zuid, de Woonservicezone, de Brinklocatie van Kollumerzwaag, et cetera, zodat we klaar zijn en woningen kunnen aanbieden en verhuren als de vraag weer aantrekt. Het versterken van de woonfunctie is er tevens op gericht om het voorzieningenniveau in de kernen te waarborgen. Daarin werden in het vorige woonplan twee bewegingen te onderscheiden: 1. De schaalvergroting in de detailhandel en commerciële dienstverlening die het steeds moeilijker maakt om voldoende gevarieerd aanbod (een levendig centrum) te bieden aan de inwoners van Kollumerland. Waarschijnlijk kan alleen een concentratiemodel en voldoende draagvlak hier op de middellange termijn uitkomst bieden. 2. De ontwikkeling van de sociaal, culturele en zorgvoorzieningen als afgeleidde van de autonome bevolkingsontwikkeling; ontgroening en vergrijzing. Woonplan Kollumerland c.a. 27

28 Recent onderzoek 2 naar koopstromen in de gemeente wijst uit dat het concentratiemodel succesvol is. In dit onderzoek is geconcludeerd dat Kollum duidelijk functioneert als de hoofdkern van de gemeente. Bezoekers komen niet alleen naar Kollum om gericht aankopen te doen, maar ook om andere voorzieningen te bezoeken of om te shoppen. Met name gezien de omvang van het detailhandelsaanbod en de koopkrachtbindingscijfers in de niet-dagelijkse sector wordt de verzorgingsfunctie van het winkelgebied in Kollum aangemerkt als lokaal-plus. De toevloeiing naar Kollum ligt hoog; in de dagelijkse sector komt 47% van de bestedingen van buiten Kollum, in de niet-dagelijkse sector is deze 51%. De toevloeiing komt primair uit de eigen gemeente, maar daarnaast ook uit de provincie Groningen en de gemeenten Dongeradeel en Achtkarspelen. De plus is toegevoegd, omdat wel duidelijk sprake is van een verzorgende rol van Kollum voor het aangrenzende gebied. In Kollum is sprake van een sterk winkelgebied, dat goed gewaardeerd wordt. De aanwezigheid van een HEMA-vestiging en een Blokker vormt een sterk pluspunt. Het aanbod voldoet aan de verwachtingen van de consument. Het recreatieve aspect speelt duidelijk een rol bij het winkelen. Voor Kollumerzwaag zijn de gegevens uit het koopstromenonderzoek minder rooskleurig. Het winkelgebied van Kollumerzwaag is vooral voor de eigen inwoners van belang maar de koopkrachtbinding in de dagelijkse en niet-dagelijkse sector is echter laag. Inwoners van Kollumerzwaag gaan voor hun aankopen vooral naar Dantumadeel (Zwaagwesteinde). De winkels in Kollumerzwaag hebben dus vooral een verzorgingsfunctie (echter een geringe) voor de eigen inwoners. Dit koopstromenonderzoek bevestigt de centrumfunctie die Kollum vervult en toont aan dat het beleid van de afgelopen jaren zijn vruchten afwerpt. Door het vasthouden van inwoners wordt een structurele basis gecreëerd voor primaire voorzieningen op het gebied van de gezondheidszorg, onderwijs, sport en centrumvoorzieningen waar het kernwinkelapparaat deel van uit maakt. Het is daarom van belang om de komende beleidsperiode opnieuw veel aandacht te besteden aan het verbeteren van het woon- en leefklimaat in de bestaande kernen om de aantrekkelijkheid van Kollumerland c.a. als woongemeente te verstevigen en de inwoners vast te houden. Het vestigingsklimaat van het dorp Kollum en de uitstraling als regionaal centrum speelt daarin een belangrijke rol en draagt bij aan het vergroten van de aantrekkelijkheid van de woongemeente in totaliteit. 2 Koopstromenonderzoek provincie Friesland 2007, gemeente Kollumerland c.a., Broekhuis Rijs Advisering Het gemeentelijk beleid is de komende jaren gericht op het verder uitwerken en verstevigen van het imago van Kollum als watersportdorp. In de Uitvoeringsagenda van het Sociaal Economisch Materplan (SEM) is Kollum watersportdorp als één van de projecten van de gemeente opgenomen. Om Kollum verder te ontwikkelen als watersportplaats is er behoefte aan goede voorzieningen en een goede toegang vanaf het water naar het dorp. 28

29 Het is van belang om passanten langs de waterzijde te verleiden om in Kollum aan te leggen, hier te verblijven en te recreëren. Gestreefd wordt naar een algehele verbetering van het waterfront van Kollum. In samenhang hiermee is binnen het woonprogramma van dit woonplan het project Wonen aan het water opgenomen. Dit project beoogd een dimensie toe te voegen aan de ontwikkeling van Kollum als watersportdorp door het toevoegen van bijzondere woonkwaliteit. Dit project zal als onderdeel van het woonprogramma nader worden uitgewerkt. Concreet betekent dit: Versterken van de woonfunctie voor de komende beleids- periode door vooral te investeren in het woonklimaat van de grootste dorpen. Versterken van de centrumfunctie van Kollum om het voorzieningenniveau voor de totale gemeente in stand te houden. Versterken van Kollum als watersportdorp door mogelijkheden voor wonen aan het water nader uit te werken. Het woonbeleid vooral te richten op bestaand stedelijk gebied en de bestaande woningvoorraad. Woonplan Kollumerland c.a. 29

30 5.2. Selectieve groei De trendprognoses wijzen uit dat er tot 2017 in de gemeente Kollumerland c.a. nog sprake zal zijn van een lichte toename van het aantal huishoudens. De verwachting is dat de na 2017 ook in Kollumerland c.a. de demografische krimp in zal zetten. Naar aanleiding van deze trendprognoses heeft de Provincie in 2008 de Notitie Regionale Woningbouwafspraken opgesteld om te komen tot een realistisch woningbouwprogramma tot De gemeente Kollumerland c.a. mag tot 2016 maximaal 152 woningen buitenstedelijk realiseren (60% van 200). Daarnaast mag de gemeente binnenstedelijk plafondloos bouwen. Door middel van monitoring zal de gemeente de komende jaren (vanaf 2008) inzichtelijk moeten maken hoeveel woningen binnenstedelijk- en hoeveel woningen er buitenstedelijk zijn gerealiseerd. Binnenstedelijk plafondloos bouwen betekent echter niet dat er onbeperkt kan worden gebouwd. Voorkomen moet worden dat er een overschot aan woningen ontstaat en dat diverse projecten binnen de eigen gemeente en de regio gaan concurreren om de schaarse vraag. Afstemming hierover in de gemeente maar ook binnen de regio is noodzakelijk. In NOFA-verband zal hiervoor een monitor worden opgesteld zodat gevolgd kan worden of de woonprogramma s conform afspraken en planning worden uitgevoerd en ongewenste concurrentie kan worden vermeden door middel van afstemming en temporisering van de woningbouwprogramma s. Dit zal immers de totale regionale woningmarkt ten goede komen. Ook is het mogelijk om contingenten uit te wisselen als de productie van woningen in de ene gemeente achterblijft terwijl de ander nog wel mogelijkheden heeft in de markt voor afzet van woningen. Zo zal worden voorkomen dat inwoners onnodig vertrekken uit de regio door het ontbreken van aanbod. Bouwruimte gemeente Kollumerland c.a. tot 2016 Restant richtgetal Aandeel in regio Extra ruimte Basisruimte tot 2016 % Buitenstedelijke uitbreiding Maximaal programma buitenstedelijke Contingent pilot duurzaam wonen uitbreiding ,0% % (Bron: provincie Fryslân) Volgens de provincie Fryslân is het restantrichtgetal per voor Kollumerland c.a. 179 woningen. 30

31 Het doel van de gemeente is het realiseren van een toekomstbestendige kwalitatieve woningvoorraad en een woonomgeving die zijn afgestemd op de woonwensen van de inwoners. Om dit te bereiken is het van essentieel belang dat er een gedifferentieerd woningaanbod is zodat de huidige bewoners hun (veranderende) woonwensen kunnen vervullen en tegelijkertijd in hun eigen woonomgeving kunnen blijven wonen, ook als ze ouder worden en zorg nodig hebben. Deze periode van resterende groei kan benut worden voor het bouwen in segmenten waar onvoldoende aanbod in is, maar hiertoe zal niet eerder worden overgegaan dan dat de mogelijkheden binnen de bestaande voorraad zijn benut. Voorkomen moet worden dat er door nieuwbouw leegstand ontstaat in de bestaande huur- en koopsector. De gemeente Kollumerland c.a. hanteert daarom in de uitvoering van haar beleid de volgende prioritering: 1. transformatie; 2. herstructurering; 3. binnenstedelijk bouwen; 4. buitenstedelijk bouwen. Dit betekent dat in de nieuwbouwgebieden (binnen of buitenstedelijk) alleen de marktsegmenten worden bediend die binnen de bestaande voorraad onvoldoende aanwezig zijn. Met andere woorden de nieuwbouw dient complementair te zijn aan de bestaande voorraad en te voorzien in een vraag die niet door de bestaande voorraad wordt bediend. Concreet betekent dit: De gemeente Kollumerland c.a. mag tot 2016 maximaal 152 woningen buitenstedelijk realiseren, (60% van pilot duurzaam wonen). Daarnaast mag de gemeente binnenstedelijk plafondloos bouwen. Door middel van monitoring inzichtelijk maken hoeveel woningen er de komende jaren binnenstedelijk en buitenstedelijk worden gerealiseerd. Plannen afstemmen binnen de gemeente en de regio. Mogelijkheden binnen bestaande voorraad eerst benutten daarna bouwen in segmenten die binnen de bestaande voorraad niet aan bod komen. Prioriteren volgens: 1. Transformatie 2. Herstructurering 3. Binnenstedelijk bouwen 4. Buitenstedelijk bouwen Realisatie van duurzame, energiezuinige en betaalbare nieuwbouwwoningen. Daarnaast is er momenteel sprake van een vrij ontspannen woningmarkt. In een ontspannen woningmarkt is een goede prijs-kwaliteit verhouding van de woning erg belangrijk. De gemeente wil daarom ook inzetten op de realisatie van duurzame, energiezuinige en betaalbare nieuwbouwwoningen. Woonplan Kollumerland c.a. 31

32 5.3. Maatwerk in de dorpen Kollumerland c.a. zal evenals de omliggende gemeenten niet ontkomen aan de toekomstige demografische krimp. Wanneer de krimp een feit zal zijn en in welke mate het zich zal ontwikkelen is nog onbekend. Prognoses wijzen erop dat Kollumerland c.a. na 2020 te maken zal krijgen met krimp. Daarnaast is de gemeente aan het vergrijzen en is de samenstelling van de huishoudens aan het veranderen. Al deze ontwikkelingen hebben onvermijdelijk gevolgen voor de kwantitatieve en kwalitatieve woningvoorraad in de dorpen. Om naast de algemene prognoses voor de gehele gemeente Kollumerland c.a. een beeld te krijgen van de ontwikkelingen per dorp, is de ontwikkeling van het inwoneraantal per dorp onderzocht. Uit de cijfers blijkt dat het aantal inwoners in de dorpen licht afneemt, licht toeneemt of nagenoeg stabiel is. Een lichte groei van het aantal inwoners vindt plaats in Kollum en een aantal dorpen ten westen van Kollum. In Kollumerzwaag, Oudwoude, Triemen daalt de bevolking sinds In de dorpen ten oosten van Kollum eveneens het aantal inwoners af, met name in de dorpen Burum en Munnekezijl krimpt de bevolking % stijging 2009 t.o.v Augsbuurt ,5 Burum ,9 Kollum Kollumerpomp ,5 Kollumerzwaag ,6 Munnekezijl ,6 Oudwoude ,3 Triemen ,1 Veenklooster ,7 Warfstermolen ,6 Westergeest ,1 Zwagerbosch ,3 Totaal ,6 Bron: gemeente Kollumerland c.a. Tegen de achtergrond van de demografische krimp zal de gemeente keuzes moeten maken ten aanzien van buitenstedelijke uitbreiding. De gemeente Kollumerland heeft tot =152 woningen beschikbaar om door middel van uitbreiding toe te voegen aan haar woningvoorraad. Wij zijn van mening dat het beleid ten aanzien van de verdeling van onze nieuwbouw de gewenste positieve effecten heeft gehad. Wij zullen daarom met betrekking tot de nieuwe binnenstedelijke en buitenstedelijke uitbreiding de verdeelsleutel uit de vorige beleidsperiode toepassen. Dit betekent dat de uitbreiding volgens de volgende verdeelsleutel worden toegewezen: 70% ten behoeve van Kollum; 20% ten behoeve van Kollumerzwaag; 10% voor de overige kernen in de gemeente. 32

33 aantal inwoners Inwoners Kollum Kollum Deze verdeelsleutel komt overeen met de verdeelsleutel die in het woonplan is gehanteerd voor de totale nieuwbouw. De belangrijkste reden voor deze verdeling is dat de concentratie van woningen bijdraagt aan het zo goed mogelijk op peil houden van het voorzieningenniveau in Kollum. De afgelopen jaren is ook gebleken dat deze formule succesvol is en dat de regionale centrumfunctie van Kollum hierdoor is gewaarborgd en versterkt. Om te voorkomen dat de gemeente de ontwikkeling van de woonkwaliteit van de kleine dorpen op slot zet, zijn er ook voor de kleine dorpen inbreidings- en uitbreidingsmogelijkheden. Het algemene beleid is er op gericht dat de groei van de overige dorpen wordt afgestemd op de lokale behoefte. De noodzaak van uitbreiding moet hierbij echter gedegen worden gemotiveerd. Naast het opengaten beleid van de gemeente Kollumerland c.a. biedt het binnenstedelijk plafondloos bouwen (inbreiding)mogelijkheden voor de realisatie van nieuwbouw in de dorpen. Inwoners Kollumerzwaag Aantal inwoners Kollumerzwaag Bron: gemeente Kollumerland c.a. Woonplan Kollumerland c.a. 33

34 In gesprek met de dorpen Om een beeld te brengen wat de visie van inwoners is op wonen in de gemeente Kollumerland c.a. heeft wethouder Hilbrand Visser in augustus 2009 diverse gesprekken gevoerd met vertegenwoordigers van Verenigingen van Dorpsbelangen en Plaatselijk Belang. De gespreksverslagen zijn gebundeld in een boekwerk dat is opgenomen in bijlage 2. Uit de gevoerde gesprekken zijn, naast aandacht voor leefbaarheid in de dorpen, de volgende punten naar voren gekomen: aandacht voor starters en senioren; voldoende mogelijkheden voor zelfbouw en vrije kavels; prioriteit uitvoering van bestaande plannen; verschuiving focus van uitbreiding naar inbreiding. Op 2 februari 2010 heeft er een terugkoppeling plaatsgevonden aan de dorpen plaatsgevonden over het resultaat van de inbreng bij de totstandkoming van het nieuwe woonplan. Het verslag van deze avond is als bijlage 3 toegevoegd. Leefbaarheid en voorzieningen In verband met onder meer de demografische ontwikkelingen heeft de gemeente een gemeentebrede visie op leefbaarheid in het algemeen en voorzieningen in het bijzonder opgesteld. Bij de ontwikkeling van de Visie Leefbaarheid is de inbreng van burgers en maatschappelijke organisaties meegenomen. De (concept) Visie Leefbaarheid is opgebouwd op basis van een vijftal basisfuncties: mensen moeten elkaar kunnen ontmoeten; men moet goed kunnen wonen; zorg moet bereikbaar zijn; onderwijs dient bereikbaar te zijn; men moet kunnen sporten. Wonen wordt door de betrokkenen gezien als de belangrijkste basisvoorziening. Om goed te kunnen wonen, is het ontmoeten en omzien naar elkaar in de dorpen een belangrijke voorwaarde. De overige basisvoorzieningen, onderwijs, zorg en sport dienen vooral goed bereikbaar te zijn. Voor beleidsontwikkeling van basisvoorzieningen rond wonen is gekozen voor typering van dorpen: een regionale kern (Kollum) en woondorpen. In de toekomst zullen niet meer alle voorzieningen in alle dorpen op peil gehouden of versterkt kunnen worden. Clusters van een aantal kleinere (woon)dorpen vormen tezamen een breder draagvlak voor voorzieningen. Clusters van woondorpen zullen daarom in het beleid de basis vormen voor het bereikbaar houden van de basisvoorzieningen, Bij de uitwerking van de Visie Leefbaarheid wordt uitgegaan van de volgende indeling van dorpen: regionale kern: dit is een dorp met meer dan inwoners en heeft voorzieningen die met de omliggende dorpen worden gedeeld. Alleen Kollum wordt aangemerkt als regionale kern. In het streekplan heeft Kollum ook deze aanduiding. woondorp: dit is een dorp waar het wonen centraal staat. In de regel is er nog wel een ontmoetingsfunctie, veelal in de vorm van een dorpshuis. De dorpen Triemen, Westergeest, Oudwoude, Kollumerpomp, Munnekezijl, Warfstermolen, Burum en Zwagerbosch en Kollumerzwaag zijn woondorpen. Een woondorp is niet groter dan inwoners (Kollumerzwaag uitgezonderd). Kollumerzwaag heeft een bijzondere positie: het dorp maakt deel uit van het bundelingsgebied Kollumerzwaag- Zwaagwesteinde. Kollumerzwaag heeft een voorzieningenniveau voor lokale behoefte. 34

35 cluster woondorpen: de woondorpen kunnen ingedeeld worden in een cluster, waarbinnen een aantal voorzieningen op maat voor de dorpen beschikbaar zijn. Het inwoneraantal is tussen de Voor een aantal voorzieningen is men aangewezen op de regio of buiten de gemeente. Hierbij is bereikbaarheid een belangrijk aandachtspunt. Een voor de hand liggende clustering, op basis van geografische ligging, is de volgende: cluster oosthoek (1719 inw.), westhoek (1820 inw.), Kollum e.o. (5738 inw.) en Kollumerzwaag e.o (3773 inw.). In de Visie Leefbaarheid worden per basisfunctie (wonen, ontmoeten, zorg, onderwijs en sport) een aantal beleidsuitgangspunten voor de toekomst geformuleerd. Het visiedocument zal naar verwachting in het voorjaar 2011 door de raad worden vastgesteld waarna door de gemeente een uitvoeringsdocument kan worden opgesteld Concreet betekent dit: Inwoneraantal in de dorpen neemt licht af in de meeste dor- pen. In Kollum en een aantal dorpen ten westen van Kollum nog sprake van lichte groei. Handhaven van de verdeling over Kollum, Kollumerzwaag en de overige dorpen. Groei overige dorpen afgestemd op de lokale behoefte, de mogelijkheden zijn: beperkt contingent; opengaten beleid gemeente; plafondloos bouwen via inbreiding. visiedocument leefbaarheid vaststellen en opstellen uitvoe- ringsdocument Wonen, welzijn en zorg Beleid algemeen Genoemde vergrijzing van de bevolking heeft gevolgen voor de samenleving. De senioren van straks zijn echter anders dan de senioren van de vorige generaties. Senioren willen blijven meedoen aan de samenleving. Ook willen zij langer zelfstandig blijven wonen, bij voorkeur thuis. De wens van de senioren sluit aan bij het beleid van de overheid. De Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) heeft als maatschappelijk doel meedoen. De wet moet ervoor zorgen dat mensen zo lang mogelijk zelfstandig kunnen blijven wonen en mee kunnen doen in de samenleving, al of niet geholpen door vrienden, familie of bekenden. Woonplan Kollumerland c.a. 35

36 Ook binnen de zorgsector is een verschuiving zichtbaar van intramurale zorg naar extramurale zorg. Zorginstellingen deconcentreren verzorgingsplaatsen naar (vaak aangepaste en geclusterde) woningen in wijken en dorpen. Thuiszorginstellingen bieden steeds meer vergaande zorg aan huis. Daarbij kunnen in de toekomst nieuwe ict-ontwikkelingen zoals e- care en domotica ondersteunend werken en ertoe bijdragen dat mensen langer in hun huidige woning en woonomgeving kunnen blijven. Ondanks de verschuiving naar en de toenemende behoefte aan extramurale zorg zal door de vergrijzing ook de vraag naar intramurale zorg toenemen. De huidige woningvoorraad is echter niet voldoende om senioren met een zorgvraag te bedienen. De vraag is echter hoe groot de vraag naar geschikte huisvesting in de toekomst zal zijn. Uit onderzoek van TNO is gebleken dat senioren (op basis van fysieke beperkingen) in vier profielen kunnen worden ingedeeld. Deze profielen zijn: 36

37 Profiel Omschrijving doelgroep Woonbehoefte/zorgvraag 1 Senioren met weinig of geen beperkingen (relatief gezonde senioren). 2 Senioren met mobiliteitsbeperkingen (traplopen, huis verlaten en binnengaan, buitenshuis verplaatsen). 3 Senioren met mobiliteitsbeperkingen en beperkingen in de persoonlijke verzorging. Deze groep kan zelfstandig wonen in de eigen huur- of koopwoning. Deze groep kan ook zelfstandig wonen maar heeft door hun mobiliteitsbeperkingen een geschikte woning nodig (nultredenwoning). Indien nodig wordt in deze woningen planbare zorg geleverd (veelal thuiszorg). Deze groep kan zelfstandig wonen maar heeft behoefte aan planbare en/of oproepbare zorg en ondersteuning en daarnaast een uitgebreid aanbod aan welzijnsdiensten. In de directe nabijheid van de woning zijn zorgvoorzieningen en diensten aanwezig (verzorgd wonen). 4 Senioren met veel fysieke beperkingen. Deze groep en dementerende senioren woont in principe intramuraal. Dit vanwege de niet planbare zorg en de noodzaak tot 24- uurstoezicht. Dementerenden Dementerende senioren wonen in principe intramuraal. Dit vanwege de niet planbare zorg en de noodzaak tot 24-uurstoezicht. (Bron: TNO) De bovenstaande tabel geeft de ontwikkeling weer van het aantal senioren per profiel in de gemeente Kollumerland c.a. Uit de prognose blijkt dat het aantal senioren met enige vorm van beperking tussen 2010 en 2020 zal toenemen van ruim 330 naar 430, dit is een toename van 30%. Overigens geeft de tabel niet meer dan een grove indicatie van de ontwikkeling; de cijfers moeten niet als exact worden beschouwd. Woonplan Kollumerland c.a. 37

38 Profiel Toename (woningen) nultreden verzorgd wonen intramuraal dementerenden intramuraal totaal totaal (Bron: Horizonline ; cijfers afgerond) Bij profiel twee moet de kanttekening geplaatst worden dat de meeste geschikte woningen scheef bewoond worden (door bewoners zonder mobiliteitsbeperkingen). Er zijn geen exacte cijfers bekend over hoeveel woningen scheef worden bewoond. Voorsorterend op toename van het aantal senioren met een fysieke beperking en in verband met de scheefheid is de inschatting dat er de komende jaren ongeveer tussen de 60 en 90 nultreden woningen nodig zijn. Tevens is geconstateerd dat Meckama State ongeveer 75 intramurale en 50 extramurale plaatsen (verzorgd wonen) telt. Daarmee voorziet deze instelling in 75% van de behoefte aan intramuraal wonen en 45% van de behoefte aan verzorgd wonen. Aangezien in de gemeente Kollumerland c.a. geen andere aanbieders actief zijn, kan worden gesteld dat er een huidig tekort bestaat aan 25 eenheden intramuraal en 60 eenheden verzorgd wonen. Deze veronderstelling heeft nog bevestiging van Meckama State nodig en zal de komende beleidsperiode in overleg met Meckama State en de corporaties worden uitgewerkt in samenhang met het algemene beleid voor wonen, welzijn en zorg. De extramuralisering en de toenemende vraag naar (ouderen-) zorg vergen een transformatie van de woningvoorraad, in die dorpen en wijken waar de zorg beschikbaar zal zijn en blijven. Hier zal nader beleid voor moeten worden ontwikkeld. Visie op wonen, welzijn en zorg in de dorpen Zoals in de paragraaf Leefbaarheid al is aangegeven, heeft de gemeente een (concept)visie over leefbaarheid opgesteld Het doel is uiteindelijk het realiseren van een voorzieningenniveau dat past bij de grootte en functie van de betreffende kernen. In het kader van het Sociaal Economisch Masterplan (sociaal spoor) wordt samen met andere gemeenten, woningcorporaties, zorggroepen en welzijnsinstellingen gewerkt aan het op elkaar afstemmen van de voorzieningen in Noord-Oost Fryslân. De partijen zoeken naar samenvallende ambities en agenda s om gezamenlijk tot stand te brengen waar dat op eigen slagkracht nooit had gekund. De uitdaging voor Kollumerland c.a. is om een woonsituatie en woonomgeving te creëren die positief bijdraagt aan de leefkwaliteit van senioren. Insteek daarbij is dat er in de kernen verspreid voldoende geschikte wo- 38

39 ningen komen voor senioren die geen of weinig zorg nodig hebben (profiel 1 en 2). Een deel van deze behoefte zal opgevangen moeten worden in de bestaande woningvoorraad. De bestaande voorraad is hiervoor echter niet geschikt. Om in de toekomst voldoende geschikte seniorenwoningen beschikbaar te hebben zal transformatie, herstructurering of soms nieuwbouw nodig zijn. Hier ligt een belangrijke opgave voor woningcorporaties. De gemeente wil hierover in het woonakkoord met de corporaties dan ook heldere afspraken maken. Ook zullen particuliere woningeigenaren worden gestimuleerd hun woning geschikt te maken voor bewoning op hogere leeftijd. Het huidige Wmo-verstrekkingsbeleid biedt al mogelijkheden voor eigenaren kosten gecompenseerd te krijgen op het moment dat een woningaanpassing medisch noodzakelijk is. Kollumerland c.a. wil echter bevorderen dat ook bij aankoop, en plannen voor bouw of verbouw, de woningeigenaar rekening houdt met een toekomstige zorgbehoefte en een wens zo lang mogelijk in de woning te blijven wonen. Een goede informatievoorziening richting de particuliere woningeigenaren is hierbij essentieel. Gebruik maken van financiële stimuleringsregelingen kan hierbij nuttig zijn. In het zorglandschap van de regio en de gemeente is een hiërarchische structuur te zien. De voorzieningen in Kollum staan boven de voorzieningen in de kleinere dorpen. Maar boven Kollum staan weer de zorgvoorzieningen van Dokkum, Drachten, Leeuwarden, enzovoort. Het zwaartepunt voor de intramurale- en extramurale zorg zal in Kollum liggen. Voorgesteld wordt om de totale opgave aan intramurale plaatsen en een deel van de extramurale plaatsen op te vangen in de woonservicezone in Kollum. De kleinere kernen worden zoveel mogelijk vanuit de grotere kernen bediend. Woonservicezone Kollum In 2004 zijn de gemeente Kollumerland c.a., WoonFriesland, Thús wonen en Zorgcentrum Meckama State gestart met de ontwikkeling van de Woonservicezone Kollum. Het gebied is begrensd door de Voorstraat, Kerstraat, Tsjerk Hiddesstraat, Tochmalaan en Mr. Andreaestraat. Het doel van de samenwerking van genoemde partijen is het woon- en leefklimaat in Kollum en de omliggende dorpen te verbeteren door concentratie van zorg-, onderwijs-, welzijns-, en culturele voorzieningen. De afgelopen jaren is de renovatie en uitbreiding van Meckama State, de bouw van een zwemcentrum, een praktijk voor verloskundigen en de bouw van het tandartsencentrum met appartementen gerealiseerd. In 2011/2012 zal door Thús wonen een woonzorgcomplex met 18 appartementen voor senioren met (toekomstige) zorgbehoefte worden gerealiseerd in het gebied. Behalve deze zorgwoningen zijn er plannen voor een appartementengebouw met openbare voorzieningen op de begane grond en een Kindcentrum. Afhankelijk van de resultaten van het haalbaarheidsonderzoek wordt de omvang van het Kindcentrum bepaald. Bij kindgerelateerde voorzieningen wordt onder meer gedacht aan kinderopvang, peuterspeelzaal, consultatiebureau, Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG) en welzijnswerk. Voor de inrichting van de openbare ruimte is een visie ontwikkeld, uitgaande van het principe healing environment. Uitgangspunt is dat de openbare ruimte zo wordt vormgegeven dat deze positief bijdraagt aan het gevoel van welbevinden van de gebruikers (zowel senioren als jongeren). De daadwerkelijke herinrichting van de openbare ruimte zal de komende jaren naar verwachting gefaseerd worden uitgevoerd. Woonplan Kollumerland c.a. 39

40 De haalbaarheid van de totale invulling van de woonservicezone zal voor een belangrijk deel afhangen van de mogelijkheden om woningen in de zone te realiseren. Het aantal te realiseren (zorg) woningen hangt nauw samen met de behoefte. Samen met de zorgpartijen en woningcorporaties wil de gemeente Kollumerland c.a. de huidige en toekomstige behoefte aan intramurale- en extramurale plaatsen nader uitwerken, vaststellen en invullen. In het woonprogramma zijn de woningbouwplannen in de woonservicezone tot en met 2016 opgenomen. Concreet betekent dit: Senioren zo lang mogelijk zelfstandig laten wonen, bij voorkeur in hun eigen omgeving (eigen dorp). Het aantal senioren met enige vorm van beperking zal tussen 2010 en 2020 toenemen met 30%. Behoefte aan geschikte woningen voor mensen met mobiliteitsbeper- kingen neemt naar inschatting tussen 2010 en 2020 toe met 60 tot 90 woningen. De komende jaren door transformatie, herstructurering en nieuwbouw voldoende geschikte woningen realiseren voor senioren die geen of weinig zorg nodig hebben (profiel 1 en 2). Hierover heldere afspraken maken met corporaties. Particuliere woningeigenaren stimuleren hun woning geschikt te ma- ken voor bewoning op oudere leeftijd. Het zwaartepunt voor de intramurale- en extramurale ligt in Kollum. De totale opgave aan intramurale plaatsen en een deel van de extramurale plaatsen opvangen in de woonservicezone in Kollum. Thús Wonen realiseert in 2011/2012 in de woonservicezone een woonzorgcomplex met 18 appartementen voor senioren met een (toekomstige) zorgbehoefte. Haalbaarheid van de totale invulling van de woonservicezone hangt voor een belangrijk deel af van de mogelijkheden om woningen in de zone te realiseren. Samen met zorgpartijen en woningcorporaties de huidige en toekom- stige behoefte aan intramurale- en extramurale plaatsen nader uitwerken, vaststellen en invullen. Keuzes ten aanzien van het voorzieningenniveau van de kernen wor- den nader uitgewerkt in de Visie Leefbaarheid 40

41 5.5. Woonwensen centraal Het doel van het woonbeleid is het realiseren van een aantrekkelijke woon- en leefomgeving voor alle huidige en toekomstige inwoners van Kollumerland c.a. Naast speciale aandacht voor een aantal doelgroepen wil de gemeente dit bereiken door de woonwensen van de klant centraal te stellen. Dit wil de gemeente doen door de klant zoveel als mogelijk te betrekken bij de planvorming en realisatie. Op deze manier worden de woonwensen het beste vertaald in de uiteindelijke woon- en leefomgeving Doelgroepen Binnen haar woonbeleid heeft de gemeente speciale aandacht voor de volgende doelgroepen: Starters; Huishoudens met kinderen; Aandachtsgroep; Senioren. Starters Uit het Wobof blijkt dat ongeveer een kwart van de verhuisde huishoudens tussen 2003 en 2007 starter is. In dit woonwensenonderzoek is een starter: Een huishouden dat na verhuizing hoofdbewoner is van een woning en ofwel: nieuw gevormd is (door huwelijk, samenwonen, scheiding, zelfstandig wonen); geïmmigreerd is; de vorige woning niet leeg achterlaat; uit een wooneenheid verhuisd is. Het is lastig om de starter op de woningmarkt te bedienen. De ambitie van de starters met betrekking tot de woonwensen en woonkwaliteit ligt hoog. In Kollumerland c.a. wil maar liefst 52% van de starters een woning kopen en 18% wil het liefst kopen maar ook wel huren. Van de starters zoekt het merendeel dat wil huren (26%) een goedkope huurwoning (tot 339). Het deel van de starters dat wil kopen zoekt het vooral in het segment tot of het deel tot , respectievelijk 28% en 17%. In Kollumerland c.a. wordt de komende jaren veel geïnvesteerd in voldoende betaalbare en kwalitatief goede huurwoningen voor starters door onder andere de herstructurering van Kollum-Zuid. Ook de koopstarter wordt goed bediend. Gelet op de relatief jonge samenstelling van de bevolking is het wel van belang dat er voldoende aanbod blijft voor de koopstarters. De komende jaren wil de gemeente daarom streven naar het op gang brengen van de doorstroming in het betaalbare koopsegment. De gemeente wil dit doen door het realiseren van seniorenwoningen en levensloopbestendige woningen in het betaalbare segment. De verwachting is dat hierdoor nog meer betaalbare koopwoningen voor starters op de woningmarkt komen. Naast het bevorderen van de doorstroming wil de gemeente Kollumerland c.a. inspelen op de vraag van jongeren naar betaalbare nieuwbouwwoningen. De gemeente heeft het voornemen om duurzame, energiezuinige twee-onder-een kap woningen te realiseren voor starters, waarbij zal worden gestreefd naar een situatie die zo dicht mogelijk komt bij de ambitie van energieneutraal bouwen. Woonplan Kollumerland c.a. 41

42 Huishoudens met kinderen Kollumerland c.a. heeft een nog relatief jonge bevolking ten opzichte van de rest van Noordoost Friesland en daardoor maken (jonge)gezinnen nog steeds een substantieel deel uit van de woningmarkt. Voor de leefbaarheid en de voorzieningen in de dorpen is het belangrijk dat deze gezinnen in het dorp en/of de gemeente blijven wonen. Om deze doelgroep te behouden en te faciliteren dient niet alleen de bestaande woningvoorraad de komende jaren te worden aangepast maar dient ook voor deze doelgroep de doorstroming te worden bevorderd. De gemeente verwacht dat door senioren te verleiden om een nieuwe stap te maken in hun wooncarrière eveneens de doorstroming wordt bevorderd ten behoeve van deze huishoudens. Aandachtsgroep De gemeente Kollumerland c.a. kent relatief veel huishoudens met een laag inkomen. Met betrekking tot de passende huisvesting in relatie tot het inkomen van de aandachtsgroep doen er zich in de gemeente Kollumerland geen grote problemen voor. Van de aandachtsgroep is 56% van de huishoudens alleenstaand. De prognoses laten echter zien dat het aandeel alleenstaanden en één ouder gezinnen de komende jaren nog verder zal toenemen waardoor de druk op de huurmarkt mogelijk wordt vergroot. De gemeente Kollumerland c.a. wil daarom met de woningcorporaties afspraken maken over de handhaving van het aandeel huurwoningen en over het streven naar zo laag mogelijke woonlasten voor deze groep, waarbij onder woonlasten niet alleen de huur gerekend wordt, maar ook energielasten, heffingen en gemeentelijke lasten. Ook voor alleenstaanden met een laag inkomen moet een huurwoning bereikbaar blijven. Wij verwachten dat door een beleid gericht op verlaging van het energieverbruik in de bestaande bouw (huursector en particulier) de woonlasten voor deze groep verder omlaag te kunnen brengen. Senioren Het woonbeleid van de gemeente Kollumerland c.a. gericht op senioren is gericht op wonen in combinatie met welzijn en zorg. In het voorgaande hoofdstuk is hieraan aandacht geschonken. Huisvesten statushouders De gemeenten zijn op grond van artikel 60b van de Huisvestingswet en de Zorgwet verplicht om huisvesting te bieden aan vergunning- en statushouders. Inmiddels is er in de loop van de jaren een behoorlijke achterstand ontstaan (36 statushouders moeten nog gehuisvest worden). Niet alleen in de gemeente Kollumerland c.a., maar ook in de overige gemeenten in Noordoost Friesland. Door allerlei oorzaken is het in de regio erg moeilijk om aan de taakstelling te voldoen. Eén van de belangrijkste redenen van de achterstand in de taakstelling is dat het wonen in deze regio bij de statushouders niet direct de voorkeur heeft. Eind 2010 hebben de gemeenten Achtkarspelen, Dantumadiel, Dongeradeel, Tytsjerksteradiel en Kollumerland c.a. besloten om meer samen te werken op het gebied van de huisvesting van statushouders en gezamenlijk de achterstand in de taakstelling aan te pakken. Om meer statushouders te huisvesten zijn meer woningen nodig. Met de betrokken woningbouwverenigingen is hierover reeds overleg geweest. In de gemeente Kollumerland c.a. gaat het om Thús Wonen. Thús Wonen heeft toegezegd hun medewerking te willen verlenen aan de invulling van de taakstelling. Dit betekent dat geprobeerd wordt 3 woningen per maand beschikbaar te stellen voor statushouders. Het gaat dan om woningen in Kollum en Kollumerzwaag. 42

43 5.5.2 Consument gericht ontwikkelen en bouwen Kollumerland c.a. wil samen met haar inwoners werken aan een prettige woonomgeving waar het groen, veilig, leefbaar en gezond wonen is en blijft naar de toekomst toe. De opgave is dan ook om de zeggenschap van de inwoners over de woning en de woonomgeving te vergroten. Zeggenschap gaat echter verder dan inspraak. Er moet een stap worden gezet van de inwoner als woonconsument naar de inwoner als woonproducent. Dit begint bij zeggenschap over vormgeving, inrichting en beheer van de woning en de woonomgeving. De gemeente Kollumerland heeft als speerpunt het vergroten van de zeggenschap van woonconsumenten (zowel huurders als eigenaren) op de realisatie van woningen en inrichting van de woonomgeving. Door meer te streven naar particulier en collectief opdrachtgeverschap wil de gemeente bereiken dat de woonconsumenten beter en in een vroeger stadium invulling kunnen geven aan hun woonwensen. Ook door consumentgerichte projectontwikkeling en het betrekken van de inwoners bij de planvormingfase in een zo vroeg mogelijk stadium wil de gemeente de invloed van de woonconsument vergroten zodat de woonwensen beter worden vertaald in de uiteindelijke woning. Zelfbouw Binnen de gemeente Kollumerland c.a. is met name het traditionele particuliere opdrachtgeverschap een belangrijk marktsegment. Ook uit gevoerde gesprekken met de dorpen blijkt dat er (met name onder jongeren) behoeft is aan zelfbouw. Bij deze vorm is de bouwer eigenaar van de grond en toekomstig bewoner. Er zijn diverse redenen waarom zelfbouw interessant is en moet worden gestimuleerd binnen de gemeente Kollumerland c.a. Met zelfbouw kan de invloed van de bewoner op zijn woning worden versterkt. Het biedt de bewoner de mogelijkheid om persoonlijke woonvoorkeuren te realiseren. Zelfbouw biedt mogelijkheden om goedkoper of groter te wonen. Bij zelfbouw kan de gebruikelijke winstopslag van projectontwikkelaars in eigen zak worden gestoken. Daarnaast zijn met zelfbouw ook arbeidskosten te besparen. Wijken en buurten waar het principe van zelfbouw is doorgevoerd bie- den veelal een grotere variatie in architectuur. Bij zelfbouw wordt vaak gedacht aan de ontwikkeling van woningen op een uitbreidingslocatie, deze gedachte is niet juist. Zelfbouw kan ook aan de orde zijn in een bestaande woonomgeving zoals transformatie-, herstructurerings- of inbreidingsgebieden. De komende jaren wil de gemeente Kollumerland c.a. woonconsumenten die zelf een woning willen bouwen faciliteren door het uitgeven van meer vrije bouwkavels. Dit zijn kavels bestemd voor particulieren (één of meerdere particulieren gezamenlijk) die samen met een door hen zelf gekozen architect/aannemer een woning ontwikkelen en realiseren. Uiteraard met inachtneming van de voorschriften uit het bestemmingsplan, eventueel beeldkwaliteitplan en de koopovereenkomst. Figuur 4.5 Zeggenschap Woonplan Kollumerland c.a. 43

44 In het woonprogramma zal de gemeente concreet aangeven hoeveel vrije kavels voor zelfbouw beschikbaar komen. Daarnaast wil de gemeente woonconsumenten die zelf een woning willen bouwen stimuleren en faciliteren om deze wens te realiseren in de bestaande woonomgeving. Concreet betekent dit: Huurstarters worden goed bediend o.a. door de herstructurering van Kollum-Zuid. Koopstarter wordt eveneens goed bediend. Om voldoende aanbod van betaalbare woningen te houden wil de gemeente de komende jaren de doorstroming bevorderen in het betaalbare segment door het realiseren van seniorenwoningen en levensloopbestendige woningen. De gemeente wil tegemoet komen aan de vraag van de koopstarter naar betaalbare nieuwbouwwoningen door bij voorkeur energieneutrale woningen te realiseren. Bedienen van (jonge) gezinnen met kinderen door aanpassen bestaande woningvoorraad en bevorderen doorstroming. Om betaalbare huisvesting te waarborgen voor de aandachtsgroep wil de gemeente afspraken maken met de woningcorporaties over het aandeel huurwoningen en over de reductie van woonlasten door het energieverbruik in de bestaande woningen te reduceren. Door meer te streven naar particulier en collectief opdrachtgeverschap en consumentgerichte projectontwikkeling wil de gemeente bereiken dat de woonconsumenten beter en in een vroeger stadium invulling kunnen geven aan hun woonwensen. Zelfbouw stimuleren binnen eigen gemeente en dit faciliteren door het uitgeven van meer vrije bouwkavels Kwaliteit en duurzaamheid Woonomgeving De gemeente streeft er naar om ook de woonomgeving up to date te houden. Hiertoe voert zij regulier onderhoud uit. Daar waar ingrepen plaats vinden in de woningvoorraad zal echter worden nagegaan of de kwaliteit van de woonomgeving voldoende aansluit bij de voorgestane vernieuwing van de woningen. In het woonprogramma dat is ontwikkeld als onderdeel van dit woonplan zijn zogenaamde aandachtsgebieden opgenomen. Dit zijn veelal gebieden rond te herstructureren locaties. In samenhang met het strategisch voorraadbeleid van de corporaties zal nagegaan moeten worden of verbetering van de woonomgeving hier ook noodzakelijk is. Dit zal plaatsvinden in het kader van het nog op te stellen woonakkoord. Hierbij zal een verbetering van de woonomgeving volgens duurzame principes als leidraad worden gehanteerd. Ruimtelijke kwaliteit Bij het ontwikkelen van nieuwe locaties zal daarom aandacht worden besteed aan de ruimtelijke kwaliteit door bijvoorbeeld het optimaal gebruik maken van locatiespecifieke kenmerken en de inpassing van landschappelijke elementen. In nieuwe bestemmingsplannen zal daarnaast zoveel mogelijk met beeldkwaliteitplannen worden gewerkt. Hierin wordt geformuleerd aan welke kwaliteitseisen de bebouwing en de openbare ruimte moeten voldoen. De woningtypen die zullen worden gerealiseerd zullen moeten aansluiten bij het landelijk karakter van de gemeente. Het door de gemeente geformuleerde welstandsbeleid draagt hieraan bij. 44

45 Daarnaast heeft de gemeenteraad in mei 2010 een notitie aangenomen met betrekking tot het beheer van de openbare ruimte in de periode De notitie vormt de aanzet om te komen tot een integraal locatiegericht beheer van de openbare ruimte (IBOR) met aandacht voor ecologie, duurzaamheid en particulier initiatief. Hierbij wordt een twee sporenbeleid gehanteerd. Er wordt aandacht besteedt aan zowel preventief als curatief onderhoud. Ten aanzien van het preventief onderhoud is afgesproken dat in ieder nieuw plan (nieuw, zowel als bij renovatie) aangegeven wordt welke gevolgen het ontwerp voor het beheer van de openbare ruimte met zich meebrengt. Door een bewuste materiaal keuze, beheervriendelijke inrichting en achterwege laten van onnodige verhardingen kan een onderhoudsarme en duurzame ruimte worden gecreëerd. Door hergebruik van materialen en duurzame materiaal keuzes zal de belasting voor mens en milieu zo laag mogelijk worden gehouden. Door aan te sluiten bij onderhoudscycli kan daarnaast voorkomen worden dat preventieve maatregelen onnodig extra geld gaan kosten. Het beheer wordt locatiegericht, zodat ingespeeld kan worden op de plaatselijke omstandigheden. Hierdoor zal niet in ieder gebied en bij iedere gebiedscategorie dezelfde aanpak en hetzelfde kwaliteitsniveau worden nagestreefd. Dit voorkomt verspilling van middelen en energie. Bij het curatief onderhoud zal gebruik worden gemaakt van de selectiecriteria voor het beheer van de openbare ruimte, zoals die door Agentschap NL (voorheen Senter Novem) zijn opgesteld. Aan de hand van deze criteria zullen materieel en middelen worden aangeschaft en gebruikt zodat ook hier een duurzaam beheer van de openbare ruimte wordt nagestreefd. Tot slot zal bij het onderhoud van de groenvoorzieningen gekeken worden welke rol de ecologie kan spelen bij zowel de aanleg, als het onderhoud van de groenvoorzieningen. Ook hier zal bij het onderhoud rekening worden gehouden met de duurzaamheidcriteria zoals die door Agentschap NL zijn omschreven. Woonlasten Het uitgangspunt van het gemeentelijk woningbouwbeleid is, dat de woonlasten waar mogelijkmoeten worden beperkt door de energievraag van woningen te beperken. De gemeenteraad heeft in 2007 een energievisie vastgesteld op basis waarvan de afgelopen jaren al zeer duurzame woningbouwprojecten zijn gerealiseerd die bijdragen aan het beperken van de energievraag. Waar mogelijk werkt de gemeente hierbij samen marktpartijen, waaronder de corporaties. Een mooi voorbeeld van deze samenwerking is het herstructureringsproject in Kollum-Zuidoost. Hier worden de komende jaren zeer energiezuinige woningen gebouwd door de woningcorporatie Thús wonen. Het gemeentelijk duurzaamheidbeleid binnen de woningbouw sluit aan bij de uitgangspunten van het Energieakkoord Noord-Nederland. Door de energieprestatie van woningen samen op te pakken met de corporaties kan de gemeente zorgen voor een betaalbare woningvoorraad en beheersbare woonlasten. Tevens zal de gemeente meer inzetten op voorlichting en stimulering van de verbetering van de bestaande woningvoorraad. De gemeente wil samen met de markt een stimulerende rol vervullen om burgers te stimuleren zelf meer actief te worden. Particulieren / Eigenaar-bewoners zijn daarmee zelf aan zet. Het Platform Wonen zal de komende jaren hiervoor ook als instrument ten behoeve van voorlichting en stimulering worden ingezet. Hierdoor is binnen de gemeente een breed draagvlak aanwezig voor het beperken van het energieverbruik en woonlasten. Woonplan Kollumerland c.a. 45

46 Duurzaamheid Duurzame ontwikkelingen kunnen de kwaliteit van de woningen en de woonomgeving vergroten. Naast energie- en waterbesparing gaat het bij duurzaam wonen om het materiaalgebruik, voorkomen/scheiden van afval en de kwaliteit van het binnenmilieu. Maar duurzaam wonen is meer, het betekent ook generatiebestendig bouwen. Het is investeren in de toekomst. Duurzaam wonen is net zo comfortabel als het traditionele wonen, het levert direct voordeel op voor de gezondheid van de inwoners en financieel is het ook nog eens zeer aantrekkelijk. De gemeente Kollumerland c.a. heeft duurzaamheid hoog in het vaandel staan. Eind 2004 heeft de gemeenteraad van Kollumerland c.a. haar visie voor Duurzaam Omgeven vastgesteld. Het werkboek Duurzaam Omgeven gaat in op welke wijze de gemeente zich inzet voor duurzaam bouwen, inrichten en beheren van de gebouwde omgeving. Het beleid richt zich op het bevorderen van een gezonde omgeving om in te wonen en werken, met zo min mogelijk milieuschade en een maximale bijdrage aan de locale (bouw)economie. De centrale thema s zijn: energie, water, materialen, groen, leefomgeving (inclusief binnenmilieu), mobiliteit. De Raad heeft in 2007 haar ambitieniveau van het thema Energie aangescherpt met het vaststellen van het rapport Energieneutraal als Standaard. Hierin is de intentie uitgesproken om ervoor te zorgen dat in 2020 de gemeente energieneutraal is. Om als gemeente energieneutraal te worden, is een grote inzet van alle partijen die actief zijn op de woningmarkt nodig. Binnen de woningsector is het van belang dat in de bestaande woningvoorraad zoveel mogelijk energiebesparende maatregelen worden getroffen. Bij de realisatie van nieuwbouw wil de gemeente ernaar streven dat energieneutraliteit de standaard wordt. Dat energieneutraliteit kan worden gerealiseerd blijkt uit de oplevering van de twee Wêrom Wenningen aan de Wirden in Kollum. De gemeentelijk Kollumerland c.a. heeft haar ambities voor nieuwbouw en de bestaande woningvoorraad vastgelegd in de Energievisie. In 2010 is de energievisie bijgesteld. De gemeente streeft niet langer meer naar energieneutraliteit, maar naar klimaatneutraliteit. Dat betekent dat de Gemeente Kollumerland c.a. over haar eigen gemeentegrenzen durft te kijken voor de meest efficiënte duurzame wijze van energieopwekking. De gemeentelijk Kollumerland c.a. heeft haar ambities voor nieuwbouw en de bestaande woningvoorraad vastgelegd in de Energievisie. Nieuwbouw Bij alle projectmatige nieuwbouw streeft de gemeente Kollumerland c.a. naar energieneutraal bouwen. Hiermee wordt aangesloten op het Energie Akkoord Noord-Nederland (EANN). Bij elke nieuwe ontwikkeling wordt standaard een visiedocument opgesteld. Hierin wordt de visie ten behoeve van een locatieontwikkeling uitgewerkt, rekening houdend met bestaand beleid, het draagvlak bij betrokken partijen, de randvoorwaarden van de locatie en de financiële en technische mogelijkheden. De visie wordt in een volgende fase vertaald in een duurzaam Programma van Eisen. Om energieneutraal bouwen te stimuleren wil de gemeente een regeling ontwerpen waardoor meer duurzame maatregelen worden getroffen bij nieuwbouwwoningen. Bestaande woningvoorraad In de bestaande woningvoorraad willen we zoveel mogelijk energiebesparende maatregelen treffen. Dit past in ons streven naar een klimaatneutrale gemeente maar ook in het streven om voor onze inwoners de woonlasten zo laag mogelijk te houden. 46

47 De gemeente wil in samenwerking met woningcorporatie Thús Wonen bij herstructureringsprojecten de energetische kwaliteit van de bestaande huurwoningvoorraad verbeteren. Daarbij is het streven om de huurwoningen en gebouwen op het niveau te brengen van energielabel B of een verbetering met twee labelsprongen te realiseren. Bij de herstructurering Kollum Zuid is één van de doelen om de herstructurering zo duurzaam mogelijk vorm te geven. Binnen de bestaande voorraad wil de gemeente de komende jaren de eigenwoningbezitter stimuleren om hun woning mogelijk energiezuiniger en levensloopbestendiger te maken. Het energiezuiniger en levensloopbestendig maken van woningen is belangrijk voor het terugdringen van de vraag naar energie, de beheersbaarheid van energielasten en het verhogen van het wooncomfort. Het beleid van de gemeente is erop gericht waar mogelijk gebruik te maken vande subsidieregelingen voor het energiezuinig en levensloopbestendig maken van de bestaande woningvoorraad. Concreet betekent dit: Gemeente heeft de ambitie in 2020 klimaatneutraal te zijn. Zij wil dit onder andere bereiken door: binnen de bestaande woningvoorraad zoveel mogelijk energie- besparende maatregelen te treffen. bij nieuwbouw te streven naar energieneutraliteit als stan- daard. De gemeente wil de komende jaren de eigenwoningbezitter stimuleren om hun woning energiezuiniger en levensloopbestendiger te maken. Stimuleren door middel van voorlichting en promotie van (externe) subsidieregelingen. Met de woningcorporaties afspraken maken over het terug- brengen van de woningen naar energielabel B of een verbetering met twee labelsprongen. De gemeente Kollumerland c.a. heeft in 2009 samen met de Provincie Fryslân een stimuleringsregeling opgezet voor eigenaren van woningen met een maximale WOZ-waarde van Deze regeling is ingegaan op 1 april 2009 en eind december 2010 beëindigd. In het kader van het Energieakkoord Noord-Nederland wordt op (inter)provinciaal niveau gewerkt aan het woningen plan. De gemeente stimuleert inwoners gebruik te maken van Subsidieregelingen van provincie, Agentschap NL en andere partijen. Hierbij wordt gebruik gemaakt van de lokale media in dit kader door de inwoners te informeren via de gemeentelijke rubriek in het Nieuwsblad van Noordoost Friesland, de gemeentelijke website et cetera. Woonplan Kollumerland c.a. 47

48 48

49 6 Uitvoering woonbeleid 6.1. Regionale afstemming De regio wil nauw samenwerken in de uitvoering van het woonbeleid om ongewenste concurrentie te voorkomen en om de diversiteit van het regionale woningaanbod te vergroten. Zij zal dit doen door regionale afstemming van de woningbouwprogramma s. Door middel van monitoring van de gemeentelijke woonprogramma s zal afstemming plaatsvinden. De provincie Fryslân werkt aan een monitoringsinstrument. Op basis hiervan zal de regio beoordelen in hoeverre dit instrument voldoet aan de regionale behoefte, en nadere uitwerking noodzakelijk is Uitvoering woonbeleid Bij de uitwerking van het woonbeleid spelen externe partners zoals de corporaties en het Platform Wonen een belangrijke rol. Het is belangrijk dat er een zo groot mogelijk draagvlak is voor het geformuleerde woonbeleid. Het in dit plan geformuleerde beleid is dan ook tot stand gekomen in samenwerking met de corporaties Thús Wonen en WoonFriesland als belangrijke partners voor de sociale woningbouw binnen de gemeente. Naast afstemming over het beleid is ook het woonprogramma binnen het woonplan afgestemd tussen gemeente en corporaties. Regelmatig overleggen gemeente en corporaties over de actuele stand van zaken en houden op deze wijze de vinger aan de pols. Het Platform Wonen is in 2001 opgericht en heeft als doel de ontwikkelingen op het gebied van wonen in de gemeente Kollumerland c.a. te monitoren, te analyseren en te stimuleren. Het Platform Wonen heeft dan ook een belangrijke functie als brede klankbordgroep voor het woonbeleid en bij de uitvoering van het beleid in concrete projecten. Monitoring van de marktontwikkelingen is een permanente taak van het Platform. Daarnaast fungeert het Platform als uitvoerder van projecten in relatie tot woningbouw. Het kan gaan om bijv. het stimuleren van duurzaamheid, symposia over uiteenlopende onderwerpen op het gebied van het wonen, inloopmarkten over woningbouw, et cetera Monitoring In samenhang met de regionale woningbouwafspraken en de regionale afstemming is het ontwikkelen van een woningmarktmonitor van belang. De regio heeft afgesproken in overleg met de provincie te komen tot een uniform en goed bruikbaar monitoringssysteem. Het format hiervoor is bij de provincie in Fryslân in ontwikkeling, maar zal waar wenselijk door de regio naar behoefte worden aangevuld met extra informatie. Uitgangspunt is een uniform systeem, waarbij de onderlinge vergelijkbaarheid en bruikbaarheid voorop staat. Op basis van de uitkomsten van de monitoring kan het nodig zijn dat gemeenten hun plannen bijstellen, versnellen, temporiseren etc. Door tijdig te signaleren zijn er meer mogelijkheden om overschotten dan wel tekorten op de woningmarkt te voorkomen. Het is van belang om de woningmarkt zo soepel mogelijk te laten draaien zodat inwoners in de regio worden bediend en gehouden en zij niet de woning van hun gading buiten de regio gaan zoeken. Daarom is de regio er gebaat bij om ongewenste concurrentie te vermijden. Door samenwerking en afstemming en een gemeentegrensoverschrijdende, flexibele inzet van contingenten kan de regionale markt het beste worden bediend. Woonplan Kollumerland c.a. 49

50 50

51 Bijlage 1 Analyse van de woningmarkt in Kollumerland c.a. Woonplan Kollumerland c.a. 51

52 52

53 1 Analyse woningmarkt 1.1 Inleiding Voor het actualiseren van het woonplan in de gemeente Kollumerland c.a. is een marktanalyse gemaakt. Deze marktanalyse is een van de bouwstenen waarop het woonbeleid is geactualiseerd en vormgegeven. In dit hoofdstuk zal kort worden ingegaan op de resultaten van deze marktanalyse. De marktanalyse is samengesteld op basis van het rapport Woningmarktanalyse NOFA-gemeenten waarin een kwantitatieve analyse van de bevolkings- en huishoudensontwikkelingen van de door de provincie Fryslân beschikbaar gestelde prognoses zijn verwerkt en waarin de gegevens uit het Wobof 2007 zijn opgenomen. De prognoses geven een indicatie voor de gewenste omvang en samenstelling van de toekomstige woningvoorraad. Op basis van het Woningbehoefte Onderzoek Fryslân 2007 (Wobof 2007) worden uitspraken gedaan over de woonwensen van de huidige bevolking van Kollumerland c.a. 1.2 Omvang van de bevolking en de woningvoorraad De laatste jaren is sprake van geringe groei van de bevolking. Tussen 1998 en 2008 is de bevolking met 153 personen toegenomen. Over een periode van 10 jaar genomen is dat een zeer geringe groei. Loop der bevolking 1998 t/m 2008 gemeente Kollumerland c.a Woonplan Kollumerland c.a. 53

54 Bevolkingsgroei wordt voornamelijk veroorzaakt door natuurlijke aanwas (het saldo van geboorte en sterfte) en het migratiesaldo. Als we de natuurlijke aanwas ten opzichte van de migratie beschouwen dan vormt de migratie een belangrijke component in de groei van de bevolking. Het binnenlands migratiesaldo is in de laatste 10 jaar sterk negatief en veroorzaakt daardoor voor een belangrijk deel de afname van de groei van de bevolking. Het vertrek werd echter voor een deel gecompenseerd door de komst van buitenlandse migranten. Door de sluiting van het asielzoekers centrum in 2003 is deze compensatie echter grotendeels weggevallen. De woningvoorraad is sinds 1998 gemiddeld met zo n 46 woningen per jaar toegenomen. Met name vanaf 2001 is de productie wat teruggevallen mede onder invloed van een korte periode van laagconjunctuur. Gelet op de geringe groei van de omvang van de bevolking vangt de toename van de woningvoorraad vooral de groei van huishoudens op. 1.3 Samenstelling van de bevolking en woningvoorraad Toekomstige bevolkingsontwikkeling Als we de door de provincie Fryslân samengestelde prognoses beoordelen dan zien we dat voor Kollumerland c.a. tot 2020 nog groei van de bevolking wordt verwacht terwijl er voor de gehele regio een afname wordt verwacht. Bevolkingsomvang voorkeursvariant (LOG REG GEM) Noordoost Fryslân Gemeente % Achtkarspelen ,6% Dantumadiel ,3% Dongeradeel ,9% Kollumerland ,0% Totaal NOFA ,6% (Bron: provincie Fryslân) In tegenstelling tot het gemiddelde van Noordoost Friesland lijkt er in Kollumerland ook geen afname van het aantal huishoudens te verwachten. Alle prognoses laten tot 2030 een lichte groei van het aantal huishoudens zien. 54 Door sluiting van het asielzoekerscentrum is er echter enige vervuiling in de basisbestanden t.b.v. de samenstelling van de prognoses opgetreden omdat het niet mogelijk was een volledige correctie voor het asielzoekerscentrum uit te voeren. Met name de positief doorgerekende migratie zal hier debet aan zijn. Hierdoor zijn de huishoudensprognoses waarschijnlijk te positief m.a.w. er wordt een te hoge groei verwacht.

55 Huishoudens Kollumerland Dat de krimp in Kollumerland wat later inzet dan de andere gemeenten in Noordoost is overigens waarschijnlijk wel een reële verwachting omdat Kollumerland c.a. een relatief jonge bevolking heeft. Wel is de LOG REG GEM prognose (de voorkeursvariant van de provincie) goed te gebruiken om inzicht te krijgen in de ontwikkeling van de leeftijd en de samenstelling van de huishoudens. Hierbij kijken we vooral naar de ontwikkeling en niet naar de kwantitatieve prognoses. Op basis van deze prognoses kunnen we over de toekomstige ontwikkeling en samenstelling van de bevolking het volgende concluderen: Een lichte toename van de bevolkingsomvang wordt verwacht. Er zal in de periode tot 2020 nog sprake zijn van lichte huishoudensgroei. Vanwege de huidige jongere bevolking zal de krimp in Kollumerland later inzetten in Noordoost Fryslân. Kollumerland zal de komende 20 jaar verder vergrijzen. Kleinere huishoudens nemen toe, met name alleenstaanden en een oudergezinnen. GEM LOG-REG GEM LOG-REG Woonplan Kollumerland c.a. 55

56 Huishoudensprognose naar leeftijd LOG-REG GEM aantal huishoudens jaar jaar jaar 75 jaar en ouder jaren Prognose huishoudensamenstelling LOG-REG GEM 2500 Aantal huishoudens Alleenstaanden 1 Ouder gezinnen Samenwonend zonder kind Samenwonend met kind Overige huishouden Jaar 56

57 Woningvooraad In vergelijking met de afzonderlijke regio s en Fryslân als geheel valt Noordoost op als regio met relatief veel (half)vrijstaande koopwoningen. De regio geheel maar ook de gemeente Kollumerland c.a. heeft 43% vrijstaande koopwoningen terwijl het Friese gemiddelde vrijstaande koopwoningen op 29% ligt. Verder is opvallend dat er in Kollumerland zeer weinig koopappartementen aanwezig zijn. Ook in de huur zijn er zeer weinig flats met lift, in Kollumerland is dit slechts 1% van de totale voorraad terwijl het Friese gemiddelde 5% bedraagt. Woningvoorraad naar woningtype en eigendom Kollumerland Noordoost Fryslân eigendom/woonvorm huur tussen- hoekwoning 15% 23% 20% huur (half) vrijstaand 11% 7% 5% huur bebo 2% 2% 3% huur flat zonder lift 0% 0% 3% huur flat met lift 1% 1% 5% huur overig 0% 0% 1% HUUR TOTAAL 29% 33% 37% koop tussen- hoekwoning 10% 8% 15% koop 2 onder 1 kap 13% 12% 14% koop vrijstaand 43% 43% 29% koop appartement 1% 0% 2% koop overig 4% 4% 3% KOOP TOTAAL 71% 67% 63% totaal 100% 100% 100% woningvoorraad Kollumerland heeft een groot aandeel goedkope koopwoningen (< ) t.o.v. het gemiddelde in de regio. Dit betekent dat er voor koopstarters in principe in de bestaande voorraad een ruim aanbod goedkope koop aanwezig is. Woonplan Kollumerland c.a. 57

58 Huishoudens en woonsituatie Wanneer we huishoudens naar huidige samenstelling beschouwen dan valt op dat er nog steeds een groot deel van de huishoudens bestaat uit gezinnen. Circa 40% van de huishoudens bestaat in Kollumerland c.a. uit huishoudens met kinderen. In Friesland is dit gemiddeld 33%. Wel valt op dat in Kollumerland c.a. een groot deel van de huishoudens bestaat uit lagere inkomens. Veel alleenstaanden maken hier deel van uit. Zo n 56 % hiervan behoort tot de aandachtsgroep lagere inkomens. De lage inkomens zijn op dit moment verspreid over huur en koop gehuisvest, in een verhouding van 50% koop en 50% huur. Dit is niet gebruikelijk. Een verklaring hiervoor kan de verkoop van huurwoningen zijn, die in het verleden heeft plaatsgevonden en de waardeontwikkeling van de woningen in de laatste 15 à 20 jaar. Met betrekking tot de woonsituatie is overigens sprake van een traditioneel beeld. Gezinnen bevinden zich in de koopwoningen en alleenstaanden zijn meer op de huursector gericht. Daarnaast is het opvallend dat er in Kollumerland c.a. relatief veel senioren in een koopwoning wonen. 1.4 Woonsituatie en dynamiek op de woningmarkt Van de gerealiseerde verhuizingen blijkt ongeveer 25% starter te zijn en 75% doorstromer. Als we kijken naar de gerealiseerde verhuizingen dan valt op dat starters bijna evenveel huur- als koopwoningen betrekken, met een lichte voorkeur voor het laagste segment. Doorstromers betrekken bij voorkeur het betaalbare huursegment of de duurdere koop (> ). Doorstromers van elders betrekken vooral twee onder een kap of vrijstaande woningen met een voorkeur voor het segment vanaf of of meer. Kollumerland c.a. heeft overigens ook relatief veel doorstromers van buiten Fryslân aangetrokken. De gemeente heeft met 14% het hoogste aandeel van de regio Noordoost. Beschouwen we de redenen waarom wordt verhuisd dan valt op dat doorstromers in de huur vooral verhuizen vanwege overlast van andere bewoners. Van koop naar koop verhuist men vooral in verband met een grotere tuin of een groenere, landelijke omgeving. In Kollumerland c.a. wil 10 % van de huishoudens binnen 2 jaar verhuizen. Van de huishoudens geeft 22 % aan misschien te willen verhuizen. Van de verhuisgeneigde huishoudens geven zowel starters als doorstromers aan buiten de eigen gemeente te zoeken. Dit zijn relatief hoge percentages voor Kollumerland, 28 % van de doorstromers en 30% van de starters geeft dit aan. Van de verhuisgeneigde huishoudens wil 1/3 huren en 2/3 een woning kopen. Slechts 13% hiervan wil/kan van huur naar koop verhuizen. Er is een sterke voorkeur bij gezinnen met kinderen om te kopen maar ook onder jonge startende huishoudens. 58

59 Doorstromers De woningvraag van verhuisgeneigde huishoudens (doorstromers) naar type en prijs is vooral gericht op de betaalbare huur (24%) en op de koopsector vanaf (26%). Maar liefst 51 % van de verhuisgeneigde doorstromers wil een vrijstaande woning kopen. Slechts 10 % wil een 2 onder 1 kap koopwoning. Starters Van de verhuisgeneigde starters wil meer dan de helft een woning kopen. In Fryslân is dat gemiddeld ongeveer 1/3. In Kollumerland wil maar liefst 52% een woning kopen en 18 % wil het liefst kopen maar ook wel huren. Dit betekent dat het grootste deel van de starters een ruime voorkeur heeft voor kopen. Dit is maximaal 70%. Van de starters zoekt het merendeel dat wil huren (26%) een goedkope huurwoning (tot 339). Het deel van de starters dat wil kopen zoekt het vooral in het segment tot of het deel tot , respectievelijk 28% en 17%. Senioren Als we kijken naar de woonsituatie van senioren in Noordoost dan zien we dat senioren voornamelijk in de koopsector gehuisvest zijn. 68% van de huishoudens in de leeftijdscategorie jaar woont in de koopsector, van de 70-plussers is dat 45%. Van de huishoudens in de leeftijdscategorie jaar woont 32% in de koopsector dure koop (> ). Van de 70-plussers is dat nog maar 11 %. Onder senioren is sprake van een relatief grote verhuisgeneigdheid. De behoefte om te wonen in een seniorenwijk neemt ook toe naarmate de bevolking ouder is. De situatie in Kollumerland is hierbij vergelijkbaar met die van Noordoost en van Fryslân. Opvallend is dat ook de leeftijdscategorie jonger dan 55 jaar een zekere behoefte heeft aan het wonen in een seniorenwijk (ongeveer een kwart van de respondenten). De behoefte aan een woonservicegebied laat ongeveer hetzelfde patroon zien, al lijkt de behoefte aan een senioren wijk iets groter. Er lijkt aan het wonen in een seniorenwijk of woonservice gebied onder 55+ en 70+ een reële behoefte te bestaan. Woonplan Kollumerland c.a. 59

60 1.5 Recente informatie koopwoningenmarkt Op basis van een recent door de NVM-makelaars opgesteld omgevingsrapport over de gemeente Kollumerland c.a. hebben we inzicht in de meest recente ontwikkelingen op de koopwoningenmarkt en de invloed van de kredietcrisis op de markt 60 Bron: Omgevingsrapport Kollumerland en Nieuwkruisland, NVM september 2009 Duidelijk zichtbaar is een afname van de woningverkopen op basis van kadastrale gegevens in 2007 en Het aantal verkopen per woningtype komt tot stand op basis van NVM-cijfers. De cijfers illustreren vooral de verhoudingen qua verkopen tussen de woning-

61 typen. Duidelijk is dat het meest verkochte woningtype het vrijstaande type is, hetgeen overeenkomt met de informatie uit de marktanalyse. Ook is zichtbaar dat er onder invloed van de kredietcrisis vooral een terugval is in de verkoop van halfvrijstaande en vrijstaande woningen. Dit is niet verwonderlijk omdat deze type woningen het meest gevoelig zijn voor conjunctuurschommelingen en in het totale volume aan verkopen het grootste aandeel hebben. De woningprijzen in dit segment laten ook een daling zien. Vooral in het tweede halfjaar van 2008 zijn de prijzen in dit type gedaald. De appartementen laten al eerder een prijsdaling zien (2 e halfjaar 2007) In het tweede halfjaar van 2008 stijgt het verschil tussen vraag- en verkoopprijs. Woningen worden goedkoper van de hand gedaan. In dezelfde periode zien we ook de looptijden stijgen voor vrijwel alle woningtypen. Een ontwikkeling die we overal in Nederland zien onder invloed van de kredietcrisis. Bron: Omgevingsrapport Kollumerland en Nieuwkruisland, NVM september 2009 Woonplan Kollumerland c.a. 61

62 In het afgelopen jaar is de omvang van het aanbod landelijk gezien met meer dan 30% gegroeid. Deze trend is reeds zichtbaar vanaf 2003, maar is in het laatste jaar versterkt door de kredietcrisis. Ook in Kollumerland c.a. doet deze trend zich voor. Verhuizingen vanuit Kollumerland c.a. naar.. Bron: Omgevingsrapport Kollumerland en Nieuwkruisland, NVM september

63 Verhuizingen van Kollumerland c.a. vanuit.. Bron: Omgevingsrapport Kollumerland en Nieuwkruisland, NVM september 2009 De grafieken van de gerealiseerde verhuizingen komen uit een private bron, Wegener, en hebben betrekking op het eerste half jaar van Hieruit kunnen we concluderen dat het merendeel van de verhuizingen in Kollumerland c.a. plaatsvindt. In de regio Noordoost vindt ook een belangrijk deel een woning. Verder is de trek naar Leeuwarden zichtbaar. Naar verwachting veroorzaakt door jongeren voor studie en werk. Opvallend is wel dat vanuit de gemeente Zuidhorn vestiging plaatsvindt. Algemeen koopwoningenmarkt Over het geheel genomen bevestigen de NVM-gegevens grotendeels het beeld dat uit de marktanalyse naar voren is gekomen. Duidelijk zichtbaar zijn de gevolgen van de kredietcrisis die overigens gelden voor heel Nederland maar die voor Kollumerland c.a. een behoorlijk effect zullen hebben op het functioneren van de woningmarkt. Stagnatie van verkoop treedt met name op in de vrijstaande en tweeondereenkap-woningen. Dit is het segment dat oververtegenwoordigd is in Kollumerland c.a. en door stagnatie in de verkoop zal de doorstroming sterk achterblijven. Het valt dus te verwachten dat herstel van de woningmarkt nog enige tijd zal duren. Woonplan Kollumerland c.a. 63

64 Begrippenlijst: aandachtsgroep De groep huishoudens met een dusdanig laag inkomen dat zij niet op eigen kracht in hun huisvesting kunnen voorzien. Het gaat hierbij om éénpersoonshuishoudens met een netto maandinkomen van minder dan 1.200,- en meerpersoonshuishoudens met minder dan 1.600,- aan netto maandinkomsten. doorstromer Iemand die na een verhuizing de woning onbewoond achterlaat en zowel voor als na de verhuizing hoofdbewoner is. De verlaten woning komt vrij op de woningmarkt. starter Een huishouden dat na verhuizing hoofdbewoner is van een woning en ofwel: - nieuw gevormd is (door huwelijk, samenwonen, scheiding, zelfstandig wonen); - geïmmigreerd is; - de vorige woning niet leeg achterlaat; - uit een wooneenheid verhuisd is. verhuisgeneigdheid Dit zijn huishoudens die in het Wobof de vraag Verwacht u binnen niet al te lange tijd (bijvoorbeeld twee jaar) te gaan verhuizen? met ja of ja, misschien hebben beantwoord. vrije kavels Vrije kavels zijn kavels bestemd voor particulieren (één of meerdere particulieren gezamenlijk) die samen met een door hen zelf gekozen architect/aannemer, met inachtneming van de voorschriften uit het bestemmingsplan, eventueel beeldkwaliteitplan en de koopovereenkomst, een woning ontwikkelen en realiseren. aandachtsgroep De groep huishoudens met een dusdanig laag inkomen dat zij niet op eigen kracht in hun huisvesting kunnen voorzien. Het gaat hierbij om éénpersoonshuishoudens met een netto maandinkomen van minder dan 1.200,- en meerpersoonshuishoudens met minder dan 1.600,- aan netto maandinkomsten. 64

65 doorstromer Iemand die na een verhuizing de woning onbewoond achterlaat en zowel voor als na de verhuizing hoofdbewoner is. De verlaten woning komt vrij op de woningmarkt. starter Een huishouden dat na verhuizing hoofdbewoner is van een woning en ofwel: - nieuw gevormd is (door huwelijk, samenwonen, scheiding, zelfstandig wonen); - geïmmigreerd is; - de vorige woning niet leeg achterlaat; - uit een wooneenheid verhuisd is. verhuisgeneigdheid Dit zijn huishoudens die in het Wobof de vraag Verwacht u binnen niet al te lange tijd (bijvoorbeeld twee jaar) te gaan verhuizen? met ja of ja, misschien hebben beantwoord. Woonplan Kollumerland c.a. 65

66 66

67 Bijlage 2 Verslagen overlegronde wethouder Visser met de besturen van plaatselijke belangen Overlegronde wethouder Visser met de besturen van plaatselijke belangen met betrekking tot het thema wonen ten behoeve van het opstellen van het woonplan/ woonakkoord Woonplan Kollumerland c.a. 67

68 Voorwoord Aan de Verenigingen van Dorpsbelangen en Plaatselijk Belang In de maand augustus 2009 heb ik gesprekken met u gevoerd over het thema wonen. Dit om een beeld te krijgen wat uw kijk is op wonen in onze gemeente. Deze informatie hebben wij voor u gebundeld in dit boekwerkje om zo een totaalbeeld te geven van uw inbreng. De door u aangeleverde informatie wordt gebruikt als input voor de actualisering van het woonplan Naast leefbaarheid in de dorpen zijn uit de gevoerde gesprekken vooral de volgende hoofdpunten naar voren gekomen: aandacht voor starters en senioren; voldoende mogelijkheden voor zelfbouw en vrije kavels; prioriteit uitvoering van bestaande plannen; verschuiving focus van uitbreiding naar inbreiding. Wij verwachten in het eerste kwartaal van 2010 het resultaat van uw inbreng bij de totstandkoming van het nieuwe woonplan, aan u te kunnen terugkoppelen. U zult begin 2010 nader worden geïnformeerd hoe en wanneer dit zal plaatsvinden. Met vriendelijke groet, 1 Hilbrand Visser, wethouder VROM. 68

69 Verslagen: 17 augustus 2009: Plaatselijke Belangen Kollum 19 augustus 2009: Plaatselijke Belangen Kollumerzwaag en Veenklooster 24 augustus 2009: Plaatselijke Belangen Oudwoude 25 augustus 2009: Plaatselijke Belangen Triemen / Westergeest / Zwagerbosch 26 augustus 2009: Plaatselijke Belangen Burum / Kollumerpomp / Munnekezijl / Warfstermolen Woonplan Kollumerland c.a. 69

70 Verslag bijeenkomst Gemeente Kollumerland c.a. Bijeenkomst: Plaatselijk Belang Kollum / Overleg over wonen in Kollum Datum: 17 augustus 2009 Opsteller: Afschrift Wethouder Visser / GvdW Datum: naar: G. Monsma 16 april 2010 Inleiding Aanwezig: Gemeente : H. Visser, G. Monsma. Pl. Belang : J. Barkmeijer, L. Detmar. Afwezig: - Wethouder Visser geeft een toelichting op de bedoeling van het gesprek. In 2005 is door de gemeente samen met de Woningstichting Kollumerland een woonplan opgesteld geldend voor 5 jaar. Het is de bedoeling in 2010 een nieuw woonplan vast te stellen. Bij de opstelling van het plan worden diverse partijen betrokken waaronder de beide in Kollumerland actief zijnde woningcorporaties. De gesprekken met de respectievelijke besturen van plaatselijk belang zijn bedoeld om een beeld te krijgen hoe er tegen wonen in het dorp wordt aangekeken. De informatie wordt als input gebruikt voor een nog te organiseren discussieavond over het op te stellen woonplan, dat leidend moet worden voor het te voeren beleid voor de komende jaren. De heer Barkmeijer is content met de uitnodiging. Het tijdstip van het overleg zo kort na de vakantie heeft wel de consequentie dat het onderwerp niet in een vergadering van Plaatselijk Belang aan de orde kon worden gesteld. 70

71 Wethouder Visser geeft te kennen dat uitgangspunt is het uitwisselen van informatie en dat van het gesprek een verslag wordt opgesteld. Dit kan alsnog in het bestuur aan de orde worden gesteld, met de mogelijkheid aanvullend nog punten aan de orde te stellen. Verslag Onderstaand wordt globaal aangegeven welke onderwerpen ter sprake zijn gekomen: Pl.B - Op dit moment zijn er voldoende gebieden in Kollum waar woningbouw kan worden gerealiseerd, zoals: Waterlelie Terrein Barkmeijer Tochmalaan Westenstein van Broersmalaan Herstructurering Kollum zuid Bijlsma gronden - Voor bedrijven zijn kavels beschikbaar op: Jumaheerd en Dwarsried (watersportgebonden) - Wat bouwen betreft kan men wel vooruit in Kollum. Gem - Provincie is terughoudend t.a.v. uitbreiding. - Onderzoek wijst uit dat er de komende jaren bevolkingskrimp wordt verwacht. - Gemiddelde dichtheid per woning loopt in onze gemeente terug met als gevolg meer woningen nodig voor dezelfde bevolkingsomvang. - Nog wel behoefte aan nieuwbouw. - Plannen voor wonen ontwikkelen voor de komende 5 jaar. Pl.B - Gewezen wordt op de behoefte van vervangende woonruimte gedurende de reconstructieperiode waardoor druk op de markt ontstaat. - Daardoor minder mogelijkheden om bijv. bij scheiding snel onderdak te bieden. - Graag snel beginnen met activiteiten / duurt te lang met ongewenste gevolgen. - Geldt ook voor omgeving oud gemeentehuis / Bethesda. - Hier en daar wordt leegstand in huurwoningen geconstateerd terwijl er voldoende belangstelling is om (tijdelijk) te huren met kapitaalvernietiging tot gevolg. Woonplan Kollumerland c.a. 71

72 Gem Sloop panden reconstructie Kollum-Zuid start naar verwachting dit jaar. Gemeente is niet altijd de oorzaak van trage uitvoering van plannen. Woningcorporatie heeft eigen bevoegdheid / ontwikkelt plannen in samenspraak met gemeente Gemeente heeft niet altijd de regie van bouwprojecten, deze zijn vaak overgedragen aan projectontwikke- laars waarop geen directe invloed bestaat. - Veel problemen moeten worden overwonnen voordat een start kan worden gemaakt met een project. - Verhuur leegstaande panden is verantwoordelijkheid woningcorporatie. Pl.Belang kan ook overleg zoeken met verhuurder. Pl.B - Starterswoningen die energiezuinig zijn maar wel betaalbaar. - Algemene klacht is dat starterswoningen te duur zijn (weliswaar staat daartegenover dat starters hoge eisen hebben). - Het creëren van doorstroming (zoals in het verleden met premie woningen). - Aandacht voor verpaupering van buurten om deze leefbaar te houden. - Er is behoefte aan seniorenwoningen. - Seniorenwoningen realiseren in de omgeving van het centrum (Bethesda / gebied Meckama). Starterswoningen kunnen op afstand van het centrum worden gerealiseerd. Pl.B - Met name het winkelplein aan de Mr. Andreaestraat is goede voorziening. - Er is voor de marktverkopers geen aansluitpunt voor stroom hoewel dit eerder is aangekaart. Gem - Het wachten is op de structuurvisie voor Kollum-kom. Daarin wordt ook m.b.t. de inrichting van de omgeving van het winkelplein ideeën ontwikkeld inclusief een eventuele oplossing voor stroomaansluiting. - De aanwezigheid van een gastank van garage Beerda levert beperkingen op. - De gemeente is maar beperkt eigenaar van grond aan het winkelplein. Pl.B - Het winkelaanbod in de Voorstraat behoeft blijvende aandacht. - Is voorstander autoverbod op Voorstraat (gedurende bepaalde tijden). - Koppeling winkelaabod Mr. Andreaestraat / Voorstraat wordt bemoeilijkt i.v.m. verkeersontsluiting noordzuid. Gem - Panden op de Voorstraat zijn qua oppervlakte klein en daardoor vaak niet interessant voor de grotere ondernemer. Pl.B - Gebouw Bethesda + opkoop enkele woningen zou ruimte bieden voor project voor senioren. - Vanuit deze doelgroep bestaat veel belangstelling. 72

73 Gem Pl.B Gem Pl.B Gem Bethesda was dichtbij oplossing maar plan is niet tot ontwikkeling gekomen omdat er verschil van inzicht was over de doelgroep. De vragen voor wie en waar moet worden gebouwd zijn niet altijd gemakkelijk te beantwoorden. Via het woonplan voor de komende jaren moeten de uitgangspunten worden vastgelegd, waarop verder beleid wordt gemaakt om vervolgens uitvoering aan te geven. Een project als Esonstad trekt mensen. Geprobeerd zou kunnen worden om gebied te realiseren met een afwijkende bouwstijl en sfeer. Wilhelminapark is mooi gebied maar trekt jeugd aan met ergernissen (te hard rijdende brommers en afval). Er is gebrek aan politietoezicht. Aandacht wordt gevraagd voor bewegwijzering bij het fietspad, ingang hertenkamp (paddenstoel). Bij alle recreatieve bankjes zouden afvalbakken geplaatst moeten worden. Problemen Wilhelminapark (inclusief vernielingen aan bomen) worden meegenomen in overleg b&w. In de begrotingsbesprekingen is wel budget voor bewegwijzering opgevoerd maar dit is nog niet gehonoreerd. Dit punt wordt meegenomen. Geeft overzicht van activiteiten die zij oppakken om Kollum te promoten (flyer, nieuwsbrief) Voor Plaatselijk Belang is nog steeds de dorpsvisie zoals die een aantal jaren eerder is vastgesteld de leidraad van handelen. Informatie wordt gegeven over ontwikkelingen en plannen in het Lauwersmeergebied, waaronder het bungalowpark Lauwersee (duur, verkoop loopt niet goed) en het park Lauwershage (recreatie in combinatie met zorg). Het verslag zal worden opgestuurd naar het adres van de secretaris van Plaatselijk Belang. Het bestuur ontvangt t.z.t. een uitnodiging voor de discussieavond over het thema wonen. Woonplan Kollumerland c.a. 73

74 Verslag bijeenkomst <<<>>> Gemeente Kollumerland c.a. Bijeenkomst: Plaatselijk Belang Kollumerzwaag / Overleg over wonen in Kollumerzwaag en Veenklooster Datum: 19 augustus 2009 Op- G. Monsma stel- ler: Afschrift naar: Wethouder Visser / GvdW Datum: 16 april 2010 Inleiding Aanwezig: Gemeente : de heren H. Visser, G. Monsma. Pl. Belang : mevr. M. Vellenga, de heer W. Kamminga Afwezig: - Wethouder Visser geeft een toelichting op de bedoeling van het gesprek. In 2005 is door de gemeente samen met de Woningstichting Kollumerland een woonplan opgesteld geldend voor 5 jaar. Het is de bedoeling in 2010 een nieuw woonplan vast te stellen. Bij de opstelling van het plan worden diverse partijen betrokken waaronder de beide in Kollumerland actief zijnde woningcorporaties. De gesprekken met de respectievelijke besturen van plaatselijk belang zijn bedoeld om een beeld te krijgen hoe er tegen wonen in het dorp wordt aangekeken. De informatie wordt als input gebruikt voor een nog te organiseren discussieavond over het op te stellen woonplan, dat leidend moet worden voor het te voeren beleid voor de komende jaren. In Kollumerzwaag loopt op dit moment ook het traject ICK Grontmij. In dat onderzoek zal ook aandacht zijn voor de component wonen. Dit oriënterend gesprek heeft hiermee geen relatie. Van het gesprek wordt een verslag opgesteld. Dit kan eventueel in het bestuur aan de orde worden gesteld met de mogelijkheid aanvullend nog punten aan de orde te stellen. 74

75 Verslag Onderstaand wordt globaal aangegeven welke onderwerpen ter sprake zijn gekomen: Pl.B Gem Pl.B Gem Pl.B Gem - Er is behoefte aan seniorenwoningen. - De bestaande seniorenwoningen voldoen niet aan de eisen van deze tijd. Ze worden verhuurd aan jongeren met verpaupering en ergernissen als resultaat. Ouderen wijken uit, o.a. naar Zwaagwesteinde. - Voor ouderen die graag kleiner willen wonen is in Kollumerzwaag geen plek. - Er is behoefte aan betaalbare starterswoningen. - Er zijn geen bouwkavels beschikbaar. - Er staan daarentegen veel woningen te koop. - Starters hebben vaak hoge eisen met hoge prijzen als gevolg. - Een nieuwe vrijstaande of 2/1 kapwoning bouwen is ook duur. - De te koop staande woningen zijn veelal te duur voor jongeren - Recente bouwprojecten zoals in Oudwoude en Zwaagwesteinde stimuleren senioren en jongeren om in eigen dorp te blijven wonen. - Jongeren blijven langer thuis wonen of vertrekken naar elders. - Realisatie van een eigen woning wordt vaak door zelfbouw betaalbaar gemaakt. - Op dit moment zitten de jongeren in de woningen die voor ouderen zijn bedoeld? - Er staat in Kollumerzwaag weer een bord waarop het voornemen om appartementen te bouwen kenbaar wordt gemaakt. - Afhankelijk van de interesse worden het koop- of huurappartementen. - Er is op dit moment terughoudendheid om te kopen - De meerkosten van een nieuwe woning worden geïnvesteerd in meer hulp in de huishouding zodat men langer kan blijven wonen. - In de slechte buurten met rijtjeshuizen zou door sloop ruimte gecreëerd moeten worden met mogelijkheid bouw garages of carports. - Gebleken is dat verkoop van huurwoningen de leefbaarheid in de straat verbeterd. - Het gehouden koopstroomonderzoek geeft aan dat in Kollum 0,94 per euro wordt besteed in Kollum. Voor Kollumerzwaag is dit nog geen 0,25. Wat voor consequenties zijn hieraan te verbinden? Woonplan Kollumerland c.a. 75

76 Pl.B Gem Pl.B Gem Pl.B Gem - Voor de aanwezige middenstander in Kollumerzwaag levert dit problemen op. - Er is in Kollumerzwaag weinig winkelaanbod. Er wordt met name gewinkeld in Zwaagwesteinde. - De noodzaak dat er in Kollumerzwaag een buurtsuper blijft is belangrijk met name voor senioren. - Voorheen bestond Kollumerzwaag uit 3 dorpen. Is er nog sprake van cultuurverschillen die van invloed zijn op de dorpsgemeenschap? - Kollumerzwaag is een lintdorp en heeft geen echte kern. 20 jaar geleden waren er plannen om een kern met winkels te realiseren hetgeen als een gemiste kans moet worden gezien. - Er bestaan geen waarneembare cultuurverschillen doordat 3 dorpen zijn samengevoegd tot één. Hooguit dat dit nog onder ouderen zou kunnen spelen. - De provincie heeft aangegeven dat de gemeente het toegekende bouwvolume mag houden, echter met een spreiding over meerdere jaren. - Onderzoek van de provincie heeft aangegeven dat er na 2017 sprake zal zijn van bevolkingskrimp en een daling van de woningbehoefte. - De woningbehoefte zal de eerstkomende jaren nog toenemen omdat in onze regio de woondichtheid nog terugloopt (minder mensen in één woning o.a. door scheiding, zelfstandig wonen jongeren e.d.). - Er moet worden ingespeeld op de groei in de eerstkomende jaren met de bedoeling de mensen hier vast te houden. - De onderzoeken zijn niet altijd betrouwbaar. Wat betreft de basisscholen zou er sprake zijn van een teruggang, terwijl er nog steeds sprake is van groei. - Er zijn de nodige locaties waar gebouwd kan worden (waaronder Cedelshof, de Saedkampen het terrein Beerda). - Op zich is er niks mis mee dat ouderen en jongeren geïntegreerd wonen. Er zijn voorbeelden dat dit prima lukt. - Er zou strenger opgetreden moeten worden in die gevallen waarbij de jeugd asociaal gedrag vertoont. - Er zou ook aandacht moeten zijn voor inbreidingsplannen met de mogelijkheid om bouwkavels uit te geven. - Wanneer de gemeente de grond zelf in eigendom heeft zijn er meer sturingsmogelijkheden. Dit is vaak niet het geval. 76

77 Pl.B Gem Pl.B Gem Pl.B Gem Pl.B Gem - T.a.v. de kwaliteit van wonen en leefbaarheid van Kollumerzwaag wordt gesteld dat een snelle aanpak van de Brinklocatie prioriteit heeft. - Belangrijk is dat er eerstelijnszorg in Kollumerzwaag blijft. Gelukkig gaat het vertrek van de huisarts voorlopig niet door. - Het is gewenst om het dorpshuis op te pimpen. - Dit zijn voor het woonplan belangrijke signalen. - De Trije Doarpen zal zeker aandacht krijgen in het onderzoek van Grontmij. - Bij stagnerende uitgifte van bouwkavels door de gemeente ontstaat geen verdiencapaciteit die ingezet kan worden voor bijvoorbeeld starterswoningen op een opwaardering van het dorpshuis. Er moeten keuzes worden gemaakt. - De Sparwinkel gaat over in andere handen en zal worden aangepakt. Het is een gegeven dat de inwoners van het dorp zelf bepalend zijn voor het bestaansrecht van een buurtsuper. - Met betrekking tot de aanwezigheid van speeltuinen is Plaatselijk Belang tevreden. Er wordt van deze voorzieningen goed gebruik gemaakt. - Op dit moment is er in Cedelshof een speelvoorziening. Bij uitbreiding van dit plan zal er binnen de locatie van Cedelshof naar een andere locatie worden gezocht. In de pers kwam dit anders tot uitdrukking. - Het is een kinderrijke buurt. Een andere locatie in Cedelshof is geen probleem. - Bestaat er ook binding met het aangrenzende dorp Zwagerbosch? - Geeft de aanleg van de centrale as ook kansen/bedreigingen voor Kollumerzwaag? - Vanuit de historie is gegroeid dat inwoners van Zwagerbosch gebruik maken van de huisartsenpraktijk in Kollumerzwaag. Voor de overige voorzieningen is Zwagerbosch met name gericht op Twijzelerheide en Zwaagwesteinde. - De centrale as heeft het voordeel van een snellere ontsluiting richting Drachten en iets minder vrachtverkeer in het dorp. Het zal naar verwachting geen aantrekkende werking hebben van mensen richting het dorp maar mogelijk wel voor de regio. - De huidige bedrijvenlocatie is vol. Ondanks de hoge eisen van de provincie komt er weer bedrijfsterrein beschikbaar voor 5 bedrijven en 2 bedrijfswoningen. Woonplan Kollumerland c.a. 77

78 Pl.B Gem Het gevoel dat alles in Kollum kan en in de dorpen niets komt zo nu en dan naar boven, zij het meer bij ouderen dan bij de jeugd. Wel wordt aandacht gevraagd voor: wegenonderhoud dat te wensen overlaat de aanleg van de rondweg om Veenklooster het tegengaan van verpaupering o.a. door meer toezicht Wat betreft het laatste punt is bekend dat de woningcorporatie actief is om de overlast die jongere huurders bezorgen in te dammen. De grond t.b.v. de aanleg rondweg is inmiddels in eigendom van de gemeente. De plannen zijn in ontwikkeling. In het reguliere overleg tussen de gemeente en woningcorporatie zal voor verpaupering aandacht worden gevraagd. Het bestuur van Plaatselijk Belang laat weten het gesprek op prijs te hebben gesteld. Het gemeente verstuurt t.z.t. een uitnodiging voor de discussieavond over het thema wonen, <<<>>> 78

79 Verslag bijeenkomst Gemeente Kollumerland c.a. Bijeenkomst: Plaatselijk Belang Oudwoude / Overleg over wonen in Oudwoude Datum: 24 augustus 2009 Op- G. Monsma stel- ler: Afschrift naar: Wethouder Visser / GvdW Datum: 16 april 2010 Inleiding Aanwezig: Gemeente : H. Visser, G. Monsma. Pl. Belang : Sj. Hoekstra, J. Dijkstra Afwezig: - Wethouder Visser geeft een toelichting op de bedoeling van het gesprek. In 2005 is door de gemeente samen met de Woningstichting Kollumerland een woonplan opgesteld geldend voor 5 jaar. Het is de bedoeling in 2010 een nieuw woonplan vast te stellen. Bij de opstelling van het plan worden diverse partijen betrokken waaronder de beide in Kollumerland actief zijnde woningcorporaties. Aangegeven wordt dat de provincie op termijn uitgaat van een krimp van de bevolking. Voor Kollumerland wordt uitgegaan dat er de komende jaren nog behoefte is aan extra woningen. De gesprekken met de respectievelijke besturen van plaatselijk belang zijn bedoeld om een beeld te krijgen hoe er tegen wonen in het dorp wordt aangekeken. De informatie wordt als input gebruikt voor een nog te organiseren discussieavond over het op te stellen woonplan, dat leidend moet worden voor het te voeren beleid voor de komende jaren. Wethouder Visser geeft te kennen dat uitgangspunt is het uitwisselen van informatie en dat van het gesprek een verslag wordt opgesteld. Dit kan eventueel in het bestuur aan de orde worden gesteld, met de mogelijkheid aanvullend nog punten aan de orde te stellen. Woonplan Kollumerland c.a. 79

80 Verslag Onderstaand wordt globaal aangegeven welke onderwerpen ter sprake zijn gekomen: Pl.B Gem Pl.B Gem Pl.B Gem - Er is behoefte aan bouwterreinen en/of betaalbare koopwoningen. - Er zijn veel bouwvakkers die niet in de gelegenheid zijn een dure woning te kopen maar wel om zelf te bouwen. - Er is voldoende jeugd, nu en in de nabije toekomst, die in aanmerking willen komen voor een eigen woning. - Het liefst door aanbod van bouwkavels, zij het dat het aanbod wel gespreid over meerdere jaren moet plaatsvinden. - Gevraagd wordt wat moet worden verstaan onder een starterswoning. - De mogelijkheid moet worden geboden dat een woning in fases wordt gebouwd met doorgroeimogelijkheden. - De prijs van een starterswoning die meer gaat kosten dan ,- is voor de jeugd veelal niet haalbaar. - De woningen die momenteel in Oudwoude te koop worden aangeboden zijn voor de jeugd veel te duur. De koopkosten zijn niet in balans met de inkomens. - Gevraagd wordt of de doelgroep om voor te bouwen enkel de jeugd is of ook de senioren. - Voor senioren zijn er geen woningen terwijl er ook daar behoefte aan is. - Dat er duurdere woningen te koop zijn waardoor mensen van buiten worden aangetrokken is een goede zaak. - Binnen de doelgroep van ± 23 tot 30 jaar zou op dit moment behoefte zijn aan 8-10 kavels die gespreid zouden kunnen worden aangeboden. - De huidige doorlooptijd om projecten te realiseren duurt te lang. - Het is belangrijk dat er perspectief op korte termijn kan worden geboden, zodat de bereidheid ontstaat een beperkt aantal jaren te wachten of een andere keuze te maken. - De bedoeling is om in het nieuwe woonplan hiervoor planningen op te nemen gecombineerd met investeringsbegrotingen. 80

81 Pl.B - De pilot in Oudwoude heeft veel te lang geduurd, waardoor inwoners zijn uitgeweken naar andere plaat- sen. Vertrokken jeugd zou wel terugwillen naar Oudwoude. e - Oudwoude is qua grootte het 3 dorp van Kollumerland en ligt dichtbij Kollum. De inwoners zijn gericht op Kollum. De verdeelsleutel komt niet redelijk over. Oudwoude zou in aanmerking moeten komen voor een beperkt deel van het bouwcontingent voor Kollum. Dat wil niet zeggen dat er gepleit wordt voor een sleutel van 50% voor Kollum en 50% voor de overige dorpen. De dorpen moeten ook niet te hard groeien. Gem - De verdeelsleutel is destijds bepaald op hoeveelheden. Het zou redelijk zijn om een meer kwalitatieve afweging te maken, mede gebaseerd op vraag en aanbod. Pl.B - Er zou contingent op de plank moeten liggen op het moment dat er goede initiatieven in het dorp worden ontwikkeld. - De mogelijkheden om een gebied te ontwikkelen door een groepje geïnteresseerde kopers in samenwerking met de gemeente zou ook binnen Kollumerland toegepast kunnen worden. Gem - Er is minder woningbouw gerealiseerd dan gepland. - Woningbouw buiten de kernen wordt beperkt. - Binnen de kernen kan plafondloos worden gebouwd dat wil zeggen dat de gemeente bereid is voor goede plannen van inbreiding of vervangende bouw extra contingent beschikbaar te stellen. Pl.B - Oudwoude kenmerkt zich o.a. door landschappelijke doorkijkjes die niet door het bouwen van woningen moeten verdwijnen. - De mogelijkheid zou zijn een paar woningen achter een bestaande woning te bouwen. Gem - Het is belangrijk de kwaliteit van het landschap in het oog te houden. - Wat bouwen betreft wordt niet langer beschreven waar niet gebouwd mag worden, maar waar wel. Suggesties vanuit het dorp zijn welkom. Pl.B - Te kennen wordt gegeven dat de subsidieregeling bij woningen beneden een WOZ-waarde van ,- positief wordt beoordeeld. Gem - De regeling is prima doch loopt niet vlot. Daar waar al voornemens bestonden om klussen op te pakken zijn subsidieaanvragen ontvangen. Gewezen wordt op het gegeven dat indien de beschikbare budgetten niet worden benut deze t.z.t. weer teruggaan naar de algemene middelen van provincie en gemeenten. Pl.B - De kavelprijzen zijn vaak erg hoog. Gewezen wordt op de mogelijkheid om zelfwerkzaamheden in te brengen van kopers van kavels om de prijs te drukken. Woonplan Kollumerland c.a. 81

82 Gem Pl.B Gem Pl.B Gem Pl.B - Uitleg wordt gegeven over de totstandkoming van uitgifteprijzen. Hoe goedkoper de kavelprijs hoe magerder de uitvoering. Het aanleggen van bijv. een zandpad i.p.v. een klinkerweg moet wel passen bij de sfeer van de te bouwen woningen. - Verliesgevende exploitaties moeten elders door winstgevende exploitaties worden gecompenseerd. Ook zijn er omgekeerde kostprijsberekeningen gemaakt waarbij een grondprijs resteert door de bouwkosten in mindering te brengen op een maximale stichtingsprijs van een woning. Het is moeilijk om in deze tijd lage kavelprijzen te realiseren. - Het is jammer dat de pilot m.b.t. de nieuwe gerealiseerde woningen niet goed van de grond is gekomen. - Het eerste idee van industrieel bouwen (met gefaseerde uitbreiding) was destijds goed ontvangen. - Dorpsbelang is op enig moment op afstand gekomen en het gevoel bestaat dat de verkeerde partijen met de voordelen van het project aan de haal zijn gegaan. - Gevraagd wordt of er behoefte is aan huurwoningen. - De beschikbaarheid van huurwoningen is goed wanneer deze een kamer op de begane grond hebben die kan dienen als studeerkamer voor de jeugd of slaapkamer voor senioren. - Op dit moment zijn geen woningen beschikbaar. Ouderen kunnen hun woning niet kwijt omdat jongeren ze niet kunnen betalen. - Belangrijk is of de gemeente de juiste dingen doet. Goede ideeën vanuit de dorpen zijn welkom. - Binnen de gemeente is een Platform Wonen actief die zich ook buigt over dit soort problemen. - Om de inwoners vast te houden zijn niet alleen betaalbare woningen van jongeren en ouderen nodig maar ook andere voorzieningen, zoals een treinstation op korte afstand, werk in de omgeving en een goede bereikbaarheid van het dorp. - De ontwikkelingen van een woonservicezone in Kollum is een goede zaak maar mag niet inhouden dat er geen aandacht is voor senioren in Oudwoude. Door middel van het bouwen van aanleunwoningen en het aanbieden van mantelzorg moeten senioren lang zelfstandig kunnen blijven wonen. - De beschikbare seniorenwoningen in Oudwoude worden momenteel verhuurd aan jongeren uit Kollum- Zuid die veel overlast veroorzaken. Het dorp wordt geconfronteerd met tot nu toe onbekende problemen waaronder drugsoverlast. Kollum moet de problemen niet verplaatsen naar de kleine dorpen. 82

83 Gem Pl.B Gem P.B Gem Pl.B Gem Pl.B - Binnen de corporatie en de gemeente is aandacht voor overlastgevende jongeren. Het is een lastig om het probleem van overlast te doorbreken. - Gedurende de periode van herstructurering Kollum-Zuid moet de corporatie de bewoners elders huisvesten wat o.a. in de omliggende dorpen gebeurd. - De problemen zijn opgenomen met de corporatie die er vervolgens niets aan doet. Ook met de dorpsagent is hierover wel gesproken. Corporatie en gemeente zouden er veel korter op moeten zitten. - Gelukkig betreft het tijdelijke huurcontracten en is de verwachting dat het probleem tijdelijk is. - Het is terecht dat dit punt ter sprake wordt gebracht. - De corporatie is zeker wel bezig met het probleem. - Dit punt wordt in ieder geval in het overleg met de corporatie meegenomen. - Voor Kollum-Zuid geldt na de herstructurering een terugkeergarantie van huurders die tijdelijk elders zijn ondergebracht. - Geïnformeerd wordt naar de voordelen die het dorp vanuit de Wet maatschappelijke ondersteuning kan behalen. - Het is belangrijk te weten welke zorgbehoefte er binnen het dorp bestaat met de bedoeling dat inwoners zo lang mogelijk in eigen dorp kunnen blijven wonen. - Het Parc de l eau is voor het dorp een drama. Is het niet mogelijk de mensen aldaar permanent te laten wonen, hetgeen een positieve uitwerking op de leefomgeving zal geven. - Er is terugloop m.b.t. recreatieve woningen dit mede gezien in relatie tot de recessie, waardoor de problemen nog groter worden. - In de woonvisie van NOFA (Noordoost Friese Aanpak) is aangegeven dat er aandacht moet komen voor het 2 e woningbezit. - Door de rechter is het beroep om de bouwvergunning voor de bouw van alternatieve vakantiehuisjes in te trekken ongegrond verklaard. Het wachten is nu op verdere ontwikkelingen. - Er is behoefte aan concreetheid, ook wat woningbouw in het dorp betreft. Dit betekent het toewijzen van een beperkt contingent woningen met duidelijkheid waarbinnen de bouw van woningen kan worden gerealiseerd. Woonplan Kollumerland c.a. 83

84 Gem Pl.B Pl.B Dit gesprek heeft een thermometerfunctie. Indien het dorp komt met kwalitatieve goede plannen en de behoefte kan aantonen dan moeten die in het komend woonakkoord worden meegenomen. Belangrijk is dat het perspectief om te bouwen wordt vastgelegd. Duidelijk is wel dat aanpassing van bestemmingsplannen en het komen tot uitvoering van een plan tijd vergt. Resumerend wordt gesteld: - dat de pilot verder moet worden uitgevoerd - er behoefte is aan betaalbare bouwkavels - er contingent aanwezig moet zijn op het moment dat er initiatieven komen. - dat de verkoop van woningen en de woonomgeving mogelijk beter gepromoot kan worden - het dorp bijzondere panden heeft aan te bieden. - de woningstichting kort op de overlastgevende jeugd moet zitten - de problemen met drugsoverlast niet moeten worden verplaatst van Kollum naar Oudwoude. Aangegeven wordt dat het bestuur content is met de uitnodiging voor dit gesprek. Het verslag zal worden opgestuurd naar het adres van Plaatselijk Belang. Het bestuur ontvangt t.z.t. een uitnodiging voor de discussieavond over het thema wonen, <<<>>> 84

85 Verslag bijeenkomst Gemeente Kollumerland c.a. Bijeenkomst: Plaatselijke Belangen Triemen / Westergeest / Zwagerbosch over wonen in hun dorpen. Datum: 25 augustus 2009 Op- G. Monsma stel- ler: Afschrift naar: Wethouder Visser / GvdW Datum: 16 april 2010 Aanwezig: Gemeente : de heren H. Visser, G. Monsma. Pl. Belang : Triemen / de heer J. van der Veen Westergeest / de heren H. Adema, J. Bijlstra, W. Kooistra en W. Koster Zwagerbosch / de heer J. Borger Afwezig: - Inleiding Wethouder Visser geeft een toelichting op de bedoeling van het gesprek. De 4 NOFA-gemeenten (Noordoost Friese Aanpak) hebben een woonvisie ontwikkeld. In 2005 is door de gemeente samen met de Woningstichting Kollumerland een woonplan opgesteld geldend voor 5 jaar. Het is de bedoeling in 2010 een nieuw woonplan vast te stellen. Bij de opstelling van het plan worden diverse partijen betrokken waaronder de beide in Kollumerland actief zijnde woningcorporaties. De gesprekken met de respectievelijke besturen van plaatselijk belang zijn bedoeld om een beeld te krijgen hoe er tegen wonen in het dorp wordt aangekeken. De informatie wordt als input gebruikt voor een nog te organiseren discussieavond over het op te stellen woonplan, dat leidend moet worden voor het te voeren beleid voor de komende jaren. Van het gesprek wordt een verslag opgesteld. Dit verslag kan in het bestuur aan de orde worden gesteld met de mogelijkheid aanvullend nog punten aan de orde te stellen. Woonplan Kollumerland c.a. 85

86 Verslag Onderstaand wordt globaal aangegeven welke onderwerpen ter sprake zijn gekomen: PlbT = Triemen PlbW = Westergeest PlbZ = Zwagerbosch Gem = gemeente PlbZ PlbW Gem PlbZ Gem - De uitnodiging van de gemeente is in het bestuur besproken. - Zwagerbosch is wat betreft voorzieningen aangewezen op Twijzelerheide en Zwaagwesteinde. - Er is vraag naar woningen voor senioren en starters (3 jongeren die wel willen bouwen) - Welke rol speelt de woningcorporatie? - De corporatie richt zich op huurwoningen en hebben belang bij goed voorzieningenniveau - Uitgangspunt is dat bij uitgifte van bouwterreinen de verliesgevende exploitaties worden gecompenseerd door winstgevende exploitaties. - Het is belangrijk de doelgroepen waarvoor te bouwen te bepalen. In het woonplan moeten plannen worden opgenomen inclusief bijbehorend investeringsprogramma. - Gevraagd wordt of het gaat om zowel uitbreidingsplannen als inbreidingsplannen. - In de afgelopen periode konden de planningen van te bouwen woningen niet worden waargemaakt. - Hetzelfde contingent is nog beschikbaar maar voor een langere periode. - Duidelijk is dat er voor alle plannen te weinig contingent beschikbaar is. Er zal minder beschikbaar zijn voor uitbreiding. - Wat inbreiding betreft kan in de dorpen plafondloos worden gebouwd indien kwalitatief goede plannen worden ingediend en de behoefte kan worden onderbouwd. - De provincie verwacht na verloop van tijd een krimp van de bevolking. De verwachting is dat er eerst nog behoefte bestaat aan woningen door o.a. lagere dichtheid van bewoning (o.a. tengevolge van scheidingen en dat de jeugd op zichzelf gaat wonen). 86

87 PlbW Gem. PlbT Gem PlbT PlbW PlbZ Gem Gem - Er is geen bouwgrond beschikbaar. Bij de jachthaven/tennisbaan is de enige locatie. - Voor de jeugd zouden bouwkavels beschikbaar moeten komen om zelf te kunnen bouwen. - Voor ouderen zou gekozen kunnen worden voor clustering van wonen. - Op dit moment is er wel behoefte maar geen perspectief om te bouwen. Het dorp zit op slot. Er is behoefte aan wel 14/15 woningen. - Aan rijtjeswoningen bestaat geen behoefte. Men wil wonen maximaal 2 onder 1 dak, het liefst in een vrijstaande woning. - Veel gemeenten hebben minder woningen gerealiseerd dan gepland. - De recessie geeft ook kentering in bouwactiviteiten - Bij harde plannen met goede onderbouwing kan de gemeente aankloppen bij de provincie. - Uitgangspunt is dat de dorpen niet op slot worden gezet en beperkt kunnen groeien. - Om vertrek naar elders te voorkomen is het belangrijk dat er de eerstkomende jaren nog wordt gebouwd. - Het is de bedoeling in het nieuwe woonplan perspectieven op te nemen met een tijdsplanning op korte termijn. - Al meerdere jaren is er voor Triemen geen enkel contingent. Een toezegging om binnen 2 jaar te bouwen is niet reëel. - Op dit moment niet maar na de totstandkoming van het woonplan en het woonakkoord is de vastgestelde planning leidend. - In Triemen is de schoollocatie t.z.t. mogelijk een inbreidingslocatie. - Er zijn wel verschillende privéterreintjes die geschikt voor inbreiding zijn maar de eigenaren willen daar niet van af. - Ook in Zwagerbosch zijn voorbeelden te noemen van inbreidingsmogelijkheden, doch die bevinden zich vaak in de particuliere sfeer. - Gemeente heeft beleid waarbij niet bepaald wordt waar niet gebouwd mag worden maar waar wel. - Aangegeven wordt dat in het bestemmingsplan wel geregeld moet zijn dat grond als bouwgrond is aangewezen. Dit kan eventueel met een partiële herziening maar dat kan lastig zijn om te regelen. - Wanneer gemeente bezig is bestemmingsplannen te actualiseren is het zaak alert te zijn op aanpassingen. - Indien grond eigendom van de gemeente is kan adequater worden gehandeld om plannen te realiseren. - Gevraagd wordt wat precies onder starterswoningen moet worden verstaan. Woonplan Kollumerland c.a. 87

88 PlbZ PlbW PlbT Gem PlbW Gem PlbW - Het bouwen van een woning moet betaalbaar zijn. - Bij starterswoningen gaat het niet alleen om jeugd maar ook om andere mensen die zich op de koopmarkt willen begeven. - Aan rijtjeswoningen is geen behoefte. - De meeste vraag gaat uit naar zelf te bebouwen kavels. - Discussie vindt plaats over financiële constructies, zoals het uitgeven van de grond in onderpand, pacht, huurkoop. - Overigens moet worden voorkomen dat gebouwd wordt voor ongewenste doelgroepen zodat woningen gebouwd voor eigen mensen niet naar derden gaan. Vroeger had je de eis van economische binding. - Om de kostprijs van een kavel te dekken zou je het woongebied kunnen versoberen. Bijvoorbeeld wonen aan een zandpad, zodat geen straat behoeft te worden aangelegd. - Binnen de gemeente wordt gewerkt met grondexploitaties. Verliesgevende exploitaties moeten door winstgevende exploitatie worden gecompenseerd. - Indien geen winsten worden gemaakt is er minder ruimte voor voorzieningen in de openbare ruimte. - Meer woningen bouwen levert ook onroerende zaakbelastingen op. Wel is het van belang de woonlasten laag te houden. - Westergeest vreest dat er de eerste 4 à 5 jaar geen bouwmogelijkheden zullen bestaan. - De aankoop van grond t.p.v. de jachthaven is mislukt. Het zou een goede zaak zijn een andere makelaar op de zaak te zetten. - Kan de gemeente garanderen dat er in het nieuwe woonplan bouwterreinen voor Westergeest worden gerealiseerd? - Gezocht zou kunnen worden naar andere opties dan de jachthaven. - De praktijk is dat indien er voorraad is aan bouwkavels, dan is er geen vraag. Is er wel vraag dan is er geen voorraad. - Het is belangrijk de behoefte te kennen en te proberen perspectief te bieden voor de langere termijn. - Het is ook de bedoeling dat er duidelijkheid wordt gegeven wanneer een plan niet haalbaar is. - De aankoop van grond ter plaatse van de jachthaven heeft nog steeds de aandacht. - Kenbaar wordt gemaakt dat de mogelijkheden van bouwen voor alle dorpen in beeld worden gebracht. Suggesties vanuit de dorpen zijn welkom. - Welke betekenis kan de corporatie voor de dorpen hebben. 88

89 Gem PlbZ Gem PlbT PlbZ PlbW Gem PlbW Gem PlbW - De gemeente onderhoudt nauwe contacten met de corporatie. Momenteel gaat de energie voornamelijk zitten in het reconstructieproject Kollum-Zuid. - Wat betreft het nieuwe woonplan wordt eerst een inventarisatie gemaakt van mogelijke plannen zonder rekening te houden met geld. Daarna vinden er keuzes plaats. - Achter de Toarnbei en in de hoek waar de drie gemeenten samenkomen ligt nog grond geschikt voor bouwkavels. - Onbekend is of hier bouwmogelijkheden bestaan. Voor zover bekend is de gemeente geen eigenaar van de grond. - Het project Kollum-Zuid vraagt veel geld en energie. Is plannen ontwikkelen wel realilstisch? Zijn de andere dorpen wel bij de gemeente in beeld? - In Triemen is de schoollocatie t.z.t. geschikt te maken voor woningbouw. Dan is het perspectief meer dan voldoende. - De voorzieningen liggen op korte afstand in andere gemeenten. - Zwagerbosch moet hiervan niet de dupe worden. Een paar contingenten per jaar is al voldoende. - De gemeente moet haast maken met het maken van plannen, want na een herindeling vissen de dorpen achter het net. - De te koop staande woningen zijn te duur. - Ook Zwagerbosch moet bescheiden kunnen groeien. - Wel is in de Woonvisie van de 4 Nofa-gemeenten (Achtkarspelen, Dongerdeel, Dantumadiel en Kollumerland) afgesproken dat er selectief moet worden gebouwd met de bedoeling elkaar niet te beconcurreren. - Gesteld kan worden dat er op dit moment geen mogelijkheden zijn om de jeugd in eigen dorp te houden. Wanneer ze één keer vertrokken zijn komen ze niet weer terug. - Wanneer er gezorgd wordt voor aanwezige kavels is de praktijk dat ze ook worden verkocht. - Verwijst naar Kollumerpomp waar kavels liggen die niet verkocht worden. - Met betrekking tot de eisen van energiezuinig worden kopers geconfronteerd met hogere bouwkosten, zij het dat er sprake moet zijn lagere woonlasten. Woonplan Kollumerland c.a. 89

90 Gem PlbZ PlbW Gem Voor Noord-Nederland is straks een energieakkoord van kracht met verscherpte normen inclusief de aanpassing van het bouwbesluit daarop. Er zijn geen zorgen m.b.t. een negatief effect op de bouwactiviteiten. Voor bestaande bouw van woningen met een WOZ-waarde lager dan ,- geldt een subsidieregeling die momenteel loopt. Het is een regeling (coproductie provincie en gemeente) met het doel woonlastenreductie. Voor energiezuinig bouwen geldt het regiem dat met voorrang bouwvergunningen worden verleend. Stelt dat inzet op zonnepanelen meer rendement oplevert dan windmolens Is van mening dat niet alleen moet worden gebouwd waar voorraad bouwgrond is. In Westergeest moet ook de mogelijkheid om te bouwen worden gecreëerd. De wethouder besluit met de mededeling dat met de komst van het MFC in Westergeest er op dit moment door de gemeente in Westergeest ook het nodige wordt geïnvesteerd. Indien er in het dorp reële plannen zijn en de behoefte is aangetoond zal de gemeente graag inspelen op de mogelijkheden. Het besturen van Plaatselijk Belang laten weten het gesprek op prijs te hebben gesteld. Het gemeente verstuurt t.z.t. een uitnodiging voor de discussieavond over het thema wonen. <<<>>> 90

91 Verslag bijeenkomst Gemeente Kollumerland c.a. Bijeenkomst: Plaatselijke Belangen Burum / Kollumerpomp / Munnekezijl / Warfstermolen over wonen in hun dorpen. Datum: 26 augustus 2009 Op- G. Monsma stel- ler: Afschrift naar: Wethouder Visser / GvdW Datum: 16 april 2010 Inleiding Aanwezig: Gemeente : de heren H. Visser, G. Monsma. Pl. Belang : Burum / de heer P. de Vries Kollumerpomp / de heren B. Haltsema en D. Zuidema Munnekezijl / Mevr. A. Dam en de heren P. den Heijer, E. Zuidersma en B. Zijlstra Warfstermolen / de dames S. Elzinga en G. Weening Afwezig: - Wethouder Visser geeft een toelichting op de bedoeling van het gesprek. De 4 NOFA-gemeenten (Noordoost Friese Aanpak) hebben een woonvisie ontwikkeld. In 2005 is door de gemeente samen met de Woningstichting Kollumerland een woonplan opgesteld geldend voor 5 jaar. Het is de bedoeling in 2010 een nieuw woonplan vast te stellen. Bij de opstelling van het plan worden diverse partijen betrokken waaronder de beide in Kollumerland actief zijnde woningcorporaties. De gesprekken met de respectievelijke besturen van plaatselijk belang zijn bedoeld om een beeld te krijgen hoe er tegen wonen in het dorp wordt aangekeken. De informatie wordt als input gebruikt voor een nog te organiseren discussieavond over het op te stellen woonplan, dat leidend moet worden voor het te voeren beleid voor de komende jaren. Van het gesprek wordt een verslag opgesteld. Dit verslag kan in het bestuur aan de orde worden gesteld met de mogelijkheid aanvullend nog punten aan de orde te Woonplan Kollumerland c.a. 91

92 stellen. Verslag Onderstaand wordt globaal aangegeven welke onderwerpen ter sprake zijn gekomen: PlbB = Burum PlbK = Kollumerpomp PlbM = Munnekezijl PlbW = Warfstermolen Gem = gemeente PlbB Gem PlbK Gem - De vraag wordt gesteld waarom dit gesprek plaatsvindt met 4 besturen van Plaatselijke Belangen terwijl er eerder gesprekken hebben plaatsgevonden met het bestuur van één dorp. Kan hier al een verdeling van contingenten uit worden afgeleid? - In de oosthoek van onze gemeente trekken de dorpen vaker gezamenlijk op. In de Westhoek hebben ook gecombineerde gesprekken plaatsgevonden. Er is zeker geen indeling gemaakt gebaseerd op verdeling van woningcontingenten. - Voor Kollumerpomp geldt een contingent per jaar van 1 woning. Is het mogelijk dat dit er 2 worden? - In principe is dit niet onmogelijk. Indien de behoefte kan worden aangetoond zal de gemeente zijn best doen de vraag te bedienen. - De vraag is wel of er voorraad aan bouwgrond moet zijn met kans op geen vraag - In de toekomst gaat het mogelijk om de kwaliteit van de ontwikkelen bouwplannen in plaats van aantallen. - De laatste jaren is de realisatie van de bouw van woningen achtergebleven bij de planning. Door de provincie is het bestaande contingent gegarandeerd maar wel voor een langere reeks van jaren. - Bij het toedelen van contingent wordt verschil gemaakt in uitbreidingsgebieden en inbreidingsgebieden. Uitbreiding zal beperkt kunnen plaatsvinden. Voor inbreiding geldt dat er bij goede plannen en aangetoonde behoefte goede kans bestaat op honorering ervan door de gemeente. - De provincie stelt dat er in de nabije toekomst sprake zal zijn van krimp van de bevolking. - In de eerstkomende jaren zal naar verwachting in onze gemeente nog behoefte zijn aan woningen door lagere dichtheid (t.g.v. scheiding, verlaten jeugd ouderlijke woning). 92

93 PlbM PlbB Gem PlbM PlbW PlbK Gem PlbK PlbM PlbW PlbM Gem PlbW - Het Geertsemaplan in Munnekezijl is dan een inbreidingsplan? - Is er in een dorp zowel uitbreiding als inbreiding mogelijk? - Wat te doen als er geen ruimte is voor inbreiding? - Belangrijk is de behoefte te kennen en te komen met kwalitatieve goede plannen. - Een bijkomend probleem bij inbreiding is dat de grond vaak duurder is dan bij uitbreiding. - Het dorp zit al jarenlang op slot. - Voor meerdere dorpen geldt dat inwoners vertrekken naar elders. - Tengevolge van de recessie is iedereen ook voorzichtig met investeren. - Er zijn amper voorzieningen meer in het dorp. - De ouderen en jongeren verdwijnen uit het dorp. De middenleeftijd blijft alleen over. - De grondprijs is veel te hoog en moet naar beneden. - In Kollumerpomp zijn de beschikbare kavels groot en daardoor duur. 3 aspirant-kopers zijn afgehaakt om de prijs. - Voor de oosthoek geldt dat er behoefte is aan betaalbare starterswoningen. - Wat moet worden verstaan onder een starterswoning? - Een 3 kamerwoning voor een redelijke prijs. - Het bouwen van een casco met de mogelijkheid de woning zelf af te bouwen. - Beter is een vrije kavel waar mensen zelf een woning op bouwen. - Er zijn 3 starterswoningen voor ± ,- maar er bestaat geen enkele belangstelling. - Het dorp Warfstermolen heeft een verpauperde aanblik. - De goedkope woningen verkeren vaak in een slechte onderhoudsstaat met noodzaak te investeren. - De praktijk is dat de woningen voor senioren door de jeugd worden ingenomen. - Binnen de totale gemeente moeten verliesgevende complexen worden gecompenseerd door winstgevende complexen. Op dit moment is er bijna geen verdiencapaciteit met de consequenties dat er geen gelden vrijkomen voor openbare voorzieningen. - Het invoeren van subsidies bij aankoop van een woning of een andere financiële constructie zou een goede zaak zijn. Woonplan Kollumerland c.a. 93

94 PlBM Gem PlbB PlbK PlbM Gem - Er zou een keuzemogelijkheid moeten zijn die in overleg wordt opgezet, waaronder de optie dat de grond in eigendom blijft bij de gemeente. - Van het Geertsematerrein zou de helft van de aanwezige grond verkocht kunnen worden als bouwgrond en de andere helft tegen de prijs van tuingrond. - Wat is eigenlijk de reden dat de bouwgrond zo duur moet zijn? - De laatste tijd zijn de kavelprijzen vaak tot stand gekomen rekening houdend met de prijzen zoals die in de regio worden gehanteerd. - De omgekeerde kostprijsberekening (maximale koopprijs woning minus stichtingkosten is restant voor grondprijs) wordt soms toegepast met als gevolg dat grond onder de kostprijs moet worden verkocht. - Het plan Geertsema realiseren betekent keuzes maken om de kosten voor de gemeenschap zo laag mogelijk te houden. - Nu krimp voorspeld wordt is het zaak in actie te komen om nog zoveel mogelijk inwoners vast te houden. - Daarbij hoort ook dat voorzieningen zoveel mogelijk in stand moeten worden gehouden t.b.v. de leefbaarheid van de dorpen. Echter, het bijleggen van geld van de gemeente kent zijn grenzen. - Hiertoe is het belangrijk een woonplan op te stellen inclusief een woonakkoord waarin wordt aangegeven het perspectief van bouwen op kortere termijn. - Wanneer komt het bestemmingsplan rond? Alle opties zijn de revue gepasseerd, maar de uitwerking blijft hangen en er is geen duidelijkheid. - Het is jammer dat met name de actieve mensen uit de dorpen vertrekken waardoor het bestaansrecht van een dorp in gevaar komt. - Anticipeert de gemeente al op de komst van Lauwershage? De hieraan verbonden arbeidsplaatsen leveren woonbehoefte op. - De plannen m.b.t Lauwershage ontwikkelen zich positief. - De komst van Lauwershage inclusief het aanbieden van wooncapaciteit voor arbeidskrachten worden nadrukkelijk betrokken bij de opstelling van het woonplan. - Een complicerende factor is dat de gemeente vaak geen grond in eigendom heeft. Belangstelling van de gemeente voor particuliere grond heeft altijd een opdrijvend prijseffect. 94

95 PlbM Gem PlbB Gem PlbM Gem PlbW - De locatie Het Eiland ligt er nog steeds. Destijds werd geen toestemming gegeven er een camping te vestigen omdat het terrein bestemd moest worden voor woningbouw. De gemeentelijke stedenbouwkundige had hiervoor mooie plannen ontwikkeld. - Lange jaren is er niks gebeurd. - Het geldende bestemmingsplan is onlangs de inspraak ingegaan. Er was minimale belangstelling vanuit Munnekezijl ondanks dat het bestuur van plaatselijk belang hiertoe een uitnodiging heeft gehad. - Het is van belang nu voor de korte tijd opnieuw de perspectieven van de dorpen te bepalen jaar geleden waren er 13 kavels te verdelen die in één avond werden verkocht, zij het vooral aan niet Burumers. - In Burum is geen locatie met woonbestemming beschikbaar ondanks de aanwezigheid van het contingent waarop recht bestaat (2 jaren à 1 woning). - Bij aanbod van kavels bestaat de kans dat vertrokken inwoners terugkeren. - Er is vaak onzekerheid over bouwmogelijkheden en procedures zouden veel korter moeten. - Gemeente is genoodzaakt te onderhandelen voorafgaande aan het toewijzen van de bestemming van gronden. - Projectontwikkelaars kopen vaak de grond op waarvan zij denken dat die in de toekomst een woonbestemming krijgen. - Het realiseren van een woonplan met 1 of 2 woningen door een aannemer is relatief duur. - Het is de bedoeling in het woonplan perspectief te bieden, zowel voor bouwmogelijkheden op de kortere en de langere termijn. - Vraagt wat de stand van zaken is m.b.t. het Geertsematerrein. - Belangrijk voor het dorp is dat de romneyloods wordt afgebroken i.v.m. de slechte aanblik van het dorp. - Verwacht wordt dat de gemeente hierover in het najaar meer duidelijkheid kan geven. - Het is de bedoeling dat er een totaalplaatje wordt gepresenteerd. - Ook de woningcorporatie is partij. Zoals bekend heeft de corporatie recentelijk nog woningen gerenoveerd die nu in beeld zijn om te worden afgebroken. - Is er voor Warfstermolen een bestemmingsplan. - Het dorp kent een aantal probleemhuurders mogelijk afkomstig uit Kollum. Dit geldt voor meerdere dorpen. Woonplan Kollumerland c.a. 95

96 Gem PlbW PlbB PlbM PlbK Gem PlbM Gem PlbW Gem PlbM PlbW PlbK - Die is er zeker. Voor de oosthoek van de gemeente geldt een conserverend plan. Dit wil zeggen dat gekoerst wordt op minimaal in standhouden van hetgeen aanwezig is. Warfstermolen is het eerste dorp dat geactualiseerd is. Het bestemmingsplan zal in digitale vorm op de website van de gemeente te raadplegen zijn. - In Kollum is momenteel een herstructureringsplan in uitvoering. Veel woningen worden gesloopt en de huurders moeten elders worden ondergebracht. - Aan het probleem van overlast wordt in samenwerking met de corporatie gerichte aandacht gegeven. - Mocht het gevoel bestaan dat er niets met klachten wordt gedaan dan wordt geadviseerd dit te melden bij de gemeente. - Geeft aan dat huurwoningen beschikbaar moeten blijven in Warfstermolen. - Geeft aan dat verkoop van woningen niet lukt. Verwezen wordt naar het Rabo-project waarbij appartementen tegen gereduceerde koopprijs op de markt worden gebracht. - In Burum zijn de huurwoningen of verkocht of gesloopt. - In Munnekezijl staat op dit moment 1 huurwoning leeg. Het aanbod van huurwoningen moet blijven. - Voor Kollumerpomp geldt dat er op dit moment geen vraag is naar huurwoningen en bouwkavels. - Het komt voor dat corporaties verkochte woningen terugkopen. Na renovatie komen ze weer beschikbaar voor huur. - Voorheen wilde de corporatie alleen bouwen indien er minimaal 10 aspirant-huurders een handtekening hadden gezet. Indien deze eis nu nog gesteld wordt dan komt er geen huurwoning bij. - Het is niet bekend of die eis nog gesteld wordt. De corporatie wil voorkomen dat er gebouwd wordt voor leegstand. - Uit zorgen over de leefbaarheid in de oosthoek. Alles verdwijnt, er is geen school meer en ook het café heeft de deuren moeten sluiten. - De wethouder was onlangs op een voetbaltoernooi en was verbaasd over de toeloop van mensen. - Sportactiviteiten worden gezamenlijk met de dorpen opgepakt. - Voor het overige verschraalt het verenigingsleven. Het steeds teruglopende ledenaantal heeft de consequentie dat de prijzen van het lidmaatschap hoger worden of dat de activiteit stopt. - Het speelterrein stelt weinig meer voor. De kosten van vervanging van speelobjecten zijn erg hoog, zo ook de eisen die gesteld worden. - Meldt dat er een reserveringsfonds bestaat waar een beroep op kan worden gedaan. Ook zijn er mogelijkheden van externe fondsen. 96

97 Gem - Stelt voor deze aangelegenheid door te spelen aan zijn collega-wethouder. Het besturen van Plaatselijk Belang laten weten het gesprek op prijs te hebben gesteld. Het gemeente verstuurt t.z.t. een uitnodiging voor de discussieavond over het thema wonen. <<<>>> Woonplan Kollumerland c.a. 97

98 Reacties besturen op verslagen: De besturen zijn in de gelegenheid gesteld om in de maand september 2009 hun reacties te geven op het verslag. Tevens is de mogelijkheid geboden om met aanvullende opmerkingen te komen. De volgende reacties zijn in de maand september 2009 ontvangen: Plaatselijke Belangen Kolllum Wij hebben het verslag als bestuur gelezen en hebben verder op dit moment geen op- of aanmerkingen hierover. Bedankt voor het gesprek en verslag wat wij als zeer positief hebben ervaren. Plaatselijke Belangen Oudwoude: Met betrekking tot het verslag hebben we geen opmerkingen, behalve dat het een prima weergave is van hetgeen is besproken. Plaatselijke Belangen Munnekezijl: In de dorpsvisies is het thema wonen en alles wat daarbij hoort meegenomen. Wordt er ook gebruik gemaakt van de dorpsvisie voor het op te stellen woonplan? Op 22 september 2009 heeft mevrouw Dam van het bestuur van Pl. Belangen Munnekzijl het volgende bericht gehad. Mevrouw Dam, De beantwoording van uw vraag zal na 1 oktober bij de verdere uitwerking van het thema wonen worden betrokken. De overige besturen van plaatselijke belangen hebben geen reacties ingestuurd, waarmee wordt aangenomen dat zij akkoord zijn met de verslaglegging en er geen noodzaak is gevoeld aanvullende punten in te brengen. <<<>>> 98

99 Globale lijnen uit de overleggen Uit de gesprekken met de besturen van de plaatselijke belangen zijn behalve lokale aangelegenheden diverse zaken naar voren gekomen die onder een gemeenschappelijke noemer kunnen worden gebracht, zoals: Er is behoefte aan starterswoningen. De doelgroep beperkt zich niet tot de jongeren, ook ouderen kunnen starter zijn op de koopmarkt. Onder een starterswoning wordt verstaan een woning die betaalbaar is en richting de toekomst aanpasbaar. Er is behoefte aan vrije kavels. Veel woningen worden gerealiseerd met een minimum aan kosten i.v.m. zelfredzaamheid. De kavels moeten niet te groot zijn i.v.m. de betaalbaarheid. De komende jaren zal meer gefocust moeten worden op inbreidingsplannen i.p.v. uitbreidingsplannen. Gemeenten zouden instrumenten moeten ontwikkelen om de financiering van (nieuwe) woningen realiseerbaar te maken voor de minder draagkrachtige doelgroep. Er is behoefte aan seniorenwoningen. Bestaande woningen zijn vaak niet geschikt als seniorenwoning of worden door jongeren bezet. Uitgangspunt moet zijn dat senioren zo lang mogelijk in de eigen woning blijven gehuisvest door zorg op maat te bieden. Er liggen bij de gemeente m.b.t. meerdere dorpen plannen op de plank die te moeizaam tot uitvoering komen. Het idee wordt gelanceerd om in- of uitbreidingsplannen te ontwikkelen met de toekomstige bewoners. Jongeren vertrekken uit de dorpen omdat er geen bouwmogelijkheden zijn. Te koop aangeboden woningen zijn voor startende jongeren te duur. Gemeente moet inspelen op de komst van Lauwershage en de daarmee gepaarde gaan behoefte aan extra wooncapaciteit. Met betrekking tot de leefbaarheid wordt aangegeven: Er treedt (met name in de oosthoek van de gemeente) verschraling op van voorzieningen in de dorpen. Diverse dorpen hebben te maken met jeugdoverlast (geldt voor de gehele gemeente). Gepleit wordt voor het serieus nemen van klachten en het uitoefenen van meer toezicht. Woningen die op de nominatie staan om te worden afgebroken moeten versneld worden afgebroken. In zijn algemeenheid moet er meer aandacht komen de verpaupering van dorpen/buurten tegen te gaan. Extreme regelgeving door de overheid maakt realisering van voorzieningen vaak erg lastig. Woonplan Kollumerland c.a. 99

100 100

101 Bijlage 3 Verslag: miniconferentie Leefbaarheid 8 december 2009 Woonplan Kollumerland c.a. 101

102 Miniconferentie Leefbaarheid Voor de tweede keer in korte tijd stond het onderwerp Leefbaarheid op de agenda in Kollumerland c.a. Met de komst van de VNG Toekomstbus op 2 december jl. is de aftrap gegeven van een gemeentebrede discussie over leefbaarheid in de toekomst in de gemeente. Het vervolg vond plaats op dinsdag 8 december a.s. in de vorm van een miniconferentie. Het geheel stond onder leiding van Gerard van der Veer. Waarom? De samenstelling van de bevolking verandert. Vergrijzing, ontgroening en krimp zijn onontkoombaar, zo lijkt het. Leefbaarheid staat onder druk, ook in onze gemeente. Een visie op leefbaarheid is daarom broodnodig. Een visie heeft toekomst als deze breed wordt gedragen. Daarom ontwikkelt de gemeente haar toekomstvisie graag samen met burgers en plaatselijke organisaties. Uit de reacties blijkt dat deze aanpak erg op prijs is gesteld. 102

103 Bevolkingsprognoses Na een welkom door wethouder Koster begon de conferentie met een uitgebreide schets van de prognoses van de bevolkingsontwikkeling in onze regio en onze gemeente in het bijzonder. Kort samengevat: Krimp van de bevolking heeft 2003 plaatsgevonden Krimp van de bevolking in de toekomst verwacht Huishoudens krimp rond 2017 verwacht Noordoost is een krimpregio Kollumerland zal komende 20 jaar verder vergrijzen Kleine huishoudens nemen toe, met name alleenstaanden en een oudergezinnen Kollumerland heeft voorlopig lichtste krimp van de regio Met name in de dorpen van de oosthoek daalt het aantal inwoners. Krimp is een onomkeerbaar proces en er zijn weinig ombuigingsmogelijkheden: realiteit dwingt tot bescheidenheid, want iedereen is overal bezig met werving van inwoners en de binnenlandse migratiesaldi zijn negatief. De krimp treedt niet alleen bij ons op termijn op, maar is veel algemener: landsdelen, regio s, gemeenten en dorpen hebben ermee te maken. Centrumdorpen met voorzieningen groeien (autonome dorpen), woondorpen krimpen. Algemene oplossingen zijn er niet: elke schaal vraagt maatwerk en samenwerking. Hoe moeten we omgaan met deze ontwikkelingen? Het advies van mw. Karin Koopman (Grontmij) was: Krimp accepteren en begeleiden Anticipeer en voorkom grote problemen later Woonplan Kollumerland c.a. 103

104 Krimp biedt ook kansen: ga ernaar op zoek! Samen staan we sterker!!! : dus geen onderlinge concurrentie Vergeet het binnenhalen van woningen en ga voor kwaliteit! Wees zelfredzaam en neem initiatief Ga voor integrale gebiedsontwikkeling Afname van het aantal kinderen heeft gevolgen voor de dorpsscholen: minder leerlingen op termijn. De heer N. Osinga gaf vanuit zijn deskundigheid aanbevelingen voor de toekomst en wees onder meer op de noodzaak van maatwerk. Hij riep op tot het zoeken van creatieviteit, innovativiteit en grenzen verleggen (ander schoolmodel, ICT-oplossingen). De heer Niek Geelhoed (Kabel Noord) gaf aan wat de mogelijkheden zijn van ICT en het belang daarvan in een tijd waarin alles sneller gaat en kennis ook snel veroudert. Onderwijs, maar ook de zorgsector is gebaat bij ICT-ontwikkelingen. In die zorgsector gaat veel geld om. Zien we dat als een kostenpost of economische factor van belang, zo vroeg de heer J.A.C. Lettink (Zorggroep Noorderbreedte). In onze regio is het percentage werkzamen in de zorg in ieder geval groter dan in de rest van Nederland. Dat is niet het gevolg van minder zorgbehoefte, maar vanwege de werkgelegenheidsstructuur in de regio. 104

105 De zorgbehoefte zal toenemen met de vergrijzing. De financiële middelen om dit op te vangen zullen beperkt zijn. Hoe ziet de toekomst er dan uit? Zo lang mogelijk thuis / zelfstandig / mantelzorg Alleen als het echt niet meer kan: Zorg met verblijf Naar (dorps)kernen Multifunctioneel centrum Alles dichtbij Hoe moeten we als toekomstige ouderen voorbereiden: Domotica en techniek in eigen huis, of: tijdig verkassen naar de (dorps)kern Na de plenaire bijeenkomst zijn de aanwezigen aan de slag gegaan aan de hand van vragen en stellingen over onderwijs, voorzieningen, wonen en zorg. Eerste globale resultaten van de discussieronde Een eerste globale verkenning van de resultaten geven we hier weer aan de hand van de antwoorden van de aanwezigen op de stellingen Met de volgende stellingen waren de aanwezigen het over het unaniem eens: Een plek om te ontmoeten is de belangrijkste voorziening in het dorp ICT-ontwikkelingen (E-care, Domotica) bieden mogelijkheden om ervoor te zorgen dat ouderen langer zelfstandig in de dorpen kunnen blijven wonen Het is belangrijk dat de gemeente investeert in een toekomstbestendige digitale infrastructuur (glasvezel, breedbandinternet) Om de onderwijskwaliteit en leefbaarheid in stand te houden zullen christelijk en openbaar onderwijs moeten samenwerken (bijna unaniem) Het streven moet zijn dat mensen met een beperkte zorgvraag in hun huidige woning/omgeving kunnen blijven wonen, waar nodig moeten de woningen worden aangepast. (bijna unaniem) Woonplan Kollumerland c.a. 105

106 Grootschalige woningbouw in de gemeente is niet meer nodig, dit leidt in de toekomst alleen maar tot het niet kunnen verkopen van de huidige woningvoor- raad. Er moet de komende jaren worden geïnvesteerd in het verbeteren van de bestaande woningvoorraad en de bestaande woonwijken. Het is wenselijk op een duurzame wijze te investeren in de bestaande woningvoorraad om de energievraag te beperken en de woonlasten op een aanvaardbaar niveau te houden. Over het algemeen was men het eens met: Bundeling van zorgvoorzieningen is de enige manier om kwaliteit te blijven bieden Een goede buur is belangrijker dan een voorziening in het dorp Het clusteren van voorzieningen in de grotere kernen gaat ten koste van de sociale samenhang in de dorpen Vanwege ondermeer vergrijzing en leegloop is het niet realistisch om in elk(e) dorp/kern een school in stand te houden De meningen waren verdeeld over de volgende stellingen: Kwaliteit van voorzieningen is belangrijker dan nabijheid Nieuwbouw van seniorenwoningen vindt plaats nabij de (zorg)voorzieningen in de grote kernen Kollum en Kollumerzwaag Over het algemeen was men het niet eens over: Bundeling van onderwijsvoorzieningen is de enige manier om kwaliteit te blijven bieden ICT ontwikkelingen kunnen het verdwijnen van voorzieningen compenseren Ouderen kunnen op den duur niet meer in de dorpen blijven wonen; we moeten daar niet in investeren, maar woningen voor ouderen concentreren in de grotere kernen Men was het unaniem niet eens met de stelling: Uiteindelijk wachten de MFC s hetzelfde lot als de buslijnen: er wordt weinig gebruik van gemaakt. 106

107 Woonprogramma Kollumerland c.a Woonplan Kollumerland c.a. 107

108 Woonprogramma gemeente Kollumerland c.a t/m 2015 plan nr. Kollum sloop voor 2016 verkoop voor 2016 In tm 2015 Uit tm 2015 benodigde contingent per 1/1/2010*) Plan- Status Fasering Westenstein fase 2 en BPG Mega Projecten Vrije sector 2 WSZ, hoek G Bleekerstraat/Tsjerk Hiddesstr. 18 BPG 18 Thús Wonen Sociale huur* sloop verkoop (Mogelijke) Partners Opmerkingen 3a Gemeentehuis/Bethesda 24 BPR WF, Jorcom BV, Banda, Ontwikkelaar, Vrije sector en/of sociale huur 40 3b Banda 16 BPR Gemeente, Thús Wonen Vrije sector en/of sociale huur 4 WSZ, hoek Colle (16)+ Kindcentrum (14) BPR Woon-Friesland Vrije sector en/of sociale huur 5 Bedrijventerreinen Dwarsried+Jumah. 1&2 10+P.M. 10+P.M. BPG/BPR 10+P.M. Ontwikkelaar/Gemeente Bedrijfswoningen 6 Oliemolensingel+fase 3 Kollum-Zuidoost 26 BPR 26 Ontwikkelaar/Gemeente/TW Vrije sector 7 Herstructurering fase BPR P.M. P.M. Thús Wonen Sociale huur 8 Herstructurering fase 2 BPR P.M. Thús Wonen Sociale huur 9 Waterlelie 15 BPG 15 Mega Projecten Vrijstaand 10 Van Broersmastraat 4 BPG 2 2 Gemeente Vrijstaand 11 Kollum-Watersportdorp BPR Ontwikkelaar(s)/Gemeente Vrije sector Totaal Kollum Kollumerzwaag 12 Bedrijventerrien Harm Smidswei 8 BPG 8 Gemeente Bedrijfswoningen 13 Lokatie Foarwei/Brink (Sûd) 26 BPW 26 Thús Wonen Vrije sector en/of sociale huur 14 Cedelshof 20 BPW 20 Gemeente Vrije sector 15 Saedkampe 3 BPW 3 Gemeente Vrije sector 16 Foarwei-Noord 0 2 BPW 2 Gemeente Vrije sector 17 Herstructurering Kastanjehof P.M. BPR P.M. Thús Wonen Vrije sector en/of sociale huur Totaal Kollumerzwaag 59 Kollumerpomp 18 Foijngaweg 1 BPG 1 Thús Wonen Vrije sector Totaal Kollumerpomp Munnekezijl 19 Methardusstraat (vml. lokatie Geertsema) 2 BPW 2 7 Gemeente/Thús Wonen Vrije sector en/of sociale huur Totaal Munnekezijl Oudwoude 20 Pilot Oudwoude 2 BPG 2 Thús Wonen Vrije sector en sociale huur 21 Jan Binneswei 4 BPG 4 Thús Wonen Vrije sector Totaal Oudwoude Burum P.M. P.M. Maatwerk in dorpen Triemen max. 8 BPR max. 8 Vrije sector Westergeest P.M. P.M. Maatwerk in dorpen Warfstermolen P.M. P.M. Maatwerk in dorpen Zwagerbosch P.M. P.M. Maatwerk in dorpen Notitie Invullocaties Vrijval diverse schoollocaties P.M. BPR P.M. Vrije sector en/of sociale huur Diverse invullocaties P.M. BPW P.M. 62 p.m Planontwikkeling Uitvoering Maatwerk in de dorpen *Grens sociale huur per : max. huur 664,66 Euro p.mnd./jaarinkomen,34.085,- Euro. ** Zie uitwerking woonprogramma contingent (voor bijz. doelgroepen): te onzoeken mogelijke locaties zijn Bijlsmagronden, Poelpleats en Tochmalaan BPG=Geldend Bestemmingsplan BPR=Bestemmingsplanprocedure regulier nodig BPW=Bestemmingsplan wijzigingsprocedure

109 Uitwerking woonprogramma gemeente Kollumerland c.a t/m 2015 kern sloop tm 2015 verkoop t/m 2015 In tm 2015 Uit tm 2015 benodigde contingent per 1/1/2010*) nieuwbouw sloop verkoop Totaal Kollum Totaal Kollumerzwaag Totaal Kollumerpomp Totaal Munnekezijl Totaal Oudwoude Overige dorpen(triemen) max. 8 p.m p.m. Totaal gemeente Kollumerland 62 p.m p.m. Sloop binnenstedelijk tot Nieuwbouw binnenstedelijk tot Toevoeging binnenstedelijk tot Toevoeging buitenstedelijk tot Beschikbaar contingent per Contingent (voor bijzondere doelgroep) 32 Reeds gebruikt contingent 2008 (4 gesloopt, 4 gebouwd = 0) 0 Reeds gebruikt contingent Totaal netto toename woningvoorraad 225 Verdeling netto toename tot 2016 Verdeelsleutel woonplan Programmering (netto toename 225 woningen) Kollum 70% 149 woningen, 66% (excl. P.M.) Kollumerzwaag 20% 59 woningen, 26% (excl. P.M.) Overige kernen 10% 17 woningen, 8% (excl. P.M.) Netto toename Sloop binnenstedelijk Toevoeging Toename totaal