Katholieke Pabo Zwolle

Transcriptie

1 Katholieke Pabo Zwolle Opleiding: Lerarenopleiding primair onderwijs, hbo-bachelor Croho: Varianten: voltijd/deeltijd Visitatiedatum: 7 december 2007 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, april 2008

2 Inhoud 2/59 NQA - visitatie Katholieke Pabo Zwolle, Hogeschool Leraren Primair Onderwijs

3 Inhoud 3 Deel A: Onderwerpen Voorwoord Inleiding Werkwijze Oordeelsvorming Oordelen per facet en onderwerp 11 Deel B: Facetten 13 Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding 15 Onderwerp 2 Programma 18 Onderwerp 3 Inzet van personeel 29 Onderwerp 4 Voorzieningen 32 Onderwerp 5 Interne kwaliteitszorg 35 Onderwerp 6 Resultaten 39 Deel C: Bijlagen 43 Bijlage 1: Onafhankelijkheidsverklaring panelleden 44 Bijlage 2: Deskundigheden panelleden 51 Bijlage 3: Bezoekprogramma 55 Bijlage 4: Overzichtslijst van door de opleiding ter inzage gelegd materiaal 57 Bijlage 5: Domeinspecifieke referentiekader en opleidingscompetenties 59 NQA - visitatie Katholieke Pabo Zwolle, Hogeschool Leraren Primair Onderwijs 3/59

4 4/59 NQA - visitatie Katholieke Pabo Zwolle, Hogeschool Leraren Primair Onderwijs

5 Deel A: Onderwerpen NQA - visitatie Katholieke Pabo Zwolle, Hogeschool Leraren Primair Onderwijs 5/59

6 6/59 NQA - visitatie Katholieke Pabo Zwolle, Hogeschool Leraren Primair Onderwijs

7 1.1 Voorwoord Dit rapport is het verslag van het panel dat in opdracht van NQA de opleiding tot Leraar basisonderwijs van de Katholieke Pabo Zwolle (Hogeschool Leraren Primair Onderwijs) heeft onderzocht. Het beschrijft de werkwijze, de bevindingen en de conclusies. Het onderzoek heeft plaatsgevonden in het kader van de accreditatie van hogere beroepsopleidingen. Het onderzoek is begonnen in oktober 2007, toen het zelfevaluatierapport bij NQA is aangeleverd. Als onderdeel van het onderzoek heeft het panel de opleiding gevisiteerd op 7 december Het panel bestond uit: De heer Prof. Dr. M.J. M. Vermeulen (voorzitter, domeinpanellid); De heer G. J.H.M. Coppens (domeinpanellid, werkveld); Mevrouw M.C. Burggraaff (studentpanellid); De heer drs. ing. A.G.M. Horrevorts (NQA-auditor). Mevrouw I. van der Vos (NQA-auditor). Dit panel voldoet aan de eisen zoals gesteld in het document Protocol ter beoordeling van de werkwijze van visiterende en beoordelende instanties van de NVAO (oktober 2007). Het panel beschikt over relevante werkvelddeskundigheid en over vakdeskundigheid. Onder vakdeskundigheid wordt verstaan het vertrouwd zijn met de meest recente ontwikkelingen en vertrouwd met lesgeven en beoordeling en toetsing minstens op het niveau/oriëntatie van de te beoordelen opleiding. Daarnaast beschikt het panel over onderwijsdeskundigheid, studentgebonden deskundigheid en visitatiedeskundigheid (zie bijlage 2). Naar aanleiding van het verzoek van de Staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap aan de NVAO in november 2007 (brief AP/OKP/2007/46148) en de reactie van de NVAO daarop (brief NVAO/ /FV) is bijzondere aandacht besteed aan de kwaliteit van de panels voor de visitaties van de PABO-opleidingen. In verband daarmee heeft voorafgaand aan de visitaties overleg plaatsgevonden met de NVAO over de samenstelling van de panels voor deze visitaties. Tijdens dat overleg zijn de samenstelling van de panels en de kwaliteit van de panelleden besproken. Het rapport bestaat uit drie delen: Deel A: een hoofdrapport, het Onderwerprapport, waarin de oordelen van het panel over de basiskwaliteit van de opleiding op onderwerpniveau worden uitgesproken met daarbij de overwegingen waarop die oordelen zijn gebaseerd. Het gaat hier om oordelen in de gradatie positief/negatief. Tevens wordt hier het eindoordeel geformuleerd. Deel B: een Facetrapport waarin op facetniveau door het panel oordelen en argumenten ter onderbouwing van dat oordeel worden gegeven. De oordelen gaan uit van de vierpuntsschaal (onvoldoende, voldoende, goed en excellent) conform het voorschrift van de NVAO. Uitzondering hierop is facet 2.6, als gevolg van aanvullende instructies van de NVAO wordt hier het oordeel voldaan of niet voldaan gegeven. Dit Facetrapport vormt de basis van het Onderwerprapport. Deel C: hierin zijn alle relevante bijlagen opgenomen. NQA - visitatie Katholieke Pabo Zwolle, Hogeschool Leraren Primair Onderwijs 7/59

8 1.2 Inleiding De Katholieke Pabo Zwolle (KPZ) kent een geschiedenis die teruggaat tot het jaar Tot 1984 was de opleiding gevestigd te Steenwijkerwold. Toen in 1984 de kleuterleidsteropleidingen en pedagogische academisch samengevoegd werden, verhuisde de opleiding als Pabo met 78 studenten naar Zwolle. Anno 2007 werken er aan de KPZ 68 medewerkers in fte s. Het aantal niet docerende medewerkers is 20. Het aantal docerende medewerkers is 48 met een docent-studentratio van De opleiding telt 528 voltijdstudenten en 141 deeltijdstudenten. De instroom per opleidingsvariant is respectievelijk 162 en 54 studenten. Hogeschool Katholieke Pabo Zwolle (KPZ) maakt deel uit van de Federatie Interactum (Interactum), een vereniging van zeven hogescholen/leraaropleidingen basisonderwijs in Nederland. Naast de KPZ behoren tot Interactum: de hogeschool De Kempel in Helmond, Pabo Domstad in Utrecht, de Interconfessionele Pabo in Amsterdam, Edith Stein in Hengelo, de Educatieve Faculteit Iselinge in Doetinchem en de Marnix Academie in Utrecht. Het samenwerkingsverband is gericht op het opleiden van leraren voor het katholiek/christelijk primair onderwijs en het versterken van de kwaliteit van het katholiek/christelijk basisonderwijs. De KPZ is een monosectorale hogeschool die de opleiding tot leraar basisonderwijs aanbiedt in een voltijd- en deeltijdvariant. Op de hogeschool wordt geleefd en gewerkt vanuit een katholieke levensbeschouwelijke identiteit. Ontwikkelingen binnen de KPZ worden hieronder kort samengevat (ontleend aan het beleidsplan van de KPZ ). De hogeschool wil vooruitstrevend en innoverend zijn. De KPZ baseert zich in het onderwijs op het zogenoemde derde generatiecurriculum (ontwikkeld in Interactumverband). Het curriculum is competentiegericht, is flexibel en gaat uit van duale leertrajecten (leren en werkplekopleiden). Studenten worden opgeleid met de nieuwste ideeën en worden ook getraind om de ideeën in praktijk toe te passen. De KPZ heeft de afgelopen jaren veel tijd besteed aan het ontwikkelen van competentiegericht onderwijs, toetsbeleid en toetsinstrumenten. In het kader van het vernieuwen van het curriculum zijn periodedoelen ontwikkeld die gekoppeld zijn aan semesters. De opleiding heeft geïnvesteerd in het scholen van medewerkers op het gebied van toetsontwikkeling, begeleiden van studenten (supervisie, intervisie) en kwaliteitszorg. De hogeschool benadrukt het belang van internationale oriëntatie. Zij verzorgt elk jaar een internationale klas en biedt mogelijkheden voor internationale stages of studie. De internationale klas bestond in 2006 uit twaalf studenten uit Turkije, Tsjechië, Oostenrijk en Nederland. In 2005 waren dit er 27. Er lopen dit jaar 39 studenten stage in het buitenland. Daarnaast studeren er drie op een universiteit (Barcelona, Örebrö) waarmee de KPZ een Erasmus-contract heeft. Acht Vlaamse studenten lopen op dit moment stage op basisscholen in Zwolle onder begeleiding van de KPZ. 8/59 NQA - visitatie Katholieke Pabo Zwolle, Hogeschool Leraren Primair Onderwijs

9 De KPZ werkt samen met directies (bovenschoolse directeuren) en besturen in de regio. Dit heeft geleid tot het instellen van een expertisegroep (adviseurs van het management van de KPZ) en het ontwikkelen van een regionaal kenniscentrum op het gebied van basisonderwijs, speciaal onderwijs en onderbouw van het vmbo. 1.3 Werkwijze De beoordeling van de opleiding door het panel verliep volgens de werkwijze zoals die is neergelegd in het Beoordelingsprotocol van NQA. Deze werkwijze wordt hieronder beschreven. Het onderzoek vond plaats op basis van het domeinspecifieke referentiekader dat voor de opleiding geldt (zie facet 1.1). NQA onderscheidt drie fasen in het visiteren: de voorbereidingsfase, het eigenlijke bezoek door het panel en de rapportagefase. Hieronder volgt een korte toelichting per fase. De voorbereidingsfase Allereerst heeft een NQA-auditor het zelfevaluatierapport gecontroleerd op kwaliteit en compleetheid (de validatie) en daarmee op bruikbaarheid voor de visitatie. Vervolgens bereidden de panelleden zich in de periode november 2007 inhoudelijk voor op het bezoek december Zij bestudeerden het zelfevaluatierapport (en bijlagen), formuleerden in een beoordelingsformat hun voorlopige oordelen op basis van argumenten en zij formuleerden vraagpunten. Zij gaven hun bevindingen door aan de NQA-auditor. Op basis van een overzicht van voorlopige oordelen inventariseerde de NQA-auditor tenslotte kernpunten en prioriteiten voor materialenonderzoek en gesprekken. Tijdens een voorbereidende vergadering is het bezoek door het panel voorbereid. De opleiding heeft in haar zelfevaluatierapport kenbaar gemaakt voor welk domeinspecifiek referentiekader zij kiest. De NQA-auditor heeft met de domeindeskundigen in het panel bekeken of sprake is van adequate domeinspecifieke doelstellingen, of dat nadere aanvulling dan wel nadere specificatie nodig is. In het facetrapport is aangegeven op welke landelijke beroeps- en opleidingsprofielen het domeinspecifieke kader (en het opleidingsprogramma) is gebaseerd. Het bezoek door het panel NQA heeft een bezoekprogramma ontwikkeld voor de (dag-)indeling van het bezoek door het panel dat is aangepast aan de specifieke situatie van de opleiding (bijlage 3). Er vonden gesprekken plaats met het opleidingsmanagement, docenten, studenten, afgestudeerden en met werkveldvertegenwoordigers. Aan het begin en tijdens het bezoek heeft het panel ter inzage gevraagd materiaal bestudeerd. Tussen de gesprekken door heeft het panel ruimte ingelast om de bevindingen uit te wisselen en te komen tot gezamenlijke en meer definitieve (tussen-)oordelen. De bevindingen zijn door de panelleden beargumenteerd. De bezoekdag is afgesloten tijdens het tweede gesprek met het management. In november 2007 nam de NVAO het besluit de site visit voor de opleiding leraren basisonderwijs met één dag te verlengen (brief NVAO/ /FV, d.d. 22 november 2007). Afspraken met de KPZ over het programma waren toen al in een vergevorderd NQA - visitatie Katholieke Pabo Zwolle, Hogeschool Leraren Primair Onderwijs 9/59

10 stadium. Besloten is om geen extra dag aan het programma toe te voegen. Wel is in middagprogramma een extra gesprek met docenten ingelast om nader in te gaan op de wijze waarop de KPZ het eindniveau beoordeelt. Aan de hand van drie cases (eindwerkstukken van studenten) is met beoordelaars het proces van beoordeling van het eindniveau doorgenomen. In het gesprek met het werkveld en met externe begeleiders/beoordelaars is, zoals gebruikelijk, over het gerealiseerde afstudeerniveau gesproken. Tenslotte heeft het panel aandacht besteed aan de docent-studentratio, het aantal contacturen, het aantal door studenten bestede uren, het opleidingsniveau van de docenten en aan de verbeteringen sinds de vorige visitatie. De fase van rapporteren Door NQA is, op basis van de bevindingen van het panel, een tweeledige rapportage opgesteld, bestaande uit een facetrapport en een onderwerprapport, waarin de kwaliteit van de opleiding is beoordeeld. Met dit rapport kan de opleiding accreditatie aanvragen bij de NVAO. De opleiding heeft in februari 2008 een concept van het Facetrapport (deel B) voor een controle op feitelijke onjuistheden ontvangen. In het Onderwerprapport (deel A) wordt door NQA een oordeel op de onderwerpen en op de opleiding als geheel gegeven. Dit rapport is samen met deel B voor een controle op feitelijke onjuistheden aan de opleiding voorgelegd. Naar aanleiding daarvan zijn enkele wijzigingen aangebracht. Het definitieve rapport is door het panel vastgesteld in maart Het visitatierapport is uiteindelijk in april 2008 ter beschikking gesteld aan de opleiding, die het samen met de accreditatieaanvraag kan indienen bij de NVAO. 1.4 Oordeelsvorming In dit hoofdstuk wordt per onderwerp een oordeel uitgesproken op basis van weging van de facetten die van dat onderwerp deel uitmaken. Bij deze weging spelen de beslisregels zoals die door de NQA in het Beoordelingsprotocol zijn geformuleerd en nader uitgewerkt in de notitie Handreiking voor oordeelsvorming een belangrijke rol. Tevens is bij de beoordeling rekening gehouden met accenten die de opleiding eventueel legt, het domeinspecifieke kader en een vergelijking met andere relevante opleidingen op een aantal aspecten. Het eindoordeel is voorzien van een aanvullende tekst als sprake is van: weging van de oordelen op facetniveau; benchmarking; generieke bevindingen die het facetniveau overschrijden; bepaalde accenten respectievelijk best practices. In de oordelen per onderwerp wordt steeds een herhaling gegeven van de oordelen op de facetten gevolgd door een weging die leidt tot het eindoordeel. De (uitgebreide) argumentatie is te vinden in het facetrapport. Daar waar een argumentatie/beoordeling voor de deeltijd afwijkt van de voltijd, is dit expliciet vermeld. Indien niet vermeld, gelden voor de deeltijdopleiding dezelfde argumentatie/oordelen als voor de voltijdopleiding, aangezien de deeltijdopleiding inhoudelijk voornamelijk is gebaseerd op dezelfde module-inhouden als de voltijdopleiding. Volgorde en onderwijsmethodieken kunnen daarbij verschillen. 10/59 NQA - visitatie Katholieke Pabo Zwolle, Hogeschool Leraren Primair Onderwijs

11 Docenten worden in beide varianten ingezet. De periodeleiders zijn verantwoordelijk voor de inhoud van zowel de voltijd- als de deeltijdvariant. 1.5 Oordelen per facet en onderwerp Onderwerp/facet Voltijd Deeltijd Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding 1.1 Domeinspecifieke eisen Goed Goed 1.2 Niveau bachelor Goed Goed 1.3 Oriëntatie HBO bachelor Goed Goed Totaaloordeel Positief Positief Onderwerp 2 Programma 2.1 Eisen HBO Goed Goed 2.2 Relatie doelstellingen en inhoud programma Goed Goed 2.3 Samenhang in opleidingsprogramma Goed Goed 2.4 Studielast Goed Goed 2.5 Instroom Goed Goed 2.6 Duur Voldaan Voldaan 2.7 Afstemming tussen vormgeving en inhoud Goed Goed 2.8 Beoordeling en toetsing Goed Goed Totaaloordeel Positief Positief Onderwerp 3 Inzet van personeel 3.1 Eisen HBO Goed Goed 3.2 Kwantiteit personeel Goed Goed 3.3 Kwaliteit personeel Goed Goed Totaaloordeel Positief Positief Onderwerp 4 Voorzieningen 4.1 Materiële voorzieningen Goed Goed 4.2 Studiebegeleiding Goed Goed Totaaloordeel Positief Positief Onderwerp 5 Interne kwaliteitszorg 5.1 Evaluatie resultaten Goed Goed 5.2 Maatregelen tot verbetering Goed Goed 5.3 Betrekken van medewerkers, studenten, alumni Goed Goed en het beroepenveld Totaaloordeel Positief Positief Onderwerp 6 Resultaten 6.1 Gerealiseerd niveau Goed Goed 6.2 Onderwijsrendement Goed Voldoende Totaaloordeel Positief Positief Totaaloordeel Op grond van voorgaand schema en de inhoudelijke onderbouwing daarvan in deel B van dit rapport blijkt dat beide varianten van de opleiding op alle facetten voldoende of goed scoren. Dit betekent dat de opleiding (voltijd en deeltijd) op de zes onderwerpen positief scoort. De conclusie is dat het totaaloordeel over de opleiding positief is. NQA - visitatie Katholieke Pabo Zwolle, Hogeschool Leraren Primair Onderwijs 11/59

12 12/59 NQA - visitatie Katholieke Pabo Zwolle, Hogeschool Leraren Primair Onderwijs

13 Deel B: Facetten NQA - visitatie Katholieke Pabo Zwolle, Hogeschool Leraren Primair Onderwijs 13/59

14 14/59 NQA - visitatie Katholieke Pabo Zwolle, Hogeschool Leraren Primair Onderwijs

15 Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding Facet 1.1 Domeinspecifieke eisen Goed Criterium: - De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk). Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De KPZ hanteert de bekwaamheidseisen/competenties voor leraren zoals die zijn ontwikkeld door de Stichting Beroepskwaliteit Leraren (SBL). Deze eindkwalificaties voor lerarenopleidingen zijn vastgelegd in de wet Beroepen in het onderwijs (BIO). De SBLcompetenties zijn tot stand gekomen in een landelijk project waarin het beroepenveld van leraren, onderwijsorganisaties, overheid en vakdeskundigen ruim vertegenwoordigd waren ( De KPZ heeft in samenwerking met haar Interactumpartners 1 de SBL-competenties vertaald in Kernen (te realiseren doelen) en prestatie-indicatoren voor de verschillende fasen van de opleiding. Dit is vastgelegd in het Curriculum onafhankelijk beoordelingskader: de Kernen, De prestatie-indicatoren voor de startbekwame fase vormen de eindkwalificaties van de opleiding. Het opleidingskader is tot stand gekomen in uitvoerig overleg met alle medewerkers van de KPZ en de expertisegroep (werkgevers in het basisonderwijs). Het panel heeft in gesprekken met docenten en werkveld en in documenten (verslag conferentiedag) bevestigd gezien dat de eindkwalificaties van de Pabo Zwolle in samenwerking met werkveld en vakgenoten tot stand zijn gekomen. Naast het gezamenlijke ontwikkelwerk binnen Interactum worden de eindkwalificaties besproken met katholieke pabo's georganiseerd binnen de Vereniging voor Katholieke Lerarenopleidingen (VKLO) en met buitenlandse partners, zoals partners waarmee de hogeschool Socratescontracten heeft afgesloten (onder andere Graz, Stockholm). Met een zusterinstituut van Interactum-Vlaanderen in Brugge (Katholieke Hogeschool Brugge Oostende) vindt jaarlijks uitwisseling van informatie plaats over studiegidsen en periodeboeken. In de uitwisseling van informatie vindt de KPZ bevestiging in haar werkwijze en voor de KHBO Brugge/Oostende was het een stimulans om meer onderwijs in samenhang te ontwikkelen. KHBO ontving daarvoor bij haar eigen visitatie waardering. KPZ heeft input geleverd aangaande de samenhang in en onderliggende visie van het curriculum, zoals neergelegd in studiegidsen en periodeboeken. KPZ heeft van Vlaamse collega s deskundigheid geleerd van onder andere het onderwijs aan het jonge kind en van de wijze waarop dat in de opleiding is vormgegeven. 1 De KPZ is medeoprichter en vijftien jaar lid van de vereniging Interactum (zeven zelfstandige confessionele en interconfessionele pabo s). NQA - visitatie Katholieke Pabo Zwolle, Hogeschool Leraren Primair Onderwijs 15/59

16 De KPZ evalueert periodiek haar opleidingsdoelen en eindkwalificaties onder alle stagescholen en alumni. Het panel stelt vast dat de eindkwalificaties van de opleiding tot stand zijn gekomen in nauw overleg met vakgenoten en het beroepenveld. De KPZ spiegelt haar opleidingsdoelen en programma aan de praktijk van buitenlandse partners. Facet 1.2 Niveau bachelor Goed Criterium: - De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een Bachelor. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Het gewenste eindniveau van de opleiding is vastgelegd in het document Curriculum onafhankelijk beoordelingskader: de Kernen. Opleidingsdoelen en niveau van beheersing van competenties zijn voor elke fase beschreven: van de opleidingsbekwame fase (propedeuse) via de taak- en werkplekbekwame fase (tweede en derde jaar) naar de startbekwame fase in het laatste jaar van de opleiding. De niveau-indicaties maken het mogelijk om de ontwikkeling van de student te monitoren en te coachen. Er zijn indicatoren voor zowel het handelen als voor reflectie en onderzoek. Bij de concretisering van prestatie-indicatoren voor reflectie/onderzoek vormen de Dublin descriptoren het referentiekader. De KPZ onderscheidt vier niveaus van reflectie: het beschrijvend niveau, het vergelijkend niveau, het kritische niveau en het integrale niveau. De hogeschool heeft een eigen reflectiemodel ontwikkeld met daarvan afgeleide reflectieinstrumenten voor alle fasen van de opleiding. In het document Toetskader heeft de opleiding de relatie tussen Dublin descriptoren en de SBL-competenties nader uitgewerkt. De opleiding beschrijft in het zelfevaluatierapport op welke wijze zij het hbo-niveau concretiseert. Van de leerkrachten basisonderwijs wordt verwacht dat zij zonder directe aansturing vorm kunnen geven aan hun handelen in het beroep. Zij zijn in staat om een brede range aan kennisbestanden en vaardigheden in te zetten in de beroepspraktijk (hbo-bachelorniveau in de breedte) en kunnen die inzet verantwoorden. Zij weten ook een relatie te leggen met hun eigen persoon. Zij denken na over de vraag wat zich in de (cultureel- maatschappelijke) buitenwereld afspeelt en hoe dat het werk beïnvloedt. Bij de analyse van zijn situatie en handelen gebruikt een hbo er ook wetenschappelijk verantwoorde theorieën om zijn handelen te verbeteren. De startbekwame leerkracht is in staat zijn keuzes te beredeneren mede op basis van praktijkonderzoek en reflectie, verbanden te leggen en de resultaten te verwoorden en verantwoorden aan het schoolteam en de omgeving. Het panel stelt vast dat de opleidingscompetenties een concretisering zijn van de Dublin descriptoren. Alle Dublin descriptoren komen in elke fase (elk jaar) aan de orde op een hoger niveau van beheersing. Deze niveaus zijn naar het oordeel van het panel duidelijk beschreven. 16/59 NQA - visitatie Katholieke Pabo Zwolle, Hogeschool Leraren Primair Onderwijs

17 Facet 1.3 Oriëntatie HBO bachelor Goed Criteria: - De eindkwalificaties zijn mede ontleend aan de door (of in samenspraak met) het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepscompetenties. - De eindkwalificaties weerspiegelen het niveau van beginnend beroepsbeoefenaar in een specifiek beroep of samenhangend spectrum van beroepen waarvoor een hbo-opleiding vereist is of dienstig is. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De KPZ hanteert de landelijk vastgestelde en landelijk met het werkveld besproken SBLcompetenties als uitgangspunt voor haar beroepsgerichte curriculum. Voor de voortdurende actualisatie startbekwaamheidsfase onderhoudt de KPZ contacten met vakgenoten en werkt zij intensief samen met het werkveld (zie ook facet 1.1) In het opleidingsdocument Kleur bekennen beschrijft de opleiding haar visie op het beroep. Uitgaande van de landelijke eisen (SBL-competenties) beschrijft zij wat aankomende leerkrachten moeten kennen en kunnen en welke beroepshouding zij zich eigen zouden moeten maken. Het samen scholen, leven, vieren en werken zijn belangrijke elementen in de cultuur van de KPZ. De opleiding wil een lerende gemeenschap zijn (vanuit een katholieke traditie) waar studenten en docenten van elkaar leren, elkaar respecteren, zingevingsvragen stellen en daarin individuele keuzes maken en het goede voorbeeld geven. In de opleiding komt dit tot uiting door veel aandacht voor communicatie, korte lijnen, heterogene groepen, reflectie op de eigen ontwikkeling als leerkracht (kennis, vaardigheden en ontwikkeling van eigen waarden). Doel is dat elke student een eigen visie en houding ontwikkelt op het beroep van leerkracht en zijn omgang met medestudenten, leerlingen, docenten, ouders en de omgeving van de school. Bij het verder ontwikkelen en het actualiseren van het beroepsbeeld betrekt de KPZ het werkveld door middel van de jaarlijkse conferentiedagen en mentorenmiddagen. Zij werkt daarnaast intensief samen met de expertisegroep, bestaande uit vertegenwoordigers van de basisscholen uit de regio en de KPZ. De expertisegroep heeft afgelopen schooljaar het vernieuwde opleidingskader vastgesteld en werkt samen met de KPZ aan de concretisering hiervan, onder andere door het WPO+-project 2. Het werkveld en alumni zijn positief over de startbekwaamheid van afgestudeerden van de KPZ (tevredenheidsonderzoek alumni en werkveld). 2 Studenten werken mee aan het ontwikkelen van beleid en onderwijs van de stageschool/werkplek. Zij voeren opdrachten uit die bijdragen aan de schoolontwikkeling van de stageschool. NQA - visitatie Katholieke Pabo Zwolle, Hogeschool Leraren Primair Onderwijs 17/59

18 Onderwerp 2 Programma Facet 2.1 Eisen HBO Goed Criteria: - Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats via vakliteratuur, aan de beroepspraktijk ontleend studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk en/of (toegepast) onderzoek. - Het programma heeft aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied/de discipline. - Het programma waarborgt de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en heeft aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De eerste twee jaar van de opleiding zijn gericht op het opdoen van kennis en inzicht in de afzonderlijke schoolvakken (vakinhoud en vakdidactiek), pedagogische theorieën en onderwijsconcepten en in cultureel-maatschappelijke aspecten. Studenten passen de basiskennis en vaardigheden in de praktijk toe (stage) bij bijvoorbeeld adaptief lesgeven, de verdieping in een schoolvak, uitwerken van een pedagogisch en vakdidactisch concept of in een leeftijdspecialisatie. Hulpmiddel hierbij zijn leer- en onderzoeksvragen die zij systematisch dienen te beantwoorden. Het programmaonderdeel werkplekleren (WPO) confronteert de student met de volledige complexiteit van de beroepspraktijk. Op de werkplek/stageschool moet hij zijn kennis, inzichten, vaardigheden en attitudes integreren en optimaliseren. Bij de leeftijdspecialisatie (jongere kind/oudere kind) staat het werken vanuit het concept ontwikkelingsgericht onderwijs centraal. Daarnaast kunnen studenten de eerste blokken van de leergang bewegingsonderwijs volgen, specialiseren ze zich in een vakgebied, kunnen ze zich verdiepen in het lesgeven aan kinderen in de eerste fase van het voortgezet onderwijs of kunnen ze een deel van hun opleiding in het buitenland doorbrengen. Bij de kennisontwikkeling en de ontwikkeling van de beroepsvaardigheden staat de pendel tussen theorie, praktijk en de persoon centraal. Deze drie aspecten komen terug in de opbouw van de periode (semester) en in de afzonderlijke studieonderdelen. Het panel heeft de periodeboeken ingezien en stelt vast dat er een duidelijk wisselwerking is tussen theorie en praktijk. Ook blijkt dit uit de opdrachten die studenten maken. Bij de kennisontwikkeling en het ontwikkelen van beroepsvaardigheden wordt vakliteratuur en aan de praktijk ontleend materiaal bestudeerd. De KPZ hanteert een actuele boekenlijst. In de latere fasen van de opleiding verantwoordt de student ook zelf welke vakliteratuur hij gebruikt. Het onderwijsprogramma wordt voortdurend doorgelicht op de aansluiting bij actuele ontwikkelingen in het onderwijs en de diverse vakgebieden. Dit vindt structureel plaats binnen het overleg van periodeleiders en MT-leden (het kernteam CO), in de managementgroep van Interactum en in de expertisegroep. Voorbeelden zijn adaptief onderwijs in het derde jaar als voorloper op passend onderwijs en ontwikkelingsgericht onderwijs in de leeftijdsspecialisatie. 18/59 NQA - visitatie Katholieke Pabo Zwolle, Hogeschool Leraren Primair Onderwijs

19 Tijdens het reguliere sectieoverleg is er veel aandacht voor het actualiseren van de gebruikte vakliteratuur en het studiemateriaal in relatie tot de ontwikkeling in het onderwijsprogramma. Jaarlijks wordt de boekenlijst door vaksecties op haar merites beoordeeld en zo nodig aangepast. De sectie doet in dat kader, naast de initiatieven van de mediatheek zelf, ook voorstellen aan de mediatheek om de collectie uit te breiden en up-to-date te houden. Docenten zijn lid van digitale leeromgevingen zoals Sherpa-pro. Daarop staan onder andere de meest recente uitgaven van basisontwikkeling (HOREB) en ontwikkelingsgericht onderwijs. KPZ onderzoekt of ze een studentabonnement op de boekenlijst kan zetten. De actualiteit wordt via verschillende kanalen bewaakt: initiatieven van de mediatheekmedewerkers, inbreng vanuit de secties voor het uitbreiden en het upto-date houden van de collectie, structureel overleg met periodeleiders en leden van het managementteam en de expertisegroep. Het panel heeft de literatuurlijst die de opleiding gebruikt of literatuurverwijzingen in periodeboeken ingezien en stelt vast dat er gebruik wordt gemaakt van actuele literatuur. Dit blijkt ook uit de werkstukken en verslagen die het panel heeft ingezien. De KPZ schrijft in het zelfevaluatierapport dat onderzoek bijdraagt in het ontwikkelen van het hbo-niveau in de diepte. KPZ definieert onderzoek als actieonderzoek. Studenten gaan bijvoorbeeld na of een bepaalde methode of werkwijze werkt in een klassensituatie. Welke resultaten levert de methode op bij welke kinderen (gedifferentieerd lesgeven). Studenten doen dit onderzoek aan de hand van leervragen. De opzet van de leervragen vraagt van studenten het vermogen de (praktijk-)situatie goed te analyseren en op zoek te gaan naar vakliteratuur om het handelen te verbeteren, kennis en inzicht toe te passen in de praktijk, over het effect een oordeel te vormen en hierover te communiceren. In de voltijdse opleiding start elke periode met een oriëntatie waarin de student zicht krijgt op de doelen en inhouden van het komende semester. Daarna volgen lesweken waarin de student binnen diverse modules relevante kennis en vaardigheden opdoet. Docenten gebruiken hiervoor vakliteratuur, praktijktheorie, voorbeelden en ervaringen uit de (beroeps-)praktijk en verwerkingsopdrachten. Tijdens de aansluitende OnderwijsWerkPlaats (voorbereiding op de stage) wordt de relatie gelegd tussen het geleerde en de aankomende stageperiode. In de stageperiode werkt de student aan het realiseren van de periodedoelen. In de hierop volgende lesweken worden de stageervaringen verder uitgediept en gekoppeld aan de theorie in de doorlopende modules. In de afsluitende stage demonstreert de student dat hij de periodedoelen beheerst. In het programma wordt op diverse plaatsen aandacht besteed aan de ontwikkeling van beroepsvaardigheden (theorie en praktijk): zoals klassenmanagement, orde houden, omgang met leerlingen en collega s, voeren van oudergesprekken, doen van onderzoek. Na de oefening van de vaardigheden in een practicum of in de praktijk worden de ervaringen systematisch teruggekoppeld en vastgelegd (reflectieverslagen) en besproken in een eindgesprek. In het eindgesprek komt aan de orde wat de student in het volgende semester verder wil ontwikkelen. Dit wordt vastgelegd in een persoonlijk ontwikkelingsplan (POP). Het bovenstaande geldt ook voor de deeltijdse opleiding. Het verschil is dat de stagedagen parallel lopen aan de lesweken. De KPZ handhaaft de afzonderlijke aandacht voor de schoolvakken in het eerste en tweede jaar van de opleiding. Het specifiek eigene (de vakessenties) van elk schoolvak is NQA - visitatie Katholieke Pabo Zwolle, Hogeschool Leraren Primair Onderwijs 19/59

20 ondergebracht in het leerprogramma van de opleidings- en taakbekwame fase. Deze leerlijn wordt afgesloten met een cognitieve toets (zie ook facet 2.8) De secties hebben de vakessenties vertaald in een leerlijn die wordt weergegeven in leer- en toetsdoelen voor de geprogrammeerde onderwijseenheden. De onderwijseenheden staan beschreven in de periodeboeken. Op deze wijze heeft, aldus het panel, de vakdidactische en vakinhoudelijke basis van het beroep een herkenbare plaats in het programma. Internationale aspecten komen in het onderwijs onder andere aan bod door aandacht te besteden aan culturele verschillen (module Culturele verschijnselen) en internationale stages (40% van de derdejaars studenten heeft een studie- of stageplek in het buitenland) Uit studentenevaluaties blijkt dat studenten tevreden zijn over het niveau van de modules. De bijdrage van modules aan het realiseren van het periodedoel en de mate waarin de periode bijdraagt aan het functioneren in het beroep scoren goed (op of rond een score van 7,4 op een tienpuntenschaal). Dit geldt voor zowel de voltijd- als de deeltijdvariant. Facet 2.2 Relatie doelstellingen en inhoud programma Goed Criteria: - Het programma is een adequate concretisering van de eindkwalificaties, qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen. - De eindkwalificaties van de doelstellingen zijn adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma. - De inhoud van het programma biedt studenten de mogelijkheden om de geformuleerde eindkwalificaties te bereiken. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: In het document Opleidingskader Katholieke Pabo Zwolle wordt een duidelijke relatie gelegd tussen enerzijds de visie op het beroep, op het leren van de student, op opleiden en anderzijds het programma en de wijze waarop de competenties worden getoetst. De KPZ gebruikt de eindkwalificaties (door KPZ ook wel de kernen genoemd) van de opleiding voor het ontwerpen van het programma. De kernen zijn per fase van de opleiding verbonden met leer- en toetsdoelen van de onderwijseenheden en de stage. Dit blijkt, aldus het panel uit de periodeboeken van zowel de voltijd- als deeltijdvariant. De relatie tussen de prestatie-indicatoren per fase en de inhoud van de diverse onderwijsonderdelen is besproken in de afzonderlijke vaksecties, vervolgens afgestemd met de periodegroepen en vastgesteld in het kernteam. Resultaat is een samenhangend kader waarin staat welk onderwijsaanbod of praktijkonderdeel aan welke kernen bijdraagt of bijdragen. Zo heeft het panel kunnen vaststellen dat in de periodeboeken de kernen expliciet worden benoemd. Tevens is beschreven wat de student aan het eind van elk semester moet kunnen laten zien ten aanzien van het handelen, de reflectie en de beroepshouding (stageprofiel). 20/59 NQA - visitatie Katholieke Pabo Zwolle, Hogeschool Leraren Primair Onderwijs

21 Voor elke periode is er een schema van leer- en toetsdoelen (matrix) in relatie tot de competenties en programmaonderdelen vastgelegd: het toetskader. Het panel stelt vast dat de opleiding op een systematische wijze het programma vormgeeft. Daarbij dienen de opleidingscompetenties als leidraad voor het ontwikkelen van toetsen (niveau) en de inhoud van het programma. De relatie tussen programma en competenties komt, aldus het panel, overtuigend naar voren in de periodeboeken en het beleidsplan toetsing (Toetskader. De kwaliteit van de beoordeling en de examinering van studenten, september 2007). Facet 2.3 Samenhang in opleidingsprogramma Goed Criterium: - Studenten volgen een inhoudelijk samenhangend opleidingsprogramma. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De uitgangspunten voor een inhoudelijk samenhangend studieprogramma worden weergegeven in het opleidingskader van de KPZ. De KPZ kent verschillende ordeningsprincipes om samenhang in het programma aan te brengen. Deze worden hieronder beschreven. Het programma is opgebouwd aan de hand van de fasen van ontwikkeling die een student doorloopt (betrokkenheidsmodel). In het eerste jaar staat de student centraal (wat zijn de sterke punten, waar moet de student zich in bekwamen, geschiktheid voor het beroep van leraar), in het tweede jaar staan de taken en vaardigheden van de leerkracht centraal, in het derde jaar de betrokkenheid op de ander en in het vierde jaar de betrokkenheid van de leerkracht op de organisatie. Het tweede ordeningsprincipe is de opbouw in complexiteit (Dublin descriptoren) van kennis en vaardigheden: van kennisverwerving en toepassen ervan naar analytische vaardigheden, oordeelsvorming, communicatie en kritische reflectie (leervaardigheden). De vier reflectieniveaus (zie facet 1.2) hangen hiermee samen. Het derde ordeningsprincipe is gekoppeld aan de mate van zelfsturing door de student. De opleiding verwacht van de student een toenemende mate van zelfstandigheid en initiatief om zich de competenties eigen te maken. Er is een opbouw in het programma van docentsturing (in de vorm van stageopdrachten) via gedeelde sturing, naar werkplek- /zelfsturing, waarbij theorie, praktijk en persoonlijke motieven in elkaar overlopen (dit is het zogenoemde successief model). In de laatste twee jaar van het programma gaat de student zijn handelen steeds meer zelf sturen, onder andere vanuit de systematiek van de leervragen die voortkomen uit de (stage-)praktijk. Het curriculum wordt vanaf dat moment meer vraag- en werkplekgestuurd. Deze opbouw is beschreven in het Opleidingskader en is voor elk semester uitgewerkt in de periodeboeken. Hiermee wordt, aldus het panel,een directe relatie gelegd tussen theorie en praktijk. NQA - visitatie Katholieke Pabo Zwolle, Hogeschool Leraren Primair Onderwijs 21/59

22 Tot slot is de student ook zelf actief in het aanbrengen van samenhang in het programma. Daarbij is zijn eigen competentieontwikkeling mede richtinggevend voor de inhoud van zijn leertraject. In de besprekingen van zijn POP met de docent (elk semester) wordt de inhoud van het leertraject besproken en de samenhang met de competenties bewaakt. Naast de hierboven genoemde ordeningsprincipes zijn ook de doorgaande leerlijnen van belang. De vakessenties van de schoolvakken zijn ondergebracht in het leerprogramma van de opleidings- en taakbekwame fase. Het eigene van de schoolvakken komt daarin aan bod en de gemeenschappelijke pedagogisch-didactische kennis en vaardigheden. De vaksecties hebben de vakessenties vertaald in een leerlijn die wordt weergegeven in leer- en/of toetsdoelen voor de geprogrammeerde modules. De inhouden met betrekking tot cultuur, maatschappij en levensbeschouwing worden in een doorgaande lijn aangeboden, culminerend in een eigen onderzoek door de student in de werkplekbekwame fase. De horizontale samenhang in het programma wordt bewaakt door de periodeteams die verantwoordelijk zijn voor de inhoud van de semesterprogramma s. Studenten zijn hierover redelijk tevreden zo blijkt uit de evaluatie van 2006 (voltijd 7, deeltijd 6,2). Uit evaluaties onder studenten blijkt dat het periodedoel een bijdrage levert aan het creëren van samenhang (7.9). In de keuzegids waarderen studenten de samenhang met een 7,8. Facet 2.4 Studielast Goed Criterium: - Het programma is studeerbaar doordat factoren, die betrekking hebben op dat programma en die de studievoortgang belemmeren zoveel mogelijk worden weggenomen. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De hogeschool heeft het aantal European credits (EC) evenwichtig verdeeld over de verschillende periodes van de opleiding. In elke periode wordt een maximum van tien onderwijseenheden en een blokstage aangeboden. Vanaf de werkplekbekwame fase wordt de blokstage omvangrijker en het aantal onderwijseenheden beperkter. De uitgangspunten voor een studeerbaar programma worden weergegeven in het toetskader van de KPZ. Drie belangrijke criteria hierin zijn: o transparantie: voor alle betrokkenen is alle relevante informatie over inhoud, vorm, procedures en organisatie eenduidig, volledig en gemakkelijk verkrijgbaar; o realiseerbaarheid: de toets is uitvoerbaar en de toetsing is organisatorisch te realiseren; o normen ten aanzien van hoeveelheid, vorm en spreiding van toetsen. De KPZ werkt met vaste jaarritmes en jaarroosters. Om de studeerbaarheid te bevorderen zorgt de hogeschool voor tijdige en duidelijke roostering van de toetsen aan het eind van elk leskwartaal. Per jaar worden per aangeboden onderwijseenheid drie kansen gepland. Het totale aantal toetsmomenten vindt gespreid plaats over het jaar. 22/59 NQA - visitatie Katholieke Pabo Zwolle, Hogeschool Leraren Primair Onderwijs

23 Per periode wordt de toetslast bewaakt door het maken van het toetsoverzicht, dat opgenomen is in het periodeboek. Dit toetsoverzicht moet voldoen aan de normen zoals vastgelegd in het toetskader. Het toetsoverzicht maakt duidelijk wanneer en in welke vorm de aangeboden onderwijseenheden worden getoetst. Verder staan in het periodeboek per onderwijseenheid de inhoudelijke eisen beschreven, zodat studenten bij de start van de module kunnen lezen wat er van hen verwacht wordt. KPZ heeft in het programma een aantal drempels ingebouwd om effectief en efficiënt studeergedrag te bevorderen. Zo kan een student pas starten in een volgende stageperiode, als hij de voorafgaande heeft afgrond en er zijn duidelijke criteria voor het starten met de werkplekopleiding. De klassenmentoren en rayon(stage-)docenten hebben een belangrijke signalerende functie betreffende de studeerbaarheid. Zij volgen de voortgang van de individuele student maar ook die van een hele (jaar-)groep. Door de korte communicatielijnen signaleren de fasecoördinatoren snel problemen. Zij kunnen eventuele acties in gang zetten. Soms betekent dit ingrijpen, soms ook een brief met uitleg aan alle studenten. Het panel heeft hier voorbeelden van gezien. De opleiding heeft in de voltijd 900 contacturen per jaar geprogrammeerd, voor de deeltijd ruim 500 per jaar in de eerste drie jaar en 850 in het laatste jaar. Voor de tweejarige deeltijdopleiding bedraagt het aantal contacturen 660 uur per jaar en bij het werkplekopleiden 980 uur. Onder contactuur wordt door KPZ verstaan: alle contacten waarbij sprake is van een directe leersituatie. Dit is een situatie waarin een medewerker (docent KPZ of begeleider basisonderwijs) contact heeft met een student. Gemiddeld besteedt een student 40 uur per week aan de studie: 8 uur stage, 15 uur lessen (van 1,5 jaar), 6 uur werken in studiegroepen en 11 uur zelfstudie thuis. Tijdens een stageweek wordt gemiddeld meer dan 50 uur studietijd besteed: 8 uur contacttijd, inclusief voor- en nabespreking en meer dan 2 uur voorbereiding per dag. Uit het studententevredenheidsonderzoek 2006 blijkt dat studenten zeer kritisch zijn over de studeerbaarheid van het programma. KPZ heeft naar aanleiding daarvan diepteinterviews gehouden met studenten. Daaruit kwam naar voren dat de studielast veelal bepaald wordt door de toetsing. Spreiding in tijd en toetsvormen zijn hierbij essentieel. Op basis hiervan zijn de normen ten aanzien van hoeveelheid, vorm en spreiding van toetsen aangescherpt. De normen zijn opgenomen in het Toetskader, september De informatie in de periodeboeken is naar aanleiding hiervan bijgesteld. In de Keuzegids krijgt de KPZ een 7,9 voor de studeerbaarheid van het programma. Het proces rondom toetsing staat beschreven in de procesmanager (digitaal informatiesysteem (die toegankelijk is voor alle medewerkers via de KwaliteitsPortal Zwolle. Docenten kunnen via de portal afspraken rond toetsontwikkeling, afname van toetsen en het invoeren van resultaten raadplegen. Hiermee wil KPZ bevorderen dat het proces rond toetsen zo goed mogelijk verloopt. Uit een interne audit Toetsen (2007) blijkt dat deze procedures goed worden opgevolgd. In het gesprek met studenten blijkt dat de wijzigingen die zijn aangebracht in de toetsplanning en toetsvormen een positief effect hebben gehad op de studielast. Deeltijden voltijdstudenten melden dat de organisatie rond het toetsen veel beter is geworden. NQA - visitatie Katholieke Pabo Zwolle, Hogeschool Leraren Primair Onderwijs 23/59

24 De KPZ kent geen zogenaamde struikelvakken die de studeerbaarheid negatief beïnvloeden. Wel worden bepaalde tentamens door studenten als moeilijk ervaren. Het gaat dan bijvoorbeeld om het tentamen over leertheorieën, rekenen in de bovenbouw of tentamens op het gebied van godsdienst en levensbeschouwing. Facet 2.5 Instroom Goed Criterium: - Het programma sluit qua vorm en inhoud aan bij de kwalificaties van de instromende studenten: vwo, havo, middenkaderopleiding of specialistenopleiding (WEB) of daarmee vergelijkbare kwalificaties, blijkend uit toelatingsonderzoek. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De KPZ hanteert de toelatingscriteria geformuleerd conform de WHW. Voor de studenten die niet aan deze criteria voldoen, is er de mogelijkheid van de toelatingstoets. De toets is gebaseerd op de toelatingscriteria van de vakken Nederlands en rekenen en algemene vaardigheden. De KPZ biedt naast het reguliere vierjarige programma (voltijd en deeltijd) drie trajecten aan voor groepen met een afgeronde (beroeps-)opleiding. Voor studenten met een hboof wo-diploma is er de 2-jarige B-stroom (deeltijd). Studenten met een achtergrond als onderwijsassistent kunnen in de voltijd instromen en kiezen uit: o een 3½ -jarig traject voor studenten die kiezen om in te stromen in het eerste studiejaar o een 3-jarig traject voor studenten die in het tweede jaar instromen. Onderwijsassistenten die in het eerste jaar instromen, krijgen begeleiding van een docent die hen inleidt in de verschillen met het reguliere traject. Zij lopen minder stage en daardoor hebben zij meer tijd om aan de theorie te werken. Onderwijsassistenten die in het tweede jaar instromen, krijgen een aparte intensieve begeleiding van een docent om hen in te leiden in het jargon en de modellen die gebruikt worden. Dit wordt ondersteund door begeleiding van derdejaars (tutor-)studenten. Mbo-studenten (niveau 4) die de ambitie hebben om door te studeren kunnen met de pabo kennismaken. Er zijn algemene kennismakingsdagen en individuele trajecten. Voordat aspirant-studenten met de opleiding beginnen kunnen ze op specifieke gebieden (Nederlands en rekenen) kennis nemen van de inhoud ervan. Studenten in de deeltijdopleiding kunnen een assessment aanvragen op basis van elders verworven kennis en vaardigheden (EVC). Het panel heeft hiervan een voorbeeld gezien. Positief beoordeelde studenten krijgen een individueel studiecontract waarin staat welke programmaonderdelen wel gevolgd moeten worden en welke onderdelen op basis van het assessment zijn behaald. De KPZ zorgt er bij de klassenindeling voor dat studenten die vallen onder de specifieke doelgroepen verspreid worden over de klassen. De mentor begeleidt de samenwerking tussen studenten met verschillende achtergronden en leerstijlen tijdens de mentorlessen en tijdens de geplande tutorgesprekken. Deze werkwijze past bij de visie van de 24/59 NQA - visitatie Katholieke Pabo Zwolle, Hogeschool Leraren Primair Onderwijs

25 opleiding op leren. Samen leren is een belangrijk uitgangspunt voor KPZ. Docenten en studenten vormen samen een leergemeenschap waarin men van elkaar leert. De opleiding meldt dat door deze aanpak in het derde jaar van de studie er geen verschillen meer zijn te constateren in de prestaties van mbo-instroom en havo-instroom. Studenten met wie het panel sprak hebben geen melding gemaakt van aansluitingsproblemen. Uit evaluaties blijkt dat de mbo-instroom even tevreden is over het programma als de mbo-, havo- en ho-instroom tezamen. Hieruit leidt het panel af dat er wat tevredenheid van studenten betreft over het programma geen verschillen zijn tussen de instroomgroepen. Uit gesprekken met docenten en management blijkt dat aspirant studenten wordt verteld dat het eerste jaar pittig is. De opleiding gaat er van uit dat dit leidt tot zelfselectie. Samen met de selectie in het eerste jaar lijkt dit bij te dragen aan het gunstige studierendement (zie facet 6.2). Ook het systeem van studiebegeleiding heeft hier invloed op (zie facet 4.2). In evaluaties is de wens geuit om meer maatwerk voor B-stroom studenten. Daarom is er met ingang van het schooljaar een periodeteam van docenten geformeerd (het B-team). Tegelijkertijd is er gestart met een klankbordgroep waarin studenten en oud-studenten, werkzaam in het beroep, zitting hebben. Voor het schooljaar heeft dit geleid tot een verbeterde stagelijn, een intensievere begeleiding van de leergroep 3B bij het integreren van theorie, praktijk en persoon. De KPZ heeft het zogeheten Full Color-project opgezet. In dit project geven studenten van Turkse afkomst huiswerkbegeleiding aan basisschoolkinderen. Door hun eigen verhalen, ervaringen en het geven van voorlichting zijn ze ook een voorbeeld voor mogelijke toekomstige studenten van allochtone afkomst. Ten tijde van de visitatie zijn er op de KPZ geen studenten van buiten de EU actief. De KPZ heeft wel de Code of Conduct getekend. Facet 2.6 Duur Voldaan Criterium: - De opleiding voldoet aan formele eisen met betrekking tot de omvang van het curriculum: hbo-bachelor: 240 studiepunten. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: In het Onderwijs en Examen Reglement staat beschreven hoe de 240 EC zijn verdeeld over de verschillende curriculumonderdelen en fasen van de opleiding. In de 4-jarige voltijd en deeltijd opleiding zijn in iedere fase van de opleiding 60 EC te behalen. De B-stroom heeft vrijstelling van 120 EC op grond van een wo-/hbo-diploma verkregen aan een andere instelling (WHW artikel 7.13r). De overige 120 EC zijn evenredig verdeeld over de twee jaren van de opleiding. NQA - visitatie Katholieke Pabo Zwolle, Hogeschool Leraren Primair Onderwijs 25/59

26 Facet 2.7 Afstemming tussen vormgeving en inhoud Goed Criteria: - Het didactisch concept is in lijn met de doelstellingen. - De werkvormen sluiten aan bij het didactisch concept. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De visie van de KPZ op opleiden staat beschreven in het Opleidingskader. Daarin heeft de KPZ vastgelegd dat ontwikkelingsgericht werken centraal staat in de opleiding. In het zelfevaluatierapport licht de KPZ toe wat ontwikkelingsgericht werken inhoudt: o betekenisvol leren; o het stimuleren van de student de eigen ontwikkeling in de hand te nemen; o het inrichten van een leeromgeving waarbij de student impulsen vanuit de KPZ en de stage krijgt; o het aangaan van de dialoog na het opdoen van praktijkervaring. Verder schrijft de KPZ dat onderzoek en reflectie binnen het curriculum van belang zijn. Studenten leggen een verband tussen de competenties en de eigen identiteit waardoor zij authentiek leren handelen en voortdurend in ontwikkeling blijven. De KPZ werkt vanuit het concept ontwikkelingsgericht onderwijs (Janssen-Vos en Pompert). De KPZ ziet dit concept als een opvolger (nieuwe paradigma) van het sociaal constructivisme: er is (weer) meer ruimte voor vakkennis die door de docent wordt aangeboden en getoetst. Die kennis is ingebed in betekenisvolle sociaal-culturele situaties: de student wordt voortdurend op de hoogte gehouden waarom hij bepaalde kennis moet beheersen, wat de relatie is met de basisschool en op welke wijze hij deze kennis kan overdragen op zijn leerlingen. De student wordt uitgedaagd zijn eigen wereldbeeld te verwoorden en te onderbouwen. Het betekenisvol leren komt vooral tot uiting in de continue wisselwerking tussen theorie, praktijk en persoon. Deze pendel tussen theorie en praktijk is in de modules, de stage en de begeleiding het leidend principe. Dit is, aldus het panel terug te vinden in de periodeboeken. Het stimuleren van de studenten om de eigen ontwikkeling in de hand te nemen krijgt concreet vorm door het persoonlijk ontwikkelplan (POP). Na een half jaar opleiding gebruikt de student het POP in de stage. Studenten waarderen de vraag over de mate waarin zij in de stage in staat zijn het eigen leerproces in de hand te nemen hoog (8,0 in Studenttevredenheidsonderzoeken KPZ van 2006) Kennis verwerven gebeurt via lessen, samenwerken in werkgroepen, maken van opdrachten en zelfstudie. Het leren in de praktijk (opdoen van leerervaringen) speelt zowel op de KPZ als in de stage een belangrijke rol. Het zelfontdekkend leren en het kunnen spiegelen van deze ervaringen door het aangaan van de dialoog met medestudenten en experts staan hierin centraal (het principe van modelleren wordt gebruikt). De hogeschool werkt met een in eigen kring ontwikkeld reflectiemodel en daarvan afgeleide reflectie-instrumenten voor alle fasen van de opleiding. Deze instrumenten 26/59 NQA - visitatie Katholieke Pabo Zwolle, Hogeschool Leraren Primair Onderwijs