Hogeschool van Arnhem en Nijmegen

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Hogeschool van Arnhem en Nijmegen"

Transcriptie

1 Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Opleiding: Lerarenopleidingen Algemene Vakken; hbo-bachelor, Croho-nummers z.o.z. Locatie: Nijmegen Varianten: voltijd/deeltijd Visitatiedata: 20, 21, en 22 april 2009 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, december 2009

2 2/133 NQA - visitatie HAN: Lerarenopleidingen Algemene Vakken; hbo-bachelor (vt/dt)

3 Overzicht CROHO-nummers Cluster Talen Croho Bachelor Opleiding leraar VO tweedegraads in Nederlands Voltijd en deeltijd Bachelor Opleiding leraar VO tweedegraads in Frans Voltijd en deeltijd Bachelor Opleiding leraar VO tweedegraads in Engels Voltijd en deeltijd Bachelor Opleiding leraar VO tweedegraads in Duits Voltijd en deeltijd Cluster Exact Bachelor Opleiding leraar VO tweedegraads in Natuurkunde Voltijd en deeltijd Bachelor Opleiding leraar VO tweedegraads in Scheikunde Voltijd en deeltijd Bachelor Opleiding leraar VO tweedegraads in Wiskunde Voltijd en deeltijd Bachelor Opleiding leraar VO tweedegraads in Biologie Voltijd en deeltijd Cluster M en M Bachelor Opleiding leraar VO tweedegraads in Aardrijkskunde Voltijd en deeltijd Bachelor Opleiding leraar VO tweedegraads in Geschiedenis Voltijd en deeltijd Bachelor Opleiding leraar VO tweedegraads in Economie Voltijd en deeltijd Bachelor Opleiding leraar VO tweedegraads in Pedagogiek Voltijd en deeltijd NQA - visitatie HAN: Lerarenopleidingen Algemene Vakken; hbo-bachelor (vt/dt) 3/133

4 4/133 NQA - visitatie HAN: Lerarenopleidingen Algemene Vakken; hbo-bachelor (vt/dt)

5 Inhoud Inhoud 5 Deel A: Onderwerpen Voorwoord Inleiding Werkwijze Oordeelsvorming Oordelen per facet en onderwerp 13 Deel B: Facetten 19 Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding 21 Onderwerp 2 Programma 24 Onderwerp 3 Inzet van personeel 39 Onderwerp 4 Voorzieningen 43 Onderwerp 5 Interne kwaliteitszorg 46 Onderwerp 6 Resultaten 50 Deel C: Nadere onderbouwing van opleidingsspecifieke facetten 55 Deel D: Bijlagen 87 Bijlage 1: Onafhankelijkheidsverklaring panelleden 88 Bijlage 2: Deskundigheden panelleden 107 Bijlage 3: Bezoekprogramma 121 Bijlage 4: Overzichtslijst van door de opleiding ter inzage gelegd materiaal 127 Bijlage 5: Domeinspecifieke referentiekader en opleidingscompetenties 133 NQA - visitatie HAN: Lerarenopleidingen Algemene Vakken; hbo-bachelor (vt/dt) 5/133

6 6/133 NQA - visitatie HAN: Lerarenopleidingen Algemene Vakken; hbo-bachelor (vt/dt)

7 Deel A: Onderwerpen NQA - visitatie HAN: Lerarenopleidingen Algemene Vakken; hbo-bachelor (vt/dt) 7/133

8 8/133 NQA - visitatie HAN: Lerarenopleidingen Algemene Vakken; hbo-bachelor (vt/dt)

9 1.1 Voorwoord Dit rapport is het verslag van het panel dat in opdracht van NQA de Lerarenopleidingen Algemene Vakken van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen heeft onderzocht. Het beschrijft de werkwijze, de bevindingen en de conclusies. Het onderzoek heeft plaatsgevonden in het kader van de accreditatie van hogere beroepsopleidingen. Het onderzoek is begonnen in maart 2009, toen het zelfevaluatierapport bij NQA is aangeleverd. Als onderdeel van het onderzoek heeft het panel de opleidingen gevisiteerd op 20, 21 en 22 april Het panel bestond uit: De heer drs. H. Noordhof (voorzitter; opleidingsdeskundige); De heer drs. W.R. van den Berg (werkvelddeskundige); Mw. dr.ir. H.C. Kneppers (vakdeskundige Mens en Maatschappij; domeinpanellid Economie); De heer dr. E.J. Kwakernaak (vakdeskundige Talen; domeinpanellid Duits); De heer drs. J.N.W.M. Deuss (vakdeskundige Exacte vakken; domeinpanellid Scheikunde); Mevrouw L.H.M. Bruggink (studentpanellid); De heer drs. L.S. van der Veen (NQA-auditor). Aan het panel zijn adviseurs toegevoegd op de onderscheiden opleidingsdomeinen: Mevrouw drs. T.J.G. van der Heijden (adviseur Nederlands) Mevrouw S. Collins-Fyfe (adviseur Engels) Mevrouw drs. S. de Vries (adviseur Frans) De heer J.H.E. Dirx (adviseur Wiskunde) Mevrouw drs. A. Herwig (adviseur Biologie) De heer dr. H. Vos (adviseur Natuurkunde) De heer dr. L.J.A.E. Vankan (adviseur Aardrijkskunde) De heer drs. C.A.M.J. Bogaerts (adviseur Geschiedenis) Mevrouw drs. P. Göbel (NQA-auditor) Mevrouw Y. Griffioen (NQA-auditor) Dit panel voldoet aan de eisen zoals gesteld in het document Protocol ter beoordeling van de werkwijze van visiterende en beoordelende instanties van de NVAO (oktober 2007). Het panel beschikt over relevante werkvelddeskundigheid en over vakdeskundigheid. Onder vakdeskundigheid wordt verstaan het vertrouwd zijn met de meest recente ontwikkelingen en vertrouwd met lesgeven en beoordeling en toetsing minstens op het niveau/oriëntatie van de te beoordelen opleiding. Daarnaast beschikt het panel over onderwijsdeskundigheid, studentgebonden deskundigheid en visitatiedeskundigheid (zie bijlage 2). Naar aanleiding van het verzoek van de Staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap aan de NVAO in november 2007 is bijzondere aandacht besteed aan de kwaliteit van de panels voor de visitaties van de lerarenopleidingen. In verband daarmee heeft voorafgaand aan de visitaties overleg plaatsgevonden met de NVAO over de samenstelling van de panels voor deze visitaties. Tijdens dat overleg zijn de samenstelling van de panels en de kwaliteit van de panelleden besproken. NQA - visitatie HAN: Lerarenopleidingen Algemene Vakken; hbo-bachelor (vt/dt) 9/133

10 Het rapport bestaat uit vier delen: Deel A: een hoofdrapport, het Onderwerprapport, waarin de oordelen van het panel over de basiskwaliteit van de opleiding op onderwerpniveau worden uitgesproken met daarbij de overwegingen waarop die oordelen zijn gebaseerd. Het gaat hier om oordelen in de gradatie positief/negatief. Tevens wordt hier het eindoordeel geformuleerd. Deel B: een Facetrapport waarin op facetniveau door het panel oordelen en argumenten ter onderbouwing van dat oordeel worden gegeven. De oordelen gaan uit van de vierpuntsschaal (onvoldoende, voldoende, goed en excellent) conform het voorschrift van de NVAO. Uitzondering hierop is facet 2.6, als gevolg van aanvullende instructies van de NVAO wordt hier het oordeel voldaan of niet voldaan gegeven. Dit Facetrapport vormt de basis van het Onderwerprapport. Deel C: bevat een aanvullende onderbouwing voor de facetten 2.1, 2.2, 2.3, 2.7, 2.8, 6.1. Deel D: hierin zijn alle relevante bijlagen opgenomen. 1.2 Inleiding De Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN) verzorgt bachelor- en masteropleidingen voor ongeveer studenten. De opleidingen zijn verdeeld over vier faculteiten in Arnhem en Nijmegen: de Faculteit Economie en Management; de Faculteit Educatie; de Faculteit Gezondheidszorg, Gedrag en Maatschappij; en de Faculteit Techniek. Daarnaast is er de Informatica en Communicatie Academie. De Faculteit Educatie kent de volgende instituten: - het Instituut voor Leraar en School (ILS) - het Instituut PABO - de Afdeling Opleidingskunde. Het ILS was tot januari 2007 een samenwerkingsverband van de Radboud Universiteit Nijmegen en de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, voor het opleiden van eerste- en tweedegraads leraren. Vanaf januari 2007 is er sprake van twee instituten, ILS-HAN en ILS- RU. Dit visitatierapport heeft betrekking op de opleidingen van ILS-HAN, verder te noemen ILS. ILS verzorgt bacheloropleidingen in voltijd en deeltijd voor tweedegraads docenten in twaalf vakken. De opleidingen worden in Nijmegen aangeboden en zijn verdeeld in drie clusters: - Talen: Nederlands, Duits, Engels, Frans - Mens & Maatschappij: Aardrijkskunde, Geschiedenis, Economie, Pedagogiek - Exact: Wiskunde, Biologie, Scheikunde, Natuurkunde. Studenten kunnen binnen de voltijdvariant tevens een kopopleiding van een jaar volgen. Afgestudeerden ontvangen de titel Bachelor of Education. Daarnaast zijn er vier masteropleidingen: Nederlands, Engels, Economie en Wiskunde. Aan de bacheloropleidingen van ILS studeren per 1 oktober 2008 in totaal 1484 studenten, waarvan 1100 in de voltijdvarianten en 384 in de deeltijdvarianten. Het onderwijs aan de bacheloropleidingen wordt verzorgd door 124 docenten in een formatieomvang van 84,17 fte 10/133 NQA - visitatie HAN: Lerarenopleidingen Algemene Vakken; hbo-bachelor (vt/dt)

11 voor het hele instituut (inclusief master- en commerciële opleidingen) en 62,94 fte voor de bacheloropleidingen. De directie ILS is verantwoordelijk voor alle processen in de organisatie. Het managementteam, bestaande uit twee directieleden, drie clustercoördinatoren en de coördinator van de ILS-academie, stelt de kaders voor onderwijsontwikkeling en organisatie vast. 1.3 Werkwijze De beoordeling van de opleiding door het panel verliep volgens de werkwijze zoals die is neergelegd in het Beoordelingsprotocol van NQA. Deze werkwijze wordt hieronder beschreven. Het onderzoek vond plaats op basis van het domeinspecifieke referentiekader dat voor de opleiding geldt (zie facet 1.1). NQA onderscheidt drie fasen in het visiteren: de voorbereidingsfase, het eigenlijke bezoek door het panel en de rapportagefase. Hieronder volgt een korte toelichting per fase. De voorbereidingsfase Allereerst heeft een NQA-auditor het zelfevaluatierapport gecontroleerd op kwaliteit en compleetheid (de validatie) en daarmee op bruikbaarheid voor de visitatie. Vervolgens bereidden de panelleden zich in de periode maart/april inhoudelijk voor op het bezoek, dat plaatsvond op 20, 21 en 22 april Zij bestudeerden het zelfevaluatierapport (en bijlagen), formuleerden hun voorlopige oordelen op basis van argumenten en zij formuleerden vraagpunten. Zij gaven hun bevindingen door aan de NQA-auditor. Op basis van een overzicht van voorlopige oordelen inventariseerde de NQA-auditor tenslotte kernpunten en prioriteiten voor materialenonderzoek en gesprekken. Tijdens een voorbereidende vergadering is het bezoek door het panel voorbereid. De opleiding heeft in haar zelfevaluatierapport kenbaar gemaakt voor welk domeinspecifiek referentiekader zij kiest. De NQA-auditor heeft met de domeindeskundigen in het panel bekeken of sprake is van adequate domeinspecifieke doelstellingen, of dat nadere aanvulling dan wel nadere specificatie nodig is. In het facetrapport is aangegeven op welke landelijke beroeps- en opleidingsprofielen het domeinspecifieke kader (en het opleidingsprogramma) is gebaseerd. Het bezoek door het panel NQA heeft een bezoekprogramma ontwikkeld voor de (dag-)indeling van het bezoek door het panel dat is aangepast aan de specifieke situatie van de opleiding (bijlage 3). Er vonden gesprekken plaats met het opleidingsmanagement, docenten, studenten, afgestudeerden en met werkveldvertegenwoordigers. Aan het begin en tijdens het bezoek heeft het panel ter inzage gevraagd materiaal bestudeerd. Tussen de gesprekken door heeft het panel ruimte ingelast om de bevindingen uit te wisselen en te komen tot gezamenlijke en meer definitieve (tussen-)oordelen. De bevindingen zijn door de panelleden beargumenteerd. Aan het einde NQA - visitatie HAN: Lerarenopleidingen Algemene Vakken; hbo-bachelor (vt/dt) 11/133

12 van het bezoek heeft de voorzitter een mondelinge terugkoppeling gegeven van enkele indrukken en ervaringen van het panel, zonder expliciete oordelen uit te spreken. Specifieke werkwijze visitaties lerarenopleidingen 2009 Naar aanleiding van het verzoek van de Staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap aan de NVAO in november 2007 is de visitatie uitgebreid met een extra bezoekdag. Tijdens deze extra dag is dieper ingegaan op het hbo-niveau, door middel van intensieve bestudering en bespreking van door studenten gemaakte werkstukken, toetsen, portfolio s et cetera. Bovendien zijn er extra afstudeerproducten bestudeerd. Er zijn extra gesprekken gevoerd met (derde- en vierdejaars) studenten, docenten en externe begeleiders/beoordelaars. Tevens is er een extra gesprek gevoerd met docenten en externe begeleiders/beoordelaars over het gerealiseerde afstudeerniveau (zie bijlage 3: bezoekprogramma). Bij de bestudering van het studiemateriaal en tijdens de gevoerde gesprekken op beide dagen is bijzondere aandacht besteed aan de verhouding tussen de vakinhoud (kennisbasis) en de meer algemene didactiek. Tenslotte heeft het panel, zoals gebruikelijk, aandacht besteed aan de docent-studentratio, het aantal contacturen, het aantal door studenten bestede uren, het opleidingsniveau van de docenten en aan de verbeteringen sinds de vorige visitatie. Over de inrichting van de visitaties voor de lerarenopleidingen is vooraf overleg gevoerd met de NVAO. De fase van rapporteren Door NQA is, op basis van de bevindingen van het panel, een tweeledige rapportage opgesteld, bestaande uit een facetrapport en een onderwerprapport, waarin de kwaliteit van de opleiding is beoordeeld. Met dit rapport kan de opleiding accreditatie aanvragen bij de NVAO. De opleiding heeft in juli 2009 een concept van het facetrapport (deel B en C) voor een controle op feitelijke onjuistheden ontvangen. Naar aanleiding daarvan zijn enkele wijzigingen aangebracht. In het Onderwerprapport (deel A) wordt door NQA een oordeel op de onderwerpen en op de opleiding als geheel gegeven. Dit rapport is in november 2009 voor een controle op feitelijke onjuistheden aan de opleiding voorgelegd. Het definitieve rapport is door het panel vastgesteld in november Het visitatierapport is uiteindelijk in december 2009 ter beschikking gesteld aan de opleiding, die het samen met de accreditatieaanvraag kan indienen bij de NVAO. 1.4 Oordeelsvorming In dit hoofdstuk wordt per onderwerp een oordeel uitgesproken op basis van weging van de facetten die van dat onderwerp deel uitmaken. Bij deze weging spelen de beslisregels zoals die door NQA in het Beoordelingsprotocol zijn geformuleerd en nader uitgewerkt in de notitie Handreiking voor oordeelsvorming een belangrijke rol. Tevens is bij de beoordeling rekening gehouden met accenten die de opleiding eventueel legt, het domeinspecifieke kader en een vergelijking met andere relevante opleidingen op een aantal aspecten. 12/133 NQA - visitatie HAN: Lerarenopleidingen Algemene Vakken; hbo-bachelor (vt/dt)

13 Het eindoordeel is voorzien van een aanvullende tekst als sprake is van: weging van de oordelen op facetniveau; benchmarking; generieke bevindingen die het facetniveau overschrijden; bepaalde accenten respectievelijk best practices. In de oordelen per onderwerp wordt steeds een herhaling gegeven van de oordelen op de facetten gevolgd door een weging die leidt tot het eindoordeel. De (uitgebreide) argumentatie is te vinden in het facetrapport. Daar waar een argumentatie/beoordeling voor de deeltijd afwijkt van de voltijd, is dit expliciet vermeld. Indien niet vermeld, gelden voor de deeltijdopleidingen dezelfde argumentatie/oordelen als voor de voltijdopleidingen, aangezien de deeltijdopleidingen inhoudelijk volledig overeenkomen met de voltijdopleidingen. Alleen de organisatie van het onderwijs verschilt. Beoordeling van de afzonderlijke opleidingen Deel B bevat de beoordeling van de 12 opleidingen op alle facetten van het accreditatiekader. Deel C bevat de adviezen van de adviseurs voor de verschillende opleidingen op de facetten 2.1, 2.2, 2.3, 2.7, 2.8 en 6.1. Deze adviezen dienen als aanvullende onderbouwing van de oordeelsvorming door het kernpanel. Het Instituut voor Leraar en School (ILS) voert centraal beleid ten aanzien van de uitvoering van de lerarenopleidingen. Dat neemt niet weg dat de opleidingen daarbinnen de nodige ruimte hebben met betrekking tot de specifieke invulling. Dat blijkt ook uit de beschrijvingen in deel C. Het panel constateert enerzijds dat er nog duidelijke verschillen in aanpak zijn, maar dat anderzijds de uitvoering steeds meer wordt gestroomlijnd overeenkomstig de ILSkaders. Het panel heeft deze situatie nadrukkelijk in zijn oordeelsvorming betrokken en heeft getracht deze zo goed mogelijk in zijn rapportage tot uiting te brengen. 1.5 Oordelen per facet en onderwerp Totaaloverzicht van oordelen op facet- en onderwerpniveau G = goed V = voldoende Vo = voldaan O = onvoldoende P = positief N = negatief NQA - visitatie HAN: Lerarenopleidingen Algemene Vakken; hbo-bachelor (vt/dt) 13/133

14 Cluster Talen Onderwerp/Facet Nederlands Engels Duits Frans vt dt vt dt vt dt vt dt Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding 1.1 Domeinspecifieke eisen G G G G G G G G 1.2 Niveau bachelor G G G G G G G G 1.3 Oriëntatie HBO bachelor G G G G G G G G Totaaloordeel P P P P P P P P Onderwerp 2 Programma 2.1 Eisen HBO V V V V V V V V 2.2 Relatie doelstellingen en inhoud G G G G G G G G programma 2.3 Samenhang in opleidingsprogramma G G G G G G G G 2.4 Studielast G G G G G G G G 2.5 Instroom G G G G G G G G 2.6 Duur Vo Vo Vo Vo Vo Vo Vo Vo 2.7 Afstemming tussen vormgeving en inhoud G G G G G G G G 2.8 Beoordeling en toetsing V V V V V V V V Totaaloordeel P P P P P P P P Onderwerp 3 Inzet van personeel 3.1 Eisen HBO G G G G G G G G 3.2 Kwantiteit personeel V V V V V V V V 3.3 Kwaliteit personeel G G G G G G G G Totaaloordeel P P P P P P P P Onderwerp 4 Voorzieningen 4.1 Materiële voorzieningen V V V V V V V V 4.2 Studiebegeleiding G G G G G G G G Totaaloordeel P P P P P P P P Onderwerp 5 Interne kwaliteitszorg 5.1 Evaluatie resultaten G G G G G G G G 5.2 Maatregelen tot verbetering V V V V V V V V 5.3 Betrekken van medewerkers, studenten, G G G G G G G G alumni en het beroepenveld Totaaloordeel P P P P P P P P Onderwerp 6 Resultaten 6.1 Gerealiseerd niveau V V V V V V V V 6.2 Onderwijsrendement V V V V V V V V Totaaloordeel P P P P P P P P 14/133 NQA - visitatie HAN: Lerarenopleidingen Algemene Vakken; hbo-bachelor (vt/dt)

15 Cluster Mens & Maatschappij Onderwerp/Facet aardrijkskunde geschiedenis economie pedagogiek vt dt vt dt vt dt vt dt Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding 1.1 Domeinspecifieke eisen G G G G G G G G 1.2 Niveau bachelor G G G G G G G G 1.3 Oriëntatie HBO bachelor G G G G G G G G Totaaloordeel P P P P P P P P Onderwerp 2 Programma 2.1 Eisen HBO V V V V V V V V 2.2 Relatie doelstellingen en inhoud programma G G G G G G G G 2.3 Samenhang in opleidingsprogramma G G G G G G G G 2.4 Studielast G G G G G G G G 2.5 Instroom G G G G G G G G 2.6 Duur Vo Vo Vo Vo Vo Vo Vo Vo 2.7 Afstemming tussen vormgeving en inhoud G G G G V V G G 2.8 Beoordeling en toetsing G G V V G G G G Totaaloordeel P P P P P P P P Onderwerp 3 Inzet van personeel 3.1 Eisen HBO G G G G G G G G 3.2 Kwantiteit personeel V V V V V V V V 3.3 Kwaliteit personeel G G G G G G G G Totaaloordeel P P P P P P P P Onderwerp 4 Voorzieningen 4.1 Materiële voorzieningen V V V V V V V V 4.2 Studiebegeleiding G G G G G G G G Totaaloordeel P P P P P P P P Onderwerp 5 Interne kwaliteitszorg 5.1 Evaluatie resultaten G G G G G G G G 5.2 Maatregelen tot verbetering V V V V V V V V 5.3 Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en het beroepenveld G G G G G G G G Totaaloordeel P P P P P P P P Onderwerp 6 Resultaten 6.1 Gerealiseerd niveau V V V V V V V V 6.2 Onderwijsrendement V V V V V V V V Totaaloordeel P P P P P P P P NQA - visitatie HAN: Lerarenopleidingen Algemene Vakken; hbo-bachelor (vt/dt) 15/133

16 Cluster Exact Onderwerp/Facet wiskunde natuurkunde scheikunde biologie vt dt vt dt vt dt vt dt Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding 1.1 Domeinspecifieke eisen G G G G G G G G 1.2 Niveau bachelor G G G G G G G G 1.3 Oriëntatie HBO bachelor G G G G G G G G Totaaloordeel P P P P P P P P Onderwerp 2 Programma 2.1 Eisen HBO V V V V V V V V 2.2 Relatie doelstellingen en inhoud programma G G G G G G G G 2.3 Samenhang in opleidingsprogramma G G G G G G G G 2.4 Studielast G G G G G G G G 2.5 Instroom G G G G G G G G 2.6 Duur Vo Vo Vo Vo Vo Vo Vo Vo 2.7 Afstemming tussen vormgeving en inhoud G G G G G G G G 2.8 Beoordeling en toetsing V V V V V V V V Totaaloordeel P P P P P P P P Onderwerp 3 Inzet van personeel 3.1 Eisen HBO G G G G G G G G 3.2 Kwantiteit personeel V V V V V V V V 3.3 Kwaliteit personeel G G G G G G G G Totaaloordeel P P P P P P P P Onderwerp 4 Voorzieningen 4.1 Materiële voorzieningen V V V V V V V V 4.2 Studiebegeleiding G G G G G G G G Totaaloordeel P P P P P P P P Onderwerp 5 Interne kwaliteitszorg 5.1 Evaluatie resultaten G G G G G G G G 5.2 Maatregelen tot verbetering V V V V V V V V 5.3 Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en het beroepenveld G G G G G G G G Totaaloordeel P P P P P P P P Onderwerp 6 Resultaten 6.1 Gerealiseerd niveau V V V V V V V V 6.2 Onderwijsrendement V V V V V V V V Totaaloordeel P P P P P P P P 16/133 NQA - visitatie HAN: Lerarenopleidingen Algemene Vakken; hbo-bachelor (vt/dt)

17 Doelstellingen opleiding De drie facetten zijn voor alle opleidingen en alle varianten als goed beoordeeld. Het oordeel op het onderwerp is voor alle opleidingen derhalve positief. Programma De facetten 2.2, 2.3, 2.4, 2.5 en 2.7 zijn voor alle opleidingen en alle varianten als goed beoordeeld. Facet 2.1 is voor alle opleidingen en alle varianten als voldoende beoordeeld. Facet 2.8 is voor de opleidingen Aardrijkskunde en Economie als goed, voor de overige opleidingen als voldoende beoordeeld. Aan facet 2.6 is voor alle opleidingen en alle varianten voldaan. Het oordeel op het onderwerp is voor alle opleidingen derhalve positief. Inzet van personeel De facetten 3.1 en 3.3 zijn voor alle opleidingen en alle varianten als goed beoordeeld. Facet 3.2 is voor alle opleidingen en alle varianten als voldoende beoordeeld. Het oordeel op het onderwerp is voor alle opleidingen derhalve positief. Voorzieningen Facet 4.2 is voor alle opleidingen en alle varianten als goed beoordeeld. Facet 4.1 is voor alle opleidingen en alle varianten als voldoende beoordeeld. Het oordeel op het onderwerp is voor alle opleidingen derhalve positief. Interne kwaliteitszorg De facetten 5.1 en 5.3 zijn voor alle opleidingen en alle varianten als goed beoordeeld. Facet 5.2 is voor alle opleidingen en alle varianten als voldoende beoordeeld. Het oordeel op het onderwerp is voor alle opleidingen derhalve positief. Resultaten De beide facetten zijn voor alle opleidingen en alle varianten als voldoende beoordeeld. Het oordeel op het onderwerp is voor alle opleidingen derhalve positief. Totaaloordeel Op grond van voorgaand schema en de inhoudelijke onderbouwing daarvan blijkt dat twaalf opleidingen op de zes onderwerpen positief scoren. De conclusie is dat het totaaloordeel over de twaalf opleidingen positief is. NQA - visitatie HAN: Lerarenopleidingen Algemene Vakken; hbo-bachelor (vt/dt) 17/133

18 18/133 NQA - visitatie HAN: Lerarenopleidingen Algemene Vakken; hbo-bachelor (vt/dt)

19 Deel B: Facetten NQA - visitatie HAN: Lerarenopleidingen Algemene Vakken; hbo-bachelor (vt/dt) 19/133

20 20/133 NQA - visitatie HAN: Lerarenopleidingen Algemene Vakken; hbo-bachelor (vt/dt)

21 Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding Facet 1.1 Domeinspecifieke eisen Nederlands Goed Aardrijkskunde Goed Wiskunde Goed Frans Goed Geschiedenis Goed Natuurkunde Goed Duits Goed Economie Goed Scheikunde Goed Engels Goed Pedagogiek Goed Biologie Goed Criterium - De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk). Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Het Instituut voor Leraar en School (ILS) van de HAN leidt studenten op tot docent voortgezet en beroepsonderwijs. De opleidingen gaan uit van de competenties en bekwaamheidseisen vo en bve volgens de Wet Beroepen in het Onderwijs (Wet BIO). Het curriculum van de opleidingen is gebaseerd op de zeven SBL-competenties, die tot stand zijn gekomen onder regie van de Stichting Beroepskwaliteit Leraren, in samenwerking met leraren en andere belanghebbenden in het werkveld. De SBLcompetenties zijn: Interpersoonlijk competent, Pedagogisch competent, Vakinhoudelijk vakdidactisch competent, Organisatorisch competent, Competent in het samenwerken met collega s, Competent in het samenwerken met de omgeving, en Competent in reflectie en ontwikkeling. ILS heeft de doelstellingen voor de opleidingen uitgewerkt in De ruggengraat van de lerarenopleiding. Deze bestaat uit vier wervels: de zeven (SBL) competenties, vijf beroepstaken, de vijf Dublin descriptoren en de vak- en generieke kennisbasis. De student moet aan het eind van de studie bewijzen dat hij in staat is competent te handelen in de vijf beroepstaken op hbo-bachelorniveau. De vijf beroepstaken zijn: Lesgeven en trainen in het vak/leergebied; Begeleiden van lerende(n); Ontwikkelen van leerarrangementen in het vak/leergebied; Bijdrage aan de onderwijsorganisatie; en Ontwikkelen van vakdeskundigheid. De beroepstaken zijn gevalideerd door de werkveldadviescommissie van ILS. Per beroepstaak kunnen studenten zich in een aantal competenties ontwikkelen. Dit is in De ruggengraat van de lerarenopleiding inzichtelijk gemaakt. Zo komen bij de beroepstaak Ontwerpen van leerarrangementen in het vak/leergebied de competenties Vakinhoudelijk vakdidactisch competent, Organisatorisch competent, Competent in het samenwerken met collega s en Competent in reflectie en ontwikkeling aan de orde. Het panel is van mening dat ILS de doelstellingen op zorgvuldige wijze heeft uitgewerkt. De competenties zijn op zinvolle wijze gekoppeld aan de beroepstaken. Deze laatste zijn relevant voor het beroep. Studenten moeten bij afstuderen voldoen aan de competenties op niveau 3 (vergelijk 1.2) en krijgen de titel Bachelor of Education in de betreffende opleiding. NQA - visitatie HAN: Lerarenopleidingen Algemene Vakken; hbo-bachelor (vt/dt) 21/133

22 Via ADEF blijven de opleidingen betrokken bij de ontwikkelingen in de landelijke set bekwaamheidseisen. ILS bewaakt samen met de werkveldadviescommissie de actualiteit en relevantie van de eindkwalificaties (vergelijk 5.3). In de jaarlijkse kwaliteitszorgcyclus van ILS is een evaluatie van de eindkwalificaties opgenomen. Elke drie jaar worden ze geëvalueerd in de interne audits. Volgens de jaarlijkse NVAO-quickscan (vergelijk 5.1) en het jaarlijkse klanttevredenheidsonderzoek hanteren de opleidingen de landelijke bekwaamheidseisen. Bij de ontwikkeling van de SBL-competenties heeft een internationale oriëntatie op en vergelijking van beroepsprofielen plaatsgevonden. ILS onderhoudt veel contacten met partnerinstellingen in het buitenland, zoals in Engeland en de Verenigde Staten, en heeft ongeveer veertig samenwerkingscontracten met in het buitenland geaccrediteerde lerarenopleidingen. Docenten gaan regelmatig naar deze opleidingen met het oog op afstemming van studieonderdelen (waaronder stages) die door studenten in het buitenland worden gevolgd. Het niveau van de opleidingen is daarbij onderwerp van gesprek. ILS stelt vast dat een vergelijking van het niveau van de opleidingen niet altijd goed is te maken, gezien verschillen in de opleidingsstelsels. Facet 1.2 Niveau bachelor Nederlands Goed Aardrijkskunde Goed Wiskunde Goed Frans Goed Geschiedenis Goed Natuurkunde Goed Duits Goed Economie Goed Scheikunde Goed Engels Goed Pedagogiek Goed Biologie Goed Criterium - De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een bachelor. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: In het Bestuurscharter Lerarenopleidingen wordt de koppeling beschreven tussen de competenties volgens de Wet BIO en de Dublin descriptoren. De relatie tussen de SBLcompetenties en de Dublin descriptoren is in een matrix inzichtelijk gemaakt (bijlage bij zelfevaluatierapport). Kennis en inzicht betreft voor de competentie Pedagogisch competent bijvoorbeeld de kennis van theorieën en modellen op het gebied van ontwikkeling en opvoeding en van identiteitsontwikkeling en culturele bepaaldheid. In De ruggengraat van de lerarenopleiding zijn de beroepstaken en competenties uitgewerkt naar drie niveaus: hoofdfasebekwaam (niveau 1, propedeusefase), lio-bekwaam (niveau 2, hoofdfase) en startbekwaam (niveau 3, eindfase). Per niveau zijn voor elke Dublin descriptor richtvragen opgesteld voor leraren en studenten. In de propedeuse- en hoofdfase krijgen studenten op basis daarvan formatieve feedback op hun ontwikkeling ten opzichte van de Dublin descriptoren. In de eindfase zijn de richtvragen geformuleerd als kwaliteitseisen. De Dublin descriptoren 22/133 NQA - visitatie HAN: Lerarenopleidingen Algemene Vakken; hbo-bachelor (vt/dt)

23 worden in de eindfase summatief beoordeeld in het assessment startbekwaam (vergelijk 2.8 en 6.1). De beroepstaken zijn eveneens per niveau uitgewerkt. De bij de beroepstaak behorende competenties (vergelijk 1.1) zijn uitgewerkt in gedragsindicatoren. De opleidingen maken gebruik van de door ADEF ontwikkelde twee kennisbases, die door het onderwijsveld zijn gelegitimeerd en gevalideerd: - de generieke kennisbasis is gericht op het pedagogisch-didactisch handelen in brede zin en heeft betrekking op de gehele set competenties behalve de vakinhoudelijke competentie; - de vakspecifieke kennisbasis is gericht op de vakinhoud van de afzonderlijke (school)vakken en de vakdidactiek. Hiermee wordt het hbo-bachelor kennisniveau bewaakt. ILS neemt deel aan het landelijke K3-project (kennisbasis, kennistoetsen en kennisbank) van de HBO-raad waarmee de kennisbasis in de lerarenopleidingen steviger verankerd gaat worden. De generieke kennisbasis is inmiddels landelijk vastgesteld. De vaststelling van de vakinhoudelijke kennisbases voor de vakken aardrijkskunde, geschiedenis, Duits, Engels, biologie, natuurkunde, scheikunde en wiskunde is in een afrondend stadium. De formulering voor de overige vakken is in volle gang. Ter versterking van de onderzoeksfunctie is met ingang van gestart met de invoering van een onderzoekslijn in de opleidingen. Daartoe zijn de inhoud en het niveau van de vereiste onderzoekscompetenties geëxpliciteerd. Facet 1.3 Oriëntatie HBO bachelor Nederlands Goed Aardrijkskunde Goed Wiskunde Goed Frans Goed Geschiedenis Goed Natuurkunde Goed Duits Goed Economie Goed Scheikunde Goed Engels Goed Pedagogiek Goed Biologie Goed Criteria - De eindkwalificaties zijn mede ontleend aan de door (of in samenspraak met) het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepscompetenties. - De eindkwalificaties weerspiegelen het niveau van beginnend beroepsbeoefenaar in een specifiek beroep of samenhangend spectrum van beroepen waarvoor een hbo-opleiding vereist is of dienstig is. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: ILS heeft haar beroepsbeeld beschreven in Integraal Beroepsbeeld op niveau (2008). Het is geconcretiseerd in vijf beroepstaken (vergelijk 2.1), betekenisvolle taken die door de beroepsbeoefenaar in de praktijk worden uitgevoerd. Het beroepsbeeld is ontstaan in dialoog met het werkveld en wordt periodiek met vertegenwoordigers daarvan besproken (vergelijk 5.3). ILS heeft in zijn beroepsbeeld drie specifieke accenten gelegd. In de eerste plaats is er bijzondere aandacht voor de beheersing van vakkennis in relatie tot NQA - visitatie HAN: Lerarenopleidingen Algemene Vakken; hbo-bachelor (vt/dt) 23/133

24 competentieontwikkeling. Met het oog daarop is de ontwikkeling van de vakinhoudelijke en vakdidactische competentie in alle beroepstaken aanwezig. Tevens is er een specifieke beroepstaak, ontwikkelen van vakdeskundigheid, waarin de vakinhoudelijke en vakdidactische competentie centraal staat. In de tweede plaats legt ILS een bijzonder accent op duurzaam leren, onder meer via reflectie en ontwikkeling. Docenten moeten continu in staat zijn de transfer te maken van maatschappelijke en wetenschappelijke ontwikkelingen naar hun lespraktijk. Dat vereist een reflectieve en onderzoekende houding. Dit krijgt aandacht in de competentie competent in reflectie en ontwikkeling en in de beroepstaak ontwikkelen van onderwijsarrangementen. Het derde accent betreft het verwerven van vaardigheden op het gebied van drama en logopedie, omdat het beroep van leraar hoge eisen stelt aan expressieve vaardigheden, zoals het gebruik van de stem en de spraak en het expressief en effectief kunnen presenteren. Alle opleidingen leiden op tot een tweedegraads bevoegdheid. De tweedegraads leraar kan werkzaam zijn in het bve, het vmbo en klas 1 t/m 3 van havo/vwo. Bij de lerarenopleiding Pedagogiek ligt de focus op het bve, omdat pedagogiek als vak alleen bestaat in deze sector. Momenteel zijn er ook ontwikkelingen in het voortgezet onderwijs om aan pedagogiek gerelateerde vakken te geven, bijvoorbeeld Persoonlijke ontwikkeling in de basisvorming. Studenten Pedagogiek van ILS-HAN kunnen ook steeds meer in deze setting hun werkplekleren vormgeven. Met betrekking tot de aansluiting van de opleidingen bij actuele ontwikkelingen heeft de werkveldadviescommissie een adviserende rol. Ook via de begeleiding en beoordeling van studenten in de (opleidings)scholen zijn docenten van ILS op de hoogte van ontwikkelingen in het veld. Onderwerp 2 Programma Facet 2.1 Eisen HBO Nederlands Voldoende Aardrijkskunde Voldoende Wiskunde Voldoende Frans Voldoende Geschiedenis Voldoende Natuurkunde Voldoende Duits Voldoende Economie Voldoende Scheikunde Voldoende Engels Voldoende Pedagogiek Voldoende Biologie Voldoende Criteria - Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats via vakliteratuur, aan de beroepspraktijk ontleend studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk en/of (toegepast) onderzoek. - Het programma heeft aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied/de discipline. - Het programma waarborgt de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en heeft aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk. 24/133 NQA - visitatie HAN: Lerarenopleidingen Algemene Vakken; hbo-bachelor (vt/dt)

25 (Zie voor een nadere onderbouwing per opleiding deel C van dit rapport) Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Het onderwijs, zowel de voltijd- als de deeltijdvarianten, is gericht op de ontwikkeling van de zeven SBL-competenties, geconcretiseerd in gedragsindicatoren op drie niveaus. Het functioneren in de beroepspraktijk is leidraad bij de inrichting van het leerproces. Het onderwijs is ingericht volgens de vijf beroepstaken (vergelijk 1.1), die de basis vormen voor het programma en de toetsing. Beroepstaken zijn betekenisvolle en complexe taken zoals die door beroepsbeoefenaren in de praktijk worden uitgevoerd. De vakdidactiek is de verbindende schakel tussen de beroepstaken waardoor de vakcomponent en de beroepscomponent met elkaar verbonden worden. In de onderwijseenheden werken studenten aan hun competentieontwikkeling binnen één of meer beroepstaken. Er wordt gebruik gemaakt van praktijkvoorbeelden en van materialen en methoden uit de beroepspraktijk. Het panel stelt vast dat alle opleidingen hun onderwijs consequent inrichten volgens de vijf beroepstaken en dat studenten daarbinnen aan hun competentie-ontwikkeling werken. De opleidingen maken gebruik van de twee landelijke kennisbases, voor de generieke beroepscomponent en voor de vakcomponent. De relevantie en actualiteit worden geborgd via ADEF. De landelijke kennisbasis per vak wordt per definitief in het curriculum verwerkt. In datzelfde jaar worden pilots voor de landelijke kennistoetsing in de propedeuse ingevoerd (vergelijk 1.2). In de studiewijzers van de onderwijseenheden wordt verplichte en aanbevolen literatuur vermeld. Structurele contacten met de universitaire wereld en deelname aan internationale netwerken zoals ATEE (Association for Teacher Education in Europe) en CARN (Collaborative Action Research Network) dragen bij aan actualisatie daarvan. In de syllabi bij de onderwijseenheden zijn recente artikelen opgenomen. Het panel stelt vast dat de literatuur voor alle opleidingen voldoende relevant en actueel is en van een passend niveau. Studenten mogen naar eigen keuze gebruik maken van alternatieve leerbronnen. Ze kunnen, afhankelijk van de leervraag in verband met hun competentieontwikkeling, een keuze maken voor projecten uit een projectenbank. Ze kunnen tevens gebruik maken van internationale leerbronnen, zoals vakexcursies of de jaarlijkse facultaire studiereis. Ze kunnen tevens een vrije minor in het buitenland doen. De vakdidactiek is de verbindende schakel tussen de vakinhoudelijke en de beroepscomponent. De vakinhoud is volgens werkveldvertegenwoordigers die het panel heeft gesproken bij ILS van oudsher sterk ontwikkeld. Dit wordt bevestigd door alumni, zij het dat er over Nederlands op dit punt kritische opmerkingen zijn. Studenten vinden dat de vakinhoud en de pedagogisch/didactische onderdelen goed over de opleiding zijn verdeeld. In het begin van de studie ligt het accent op het vak, vanaf het tweede jaar verschuift het naar de pedagogiek en didactiek. In de eerste drie leerjaren is het ontwikkelen van onderzoeksvaardigheden onderdeel van het curriculum in de vorm van theorie- en vaardigheidstrainingen, project- en onderzoeksopdrachten en leerwerktaken. Studenten ontwikkelen een onderzoekende houding door het opzetten, uitvoeren, rapporteren en evalueren van onderzoek. NQA - visitatie HAN: Lerarenopleidingen Algemene Vakken; hbo-bachelor (vt/dt) 25/133

26 In het vierde jaar voert de student een afstudeeropdracht uit in de vorm van een onderzoek. Studenten kunnen onderzoek doen op het gebied van een vak of van vakdidactiek. Ze kunnen ook kiezen voor een onderwijskundig onderwerp, zoals activerende didactiek. De afstudeeropdracht is bij voorkeur gebaseerd op een onderwerp uit de praktijk (lio-stage). Met de invoering van het competentiegerichte onderwijs is ILS gestart met ILS-brede onderzoeksopdrachten (vergelijk 6.1). Het panel stelt vast dat onderzoek in de curricula van de verschillende opleidingen weliswaar aan de orde komt, maar in beperkte mate. ILS heeft vanaf een beleid ingezet om de onderzoekscomponent in het curriculum te versterken. In het kader van de Dieptepilots Opleidingsscholen zijn experimenten gestart waarbij studenten onderzoek verrichten binnen de opleidingsscholen. In de daarop volgende jaren zijn de docenten geprofessionaliseerd op het gebied van de begeleiding van het afstudeeronderzoek. In de opleidingsteams is geïnvesteerd in het ontwikkelen van een gemeenschappelijk kader voor de opzet, inrichting en beoordeling van de onderzoekslijn in het curriculum. Dit heeft geleid tot de Notitie Onderzoekscomponent ILS-HAN Niveau Startbekwaam. Tevens is er een uniform beoordelingskader voor het afstudeeronderzoek vastgesteld. Afgezien van de opleidingen Moderne Vreemde Talen hebben studenten in het afstudeeronderzoek uitgevoerd op basis van de nieuwe beleidslijn. De afstudeeronderzoeken worden volgens het nieuwe beoordelingskader beoordeeld. Vanaf werken alle opleidingen van ILS volgens hetzelfde kader en volgens identieke richtlijnen voor het afstudeeronderzoek. Het gesprek van het panel met opleidingsmanagers bevestigt deze lijn. Onderzoeksvaardigheden kwamen voorheen impliciet in de onderwijseenheden aan de orde en zijn het afgelopen jaar geëxpliciteerd in de onderzoekslijn. Het panel heeft tevens gesproken met een aantal lectoren. Zij geven aan dat binnen de opleidingen sterk wordt gewerkt aan de verdere ontwikkeling van de onderzoekscomponent. Daar is volgens hen ook reden voor. Er is met de invoering van de nieuwe onderzoekslijn volgens hen een goede ontwikkeling in gang gezet. Actuele beroepssituaties worden, zo stelt het panel vast, in de programma s van alle opleidingen vertaald in casuïstiek, projecten, leerwerktaken, simulaties, excursies, et cetera. Werkplekleren is integraal onderdeel van de onderwijseenheden en stellen studenten in staat om hun beroepsvaardigheden te ontwikkelen. De werkplekken worden georganiseerd door het Bureau Extern. In het werkplekleren maken studenten kennis met verschillende schooltypen en diverse onderwijsconcepten. In de onderwijseenheden wordt de transfer van de praktijk naar de theorie en andersom gemaakt. Praktijkervaringen van studenten zijn expliciet onderdeel van het onderwijs. Studenten werken op de werkplek aan leerwerktaken op basis van hun leervragen. Daarnaast krijgen ze leerwerktaken mee van de opleiding. In de propedeuse omvat het werkplekleren 18 weken van 1 dag per week. In de hoofdfase leren studenten op de werkplek gedurende 17 weken van 2 dagen per week en gedurende 9 weken 4 dagen per week. In de eindfase doen de studenten een lio-stage, vier dagen per week gedurende 20 weken (blokstage) of twee dagen per week gedurende 40 weken (lintstage). 26/133 NQA - visitatie HAN: Lerarenopleidingen Algemene Vakken; hbo-bachelor (vt/dt)

27 De lio verricht taken die een beginnend docent op school verricht, onder begeleiding op afstand van de schoolpracticumdocent. Naast deze werkzaamheden op de werkplek hebben de studenten 19 opleidingsdagen op het ILS. Tijdens deze dagen staat het CTMmodel centraal. Dat houdt in: Collegiaal ondersteunend leren volgens de methode van intervisie ( Collen ); Thema s waarbij wordt aangesloten op de ervaringen in de stagepraktijk met ruimte voor vakdidactiek; en Mentoring. Voorts wordt de student begeleid bij het samenstellen van het portfolio voor het dossier startbekwaam. Als voorbereiding op de lio-stage stelt de student onder meer een leerwerkplan op dat als vertrekpunt dient voor de verdere competentieontwikkeling. Deeltijdstudenten hebben de mogelijkheid om leerwerktaken uit te voeren in hun eigen werkomgeving. Afhankelijk van de mogelijkheden in de werksituatie van de student en de begeleiding op de werkplek wordt er meer of minder begeleiding en sturing geboden door de instituutsbegeleider om de vereiste competenties te kunnen ontwikkelen. De opleidingscoördinator heeft tot taak de actualiteit en de beroepsgerichtheid van het programma te bewaken. Docenten hebben tot taak actuele ontwikkelingen in de onderwijspraktijk te vertalen naar het onderwijs. De studiegidsen van de opleidingen zijn besproken in de werkveldadviescommissie. De acht lectoraten leveren bijdragen aan de opleidingen. Zo hebben ze een rol gespeeld ten aanzien van de conceptvorming van de onderzoekslijn, adviseren ze docenten op onderzoeksgebied, dragen ze bij aan de professionalisering en visie-ontwikkeling van docenten en ondersteunen ze op het gebied van innovatie van leerarrangementen en van toetsvormen. Bovendien hebben ze in een aantal gevallen een begeleidende rol ten aanzien van de academische opleidingsscholen (dieptepilots), waarbij ze docenten en lio-studenten begeleiden en scholen in het doen van onderzoek. ILS kent een commissie Internationalisering die adviseert met betrekking tot buitenlandstages en internationalisering in het curriculum. Via het Bureau Buitenland van de Faculteit Educatie en het International Office van de HAN onderhoudt ILS relaties met circa 70 lerarenopleidingen over de gehele wereld. Samen met de PABO wordt een internationale klas gevormd voor buitenlandse en Nederlandse studenten. ILS streeft ernaar dat 25 studenten per jaar minimaal een half jaar in het buitenland verblijven. Iedere vijf jaar wordt een nota internationalisering vastgesteld. ILS heeft recent een coördinator Internationalisering aangesteld met als taak om het internationale karakter van de curricula gestructureerd vorm te geven. Uit het Studenttevredenheidsonderzoek 2008 blijkt grote tevredenheid over het studiemateriaal, de praktijkgerichtheid, de voorbereiding op de beroepspraktijk, de aansluiting op de actualiteit, het contact met de beroepspraktijk, de aansluiting van het werkplekleren op het onderwijs en de mate waarin de docenten op de hoogte zijn van de beroepspraktijk. Ook de onderwijsevaluaties 2008, de evaluatie van de lio-stage 2008, het Klanttevredenheidsonderzoek 2008 en de HBO-Monitor geven een positief beeld. Uit de gesprekken met studenten blijkt in het algemeen tevredenheid over het werkplekleren en over de lio-stage. De opbouw van het werkplekleren over de vier studiejaren wordt gewaardeerd. De stages nemen in het programma een prominente plaats in en brengen studenten goed in contact met de beroepspraktijk. Ze stellen hen in staat zich de vereiste competenties eigen te maken. In het algemeen blijken de opleidingen over voldoende werkplekken te beschikken. Studenten kunnen kiezen uit een NQA - visitatie HAN: Lerarenopleidingen Algemene Vakken; hbo-bachelor (vt/dt) 27/133

28 lijst van het Bureau Extern. Deeltijdstudenten geven aan dat er weinig met hun voorkeuren wordt gedaan. Dat levert voor hen nogal eens problemen op in verband met de afstand. Het panel is op grond van materiaalbestudering en gesprekken van mening dat de opleidingen hun studenten in voldoende mate voorbereiden op het beroep van leraar. Het panel is op basis van materiaalbestudering en gesprekken van oordeel dat de opleidingsprogramma s de actuele ontwikkelingen in het vakgebied en de beroepspraktijk weerspiegelen en dat ze mogelijkheden tot de ontwikkeling van beroepsvaardigheden bieden. De gebruikte vakliteratuur is in het algemeen relevant en actueel en is van een passend niveau. Het panel komt tot het oordeel voldoende vanwege de onderzoekscomponent in het curriculum. Het panel vindt de nieuw ingezette onderzoekslijn veelbelovend. De resultaten ervan zijn echter nog niet over de volle breedte zichtbaar. Facet 2.2 Relatie doelstellingen en inhoud programma Nederlands Goed Aardrijkskunde Goed Wiskunde Goed Frans Goed Geschiedenis Goed Natuurkunde Goed Duits Goed Economie Goed Scheikunde Goed Engels Goed Pedagogiek Goed Biologie Goed Criteria - Het programma is een adequate concretisering van de eindkwalificaties, qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen. - De eindkwalificaties van de doelstellingen zijn adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma. - De inhoud van het programma biedt studenten de mogelijkheden om de geformuleerde eindkwalificaties te bereiken. (Zie voor een nadere onderbouwing per opleiding deel C van dit rapport) Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De studenten werken aan hun competentieontwikkeling binnen de vijf beroepstaken (vergelijk 2.1). In alle beroepstaken komen meerdere SBL-competenties aan de orde. In een tabel in het zelfevaluatierapport is dit inzichtelijk gemaakt. Het programma van de opleiding is opgebouwd naar de drie niveaus - hoofdfasebekwaam, lio-bekwaam, startbekwaam - die overeenkomen met de drie fasen: propedeuse, hoofdfase en eindfase. De niveaus hebben betrekking op de mate van zelfstandigheid en verantwoordelijkheid; de mate van complexiteit van de context; en de mate van volledigheid van handelen. Competenties, beroepstaken en gedragsindicatoren zijn ILS-breed goed uitgewerkt in het document De ruggengraat van de lerarenopleiding (april 2009) (vergelijk 1.1). In de studiewijzers zijn per onderwijseenheid de beroepstaken en competenties opgenomen die aan de orde komen. Het panel stelt op basis van materiaalbestudering vast dat de 28/133 NQA - visitatie HAN: Lerarenopleidingen Algemene Vakken; hbo-bachelor (vt/dt)

29 competenties goed in de beroepstaken en in de opleidingsprogramma s aan de orde komen. De opleidingen zijn met de implementatie van het competentiegerichte onderwijs tot en met het tweede jaar gevorderd. De relatie tussen de beroepstaken en competenties enerzijds en de onderwijseenheden anderzijds wordt voortdurend verfijnd. Studenten volgen een verdiepende of een verbredende minor, meestal aan het eind van de hoofdfase. Ze kunnen kiezen uit de minorencatalogus van de HAN of zelf een minor samenstellen met een relatie tot het beroepsprofiel. In een vrije minor kunnen studenten onder andere kiezen voor een stage in het buitenland (ongeveer 30% van de voltijdstudenten ILS kiest daarvoor) of aan een universiteit. Het programma van een vrije minor moet worden goedgekeurd door de examencommissie. De beleidsmedewerker kwaliteitszorg bewaakt de vertaling van de eindkwalificaties naar het programma en de concretisering ervan in de onderwijseenheden. Hierover is regelmatig overleg binnen clusters en/of opleidingsteams en tussen docenten die dezelfde onderwijseenheid verzorgen. ILS heeft recent een beleidsmedewerker Onderwijsontwikkeling aangesteld die onder meer de vertaling van de eindkwalificaties naar het programma en de concretisering ervan in de onderwijseenheden op systematische wijze moet aansturen. Volgens het Studenttevredenheidsonderzoek 2008 zijn studenten tevreden over herkenbaarheid van de competenties in de programmaonderdelen en de mate waarin de onderdelen bijdragen aan het ontwikkelen van de beoogde competenties. Uit het Alumnionderzoek 2008 blijkt tevredenheid over de aansluiting van de eindkwalificaties bij de inhoud van de opleiding en de uitoefening van het beroep. Facet 2.3 Samenhang in opleidingsprogramma Nederlands Goed Aardrijkskunde Goed Wiskunde Goed Frans Goed Geschiedenis Goed Natuurkunde Goed Duits Goed Economie Goed Scheikunde Goed Engels Goed Pedagogiek Goed Biologie Goed Criterium - Studenten volgen een inhoudelijk samenhangend opleidingsprogramma. (Zie voor een nadere onderbouwing per opleiding deel C van dit rapport) Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Het programma van de opleidingen is opgebouwd naar drie niveaus: hoofdfasebekwaam, lio-bekwaam, startbekwaam. Deze komen overeen met de drie fasen: propedeuse, hoofdfase en eindfase. In de propedeuse oriënteert de student zich op het beroep aan de hand van de vraag wil en kan ik leraar worden?. In de hoofdfase richt hij zich op de vraag hoe wil ik mijn docentschap invullen? en in de eindfase op de vraag wie ben ik als leraar?. De niveaus hebben betrekking op de mate van zelfstandigheid en verantwoordelijkheid; de mate van complexiteit van de context; en de mate van volledigheid van handelen. De niveaus zijn uitgewerkt in de gedragsindicatoren van de NQA - visitatie HAN: Lerarenopleidingen Algemene Vakken; hbo-bachelor (vt/dt) 29/133

30 competenties en in de beroepstaken. Per fase is inzichtelijk op welk niveau de studenten binnen de beroepstaken werken aan de competenties. De samenhang in de opleidingsprogramma s wordt in de eerste plaats gerealiseerd door de beroepstaken en de daarbij behorende competenties. Alle onderwijseenheden zijn daaraan gerelateerd. Om vanuit de beroepstaken de integratie tussen theorie en praktijk te realiseren wordt gebruik gemaakt van leerwerktaken. Dat zijn complexe taken/opdrachten die de studenten tijdens het werkplekleren op de opleidingsscholen uitvoeren en waarbij verschillende competenties kunnen worden geoefend. Er worden meerdere leerwerktaken aangeboden. Ze kunnen worden gedefinieerd door de ILS-opleiding, door de opleidingsschool of door de ILS-opleiding en de opleidingsschool gezamenlijk. In de eindfase kan de student zelf leerwerktaken formuleren, passend in zijn ontwikkelingstraject. De leerwerktaken bieden de studenten naar de mening van het panel goede mogelijkheden om de theorie in de praktijk toe te passen. Ze vormen een prima verbinding tussen de theorie en de praktijk. De leerwerktaken zijn relevant en passen goed bij de beroepstaken. Het panel stelt op basis van materiaalbestudering en gesprekken vast dat in de opleidingsprogramma s sprake is van een goede inhoudelijk opbouw. De wijze waarop dat wordt vormgegeven verschilt per (cluster van) opleiding(en). De eerste twee studiejaren ligt het accent in het algemeen op de vakkennis, daarna krijgt de beroepsvoorbereiding steeds meer de overhand. De complexiteit van de beroepstaken neemt gedurende de studie toe. Ook de samenhang tussen de vakinhoud en de vakdidactiek komt naar de mening van het panel goed tot haar recht. Binnen de onderwijseenheden komen de vakkennisbasis, de generieke kennisbasis en het werkplekleren aan bod. De verdeling van de generieke kennisbasis over de drie fasen is ILS-breed vastgesteld, die van de vakkennisbasis wordt door de opleidingen bepaald. Het panel stelt op basis van materiaalstudie en gesprekken vast dat de horizontale samenhang binnen de onderwijseenheden goed tot zijn recht komt. De horizontale samenhang komt tot uiting in de koppeling tussen stage en terugkomdagen en in die tussen vakinhoud en vakdidactiek in de onderwijseenheden. In de studiegidsen is goed zichtbaar hoe de horizontale samenhang is geborgd in de summatieve competentiebeoordelingen, waarin parallel lopende onderwijseenheden geïntegreerd worden getoetst. De minor moet passen binnen het kader van het beroep en aansluiten bij de ambities en talenten van de student. De student moet de samenhang tussen de major en de minor verantwoorden. Deze verantwoording wordt beoordeeld door de studieloopbaanbegeleider. In het geval van een vrije minor beslist de examencommissie. De opleidingscoördinator is verantwoordelijk voor de bewaking van de samenhang in het curriculum. De samenhang is onderwerp van gesprek tijdens het overleg binnen de clusters en/of opleidingsteams en tussen de docenten van een onderwijseenheid. Volgens het Studenttevredenheidsonderzoek 2008 zijn studenten tevreden over de samenhang in het programma. Ook uit het exitonderzoek (2008), de HBO-Monitor (2007) en het alumnionderzoek (2008) van ILS blijkt tevredenheid op dit punt. 30/133 NQA - visitatie HAN: Lerarenopleidingen Algemene Vakken; hbo-bachelor (vt/dt)

Hogeschool Utrecht, Instituut Archimedes

Hogeschool Utrecht, Instituut Archimedes Hogeschool Utrecht, Instituut Archimedes Opleiding: Lerarenopleidingen; hbo-bachelor Locatie: Utrecht Croho s: z.o.z. Varianten: voltijd/deeltijd Visitatiedata: 14, 15 en 16 september 2009 Netherlands

Nadere informatie

Noordelijke Hogeschool Leeuwarden

Noordelijke Hogeschool Leeuwarden Noordelijke Hogeschool Leeuwarden Opleidingen: Lerarenopleidingen Algemene Vakken; hbo-bachelor Locatie: Leeuwarden, Groningen Varianten: voltijd/deeltijd Visitatiedata: 8, 9 en 10 september 2009 Netherlands

Nadere informatie

Accreditatiekader bestaande opleidingen hoger onderwijs [hbo-bachelor]: uitwerking voor Associate degree-programma s tijdens de pilotfase

Accreditatiekader bestaande opleidingen hoger onderwijs [hbo-bachelor]: uitwerking voor Associate degree-programma s tijdens de pilotfase Accreditatiekader bestaande opleidingen hoger onderwijs [hbo-bachelor]: uitwerking voor Associate degree-programma s tijdens de pilotfase 11 februari 2008 Inhoud 1 Inleiding 3 2 Accreditatiekader, toegespitst

Nadere informatie

PEER REVIEWS. Managementgroep Interactum September 2014

PEER REVIEWS. Managementgroep Interactum September 2014 PEER REVIEWS Managementgroep Interactum September 2014 Met peer review wordt een systeem bedoeld waarbij de betreffende opleidingen structureel gebruik maken van elkaars deskundigheid en elkaars critical

Nadere informatie

Hogeschool Rotterdam. Opleiding: Lerarenopleidingen Algemene vakken; hbo-bachelor Locatie: Rotterdam Varianten: voltijd/deeltijd/duaal

Hogeschool Rotterdam. Opleiding: Lerarenopleidingen Algemene vakken; hbo-bachelor Locatie: Rotterdam Varianten: voltijd/deeltijd/duaal Hogeschool Rotterdam Opleiding: Lerarenopleidingen Algemene vakken; hbo-bachelor Locatie: Rotterdam Varianten: voltijd/deeltijd/duaal Visitatiedata: 30 september, 1 en 2 oktober 2009 Netherlands Quality

Nadere informatie

Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag om accreditatie van de opleiding hbo-bachelor Chemie van de Hogeschool Drenthe

Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag om accreditatie van de opleiding hbo-bachelor Chemie van de Hogeschool Drenthe College van Bestuur Hogeschool Drenthe Postbus 2080 7801 CB EMMEN Besluit Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag om accreditatie van de opleiding hbo-bachelor Chemie van de Hogeschool

Nadere informatie

Ontwikkelingen in afstudeerrichtingen lerarenopleidingen HAN ILS. 13 april 2016

Ontwikkelingen in afstudeerrichtingen lerarenopleidingen HAN ILS. 13 april 2016 Ontwikkelingen in afstudeerrichtingen lerarenopleidingen HAN ILS 13 april 2016 Het komende uurtje... 14.15-14.35 uur Implementatie afstudeerrichtingen HAN ILS 14.35 14.45 uur Uitwisseling 14.45-15.05 uur

Nadere informatie

Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Opleiding: Financial Services Management HBO bachelor, locatie Arnhem Croho: 34414 Varianten: voltijd & deeltijd

Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Opleiding: Financial Services Management HBO bachelor, locatie Arnhem Croho: 34414 Varianten: voltijd & deeltijd Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Opleiding: Financial Services Management HBO bachelor, locatie Arnhem Croho: 34414 Varianten: voltijd & deeltijd Visitatiedatum: 25 juni 2007 Netherlands Quality Agency

Nadere informatie

Hogeschool Utrecht. Lerarenopleidingen; hbo-master. Visitatiedata: 15, 16 en 17 september 2009

Hogeschool Utrecht. Lerarenopleidingen; hbo-master. Visitatiedata: 15, 16 en 17 september 2009 Hogeschool Utrecht Opleiding: Locatie: Varianten: Lerarenopleidingen; hbo-master Utrecht deeltijd Visitatiedata: 15, 16 en 17 september 2009 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, december 2009 2/103

Nadere informatie

Besluit. College van Bestuur Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Postbus EJ ARNHEM

Besluit. College van Bestuur Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Postbus EJ ARNHEM College van Bestuur Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Postbus 5375 6802 EJ ARNHEM Besluit Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag om accreditatie van de opleiding hbo-bachelor

Nadere informatie

Fontys Hogescholen, Tilburg en Sittard

Fontys Hogescholen, Tilburg en Sittard Fontys Hogescholen, Tilburg en Sittard Opleiding: Leraar voortgezet onderwijs 1e graad Lichamelijke Opvoeding hbo-bachelor Croho: 35025 Varianten: voltijd/deeltijd Visitatiedatum: 2 april 2008 Netherlands

Nadere informatie

Hogeschool van Arnhem en Nijmegen

Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Opleiding: Pabo Arnhem; hbo-bachelor Croho: 34808 Varianten: voltijd/deeltijd Visitatiedata: 21 en 23 mei 2008 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, september 2008

Nadere informatie

Teamscan op accreditatiewaardigheid

Teamscan op accreditatiewaardigheid Teamscan op accreditatiewaardigheid De Teamscan accreditatiewaardigheid (in vervolg: scan) geeft inzicht in hoe het opleidingsteam ervoor staat met betrekking tot de opleidingsaccreditatie. De scan bestaat

Nadere informatie

Op weg naar de (academische) opleidingsschool

Op weg naar de (academische) opleidingsschool Discussienota Nationalgeographic.nl Adviescommissie ADEF OidS Mei 2014 1 Inhoudsopgave Inleiding 1. Uitgangspunten Samen Opleiden 2. Ambities van (academische) opleidingsscholen 3. Concept Samen Opleiden

Nadere informatie

Toetsingskaders opleidingsschool en academische kop 2013

Toetsingskaders opleidingsschool en academische kop 2013 Toetsingskaders opleidingsschool en academische kop 2013 NVAO 10 juni 2013 Inhoud 1 Inleiding 3 2 Definitie 6 3 Toetsingskaders 7 4 Werkwijze 12 pagina 2 1 Inleiding 1.1 Vooraf Beoordeling kwaliteit opleidingsschool

Nadere informatie

Hbo tweedegraadslerarenopleiding

Hbo tweedegraadslerarenopleiding Hbo tweedegraadslerarenopleiding Verkort traject www.saxionnext.nl Inhoudsopgave Inleiding 3 Een bijzondere opleiding 4 Opbouw 5 Toelating en inschrijving 7 Beste student, Je hebt een afgeronde hbo- of

Nadere informatie

AVANS Hogeschool, Breda

AVANS Hogeschool, Breda AVANS Hogeschool, Breda Opleiding: Opleiding tot Leraar Basisonderwijs; hbo-bachelor Croho: 34808 Varianten: voltijd/deeltijd Visitatiedata: 7 en 8 oktober 2008 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht,

Nadere informatie

Hogeschool van Arnhem en Nijmegen

Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Opleidingen: Informatica en Technische Informatica; hbo-bachelor Locaties: Arnhem en Nijmegen Croho: 34479 (I) en 34476 (TI) Varianten: voltijd/deeltijd Visitatiedatum:

Nadere informatie

Besluit. College van Bestuur van de Hanzehogeschool Groningen Postbus 30030 9700 RM GRONINGEN

Besluit. College van Bestuur van de Hanzehogeschool Groningen Postbus 30030 9700 RM GRONINGEN College van Bestuur van de Hanzehogeschool Groningen Postbus 30030 9700 RM GRONINGEN Besluit datum 19 januari 2005 onderwerp Definitief besluit accreditatie hbo-bachelor Bouwkunde ons kenmerk NVAO/20050113/CT

Nadere informatie

Hogeschool van Arnhem en Nijmegen

Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Opleiding: Elektrotechniek, hbo-bachelor; Croho: 34267 Varianten: voltijd/deeltijd Visitatiedatum: 27 mei 2008 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, september 2008

Nadere informatie

Nadere uitwerking beoordeling educatieve minoren behorende bij wo-bacheloropleidingen

Nadere uitwerking beoordeling educatieve minoren behorende bij wo-bacheloropleidingen Nadere uitwerking beoordeling educatieve minoren behorende bij wo-bacheloropleidingen 15 juli 2013 Inhoud 1 Inleiding 3 2 Werkwijze huidige beoordelingsronde 4 3 Beoordeling educatieve minoren met toelichting

Nadere informatie

Protocol PDG en educatieve minor

Protocol PDG en educatieve minor Protocol PDG en educatieve minor 28 april 2014 Inhoud Protocol voor beoordelingen door de NVAO van de kwaliteit van de afstudeerrichtingen algemeen vormend onderwijs en beroepsgericht onderwijs, het traject

Nadere informatie

Besluit. College van Bestuur van de Christelijke Hogeschool Windesheim Postbus GB ZWOLLE

Besluit. College van Bestuur van de Christelijke Hogeschool Windesheim Postbus GB ZWOLLE College van Bestuur van de Christelijke Hogeschool Windesheim Postbus 10090 8000 B ZWOLLE Besluit Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag om accreditatie van de opleiding hbo-bachelor

Nadere informatie

Bijlage 1: Toetsingskader opleidingsschool

Bijlage 1: Toetsingskader opleidingsschool Bijlage 1: Toetsingskader opleidingsschool NVAO, 3 maart 2009 Inhoud 1 Inleiding 3 2 Definitie 5 3 Beoordelingskader 6 4 Werkwijze 12 pagina 2 1 Inleiding In de kwaliteitsagenda voor het opleiden van leraren

Nadere informatie

AVANS Hogeschool, Tilburg

AVANS Hogeschool, Tilburg AVANS Hogeschool, Tilburg Opleiding: Technische Bedrijfskunde; hbo-bachelor Croho: 34421 Varianten: voltijd/deeltijd Visitatiedatum: 9 oktober 2008 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, december 2008

Nadere informatie

Hogeschool van Arnhem en Nijmegen

Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Opleiding: HBO-Rechten, bachelor Locaties: Arnhem en Nijmegen Croho: 39205 Varianten: voltijd/deeltijd Visitatiedatum: 8 april 2008 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht,

Nadere informatie

Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-master Engineering van de Hogeschool Utrecht

Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-master Engineering van de Hogeschool Utrecht ,nvao v nederiands - vlaamse accreditatieorganisatie es Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-master Engineering van de Hogeschool Utrecht datum 30 november 2017 onderwerp

Nadere informatie

es Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor

es Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor , nvao v nederlands - viaamse accreditatieorganisatie es Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor Pedagogisch Management Kinderopvang van de Christelijke Hogeschool

Nadere informatie

Besluit. Aan het Bestuur van de Leidse Onderwijsinstellingen (LOI) Postbus CA LEIDERDORP

Besluit. Aan het Bestuur van de Leidse Onderwijsinstellingen (LOI) Postbus CA LEIDERDORP Aan het Bestuur van de Leidse Onderwijsinstellingen (LOI) Postbus 4200 2350 CA LEIDERDORP Besluit Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag om accreditatie van de opleiding hbo-bachelor

Nadere informatie

Concept Beoordelingskader voor het bijzondere kenmerk residentieel onderwijs

Concept Beoordelingskader voor het bijzondere kenmerk residentieel onderwijs Concept Beoordelingskader voor het bijzondere kenmerk residentieel onderwijs 2 december 2008 Inhoud 1 Inleiding 3 2 Beoordelingskader 4 pagina 2 1 Inleiding Dit beoordelingskader bevat een aantal facetten

Nadere informatie

Christelijke Hogeschool Windesheim

Christelijke Hogeschool Windesheim Christelijke Hogeschool Windesheim Opleiding: Management, Economie en Recht; hbo-bachelor, croho: 34435 Locatie: Zwolle Varianten: voltijd/deeltijd Visitatiedatum: 16 april 2009 Netherlands Quality Agency

Nadere informatie

Christelijke Hogeschool Windesheim, Zwolle

Christelijke Hogeschool Windesheim, Zwolle Christelijke Hogeschool Windesheim, Zwolle 2 de Graads lerarenopleiding Duits Croho: 35193; Variant: voltijd 2 de Graads lerarenopleiding Frans Croho: 35196; Variant: voltijd 2 de Graads lerarenopleiding

Nadere informatie

WINDESHEIM IN ZWOLLE: UNIEKE MASTER VOOR HET BEROEPS- ONDERWIJS. Inspirators voor de toekomst

WINDESHEIM IN ZWOLLE: UNIEKE MASTER VOOR HET BEROEPS- ONDERWIJS. Inspirators voor de toekomst WINDESHEIM IN ZWOLLE: UNIEKE MASTER VOOR HET BEROEPS- ONDERWIJS 90 Tweedegraads docenten en hbo-bachelors met een pedagogisch-didactisch getuigschrift die lesgeven in een beroepsgericht vak, kunnen bij

Nadere informatie

Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor Bewegingstechnologie van De Haagse Hogeschool

Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor Bewegingstechnologie van De Haagse Hogeschool NAO nederlands- vlaamse accreditatieorganisatie Besluit Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor Bewegingstechnologie van De Haagse Hogeschool Datum: 1 oktober

Nadere informatie

Beoordelingskader Beoordelingskader voor de beperkte opleidingsbeoordeling van de NVAO (Stcrt, 2014, nr 36791).

Beoordelingskader Beoordelingskader voor de beperkte opleidingsbeoordeling van de NVAO (Stcrt, 2014, nr 36791). ,nvao w nederlands - vlaamse accreditatieorganisatie Uit Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor Opleiding tot leraar voortgezet onderwijs van de eerste graad

Nadere informatie

Onderwijs- en examenregeling Hoofdstuk 3 Opleidingsdeel LVO 2015-2016

Onderwijs- en examenregeling Hoofdstuk 3 Opleidingsdeel LVO 2015-2016 Onderwijs- en examenregeling Hoofdstuk 3 Opleidingsdeel LVO 2015-2016 Opleidingsdeel voor de bachelor lerarenopleidingen voortgezet onderwijs van Driestar hogeschool (onderdeel van Driestar educatief)

Nadere informatie

Besluit. College van bestuur. Hanzehogeschool Groningen. Postbus 30030 9700 RM GRONINGEN

Besluit. College van bestuur. Hanzehogeschool Groningen. Postbus 30030 9700 RM GRONINGEN College van bestuur Hanzehogeschool Groningen Postbus 30030 9700 RM GRONINGEN Besluit Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag om accreditatie van de opleiding hbo-bachelor Facility

Nadere informatie

Protocol TNO Educatieve Master

Protocol TNO Educatieve Master Protocol TNO Educatieve Master NVAO 14 maart 2016 Inhoud 1 Inleiding 3 2 Werkwijze toets nieuwe opleiding educatieve master (womaster) 4 3 Toelichting op het beoordelingskader beperkte toets nieuwe opleiding

Nadere informatie

Onderwijs- en examenregeling Hoofdstuk 3 Opleidingsdeel LVO

Onderwijs- en examenregeling Hoofdstuk 3 Opleidingsdeel LVO Onderwijs- en examenregeling Hoofdstuk 3 Opleidingsdeel LVO 2018-2019 Opleidingsdeel voor de bachelor lerarenopleidingen voortgezet onderwijs van Driestar hogeschool (onderdeel van Driestar educatief)

Nadere informatie

Hogeschool INHOLLAND, Rotterdam

Hogeschool INHOLLAND, Rotterdam Hogeschool INHOLLAND, Rotterdam Opleiding: Integrale Veiligheid, hbo-bachelor Croho: 39201 Varianten: voltijd/deeltijd/duaal Visitatiedatum: 3 juni 2008 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, december

Nadere informatie

luit Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor Human Resource Management van de Saxion Hogeschool

luit Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor Human Resource Management van de Saxion Hogeschool m a o v nederlands - ulaamse accreditatieorganisatie luit Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor Human Resource Management van de Saxion Hogeschool datum 31

Nadere informatie

Besluit. College van Bestuur. Hogeschool van Amsterdam. Postbus AX AMSTERDAM

Besluit. College van Bestuur. Hogeschool van Amsterdam. Postbus AX AMSTERDAM College van Bestuur Hogeschool van Amsterdam Postbus 931 1000 AX AMSTERDAM Besluit Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag om accreditatie van de opleiding hbo-bachelor Media,

Nadere informatie

De NVAO beoordeelt het onderwerp doelstellingen opleiding derhalve voldoende.

De NVAO beoordeelt het onderwerp doelstellingen opleiding derhalve voldoende. College van Bestuur van de Christelijke Hogeschool Windesheim Postbus 10090 8000 GB ZWOLLE Besluit datum 10 februari 2005 onderwerp Definitief besluit accreditatie hbo-bachelor Bouwkunde van de Christelijke

Nadere informatie

Visitatiedata: 14 en 15 februari 2008 en 26 september 2008

Visitatiedata: 14 en 15 februari 2008 en 26 september 2008 PABO van Hogeschool van Amsterdam Onderwijs en Opvoeding, Amsterdam Opleiding: Opleiding tot Leraar Basisonderwijs hbo-bachelor Croho: 34808 Varianten: voltijd/deeltijd Visitatiedata: 14 en 15 februari

Nadere informatie

Overzicht curriculum VU

Overzicht curriculum VU Overzicht curriculum VU Opbouw van de opleiding Ter realisatie van de gedefinieerde eindkwalificaties biedt de VU een daarbij passend samenhangend onderwijsprogramma aan. Het onderwijsprogramma bestaat

Nadere informatie

Hogeschool van Arnhem en Nijmegen

Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Tweedegraads lerarenopleidingen Beperkte opleidingsbeoordeling Netherlands Quality Agency (NQA) December 2015 2/181 NQA BOB, Hogeschool van Arnhem en Nijmegen: Tweedegraads

Nadere informatie

Beoordelingskader Kader voor de beperkte toets nieuw Associate-degree (Ad-)programma van de NVAO (Stcrt. 2014, nr 9832).

Beoordelingskader Kader voor de beperkte toets nieuw Associate-degree (Ad-)programma van de NVAO (Stcrt. 2014, nr 9832). nvao w nederlands -vlaa m se accreditatieorganisatie sluit Besluit strekkende tot een oordeel voldoende van een aanvraag toets nieuw Associate-degreeprogramma Juridisch medewerker van de Hogeschool van

Nadere informatie

Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Locatie: Arnhem Opleiding: Bedrijfseconomie, hbo bachelor; Croho: 34401 Varianten: voltijd en deeltijd

Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Locatie: Arnhem Opleiding: Bedrijfseconomie, hbo bachelor; Croho: 34401 Varianten: voltijd en deeltijd Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Locatie: Arnhem Opleiding: Bedrijfseconomie, hbo bachelor; Croho: 34401 Varianten: voltijd en deeltijd Visitatiedatum: 20 juni 2007 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht,

Nadere informatie

Informatie werkplekleren

Informatie werkplekleren Informatie werkplekleren Pabo Venlo 2014-2015 Inhoudsopgave Inleiding Blz. 3 Stagedagen Blz. 4 Stageweken Blz. 4 Jaaroverzicht 2014-2015 Blz. 5 Opleidingsprogramma Blz. 6 Propedeusefase Hoofdfase Afstudeerfase

Nadere informatie

Beoordelingskader Beoordelingskader voor de beperkte opleidingsbeoordeling van de NVAO (Stcrt. 2014, nr 36791).

Beoordelingskader Beoordelingskader voor de beperkte opleidingsbeoordeling van de NVAO (Stcrt. 2014, nr 36791). m ao * nederiands-viaam se accreditatie organisatie Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor Human Resource Management van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen

Nadere informatie

Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag Toets nieuwe opleiding hbo-bachelor Game Architecture and Design van de NHTV

Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag Toets nieuwe opleiding hbo-bachelor Game Architecture and Design van de NHTV College van bestuur NHTV Internationale Hogeschool Breda Postbus 3917 4800 DX BREDA Besluit Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag Toets nieuwe opleiding hbo-bachelor Game Architecture

Nadere informatie

Hogeschool van Arnhem en Nijmegen. HBO-Bacheloropleidingen Chemie Biologie en Medisch laboratoriumonderzoek

Hogeschool van Arnhem en Nijmegen. HBO-Bacheloropleidingen Chemie Biologie en Medisch laboratoriumonderzoek Hogeschool van Arnhem en Nijmegen HBO-Bacheloropleidingen Chemie Biologie en Medisch laboratoriumonderzoek Netherlands Quality Agency (NQA) september 2010 2/67 NQA - HAN: audit bestaande hbo-bachelor geclusterde

Nadere informatie

Fontys Hogescholen, Eindhoven

Fontys Hogescholen, Eindhoven Fontys Hogescholen, Eindhoven Opleiding: Management Economie en Recht; hbo-bachelor Croho: 34435 Varianten: voltijd/deeltijd Visitatiedatum: 16 april 2009 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, juli

Nadere informatie

Besluit. College van bestuur. Hogeschool van Amsterdam. Postbus 931 1000 AX AMSTERDAM

Besluit. College van bestuur. Hogeschool van Amsterdam. Postbus 931 1000 AX AMSTERDAM College van bestuur Hogeschool van Amsterdam Postbus 931 1000 AX AMSTERDAM Besluit Besluit strekkende tot positieve beoordeling van een aanvraag Toets nieuwe opleiding hbo-master Integraal Leiderschap

Nadere informatie

Hogeschool Arnhem en Nijmegen

Hogeschool Arnhem en Nijmegen Hogeschool Arnhem en Nijmegen Opleiding: Management in Zorg, hbo-bachelor Locatie: Nijmegen Croho: 34538 Varianten: deeltijd Visitatiedatum: 26 juni 2007 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, december

Nadere informatie

Beoordelingskader Beoordelingskader voor de beperkte toets nieuwe opleiding van de NVAO (Stcrt. 2014, nr 36791).

Beoordelingskader Beoordelingskader voor de beperkte toets nieuwe opleiding van de NVAO (Stcrt. 2014, nr 36791). nvao nederlands - vlaamse accreditatieorganisatie Besluit strekkende tot een oordeel positief van een aanvraag toets nieuwe opleiding van de hbo-master Expertleerkracht Primair Onderwijs van de Hogeschool

Nadere informatie

Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor

Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor nvao nederlands - vlaamse accreditatieorganisatie Besluit Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor Docent Muziek van de Fontys Hogescholen datum 28 februari 2017

Nadere informatie

Protocol ter beoordeling van de werkwijze van visiterende en beoordelende instanties

Protocol ter beoordeling van de werkwijze van visiterende en beoordelende instanties Protocol ter beoordeling van de werkwijze van visiterende en beoordelende instanties 1 Inleiding In haar procedure van de accreditatie van bestaande opleidingen heeft de NAO een belangrijke plaats ingeruimd

Nadere informatie

Hogeschool van Arnhem en Nijmegen

Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Opleiding: Opleiding tot leraar Basisonderwijs, hbo-bachelor Locatie: Groenewoud Nijmegen Croho: 43808 Varianten: voltijd/deeltijd Visitatiedatum: 14 en 15 mei 2008 Netherlands

Nadere informatie

Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor Bestuurskunde/Overheidsmanagement van de NHL Hogeschool

Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor Bestuurskunde/Overheidsmanagement van de NHL Hogeschool ,nvao r nederlands-vlaam se accreditatie organisatie S uif Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor Bestuurskunde/Overheidsmanagement van de NHL Hogeschool datum

Nadere informatie

Besluit. Raad van bestuur. Saxion Hogescholen. Postbus KB ENSCHEDE

Besluit. Raad van bestuur. Saxion Hogescholen. Postbus KB ENSCHEDE Raad van bestuur Saxion Hogescholen Postbus 70000 7500 KB ENSCHEDE Besluit Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag om accreditatie van de opleiding hbo-bachelor Informatiedienstverlening

Nadere informatie

Format samenvatting aanvraag. Opmerking vooraf

Format samenvatting aanvraag. Opmerking vooraf Format samenvatting aanvraag Opmerking vooraf Mocht u de voorkeur geven aan openbaarmaking van de gehele aanvraag in plaats van uitsluitend onderstaande samenvatting dan kunt u dat kenbaar maken bij het

Nadere informatie

Chemie van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen

Chemie van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen nvao w nederlands-vlaamse accreditatie organisatie ït Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor Chemie van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen datum 31 juli 2017

Nadere informatie

Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-master Social Work van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen

Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-master Social Work van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen ,nvao F nederlands - ulaamse accreditatieorganisatie Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-master Social Work van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen datum 31 juli

Nadere informatie

Hogeschool van Arnhem en Nijmegen

Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Locatie: Nijmegen Opleiding: Ergotherapie hbo bachelor Croho: 34574 Varianten: voltijd Visitatiedatum: 31 mei 2007 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, december 2007

Nadere informatie

Hogeschool INHolland, Amsterdam

Hogeschool INHolland, Amsterdam Hogeschool INHolland, Amsterdam Opleiding: Pedagogiek; hbo-bachelor Croho: 35158 Varianten: voltijd, deeltijd Visitatiedatum: 28 mei 2009 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, september 2009 2/69 NQA

Nadere informatie

Hogeschool Utrecht, Utrecht

Hogeschool Utrecht, Utrecht Hogeschool Utrecht, Utrecht Opleiding: Opleiding tot Leraar Basisonderwijs hbo-bachelor Croho: 34808 Varianten: voltijd en deeltijd Visitatiedatum: 7 en 8 oktober en 21 november 2008 Netherlands Quality

Nadere informatie

Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor Communicatie van de NHL Hogeschool

Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor Communicatie van de NHL Hogeschool ,nuao r nederlands - viaamse accreditatieorganisatie Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor Communicatie van de NHL Hogeschool datum 29 september 2017 onderwerp

Nadere informatie

Ontwerpkaders: Leeruitkomsten. Versie 1.0/ november Ontwerpkaders: Leeruitkomsten/versie 1.0/november

Ontwerpkaders: Leeruitkomsten. Versie 1.0/ november Ontwerpkaders: Leeruitkomsten/versie 1.0/november Ontwerpkaders: Leeruitkomsten Versie 1.0/ november 2016 1 Flexibel onderwijs Flexibel Onderwijs kenmerkt zich door tijd, plaats en tempo-onafhankelijk studeren. De route is individueel en past bij de uitgangssituatie

Nadere informatie

Advies van het visitatiepanel Samenvatting bevindingen en overwegingen van het panel.

Advies van het visitatiepanel Samenvatting bevindingen en overwegingen van het panel. nvao 7 nederiands-aiaam se accreditatie organisatie datum 31 juli 2017 onderwerp Besluit accreditatie hbo-bachelor Creatieve Therapie van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (005584) uw kenmerk UITCVB17/20969

Nadere informatie

Visitatiedata: 20 en 21 februari 2008

Visitatiedata: 20 en 21 februari 2008 Pabo Almere, Samenwerkingsverband van Hogeschool van Amsterdam en IPABO Amsterdam/Alkmaar Opleiding: Opleiding tot leraar basisonderwijs, bachelor Croho: 34808 Varianten: voltijd/deeltijd Visitatiedata:

Nadere informatie

Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie (na herstel) aan de opleiding hbobachelor

Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie (na herstel) aan de opleiding hbobachelor fnvao w nederlands - vlaamse accreditatieorganisatie @S 1(UI ït Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie (na herstel) aan de opleiding hbobachelor Opleiding tot leraar voortgezet onderwijs

Nadere informatie

Protestants-Christelijke Hogeschool Marnix Academie

Protestants-Christelijke Hogeschool Marnix Academie Protestants-Christelijke Hogeschool Marnix Academie Opleiding: Lerarenopleiding basisonderwijs, hbo-bachelor Croho: 34808 Varianten: voltijd/deeltijd Visitatiedata: 15 november 2007 en 12 september 2008

Nadere informatie

Beoordelingskader Kader voor de beperkte toets nieuw associate-degree (Ad-)programma van de NVAO (Stcrt. 2014, nr 9832).

Beoordelingskader Kader voor de beperkte toets nieuw associate-degree (Ad-)programma van de NVAO (Stcrt. 2014, nr 9832). nvao r nederlands - vlaamse accreditatieorganisatie Besluit datum 28 april 2017 onderwerp Besluit TN Ad-programma Online Marketing en Sales van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (005058) uw kenmerk

Nadere informatie

Fontys Hogeschool Tilburg

Fontys Hogeschool Tilburg Fontys Hogeschool Tilburg Opleidingen: Docent Beeldende Kunst en Vormgeving, voltijd & deeltijd, hbo-bachelor, croho 39100 Vormgeving Visuele Communicatie, voltijd, hbo-bachelor, croho 39111 Visitatiedata:

Nadere informatie

Breakout sessie 2-5. Stelsel 3.0 Accreditatie op Maat: Opleidingsbeoordeling. Introductie

Breakout sessie 2-5. Stelsel 3.0 Accreditatie op Maat: Opleidingsbeoordeling. Introductie Breakout sessie 2-5 Stelsel 3.0 Accreditatie op Maat: Opleidingsbeoordeling De voorstellen beschreven in deze notitie dienen als uitwerking van (aangekondigde) wetswijzigingen. Op basis van deze wetswijzigingen

Nadere informatie

Informatievergadering. Hervisitatie Specifieke lerarenopleiding

Informatievergadering. Hervisitatie Specifieke lerarenopleiding Informatievergadering Hervisitatie Specifieke lerarenopleiding Wie zijn we? Besluit Vlaamse Regering Visitatieprotocol Planning ZER en beoordelingskader Visitatieproces Visitatiecommissie 23/04/2014 2

Nadere informatie

Hogeschool Domstad. Opleiding: Opleiding leraar basisonderwijs hbo-bachelor Croho: Varianten: voltijd/deeltijd

Hogeschool Domstad. Opleiding: Opleiding leraar basisonderwijs hbo-bachelor Croho: Varianten: voltijd/deeltijd Hogeschool Domstad Opleiding: Opleiding leraar basisonderwijs hbo-bachelor Croho: 34808 Varianten: voltijd/deeltijd Visitatiedatum: 26 en 27 maart 2008 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, juni 2008

Nadere informatie

Onderwijs- en examenregeling Hoofdstuk 3 Opleidingsdeel LVO

Onderwijs- en examenregeling Hoofdstuk 3 Opleidingsdeel LVO Onderwijs- en examenregeling Hoofdstuk 3 Opleidingsdeel LVO 2016-2017 Opleidingsdeel voor de bachelor lerarenopleidingen voortgezet onderwijs van Driestar hogeschool (onderdeel van Driestar educatief)

Nadere informatie

: 6 december 2016 : 5 maart Beoordelingskader Beoordelingskader voor de uitgebreide toets nieuwe opleiding van de NVAO (Start. 2014, nr 36791).

: 6 december 2016 : 5 maart Beoordelingskader Beoordelingskader voor de uitgebreide toets nieuwe opleiding van de NVAO (Start. 2014, nr 36791). ,nvao r nederlands- vlaamse accreditatieorganisatie it Besluit strekkende tot een positief oordeel van een aanvraag toets nieuwe opleiding van de hbo-bachelor Opleiding tot leraar voortgezet onderwijs

Nadere informatie

Noordelijke Hogeschool Leeuwarden

Noordelijke Hogeschool Leeuwarden Noordelijke Hogeschool Leeuwarden Opleiding: Opleiding tot leraar Basisonderwijs; hbo-bachelor Croho: 34808 Varianten: Voltijd Visitatiedata: 11 en 12 juni 2008 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht,

Nadere informatie

Handreiking aanvraag Toets Nieuwe Opleiding Nederland

Handreiking aanvraag Toets Nieuwe Opleiding Nederland Handreiking aanvraag Toets Nieuwe Opleiding Nederland 17 december 2015 Inhoud 1 Inleiding 3 2 Wanneer een Toets Nieuwe Opleiding? 4 3 Werkwijze Toets Nieuwe Opleiding 5 4 Aanvraagdossier ten behoeve van

Nadere informatie

Noordelijke Hogeschool Leeuwarden

Noordelijke Hogeschool Leeuwarden Noordelijke Hogeschool Leeuwarden Opleiding: Pedagogiek hbo-bachelor Locatie: Leeuwarden en Zwolle Croho: 35158 Varianten: voltijd/deeltijd Visitatiedatum: 9 juni 2009 Netherlands Quality Agency (NQA)

Nadere informatie

Hogeschool Zeeland, Vlissingen

Hogeschool Zeeland, Vlissingen Hogeschool Zeeland, Vlissingen Opleiding: Personeel en Arbeid, hbo-bachelor; Croho: 34609 Varianten: voltijd, deeltijd Visitatiedatum: 9 januari 2008 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, april 2008

Nadere informatie

Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Locatie: Nijmegen Opleiding: Opleidingskunde, hbo bachelor Varianten: Voltijd en deeltijd

Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Locatie: Nijmegen Opleiding: Opleidingskunde, hbo bachelor Varianten: Voltijd en deeltijd Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Locatie: Nijmegen Opleiding: Opleidingskunde, hbo bachelor Varianten: Voltijd en deeltijd Visitatiedatum: 8 mei 2007 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, juli 2007

Nadere informatie

Hanzehogeschool Groningen, Groningen

Hanzehogeschool Groningen, Groningen Hanzehogeschool Groningen, Groningen Opleiding: Elektrotechniek; hbo-bachelor Croho: 34267 Varianten: voltijd/deeltijd Visitatiedatum: 15 april 2008 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, juli 2008

Nadere informatie

Hanzehogeschool Groningen, Groningen

Hanzehogeschool Groningen, Groningen Hanzehogeschool Groningen, Groningen Opleiding: Opleiding tot Leraar Basisonderwijs, hbo-bachelor; Croho: 34808 Variant: voltijd Visitatiedatum: 22 en 23 april 2008 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht,

Nadere informatie

Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor

Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor ,nvao w nederlands - vlaamse accreditatieorganisatie Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor Human Resource Management van de Fontys Hogescholen datum 31 mei

Nadere informatie

Hogeschool van Arnhem en Nijmegen

Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Opleiding: Commerciële Economie, hbo-bachelor Croho: 34402 Varianten: voltijd/deeltijd/duaal Locaties: Arnhem en Nijmegen Visitatiedatum: 19 juni 2007 Netherlands Quality

Nadere informatie

Hogeschool van Arnhem en Nijmegen

Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Opleiding: Pedagogiek; hbo-bachelor Locatie: Nijmegen Croho: 35158 Varianten: voltijd/deeltijd Visitatiedatum: 14 mei 2009 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, september

Nadere informatie

{nvao. Uit Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor Technische Informatica van de Hogeschool Dirksen B.V.

{nvao. Uit Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor Technische Informatica van de Hogeschool Dirksen B.V. {nvao w nederlands - vlaamse accreditatieorganisatie Uit Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor Technische Informatica van de Hogeschool Dirksen B.V. datum 29

Nadere informatie

Fontys Opleidingscentrum Speciale Onderwijszorg

Fontys Opleidingscentrum Speciale Onderwijszorg 5 Fontys Opleidingscentrum Speciale Onderwijszorg Master Special Educational Needs, bestaande uit 4 opleidingen: - de opleiding leraar speciaal onderwijs algemeen (LSO dt); - de opleiding leraar speciaal

Nadere informatie

Hogeschool Utrecht. Huidtherapie, hbo-bachelor. Farmakunde, hbo-bachelor. Visitatiedatum: 16 maart 2006

Hogeschool Utrecht. Huidtherapie, hbo-bachelor. Farmakunde, hbo-bachelor. Visitatiedatum: 16 maart 2006 Hogeschool Utrecht Opleiding: Variant: Opleiding: Varianten: Huidtherapie, hbobachelor voltijd Farmakunde, hbobachelor voltijd en deeltijd Visitatiedatum: 16 maart 2006 Netherlands Quality Agency (NQA)

Nadere informatie

Ontwerpkaders: Onderwijs. Versie 1.0/november 2016

Ontwerpkaders: Onderwijs. Versie 1.0/november 2016 Ontwerpkaders: Onderwijs Versie 1.0/november 2016 1 Flexibel onderwijs Flexibel Onderwijs kenmerkt zich door tijd, plaats en tempo-onafhankelijk studeren. De route is individueel en past bij de uitgangssituatie

Nadere informatie

Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor. Hogeschool Utrecht

Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor. Hogeschool Utrecht nvao nederiands - ulaamse accreditatieorganisatie Besluit Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor International Business and Languages van de Hogeschool Utrecht

Nadere informatie

Hogeschool van Arnhem en Nijmegen

Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Opleiding: Fiscale Economie, HBO bachelor; Croho: 34409 Varianten: voltijd en deeltijd Locaties: Arnhem en Nijmegen Visitatiedatum: 14 juni 2007 Netherlands Quality Agency

Nadere informatie

es luit Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor Toegepaste Wiskunde van de Hogeschool van Amsterdam

es luit Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor Toegepaste Wiskunde van de Hogeschool van Amsterdam m a o r nederlands - v/aamse accreditatieorganisatie es luit Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor Toegepaste Wiskunde van de Hogeschool van Amsterdam datum

Nadere informatie

Hogeschool voor de Kunsten Utrecht

Hogeschool voor de Kunsten Utrecht Hogeschool voor de Kunsten Utrecht Opleiding: Docent Beeldende Kunst & Vormgeving, hbo-bachelor; Croho: 39100 Varianten: voltijd en deeltijd Visitatiedatum: 11 september 2007 Netherlands Quality Agency

Nadere informatie

Noordelijke Hogeschool Leeuwarden Opleiding: Commerciële Economie, hbo bachelor Croho: 34402 Varianten: voltijd, deeltijd

Noordelijke Hogeschool Leeuwarden Opleiding: Commerciële Economie, hbo bachelor Croho: 34402 Varianten: voltijd, deeltijd Noordelijke Hogeschool Leeuwarden Opleiding: Commerciële Economie, hbo bachelor Croho: 34402 Varianten: voltijd, deeltijd Visitatiedatum: 4 juli 2007 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, december

Nadere informatie

College van Bestuur. Hogeschool van Amsterdam. Postbus AX AMSTERDAM. 1. Inleiding

College van Bestuur. Hogeschool van Amsterdam. Postbus AX AMSTERDAM. 1. Inleiding College van Bestuur Hogeschool van Amsterdam Postbus 931 1000 AX AMSTERDAM Besluit Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van de aanvraag om accreditatie van de hbo-bachelor Oefentherapie Mensendieck

Nadere informatie