Hanzehogeschool Groningen, Groningen

Transcriptie

1 Hanzehogeschool Groningen, Groningen Opleiding: Opleiding tot Leraar Basisonderwijs, hbo-bachelor; Croho: Variant: voltijd Visitatiedatum: 22 en 23 april 2008 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, oktober 2008

2 2/51 NQA - visitatie Hanzehogeschool Groningen, hbo-bacheloropleiding tot leraar basisonderwijs

3 Inhoud 3 Deel A: Onderwerpen Voorwoord Inleiding Werkwijze Oordeelsvorming Oordelen per facet en onderwerp 11 Deel B: Facetten 13 Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding 15 Onderwerp 2 Programma 18 Onderwerp 3 Inzet van personeel 28 Onderwerp 4 Voorzieningen 31 Onderwerp 5 Interne kwaliteitszorg 33 Onderwerp 6 Resultaten 36 Deel C: Bijlagen 39 Bijlage 1: Onafhankelijkheidsverklaring panelleden 40 Bijlage 2: Deskundigheden panelleden 45 Bijlage 3: Bezoekprogramma 48 Bijlage 4: Overzichtslijst van door de opleiding ter inzage gelegd materiaal 49 Bijlage 5: Domeinspecifieke referentiekader en opleidingscompetenties 51 NQA - visitatie Hanzehogeschool Groningen, hbo-bacheloropleiding tot leraar basisonderwijs 3/51

4 4/51 NQA - visitatie Hanzehogeschool Groningen, hbo-bacheloropleiding tot leraar basisonderwijs

5 Deel A: Onderwerpen NQA - visitatie Hanzehogeschool Groningen, hbo-bacheloropleiding tot leraar basisonderwijs 5/51

6 6/51 NQA - visitatie Hanzehogeschool Groningen, hbo-bacheloropleiding tot leraar basisonderwijs

7 1.1 Voorwoord Dit rapport is het verslag van het panel dat in opdracht van NQA de opleiding tot leraar basisonderwijs van Hanzehogeschool Groningen heeft onderzocht. Het beschrijft de werkwijze, de bevindingen en de conclusies. Het onderzoek heeft plaatsgevonden in het kader van de accreditatie van hogere beroepsopleidingen. Het onderzoek is begonnen in maart 2008, toen het zelfevaluatierapport bij NQA is aangeleverd. Als onderdeel van het onderzoek heeft het panel de opleiding gevisiteerd op 22 en 23 april Het panel bestond uit: De heer drs. A.J. Kallenberg (voorzitter, domeinpanellid); Mevrouw C.H.M.M. Dautzenberg (domeinpanellid); De heer D. de Vries (studentpanellid); Mevrouw M. Snel (NQA-auditor). Dit panel voldoet aan de eisen zoals gesteld in het document Protocol ter beoordeling van de werkwijze van visiterende en beoordelende instanties van de NVAO (oktober 2007). Het panel beschikt over relevante werkvelddeskundigheid en over vakdeskundigheid. Onder vakdeskundigheid wordt verstaan het vertrouwd zijn met de meest recente ontwikkelingen en vertrouwd met lesgeven en beoordeling en toetsing minstens op het niveau/oriëntatie van de te beoordelen opleiding. Daarnaast beschikt het panel over onderwijsdeskundigheid, studentgebonden deskundigheid en visitatiedeskundigheid (zie bijlage 2). Naar aanleiding van het verzoek van de Staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap aan de NVAO in november 2007 (brief AP/OKP/2007/46148) en de reactie van de NVAO daarop (brief NVAO/ /FV) is bijzondere aandacht besteed aan de kwaliteit van de panels voor de visitaties van de Pabo-opleidingen. In verband daarmee heeft voorafgaand aan de visitaties overleg plaatsgevonden met de NVAO over de samenstelling van de panels voor deze visitaties. Tijdens dat overleg zijn de samenstelling van de panels en de kwaliteit van de panelleden besproken. Het rapport bestaat uit drie delen: Deel A: een hoofdrapport, het Onderwerprapport, waarin de oordelen van het panel over de basiskwaliteit van de opleiding op onderwerpniveau worden uitgesproken met daarbij de overwegingen waarop die oordelen zijn gebaseerd. Het gaat hier om oordelen in de gradatie positief/negatief. Tevens wordt hier het eindoordeel geformuleerd. Deel B: een Facetrapport waarin op facetniveau door het panel oordelen en argumenten ter onderbouwing van dat oordeel worden gegeven. De oordelen gaan uit van de vierpuntsschaal (onvoldoende, voldoende, goed en excellent) conform het voorschrift van de NVAO. Uitzondering hierop is facet 2.6, als gevolg van aanvullende instructies van de NVAO wordt hier het oordeel voldaan of niet voldaan gegeven. Dit Facetrapport vormt de basis van het Onderwerprapport. Deel C: hierin zijn alle relevante bijlagen opgenomen. NQA - visitatie Hanzehogeschool Groningen, hbo-bacheloropleiding tot leraar basisonderwijs 7/51

8 1.2 Inleiding De Hanzehogeschool Groningen (HG) is ontstaan vanuit een fusie van de Rijkshogeschool Groningen en de Hanzehogeschool Groningen in De HG biedt ongeveer 70 bacheloropleidingen en 13 master- en voortgezette opleidingen en telt circa studenten en medewerkers. Dit jaar, in 2008, viert de HG het 210-jarig bestaan van het hoger beroepsonderwijs in Groningen. De organisatiestructuur van de HG bestaat per 2004 uit Schools, waaronder één of meerdere opleidingen gehuisvest zijn. De HG kent negentien Schools, waar de Pedagogische Academie (verder te noemen: PA) er één van is. De PA biedt de opleiding tot leraar basisonderwijs voltijd aan. Binnen de voltijd variant worden twee stromingen onderscheiden: het reguliere vierjarige programma en het verkorte tweejarige programma, de TOP-opleiding genoemd. De reguliere stroming kent zijn oorsprong tot de kweekschool die in 1797 vanuit het Nut werd opgericht. De TOP-opleiding wordt sinds 1997 aangeboden. De HG heeft vijf kenniscentra waaronder 22 lectoraten (januari 2008) gebundeld zijn. Tevens heeft de HG een tiental lectoraten in voorbereiding. De vijf kenniscentra zijn: Energie Kenniscentrum; Kenniscentrum Ondernemersschap; Kenniscentrum Gebiedsontwikkeling Noorderruimte; Kenniscentrum Care, Rehabilitation, Education & Sports (CARES); Kenniscentrum Arbeid. Aan de PA is het lectoraat Integraal Jeugdbeleid de Vensterschool als Portaal verbonden welke onderdeel uitmaakt van de kenniskring CARES. Hierbij werken drie medewerkers van de PA (0,9 fte). Bij het praktijkgerichte onderzoek, dat het lectoraat doet, zijn onder andere studenten van de PA betrokken. In de planning ligt een tweede lectoraat Wetenschappelijke Oriëntatie en Techniek Educatie. De opleiding doet op (uiterlijk) 1 december 2008 een aanvraag voor het oprichten van het kenniscentrum Wetenschapsoriëntatie en Techniek, waarbinnen ook het lectoraat wordt aangevraagd. Bij een positief besluit over deze aanvraag wordt het kenniscentrum medio 2009 opgericht. Belangrijke ontwikkelingen die zich bij de PA hebben afgespeeld sinds de vorige visitatie hebben betrekking op het curriculum, de organisatie en de relatie met het werkveld. Het huidige curriculum is vormgegeven volgens het leerlijnenmodel van De Bie, waar het voorheen (2002) uitging van probleem gestuurd onderwijs. De organisatiestructuur van de PA wordt gekenmerkt door twee docententeams die elk integraal verantwoordelijk zijn voor twee studiejaren, respectievelijk voor de eerste twee studiejaren en de laatste twee studiejaren tezamen met het TOP-programma. Verder zijn ontwikkelingen in het landelijke en regionale werkveld van invloed geweest. Er is bijvoorbeeld sprake van landelijke samenwerking met betrekking tot de ontwikkeling van de voortgangstoetsen, competenties en indicatoren en het niveau van de afgestudeerden. Regionale samenwerking kent een langere geschiedenis dan de vorige visitatie. Voor 2002 werkte de PA van Groningen al samen met basisscholen in Oost-Groningen in de vorm van werkplekleren. Vanuit het ministerie van OC&W heeft dit ankers gekregen in de vorm van de 8/51 NQA - visitatie Hanzehogeschool Groningen, hbo-bacheloropleiding tot leraar basisonderwijs

9 certificering van opleidingsscholen. De PA heeft sinds de stimulans vanuit de overheid haar bestaande afspraken geformaliseerd in de vorm van convenantafspraken. Meer concrete voorbeelden van ontwikkelingen die zich bij de PA hebben voorgedaan sinds de vorige visitatie zijn opgenomen in deel B van dit rapport. Binnen de reguliere opleiding studeren 756 studenten. In september 2007 zijn er 234 studenten ingestroomd. Binnen de TOP-opleiding studeren 93 studenten. In september 2007 zijn er 49 studenten ingestroomd. Er zijn 65 medewerkers (51,1 fte) die het onderwijs bij de PA verzorgen, daarvan zijn 14 medewerkers (8,5 fte) in tijdelijke dienst. 1.3 Werkwijze De beoordeling van de opleiding door het panel verliep volgens de werkwijze zoals die is neergelegd in het Beoordelingsprotocol van NQA. Deze werkwijze wordt hieronder beschreven. Het onderzoek vond plaats op basis van het domeinspecifieke referentiekader dat voor de opleiding geldt (zie facet 1.1). NQA onderscheidt drie fasen in het visiteren: de voorbereidingsfase, het eigenlijke bezoek door het panel en de rapportagefase. Hieronder volgt een korte toelichting per fase. De voorbereidingsfase Allereerst heeft een NQA-auditor het zelfevaluatierapport gecontroleerd op kwaliteit en compleetheid (de validatie) en daarmee op bruikbaarheid voor de visitatie. Vervolgens bereidden de panelleden zich in de periode maart/april 2008 inhoudelijk voor op het bezoek 22 april Zij bestudeerden het zelfevaluatierapport (en bijlagen), formuleerden in een beoordelingsformat hun voorlopige oordelen op basis van argumenten en zij formuleerden vraagpunten. Zij gaven hun bevindingen door aan de NQA-auditor. Op basis van een overzicht van voorlopige oordelen inventariseerde de NQA-auditor tenslotte kernpunten en prioriteiten voor materialenonderzoek en gesprekken. Tijdens een voorbereidende vergadering is het bezoek door het panel voorbereid. De opleiding heeft in haar zelfevaluatierapport kenbaar gemaakt voor welk domeinspecifiek referentiekader zij kiest. De NQA-auditor heeft met de domeindeskundigen in het panel bekeken of sprake is van adequate domeinspecifieke doelstellingen, of dat nadere aanvulling dan wel nadere specificatie nodig is. In het facetrapport is aangegeven op welke landelijke beroeps- en opleidingsprofielen het domeinspecifieke kader (en het opleidingsprogramma) is gebaseerd. Het bezoek door het panel NQA heeft een bezoekprogramma ontwikkeld voor de (dag-)indeling van het bezoek door het panel dat is aangepast aan de specifieke situatie van de opleiding (bijlage 3). Er vonden gesprekken plaats met het opleidingsmanagement, docenten, studenten, afgestudeerden en met werkveldvertegenwoordigers. Aan het begin en tijdens het bezoek heeft het panel ter inzage gevraagd materiaal bestudeerd. Tussen de gesprekken door heeft het panel ruimte ingelast om de bevindingen uit te wisselen en te komen tot gezamenlijke en meer definitieve (tussen-)oordelen. De bevindingen zijn door de panelleden beargumenteerd. Aan het einde NQA - visitatie Hanzehogeschool Groningen, hbo-bacheloropleiding tot leraar basisonderwijs 9/51

10 van het bezoek is een mondelinge terugkoppeling gegeven van enkele indrukken en ervaringen van het panel, zonder expliciete oordelen uit te spreken. Specifieke werkwijze Pabo-visitaties 2008 Naar aanleiding van het verzoek van de Staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap aan de NVAO in november 2007 is de visitatie uitgebreid met een extra bezoekdag. Tijdens deze extra dag is dieper ingegaan op het hbo-niveau, door middel van intensieve bestudering en bespreking van door studenten gemaakte werkstukken, toetsen, portfolio s et cetera. Er zijn extra gesprekken gevoerd met (derde- en vierdejaars) studenten, docenten en externe begeleiders/beoordelaars. Tevens is er een extra gesprek gevoerd met docenten en externe begeleiders/beoordelaars over het gerealiseerde afstudeerniveau (zie bijlage 3). Bij de bestudering van het studiemateriaal en tijdens de gevoerde gesprekken op beide dagen is bijzondere aandacht besteed aan de verhouding tussen de vakinhoud (kennisbasis) en de meer algemene didactiek. Tenslotte heeft het panel, zoals gebruikelijk, aandacht besteed aan de docent-studentratio, het aantal contacturen, het aantal door studenten bestede uren, het opleidingsniveau van de docenten en aan de verbeteringen sinds de vorige visitatie. De fase van rapporteren Door NQA is, op basis van de bevindingen van het panel, een tweeledige rapportage opgesteld, bestaande uit een facetrapport en een onderwerprapport, waarin de kwaliteit van de opleiding is beoordeeld. Met dit rapport kan de opleiding accreditatie aanvragen bij de NVAO. De opleiding heeft in juli 2008 een concept van het Facetrapport (deel B) voor een controle op feitelijke onjuistheden ontvangen. Naar aanleiding daarvan zijn enkele wijzigingen aangebracht. In het Onderwerprapport (deel A) wordt door NQA een oordeel op de onderwerpen en op de opleiding als geheel gegeven. Dit rapport is in juli 2008 voor een controle op feitelijke onjuistheden aan de opleiding voorgelegd. Het definitieve rapport is door het panel vastgesteld in september Het visitatierapport is uiteindelijk in oktober 2008 ter beschikking gesteld aan de opleiding, die het samen met de accreditatieaanvraag kan indienen bij de NVAO. 1.4 Oordeelsvorming In dit hoofdstuk wordt per onderwerp een oordeel uitgesproken op basis van weging van de facetten die van dat onderwerp deel uitmaken. Bij deze weging spelen de beslisregels zoals die door NQA in het Beoordelingsprotocol zijn geformuleerd en nader uitgewerkt in de notitie Handreiking voor oordeelsvorming een belangrijke rol. Tevens is bij de beoordeling rekening gehouden met accenten die de opleiding eventueel legt, het domeinspecifieke kader en een vergelijking met andere relevante opleidingen op een aantal aspecten. Het eindoordeel is voorzien van een aanvullende tekst als sprake is van: weging van de oordelen op facetniveau; benchmarking; generieke bevindingen die het facetniveau overschrijden; bepaalde accenten respectievelijk best practices. 10/51 NQA - visitatie Hanzehogeschool Groningen, hbo-bacheloropleiding tot leraar basisonderwijs

11 In de oordelen per onderwerp wordt steeds een herhaling gegeven van de oordelen op de facetten gevolgd door een weging die leidt tot het eindoordeel. De (uitgebreide) argumentatie is te vinden in het facetrapport. 1.5 Oordelen per facet en onderwerp Totaaloverzicht van oordelen op facet- en onderwerpniveau Onderwerp/Facet Opleiding tot leraar basisonderwijs Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding 1.1 Domeinspecifieke eisen Goed 1.2 Niveau bachelor Goed 1.3 Oriëntatie HBO bachelor Voldoende Totaaloordeel Positief Onderwerp 2 Programma 2.1 Eisen HBO Goed 2.2 Relatie doelstellingen en inhoud programma Voldoende 2.3 Samenhang in opleidingsprogramma Voldoende 2.4 Studielast Goed 2.5 Instroom Goed 2.6 Duur Voldaan 2.7 Afstemming tussen vormgeving en inhoud Voldoende 2.8 Beoordeling en toetsing Voldoende Totaaloordeel Positief Onderwerp 3 Inzet van personeel 3.1 Eisen HBO Goed 3.2 Kwantiteit personeel Goed 3.3 Kwaliteit personeel Goed Totaaloordeel Positief Onderwerp 4 Voorzieningen 4.1 Materiële voorzieningen Goed 4.2 Studiebegeleiding Goed Totaaloordeel Positief Onderwerp 5 Interne kwaliteitszorg 5.1 Evaluatie resultaten Goed 5.2 Maatregelen tot verbetering Voldoende 5.3 Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en het beroepenveld Goed Totaaloordeel Positief Onderwerp 6 Resultaten 6.1 Gerealiseerd niveau Voldoende 6.2 Onderwijsrendement Voldoende Totaaloordeel Positief NQA - visitatie Hanzehogeschool Groningen, hbo-bacheloropleiding tot leraar basisonderwijs 11/51

12 Doelstellingen opleiding Aan de facetten domeinspecifieke eisen en niveau bachelor is het oordeel goed toegekend en aan het facet oriëntatie HBO bachelor het oordeel voldoende. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief. Programma Aan de facetten eisen HBO, studielast en instroom is het oordeel goed toegekend en aan de facetten relatie doelstellingen en inhoud programma, samenhang in opleidingsprogramma, afstemming tussen vormgeving en inhoud en beoordeling en toetsing het oordeel voldoende. Aan het criterium bij het facet duur wordt voldaan. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief. Inzet van personeel Aan de drie facetten behorend bij het onderwerp Inzet van personeel is het oordeel goed toegekend. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief. Voorzieningen Aan de twee facetten behorend bij het onderwerp Voorzieningen is het oordeel goed toegekend. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief. Interne kwaliteitszorg Aan de facetten evaluatie resultaten en betrekken van medewerkers, studenten, alumni en het beroepenveld is het oordeel goed toegekend en aan het facet maatregelen tot verbetering het oordeel voldoende. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief. Resultaten Aan de twee facetten bij het onderwerp Resultaten is het oordeel voldoende toegekend. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief. Totaaloordeel Op grond van voorgaand schema en de inhoudelijke onderbouwing daarvan blijkt dat de opleiding op de zes onderwerpen positief scoort. De conclusie is dat het totaaloordeel over de opleiding positief is. 12/51 NQA - visitatie Hanzehogeschool Groningen, hbo-bacheloropleiding tot leraar basisonderwijs

13 Deel B: Facetten NQA - visitatie Hanzehogeschool Groningen, hbo-bacheloropleiding tot leraar basisonderwijs 13/51

14 14/51 NQA - visitatie Hanzehogeschool Groningen, hbo-bacheloropleiding tot leraar basisonderwijs

15 Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding Facet 1.1 Domeinspecifieke eisen Goed Criterium: - De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk). Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De PA leidt studenten op voor het beroep van leraar basisonderwijs en gaat daarbij uit van de bekwaamheidseisen primair onderwijs welke de Stichting Beroepskwaliteit Leraren (SBL) in overeenstemming met de beroepsgroep heeft ontwikkeld (2005) en zijn vastgelegd in de Wet Beroepen in het onderwijs (Wet BiO). Deze zeven SBL-competenties zijn: 1. Interpersoonlijk competent 2. Pedagogisch competent 3. Vakinhoudelijk en didactisch competent 4. Organisatorisch competent 5. Competent in samenwerken met collega's 6. Competent in samenwerken met de omgeving 7. Competent in reflectie en ontwikkeling. Per 2005 hanteert de PA als uitwerking van de SBL-competenties 1, 3 en 7 de algemene competenties van de PA (Beroepsprofiel PA, 2002) en vakcompetenties van de Stichting Leerplanontwikkeling (SLO; het nationale expertisecentrum voor leerplanontwikkeling) als uitgangspunt voor het programma (Beroepsprofiel PABO Hanzehogeschool Groningen, 2002 met supplement 2005). Daarnaast zijn de vakinhoudelijke competenties (SLO) aangevuld met drie vakspecifieke competenties van de PA: cultuureducatie, bewegingsonderwijs en drama. Een overzicht van de eindkwalificaties is in bijlage 5 opgenomen. De mate waarin de verschillende sets zich tot elkaar verhouden blijkt uit de gegeven toelichtingen op schrift en uit de gevoerde gesprekken. In de opleiding wordt in de eerste twee en een half studiejaar, naast algemene pedagogische en didactische competenties, vooral gewerkt aan de vakinhoudelijke competenties (SLO). Deze vakinhoudelijke competenties zijn gerelateerd aan de SBL-competenties interpersoonlijk competent (1), vakinhoudelijk en didactisch competent (3) en competent in reflectie en ontwikkeling (7). De Pabo van de HG neemt deel aan het landelijk opleidingen overleg van Pabo s (LOBO), waarin zij landelijke ontwikkelingen volgt en/of initieert. Regionale ontwikkelingen komen via de werkveldadviescommissie (WAC) en de programmaraad binnen (zie 1.3). Ook bezoeken docenten naast basisscholen (in het kader van o.a. de stages) (inter)nationale congressen en symposia waarop onder andere onderwijsvisies worden besproken. Uitkomsten hiervan dienen als input voor de wijze waarop met eindkwalificaties wordt omgegaan. NQA - visitatie Hanzehogeschool Groningen, hbo-bacheloropleiding tot leraar basisonderwijs 15/51

16 Internationale doelstellingen zijn in een Internationaliseringsbeleid opgenomen. Deze hebben voornamelijk betrekking op de wijze waarop de PA zich internationaal profileert. De PA is lid van het Europees/Amerikaans netwerk ETEN (European Teacher Education Network) met 47 partners in 14 landen en neemt regelmatig deel aan internationale projecten binnen programma s zoals Tempus, Fipse, Leonardo da Vinci en Comenius. Voorts kunnen studenten zich internationaal profileren via de vrije keuzeruimte (VKR) of een specialisatie die de PA aanbiedt. Docenten bezoeken in dit kader ook internationale congressen. Facet 1.2 Niveau bachelor Goed Criterium: - De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een bachelor. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De opleiding hanteert de hbo-kernkwalificaties al maatstaf voor het hbo-bachelorniveau. In een schema laat de opleiding zien hoe de SBL-competenties zich verhouden tot de hbo-kernkwalificaties. Concreet vertonen de eerste zes SBL-competenties verwantschap met onder andere de hbo-kernkwalificaties brede professionalisering, probleemgericht werken en methodisch en reflectief handelen en is de zevende SBL-competentie te relateren aan de kwalificaties transfer en brede inzetbaarheid en brede professionalisering. De opleiding hanteert drie niveaus in de competentieontwikkeling: hoofdfasebekwaam (na studiejaar 1), werkplekbekwaam (na het eerste semester van studiejaar 3) en startbekwaam (na studiejaar 4), welke zijn uitgewerkt in Niveaus in competenties, Centraal in het onderscheid in de verschillende niveaus zijn de verschillende niveaus in de vaardigheid van reflecteren die centraal staan binnen de studieloopbaanbegeleiding (één van de vier leerlijnen in het programma, zie 2.2) en welke als uitgangspunt dienen bij de beoordeling van het portfolio. In de laatste fase van de opleiding worden de hbokernkwalificaties als extra uitgangspunt gebruikt bij de toetsing van het eindniveau. De SBL-competenties zijn landelijk tot stand gekomen voor alle hbo-bachelor lerarenopleidingen. Binnen het SBL, maar ook binnen het LOBO worden deze competenties bediscussieerd op relevantie en niveau. De PA neemt deel aan het LOBO. Het panel beoordeelt de schematische relatie tussen de eindcompetenties en de hbokernkwalificaties helder. Daarmee is hbo-bachelorniveau van de competenties aangetoond. Het panel merkt hierbij op dat de opleiding met het oog op de inbedding van onderzoeksvaardigheden apart gebruik maakt van de set hbo-kernkwalificaties in de laatste fase van de opleiding. Dit vindt het panel goed in het kader van de ontwikkeling naar een meer onderzoekgericht programma, waarbij het de ambitie onderschrijft om in plaats van een aparte set uitgangspunten één eindkwalificatie met betrekking tot onderzoek uit te werken in de bestaande set eindkwalificaties. Bovendien vertegenwoordigen de SBL-competenties ook de hbo-kernkwalificaties. 16/51 NQA - visitatie Hanzehogeschool Groningen, hbo-bacheloropleiding tot leraar basisonderwijs

17 Facet 1.3 Oriëntatie HBO bachelor Voldoende Criteria: - De eindkwalificaties zijn mede ontleend aan de door (of in samenspraak met) het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepscompetenties. - De eindkwalificaties weerspiegelen het niveau van beginnend beroepsbeoefenaar in een specifiek beroep of samenhangend spectrum van beroepen waarvoor een hbo-opleiding vereist is of dienstig is. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De opleiding leidt op tot leraar basisonderwijs. De beschrijving van het niveau van de beginnende beroepsbeoefenaar, de startende leraar basisonderwijs, blijkt uit de kwalificaties die gerelateerd zijn aan landelijk overeengekomen standaarden (zie 1.1). De PA heeft structureel overleg met het landelijke en regionale werkveld. Landelijk participeert de PA in het LOBO. Daarnaast voert de PA structureel overleg met het werkveld via de werkveldadviescommissie (WAC) en een programmaraad. Deze organen leveren vanuit twee invalshoeken input over de eisen die het werkveld stelt aan de eindkwalificaties: de WAC vanuit het perspectief van de dagelijkse uitvoering van het leraarschap en de programmaraad vanuit het perspectief van werkgever. Een discussiepunt dat speelt binnen deze organen is de inbedding van wetenschappelijke oriëntatie in de doelstellingen en in de specialisatiefase van de opleiding. Ook verkrijgt de PA input vanuit het werkveld via de stagebegeleiding, bijeenkomsten met externe stagebegeleiders en bezoeken van docenten aan (landelijke en internationale) symposia en congressen. Het panel heeft gesproken met verschillende vertegenwoordigers van het regionale werkveld en constateert een nauwe betrokkenheid van de opleiding met het werkveld. Hier is de laatste jaren duidelijk in geïnvesteerd, wat bijvoorbeeld blijkt uit programmaonderdelen die in samenwerking met het werkveld zijn ontwikkeld (zie 2.1). De drie extra vakspecifieke competenties (cultuur, beweging, drama) van de PA zijn in overeenstemming met het werkveld tot stand gekomen en worden naast de SLO vakspecifieke competenties aangeboden (zie 1.1). Hiermee profileert de opleiding zich. Uit de gevoerde gesprekken met onder andere docenten blijkt dat programmavergelijking met omliggende Pabo s laat zien dat de Pabo van de HG een breed palet aan onderwijsvisies aanbiedt (waaronder Dalton en Ervaringsgerichtleren). Op grond van de gevoerde gesprekken constateert het panel dat de PA dit beter kan neerzetten als profilering. Het panel beoordeelt dit facet met een voldoende. Allereerst merkt het panel op dat de PA zich de afgelopen jaren extern goed heeft neergezet en dat dit heeft geleid tot vruchtbare samenwerkingsverbanden en convenanten. Werkgevers geven in gesprek met het panel aan bewust en nadrukkelijk te kiezen voor de PA Groningen (zie ook 6.1). Het panel komt tot een voldoende op grond van de profilering van de opleiding die zij beter kan neerzetten en op grond van de presentatie van de set eindkwalificaties. Met betrekking tot de profilering constateert het panel dat een meer eenduidige visie gewenst is, dat kan zijn: het aanbieden van een breed palet aan onderwijsvisies via sociaal constructivisme (als didactische onderwijsvorm van de PA). NQA - visitatie Hanzehogeschool Groningen, hbo-bacheloropleiding tot leraar basisonderwijs 17/51

18 Met betrekking tot de eindkwalificaties merkt het panel op dat er, met de SBL als centraal uitgangspunt, in het programma meerdere sets worden gebruikt. Dit draagt niet bij aan een consistente doorvertaling naar programma en toetsing (facetten 2.2 en 2.8; het panel ziet de verfijning van de set competenties als volgende stap in ontwikkeling opleiding). Voorts behoeft het gebruik van de term wetenschappelijk in relatie tot oriëntatie en tot onderzoek aandacht. De opleiding is duidelijk beroepsgeoriënteerd en de invulling die de PA geeft aan onderzoek komt overeen met praktijkgericht onderzoek. Het gebruik van de term wetenschappelijk schept verwarring. Onderwerp 2 Programma Facet 2.1 Eisen HBO Goed Criteria: - Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats via vakliteratuur, aan de beroepspraktijk ontleend studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk en/of (toegepast) onderzoek. - Het programma heeft aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied/de discipline. - Het programma waarborgt de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en heeft aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De opleiding maakt gebruikt van divers lesmateriaal, waaronder (verplichte) vakliteratuur en casuïstiek die aan de beroepspraktijk is ontleend. Het panel heeft de literatuur bestudeerd en beoordeelt dat deze relevant en actueel is. Het zijn de standaard titels. Het panel had, met het oog op bepaalde programmaonderdelen die de PA aanbiedt, wat meer innovatieve (onderscheidende) titels verwacht en vindt dat de PA hier nog een slag in kan slaan. Docenten van de betreffende programmaonderdelen beoordelen de daarin gebruikte literatuur jaarlijks op relevantie en actualiteit. Uit gevoerde gesprekken en het bestudeerde materiaal blijkt dat de opleiding via doorvoering van de onderzoekslijn studenten aanzet tot meer gebruik van (internationale) artikelen en internationale literatuur. De doorvoering van deze lijn staat in planning en is op het moment van visitatie in het vierde jaar gerealiseerd via de onderzoeksopdracht (in ontwikkelopdracht) en lessen onderzoeksvaardigheden die daaraan in dat studiejaar vooraf gaan. Uit de bestudeerde documentatie en het gesprek met docenten verneemt het panel dat doorvoering van onderzoeksvaardigheden in het gehele programma in de planning staat. Zoals reeds plaatsvindt binnen de Academische Basisscholen. Studenten komen op verschillende manieren in aanraking met de beroepspraktijk, via stages, aan de praktijk ontleende opdrachten (projecten) en via gastcolleges. Studenten beoordelen, in het gesprek met het panel, de mate waarin de beroepspraktijk aan de 18/51 NQA - visitatie Hanzehogeschool Groningen, hbo-bacheloropleiding tot leraar basisonderwijs

19 orde komt in het programma en het feit dat zij vanaf het eerste studiejaar stagelopen positief. Het panel onderschrijft dat. Casuïstiek wordt ontwikkeld door docenten. Zij maken daarbij nadrukkelijk gebruik van input vanuit het werkveld die zij verkrijgen via de contacten met convenantpartners en oplissers (oplis: opleider in de school), bezoeken aan (internationale) congressen en/of symposia, de WAC en het lectoraat Integraal Jeugdbeleid. Samenwerking met de WAC heeft plaatsgevonden bij de ontwikkeling van de specialisatie Daltononderwijs die naast de specialisatie Jonge kind en de specialisatie Oudere kind wordt aangeboden en bij de ontwikkeling van de minoren Techniekeducatie en Bewegingsonderwijs. Onderscheidend hierbij is dat de minor Bewegingsonderwijs leidt tot de extra bevoegdheid voor een leerkracht om bewegingsonderwijs te geven. Input vanuit het lectoraat wordt gebruikt voor de minor Integraal Jeugdbeleid. Een ander voorbeeld waarbij samenwerking heeft plaatsgevonden is bij de ontwikkeling van de keuzemodule Gaming die ontwikkeld is door de PA en de School voor ICT. Beroepsvaardigheden worden vanaf het eerste studiejaar ontwikkeld in de stages (waaronder ook het werkplekleren is gebracht) en in de projecten die studenten vanaf het tweede studiejaar uitvoeren. Docenten leggen regelmatig stagebezoeken af. De opleiding onderhoudt daarnaast contacten met de oplissers en coaches (de begeleiders van stagiairs bij convenantpartners). Dit gebeurt in het kader van de borging van de begeleiding en beoordeling van de stagiairs. Oplissers en coaches volgen hiervoor een verplichte cursus (zie 4.2). Specifieke samenwerking met convenantpartners op het gebied van stages is weergegeven in Beleidsdocument uitvoering convenant Met vier opleidingscholen heeft de PA een samenwerkingsverband waarmee een programma wordt gedraaid dat nadrukkelijk op onderzoek is gericht: de Academische Basisscholen. Het gaat hierbij om tweedejaars (projectopdracht) en vierdejaars (ontwikkelopdracht) studenten die praktijkgericht onderzoek naar innovaties op basisscholen doen. Onderzoeksvaardigheden komen hier dus ook al in het tweede studiejaar aan de orde. Het centrale thema voor het onderzoek is passend onderwijs voor ieder kind. Subthema s zijn ICT blended learning en inclusief onderwijs. Op basis van gevoerde gesprekken en het bestudeerde materiaal constateert het panel dat de opleiding op diverse manieren samenwerkt met partners in het werkveld. De relatie met de beroepspraktijk vindt het panel goed. Samenwerkingscontracten en convenanten leveren goede resultaten op. De doorvoering van ervaringen met onderzoeksvaardigheden bij Academische Basisscholen naar het gehele reguliere curriculum, in plaats van alleen in het laatste jaar, vindt het panel een goede ontwikkeling. Het panel onderschrijft doorontwikkeling daarvan. NQA - visitatie Hanzehogeschool Groningen, hbo-bacheloropleiding tot leraar basisonderwijs 19/51

20 Facet 2.2 Relatie doelstellingen en inhoud programma Voldoende Criteria: - Het programma is een adequate concretisering van de eindkwalificaties, qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen. - De eindkwalificaties van de doelstellingen zijn adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma. - De inhoud van het programma biedt studenten de mogelijkheden om de geformuleerde eindkwalificaties te bereiken. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Centraal in de opleiding staan de zeven SBL-competenties met daaraan gerelateerd de algemene PA-competenties en de vakinhoudelijke competenties van de SLO en de PA (zie 1.3), zoals beschreven in Onderwijsregeling in de Studiegids wordt per studieonderdeel aangegeven welke competenties centraal staan (Studiegids ). In de competentieontwikkeling onderscheidt de PA drie niveaus, welke gefaseerd worden bereikt in drie integrale beoordelingsmomenten (IBM s). Het panel heeft de handleidingen van de IBM s gezien, die studenten voorafgaand aan een IBM ontvangen, en constateert dat deze een goede uitwerking van de beoogde eindkwalificaties zijn. Studenten geven in gesprek met het panel aan dat deze handleidingen toereikend zijn. Daarbij lichten docenten eventueel toe waaraan een student moet voldoen en hoe dat aan te tonen. Het gebruik van de competentieniveaus herkent het panel in de IBM s, maar niet zo expliciet in het gehele programma. Op grond van de inhoudelijke bestudering van het programma herkent het panel wel een toename van niveau; per periode neemt het aantal competenties dat centraal staat toe. Daarbij worden tevens de contexten waarbinnen aan competenties wordt gewerkt, complexer. De uitwerkingen van de uitgangspunten, die binnen afzonderlijke onderdelen gebruikt worden, verschillen nog al eens. Explicitering van de drie competentieniveaus kan, aldus het panel, beter terugkomen in het gehele programma. Het programma hanteert een opzet waarbij in de eerste twee en een half studiejaar, naast algemene pedagogische en didactische competenties, vooral wordt gewerkt aan vakspecifieke competenties en dat in de laatste drie semesters verbreding en verdieping plaatsvindt. Bestudering van het programma laat zien dat kennisverwerving centraal staat in de eerste studiejaren. Dit beoordeelt het panel goed. Naast het verwerven van vakinhoudelijke kennis (rekenen, taal, aardrijkskunde, geschiedenis en andere) wordt ook de basis gelegd voor sociale wetenschappen. Vanuit de gevoerde gesprekken met studenten en alumni verneemt het panel dat sociale wetenschappen wat meer aandacht mag krijgen in de eerste jaren. Wat volgens het panel aandacht behoeft, is de weergave van de competenties die centraal staan binnen een onderdeel. Dit kan voor het hele programma meer eenduidig: een goed voorbeeld is de wijze waarop binnen de IBM s de relatie met de competenties zichtbaar wordt gemaakt. De huidige weergave verschilt per leerlijn/vak. Daarbij kan de relatie met de SBL-competenties ook explicieter worden gemaakt. Bijvoorbeeld tien competenties per project (2 EC) vindt het panel niet handig 20/51 NQA - visitatie Hanzehogeschool Groningen, hbo-bacheloropleiding tot leraar basisonderwijs

21 voor de uitvoering van competentiegericht onderwijs. In dit geval ligt aansluiting bij één of twee SBL-competenties voor de hand waaronder vakken worden gehangen. In de laatste twee studiejaren vindt verbreding plaats via de minors en de vrije keuzeruimte. Hiermee brengen studenten accenten aan in hun profiel, doordat zij kiezen voor een bepaalde ondervisie of voor een bepaalde (internationale) context of doelgroep. Hierin biedt de Pabo een breed palet (zie 2.1), waarbij in het programma is geborgd dat studenten in ieder geval met meerdere onderwijsvisies in aanraking komen. Studenten kunnen in het kader van de specialisatie of vrije keuze ruimte onderdelen in het buitenland volgen. Studenten zijn bijvoorbeeld in Oostenrijk, Zweden, Spanje en Noorwegen geweest om bepaalde modules te volgen. Ook hebben studenten stage gelopen in Suriname, Curaçao en Bonaire. Profilering van de PA via de PA-vakspecifieke competenties (beeldend, muziek en drama) komt zichtbaar in het programma aan de orde in onderdelen die vanuit het kunstonderwijs zijn ingevuld. Ook voeren studenten ontwikkelopdrachten uit op het gebied van cultuureducatie. Voor aanvang van de eindfase vindt het IBM op niveau 2 plaats waarin de student aantoont dat hij werkplekbekwaam is en kan starten met de LiO-stage in het vierde jaar. Behalve de LiO-stage voert de student in het kader van de specialisatie ook een ontwikkelopdracht uit in de praktijk waarin hij werkzaam is. Na de LiO-stage en de ontwikkelopdracht gaat de student op voor het derde en laatste IBM waarin hij aantoont dat hij startbekwaam is. Bestudering van de inhoud van het programma laat een toename van het niveau zien. Naast de opzet van de IBM s, blijkt toename van het niveau uit de stages die opeenvolgen in een meer complexe context en de projecten die studenten uitvoeren. Ook de complexiteit van de context waarbinnen projecten plaatsvinden neemt toe, naarmate het programma vordert. Bij de opeenvolging van projecten geldt dat studenten in het begin een project uitvoeren in groepsverband en later in het vierde jaar individueel. Namelijk de ontwikkelopdracht, die per september 2008 de onderzoeksopdracht wordt. Binnen de studieloopbaanbegeleiding wordt gedurende het programma meer zelfsturing van studenten gevraagd. Het portfolio waarin de student op zijn competentieontwikkeling reflecteert wordt beoordeeld aan de hand van reflectiecriteria die zijn geformuleerd op drie niveaus. Het panel beoordeelt deze uitwerking positief, maar mist wederom de expliciete relatie met de SBL-competentie (7). Naast het reguliere vierjarige voltijd programma kent de opleiding een tweejarig voltijd programma: het TOP-programma. De twee studiejaren komen inhoudelijk overeen met programmaonderdelen van het reguliere programma. In het TOP-programma wordt gewerkt aan de stages van het eerste, tweede jaar en vierde jaar (LiO-stage) uit het reguliere programma, de studieloopbaanbegeleiding, de IBM s en projecten. Vrijstelling wordt verkregen voor een deel van de vakinhoudelijke modules, de vrije keuzeruimte en minors en de stage in het derde jaar. Op grond van materiaalbestudering en de gevoerde gesprekken beoordeelt het de inhoud van het programma en de opbouw daarin positief. De explicitering van de SBLcompetenties als leidraad voor het gehele curriculum behoeft aandacht. Op onderdelen (IBM) vindt het panel dit goed. De in de handleidingen opgenomen doelstellingen worden NQA - visitatie Hanzehogeschool Groningen, hbo-bacheloropleiding tot leraar basisonderwijs 21/51

22 toereikend beoordeeld door studenten. Zij geven aan dat doelstellingen voor hen helder zijn weergegeven in de handleidingen die op Blackboard staan en de toelichtingen van de docenten daarop. In tegenstelling tot studenten vindt het panel, zoals reeds aangegeven, de doorvertaling van de SBL-competenties (als eindkwalificaties) naar de verschillende programmaonderdelen echter niet overal terug in het materiaal. Op grond van verschillende gesprekken beschouwt het panel dit als en volgende stap in de doorontwikkeling van het curriculum: het expliciteren van een consistente opbouw. Inhoudelijk heeft het panel geen kritiek. Na uitvoerige bestudering van het materiaal en de gevoerde gesprekken is het ervan overtuigd dat wordt toegewerkt naar het beroep leerkracht op het juiste niveau. Een consistente opbouw draagt echter bij aan de borging daarvan (inhoud en niveau), dat mist het panel voor een deel en daarom beoordeelt het dit facet voldoende. Facet 2.3 Samenhang in opleidingsprogramma Voldoende Criterium: - Studenten volgen een inhoudelijk samenhangend opleidingsprogramma. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De PA kent een vierjarig voltijd programma en een tweejarig voltijd programma voor studenten die reeds een hbo- of universitaire opleiding hebben gedaan, het TOPprogramma. Een studiejaar is opgedeeld in vier perioden waarin studenten meerdere modules, vakken of projecten volgen of waarin zij stage lopen (Studiegids, Opleidingsmodel). De curricula kennen een major-minorstructuur. Het programma is vormgegeven volgens vier leerlijnen: stageleerlijn, projectenleerlijn, cursusleerlijn (conceptueel en vaardigheden) en studieloopbaanleerlijn. In deze leerlijnen vindt afzonderlijke toetsing plaats en op drie momenten (voor de TOP twee momenten) vindt een integrale toetsing van de leerlijnen plaats in het IBM. De opleiding geeft aan dat de leerlijnen bijdragen aan de verticale en horizontale samenhang in het opleidingsprogramma. Binnen de afzonderlijke leerlijnen herkent het panel een duidelijke verticale samenhang, doordat de programmaonderdelen binnen de leerlijnen een toename in complexiteit kenmerken (zie ook 2.2). De horizontale samenhang vindt het panel minder sterk aanwezig, met name in de eerste studiejaren waarin studenten vooral losse vakken lijken te krijgen. Evaluatie-uitkomsten van jongerejaars studenten bevestigen dit beeld. Ouderejaars hebben geen klachten aangaande de samenhang, zo blijkt ook uit het gesprek met het panel. In het programma wordt samenhang tussen de theorie en de praktijk gerealiseerd binnen de projecten en de stages. Daarin wordt heel concreet vakkennis of methoden toegepast in de praktijk. Studenten maken bijvoorbeeld gebruik van een bepaalde methode (theorie vanuit school) bij het voorbereiden van een les op de stage. Andersom worden praktijkervaringen vanaf de stages op school besproken in bijeenkomsten. Het panel heeft het programma bestudeerd en constateert dat er sprake is van inhoudelijke samenhang tussen de verschillende onderdelen. Deze komt vooral terug in de opdrachten die studenten uitvoeren in de stages en de IBM s. Hierin staat nadrukkelijk 22/51 NQA - visitatie Hanzehogeschool Groningen, hbo-bacheloropleiding tot leraar basisonderwijs

23 het beroep waarvoor wordt opgeleid centraal. Op bepaalde onderdelen in het programma kan de opleiding verhelderen op welke wijze deze bijdragen aan het beroep: het expliciteren van de horizontale samenhang. Het panel komt hierom tot een oordeel voldoende. Facet 2.4 Studielast Goed Criterium: - Het programma is studeerbaar doordat factoren, die betrekking hebben op dat programma en die de studievoortgang belemmeren zoveel mogelijk worden weggenomen. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: In het zelfevaluatierapport heeft de opleiding in een schema weergegeven waaruit de genormeerde studiebelasting en de gemeten gemiddelde ervaren studiebelasting blijkt. Dit schema laat zien dat de opleiding uitgaat van een studiebelasting van 40 uur per week (100%) en dat daarvan gemiddeld per week 11 uur vast is ingeroosterd (26,25%). Uit studentevaluaties blijkt dat studenten gemiddeld 32,6 uur per week aan hun studie besteden (2006). De opleiding meet het bestede aantal studie-uren van studenten per week via blokenquêtes die na elke periode plaatsvinden. Wanneer de ervaren studielast afwijkt, wordt actie ondernomen; betreffende onderdelen worden bijgesteld. Naast het meten van de ervaren studielast bewaakt de opleiding de studievoorgang via de studieloopbaanbegeleiding (zie 4.2). De studieloopbaanbegeleider bewaakt de studievoortgang aan de hand van studieresultaten die in gesprekken aan de orde komen. Zowel docenten als studenten hebben inzicht in de cijferadministratie. Studenten die een groet studieachterstand oplopen, worden in een specifiek begeleidingstraject apart begeleid. Studenten kunnen op verzoek versnellen. In overleg met de studieloopbaanbegeleider en met goedkeuring van de examencommissie kunnen zij dan enkele programmaonderdelen tegelijk uitvoeren. De PA heeft als ambitie een stroming te ontwikkelen voor specifiek vwo ers met de mogelijkheid om het programma in drie en een half jaar te doorlopen. Voorts kent de opleiding een instroommoment in februari waarmee flexibel wordt ingespeeld op mogelijke wensen van studenten. Er zijn verschillende drempels in het programma opgenomen die de studievoorgang bevorderen. Studenten dienen in het eerste jaar met een positief resultaat te slagen voor de landelijke reken- en taaltoets, een drempel die de PA al langer, dan sinds twee jaar (= landelijk), in de propedeuse hanteert. Op een negatief resultaat van deze toetsen volgt een negatief bindend studieadvies. Tevens moeten studenten IBM 1 en de stages van blokken 2 en 4 met een positief resultaat behaald hebben voor een positief bindend studieadvies. Tevens kunnen studenten pas starten aan de LiO-stage in het vierde jaar wanneer zij daaraan voorafgaande onderdelen, waaronder IBM 2, met een positief resultaat hebben afgerond. NQA - visitatie Hanzehogeschool Groningen, hbo-bacheloropleiding tot leraar basisonderwijs 23/51

24 Verder blijkt uit het bestudeerde materiaal dat de opleiding oog heeft voor spreiding van toetsmomenten om de studielast daarmee eveneens evenwichtig te laten zijn. Vooral in de eerste twee jaar, waarin voornamelijk afzonderlijke vakken worden getoetst. Hierbij geldt maximaal zeven toetsen per toetsmoment. Facet 2.5 Instroom Goed Criterium: - Het programma sluit qua vorm en inhoud aan bij de kwalificaties van de instromende studenten: vwo, havo, middenkaderopleiding of specialistenopleiding (WEB) of daarmee vergelijkbare kwalificaties, blijkend uit toelatingsonderzoek. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Voor het reguliere vierjarige programma gelden de wettelijke toelatingseisen. Mensen kunnen instromen wanneer zij in het bezit zijn van een havo-,vwo- of mbo-diploma. Voor studenten van 21 jaar en ouder zonder het gevraagde voordiploma kunnen op grond van de 21+regeling instromen via een toelatingsonderzoek dat de toelatingscommissie uitvoert. Om in te stromen tot de TOP-opleiding moeten aspirant studenten in het bezit zijn van een wo- of hbo-diploma of een 1 ste - of 2 de -graads lerarenbevoegdheid. Mensen met een verwant diploma kunnen via een assessment procedure instromen en mensen die niet aan de diploma-eisen voldoen en 25 jaar en ouder zijn, kunnen instromen via een toelatingsprocedure 25+, zoals ook geldt voor de 21+ studenten die de reguliere opleiding willen volgen (Onderwijsregeling ). De opleiding heeft contacten met aanleverende scholen. Studenten van de PA zijn betrokken bij het geven van informatie over de Pabo aan scholieren binnen het voortgezet onderwijs. Hoewel het begin van het programma ook een mate van zelfsturing kent, is het programma bij de start wat meer aanbodgericht. Dit om de aansluiting vanuit onder meer de havo en het mbo te bevorderen. Studenten hebben dan de mogelijkheid te wennen aan meer zelfsturing dan op het voortgezet onderwijs. In deze fase van de opleiding wordt de studieloopbaanbegeleiding gekenmerkt door een bewakende functie bij wennen en leren omgaan met (nieuwe) werkvormen. Binnen leerlijnen worden verschillende werkvormen gebruikt waarmee studenten kunnen wennen aan de in de opleiding gebruikte opleidingswerkvormen. De opleiding biedt een bijscholingsprogramma op het gebied van rekenen en taal in het eerste studiejaar. 24/51 NQA - visitatie Hanzehogeschool Groningen, hbo-bacheloropleiding tot leraar basisonderwijs

25 Facet 2.6 Duur Voldaan Criterium: - De opleiding voldoet aan formele eisen met betrekking tot de omvang van het curriculum: hbo-bachelor: 240 studiepunten. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De PA wordt voltijd aangeboden. De reguliere vierjarige stroming bestaat uit een programma met een omvang van 240 studiepunten. Het tweejarige TOP-programma omvat 240 studiepunten, waarvan er 120 worden verkregen door vrijstellingen vanwege de vooropleiding. Facet 2.7 Afstemming tussen vormgeving en inhoud Voldoende Criteria: - Het didactisch concept is in lijn met de doelstellingen. - De werkvormen sluiten aan bij het didactisch concept. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De PA heeft haar onderwijsdidactische visie beschreven in het de Opleidingsmodel Sleutelbegrippen die daarin zijn verwoord, zijn: competentiegericht, sociaal constructivistisch, opdrachtgericht, reflectief en zelfsturing en werkplekleren (stage). Het programma is vormgegeven volgens leerlijnen, zie 2.3. De verschillende onderwijsdidactische onderwijsvormen komen terug in de afzonderlijke leerlijnen. Zo staat werkplekleren centraal binnen de stageleerlijn naast competentiegericht, reflectief en zelfsturing en staat reflectief en zelfsturing centraal binnen de SLB-leerlijn. Uit het gesprek met de docenten verneemt het panel dat sociaal constructivisme als hoofduitgangspunt geldt samen met competentiegericht. Binnen een onderwijsblok wordt aan verschillende activiteiten gewerkt welke onder bepaalde leerlijnen hangen. Studenten werken toe naar een IBM waarin competenties op een bepaald niveau worden beoordeeld. Op dat moment laten studenten zien wat zij aan kennis en kunde vanuit de verschillende leerlijnen hebben opgedaan. In het zelfevaluatierapport noemt de opleiding uitgangspunten voor de vormgeving: van teaching naar learning, van leerschool naar werkschool en van eiland naar archipel. Het panel constateert dat het gebruikte leerlijnenmodel met name de vormgeving bepaalt. Het leerlijnenmodel is ook sturend voor de gekozen werkvormen. Dat wil zeggen stage en reflectie in de stagelijn, projecten, hoor- en werkcolleges in de projectenlijn, vakken, cursussen, workshops in de cursussenlijn en studieloopbaangesprekken en reflectie in de SLB-leerlijn. Studenten geven aan voldoende afwisseling te ervaren in werkvormen. Voorts is de PA gecertificeerd als Dalton en EGO (Ervaringsgericht Onderwijs) opleidingsschool. De opleiding geeft aan dat competentieontwikkeling plaatsvindt in de beroepspraktijk. Het panel constateert dat de competentieontwikkeling nadrukkelijk aandacht krijgt in de NQA - visitatie Hanzehogeschool Groningen, hbo-bacheloropleiding tot leraar basisonderwijs 25/51

26 stageleerlijn en de SLB-leerlijn. Daarbij wordt uitgegaan van de beoogde competenties en de leerdoelen van een student die hij in een persoonlijk ontwikkelplan opneemt. Op basis hiervan vindt begeleiding plaats vanuit de SLB-leerlijn. Daarnaast moet de student in het portfolio verantwoorden op welke wijze hij competent is op de beoogde competenties. Het portfolio dient als basis voor het IBM. Het panel heeft het programma bestudeerd en beoordeeld dat het integrale karakter vanuit competentiegericht opleiding in de eerste fase van de opleiding nadrukkelijk aan bod kan komen. Op grond van de gevoerde gesprekken en het bestudeerde materiaal komt het panel tot het oordeel voldoende. De inbedding van de leerlijnen op een meer integrale wijze in relatie tot competentiegericht opleiden kan sterker in de eerste fase van de opleiding. Via het project Onderwijs in Ontwikkeling (2008) pakt de opleiding dat aan. Daarnaast constateert het panel op basis van de bestudeerde documentatie en de verschillende gevoerde gesprekken dat er verschillende uitgangspunten gehanteerd worden. Hoe deze uitgangspunten zich tot het geheel verhouden, bleek niet altijd helder uit de gevoerde gesprekken. Facet 2.8 Beoordeling en toetsing Voldoende Criterium: - Door de beoordelingen, toetsingen en examens wordt adequaat getoetst of de studenten de leerdoelen van (onderdelen van) het programma hebben gerealiseerd. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Het Opleidingsmodel (2005) geeft de uitgangspunten weer die gelden voor de toetsen binnen de PA. Hierin is verwoord dat toetsing en beoordeling integraal deel uitmaken van het competentiegerichte didactisch concept. Verder beschrijft het opleidingsmodel dat er voldoende variatie in toetsvormen moet zijn en dat naast blokgebonden toetsen ook studiefasegebonden toetsing plaatsvindt. De PA heeft de uitgangspunten voor de uitvoering van de toetsing verder verwoord in een toetsbeleid (Toetsbeleid Pedagogische Academie Groningen, 2005), dat congruent is aan het Opleidingsmodel (2005). Hierin is onder andere de verantwoordelijkheid van de toetscommissie beschreven, namelijk het bewaken van een juiste naleving van de toetscyclus. Verder evalueert de toetscommissie periodiek onderdelen van de toetscyclus, rapporteert zij bevindingen aan het management, evalueert zij het toetsbeleid en adviseert zij het management met betrekking tot de uitvoering van toetsing. De examencommissie van de PA ziet toe op een juiste uitvoering van de onderwijsregeling. Wanneer studenten terugvallen op de onderwijsregeling, komen ze in aanraking met de examencommissie. Dat kan zich bijvoorbeeld voordoen bij grote vertraging als gevolg van bijzondere omstandigheden of bij de aanvraag van een niet standaard minor. In de studiegids zijn de beoogde competenties of deelaspecten daarvan per onderwijseenheid opgenomen. Deze zijn per onderwijseenheid ook voor studenten beschikbaar op Blackboard. 26/51 NQA - visitatie Hanzehogeschool Groningen, hbo-bacheloropleiding tot leraar basisonderwijs