FIETSEN IN MEERSTAD. 1. Inleiding. Projectnaam : Fietsen in Meerstad In opdracht van : Projectbureau Meerstad Datum : 24 juni 2014

Transcriptie

1 Projectnaam : Fietsen in Meerstad In opdracht van : Projectbureau Meerstad Datum : 24 juni Inleiding Ten oosten van de stad Groningen wordt volop gewerkt aan Meerstad. Meerstad is meer dan zomaar een nieuw gebied tussen Groningen en Slochteren. Meerstad staat voor de opvatting over hoe mensen vandaag de dag willen wonen, leven en recreëren: vrij en ongebonden in de ruimtelijkheid van de natuur, maar met de geneugten van een stad binnen handbereik. Daarom wordt nu een totaal nieuw woongebied ontwikkeld: wordt er een meer gegraven, wordt bestaande natuur vervlochten met nieuwe soms tijdelijke natuur, worden huizen gebouwd, voorzieningen gepland, toegangswegen vernieuwd en worden recreatiemogelijkheden gecreëerd. Woningzoekers kunnen hier hun droomhuis vinden. Meerstad is er voor iedereen. Jong en oud, met en zonder kinderen. In Meerstad kun je je hele leven blijven wonen. De ontwikkelingen zullen de komende jaren gericht zijn op het gebied ten westen van de roeibaan. Dit betreft het deelgebied Meerstad Midden. Volgens de huidige uitgangspunten kunnen in dit gebied een kleine woningen gebouwd worden. Dit betekent een exploitatieperiode van circa 15 jaar. Het daadwerkelijke ontwikkeltempo zal bepalend zijn voor het tempo waarin de voorzieningen kunnen worden gerealiseerd. De gemeente Groningen is als enig aandeelhouder in de GEMM verantwoordelijk voor de totale ontwikkeling van Meerstad. De gemeente Slochteren richt zich, als samenwerkende partij, voor haar grondgebied op de realisatie van publieke voorzieningen. Ook is de gemeente Slochteren verantwoordelijk voor het beheer van de openbare ruimte. Private partijen ontwikkelen, realiseren en verkopen een deel van de woningen in Meerstad. Ambitie Meerstad profileert zich met de kernwaarden: water, natuur, avontuur, rust, ruimte, buiten wonen en toch vlak bij de stad, vrijheid en keuzevrijheid, recreatie en sport, vakantiegevoel en welbevinden in een duurzame omgeving. Meerstad biedt een diversiteit aan woonmilieus met kinder-, sport en recreatievoorzieningen, met als gemene deler de ligging aan het Woldmeer en de inbedding in het groen. De woongebieden zijn een integraal onderdeel van het landschap. De ambitie is dat het Woldmeer en haar omgeving vele aanknopingspunten gaan bieden voor de realisatie van aantrekkelijke voorzieningen. Zoals aangegeven zal de ontwikkeling van Meerstad vooral plaatsvinden aan de westkant van de roeibaan. De investeringen in infrastructuur zijn dan ook gekoppeld aan de uitgifte van woningbouw. Het voor investeren in infrastructuur buiten de te ontwikkelen woongebieden gaat de financiële armslag van Meerstad te boven. Dat wil niet zeggen dat er geen belang wordt gehecht aan goede infrastructuur buiten het Meerstad- Midden en aan bijvoorbeeld goede fietsvoorzieningen. In samenwerking met de gemeente Groningen en de gemeente Slochteren is deze notitie opgesteld en sluit daarmee aan op de beleids- en ambitie uitgangspunten van beide gemeenten. Met deze notitie leggen we de ambitie op het gebied van fietsverbindingen vast. Daarmee beschikken wij over een handvat om realiseringskansen die zich de komende jaren kunnen aandienen te benutten, zonder dat daarmee de samenhang en het langere termijnbeeld uit het oog wordt verloren. De fietsnotitie is daarmee nadrukkelijk een ambitiedocument en een ontwikkelleidraad. Er kunnen geen rechten aan worden ontleend, zijn nog geen uitvoeringsmiddelen aan gekoppeld en dienen nog verschillende planologische procedures gevolgd te worden indien een route tot uitvoering komt. Wel kan het dienen om derden te interesseren bij te dragen aan realisatie en om een stapsgewijze ontwikkeling mogelijk te maken

2 En net als bij Meerstad zelf zal ook hier de bij wijzigende omstandigheden de ambitie overeind blijven, maar de uitwerking in concrete projecten bijgesteld moeten worden. De notitie moet gezien worden als bouwstenen, die bij de verdere ontwikkeling van Meerstad gebruikt kunnen worden. 2. Kwaliteit fietsstructuur en fietsvoorzieningen Voor de totale fietsstructuur is het van belang dat er een fijnmazig en (verkeers)veilig netwerk van fietsroutes ontstaat. De fietsstructuur is onder te verdelen in een utilitair en een recreatief netwerk. Het utilitaire netwerk bestaat uit hoofd- en secundaire fietsroutes. Een aantal utilitaire fietspaden maken ook onderdeel uit van het recreatieve netwerk. De fietsstructuur in Meerstad staat niet op zich. Van belang zijn de fietsrelaties met Groningen, Harkstede en Slochteren. De fietsstructuur dient aan te sluiten op de bestaande structuren in de regio. Het verdient aanbeveling de fietsstructuur waar mogelijk los te koppelen van de autostructuur. Dit komt vooral de verkeersveiligheid ten goede. Wanneer relaties per fiets (veel) korter zijn dan met de auto, zal bovendien vaker van de fiets gebruik gemaakt worden. Uitgangspunten voor de kwaliteit worden gesteld ten aanzien van: a) directheid b) doorstroming c) comfort d) verkeersveiligheid e) sociale veiligheid f) aantrekkelijkheid a) Directheid De fietser is afstandsgevoelig en zal vaak de kortste route nemen. Ook al betekent dit concessies doen op het vlak van veiligheid, doorstroming en comfort. Het is daarom erg belangrijk dat de veilige, snelle en comfortabele routes samenvallen met de kortste routes. Barrières in de vorm van (snel)wegen, spoorlijnen en waterwegen moeten zoveel mogelijk worden voorkomen. Voor directheid is belangrijk: Fietser kiest de kortste route Directheid is voor recreatieve fietspaden niet of nauwelijks van belang. Sterker nog, een toeristisch aantrekkelijke omweg is juist te prefereren. b) Doorstroming De fietser dient zo weinig mogelijk oponthoud te ondervinden. De doorstroming wordt bepaald door: Breedte van het fietspad - De breedte van een nieuw in één richting bereden vrij liggend fietspad, gelegen aan weerszijden van een weg, is bij voorkeur 2,50 meter en minimaal 2,25 meter. - Een nieuw in twee richtingen bereden vrij liggend fietspad, gelegen aan één zijde van een weg of solitair, is bij voorkeur 3,50 meter breed en minimaal 3,00 meter

3 - Door geen of lagere trottoirbanden toe te passen wordt de effectieve breedte van een fietspad vergroot. - De breedte van een fietsstrook langs een weg is bij voorkeur 2,00 meter en minimaal 1,50 meter. Aantal fietsers Voorrangsregeling Deels zal de hoofd-fietsstructuur samenvallen met de hoofd-autostructuur. Deze wegen zijn over het algemeen voorrangswegen. Dit komt de doorstroming van het fietsverkeer ten goede. Daarnaast lopen hoofdfietsroutes door verblijfsgebieden. Wanneer een hoofdfietsroute, in de vorm van een solitair fietspad, een woonstraat kruist, heeft de fietser in principe voorrang. Speciale aandacht moet worden besteed aan een verkeersveilige uitvoering. Aanwezigheid van verkeerslichten Fietsers houden niet van stoppen. Verkeerlichtenvrije routes hebben de voorkeur. Mocht dat niet te voorkomen zijn, dan dienen verkeerslichten - binnen de mogelijkheden - gunstig afgesteld te worden voor de fietser. Voor doorstroming is belangrijk: Voldoende breedte, voorrang voor de fietser en zo weinig mogelijk verkeerslichten Doorstroming op recreatieve fietspaden is minder van belang. Brede fietspaden zijn aan te bevelen, maar het kan ook smaller. Om naast elkaar te kunnen fietsen en tegenliggers te kunnen passeren, is een minimale breedte van 1,50 meter vereist. De fietspaden (zowel utilitair als recreatief) moeten redelijkerwijs beheerbaar zijn. Dat betekent dat ze voldoende bereikbaar moeten zijn voor reguliere beheervoertuigen ten behoeve van het beheer van verlichting, verharding, kunstwerken en nutsvoorzieningen. Per situatie moet worden nagegaan of dit vraagt om een grotere breedte of dat de bereikbaarheid op een andere manier gegarandeerd kan worden. c) Comfort Een vlak wegdek verhoogt het comfort voor de fietser. Fietspaden dienen in asfalt uitgevoerd te worden. Open verharding (tegels, betonstraatstenen, klinker) moet worden vermeden. Buiten bebouwd gebied is voor utilitaire fietspaden beton een optie. Solitaire fietspaden komen het comfort eveneens ten goede. Wanneer de fietser niet wordt geconfronteerd met ander (auto)verkeer is het prettiger fietsen. Windhinder wordt verminderd door routes langs bebouwing te voeren. Buiten de bebouwde kom kan groen een gunstige invloed hebben. Aandachtspunt is de sociale veiligheid. Voor comfort is belangrijk: Vlak wegdek, solitaire fietspaden en geen tegenwind Ook voor recreatieve fietspaden geldt dat een vlak wegdek het comfort verhoogt. Beton of asfalt zijn gewenst, open verharding is ongewenst. Voor ondergeschikte recreatieve routes of als de omgeving daar aanleiding toe geeft, kan een schelpenverharding worden overwogen. Om het recreatieve karakter te benadrukken, dienen recreatieve fietsroutes zoveel mogelijk losgekoppeld te worden van autoroutes. In praktijk dus zoveel mogelijk solitaire fietspaden

4 d) Verkeersveiligheid Over verkeersveilige fietsvoorzieningen valt veel te zeggen. Omdat dit vooral op details aankomt, beperkt deze notitie zich tot de keuze voor de soort fietsvoorziening. Die is afhankelijk de wegcategorisering. In het kader van het landelijk concept Duurzaam veilig zijn alle wegen in categorieën ingedeeld. Categorieën die zijn gekoppeld aan een maximum snelheid en de ligging binnen of buiten de bebouwde kom. Langs 50 km/uur-wegen binnen de bebouwde kom dienen in principe vrij liggende fietsvoorzieningen aangelegd te worden. Dat geldt ook voor 60 km/uur-wegen buiten de bebouwde kom wanneer de weg een belangrijke ontsluitingsfunctie heeft en de intensiteiten daartoe aanleiding geven. In principe moet altijd gekozen worden voor fietspaden aan weerszijden van de weg. Eenzijdige in twee richtingen bereden fietspaden zijn vaak onveilig omdat het afslaande autoverkeer wordt geconfronteerd met fietsers uit een onverwachte richting. Ruimtegebrek, het ontbreken van zijwegen en eenzijdige bebouwing kunnen redenen zijn om toch voor een eenzijdig fietspad te kiezen. Voor verkeersveiligheid is belangrijk: Vrij liggende fietspaden aan weerszijden van de weg Voor recreatieve fietsvoorzieningen gelden in principe dezelfde verkeersveiligheidseisen. e) Sociale veiligheid Naast de verkeersveiligheid is de sociale veiligheid van fietsroutes belangrijk. De verlichting dient voldoende te zijn. Het koppelen van routes aan woonbebouwing komt de sociale veiligheid ten goede. Ook dient het groen ontworpen te worden met de sociale veiligheid in het achterhoofd. Soms zijn de eisen vanuit sociale veiligheid tegenstrijdig met andere eisen en wensen. Niet elke route hoeft even sociaal veilig te zijn. Belangrijk is dat er tijdens de sociaal onveilige uren van de dag een acceptabel alternatief beschikbaar is. Voor sociale veiligheid is belangrijk: Voldoende verlichte routes door woonbebouwing en sociaal veilig groen; goede alternatieven Aan de sociale veiligheid worden op recreatieve fietsroutes geen eisen gesteld. f) Aantrekkelijkheid Ondanks het feit dat de utilitaire fietser vooral snel, veilig en comfortabel op de plaats van bestemming aan wil komen, is de aantrekkelijkheid van de route ook van belang. Rechtstreeks is niet synoniem voor recht. Een lange kaarsrechte weg kan saai zijn. De omgeving van de weg is mede bepalend voor de aantrekkelijkheid van de route. Een route door gebieden met een verschillend karakter is aantrekkelijker dan als maar veel van hetzelfde. Fietsen door het groen is aantrekkelijk dan over een bedrijventerrein. Voorzieningen langs de route, zoals winkels, scholen, kinderopvang of horeca, verhogen de aantrekkelijkheid. Voor aantrekkelijkheid is belangrijk: Afwisselende routes door aantrekkelijke gebieden met voorzieningen langs de routes - 4 -

5 Een recreatief fietspad moet vooral aantrekkelijk zijn om langs te fietsen. Belangrijk zijn het zoveel mogelijk ontbreken van autoverkeer, afwisselende omgeving (natuur), door en langs bebouwing, bij voorkeur alleen wanneer dit toeristisch aantrekkelijk is, en de aanwezigheid van recreatieve voorzieningen en horeca. 3. Fietsnetwerk Meerstad binnen groter netwerk De bestaande fietsverbindingen zijn geïnventariseerd. Zowel binnen als buiten Meerstad. Hieruit blijkt dat het gerealiseerde deel van de fietsstructuur binnen Meerstad vrij goed aansluit op de bestaande fietsstructuur (zie afbeelding 1). Zoals in de inleiding al is opgemerkt, kan op dit moment nog weinig gezegd worden over het toekomstige netwerk binnen Meerstad. In algemene zin geldt dat de realisatie van Meerstad veel kansen biedt het fietsnetwerk uit te breiden, zodat een fijnmazig netwerk ontstaat. Bij de uitwerking conform de ontwikkelstrategie is deze analyse als bouwsteen te gebruiken. Afbeelding 1 Aansluiting fietsstructuur Meerstad op bestaande fietsstructuur A. Verbindingen met Groningen Meerstad Groningen-Centrum Op dit moment is er geen rechtstreekse volwaardige fietsverbinding tussen Meerstad en het centrum van Groningen. De huidige routes zijn (zie afbeelding 2): 1. Hoofdweg Borgweg - Driebondsweg - Sint Petersburgweg Stettinweg Osloweg Lubeckweg Europaweg; 2. Hoofdweg Borgweg fietspad over de dijk van het Eemskanaal Damsterdiep; 3. Hoofdweg Borgweg Rijksweg Damsterdiep. Door de aanleg van de Sontbrug (4) komt die rechtstreekse volwaardige verbinding er in 2015 wel. Op lange termijn zal de toekomstige hoofdontsluiting (5) een volwaardige verbinding opleveren

6 Afbeelding 2 Fietsverbindingen tussen Meerstad en Groningen-Centrum Met het uitvoeren van de plannen voor de Eemskanaalzone wint de route via de Sontbrug sterk aan kwaliteit. Bij de uitwerking van de plannen voor de Verlengde Eemskanaalzone zal gestudeerd worden op verschillende varianten voor de noordelijke hoofdontsluiting van Meerstad. Onderdeel hiervan moet een verdere verbetering van de fietsstructuur zijn. Het begin van de route in Meerstad verdient nog wel de nodige aandacht. Het fietspad langs de Hoofdweg/Borgweg is smal. Bovendien moeten fietsers de Hoofdweg tweemaal oversteken. Door de interne fietsstructuur achterlangs aan te laten sluiten op het fietspad langs de Driebondsweg vervallen de oversteken en wordt het smalle fietspad langs de Hoofdweg vermeden (zie afbeelding 3). Op welke wijze het fietspad door, om of langs Klein Harkstede wordt geleid, dient nader uitgewerkt te worden. Afbeelding 3 Fietsverbinding Meerstad Driebondsweg Verder is het belangrijk dat meerdere routes naar het centrum leiden. Hierbij valt te denken aan parallelle routes ten zuiden van de Driebondsweg (zie afbeelding 5): 1. verbinding tussen Hoofdweg en Osloweg; 2. verbinding tussen Hoofdweg en Verlengde Bremenweg; 3. verbinding tussen Hoofdweg en Olgerweg. Deze routes vervullen ook een functie voor de verbinding met Groningen-Zuid

7 Meerstad Groningen-Zuid Ook tussen Meerstad en Groningen-Zuid is op dit moment geen rechtstreekse volwaardige fietsverbinding (zie afbeelding 4). Om in Groningen-Zuid terecht te komen moet flink omgefietst worden. Of via de Driebondsweg, of via Woldjerspoorweg en Engelbert. Een alternatief is de route via het fietspad tussen de Hoofdweg en de Middelberterweg en de Middelberterweg richting de Olgerweg. Kwalitatief onaantrekkelijk, (erg) smal en minder veilig. Afbeelding 4 - Fietsverbindingen tussen Meerstad en Groningen-Zuid De bij Meerstad Groningen-Centrum voorgestelde verbindingen parallel aan de Driebondsweg (zie afbeelding 5) brengen Groningen-Zuid een stuk dichterbij. Voor de noordelijkste route (1) ligt nog wel het Euvelgunnetrace in weg, voor de middelste route (2) komt daar de Hunzeloop, het Winschoterdiep en de barrière op het Euroborgterrein nog bij. De route via de Bornholmstraat, de Herningweg, de Boumaboulevard en de fietstunnel onder station Europapark is een alternatieve route door het Europapark. Alleen de zuidelijke route (3) ontkomt aan tunnels, viaducten en bruggen. Een verbinding tussen Engelbert en de Hoofdweg (4) is een alternatief voor de Woldjerspoorweg

8 Afbeelding 5 - Alternatieve fietsverbindingen tussen Meerstad en Groningen-Zuid (en Groningen-Centrum) Meerstad Groningen-Oost Lewenborg, Kardinge en Beijum zijn rechtstreeks vanuit Meerstad bereikbaar. De kwaliteit van de route kan beter. Hierover is al bij de verbinding tussen Meerstad en Groningen-Centrum stilgestaan (zie afbeelding 3). B. Verbindingen met Harkstede Ook Harkstede is rechtstreeks bereikbaar. Het aantal fietsers richting Harkstede is minder dan richting Groningen. Het smalle fietspad is dan ook minder een probleem. Wanneer Meerstad zich ontwikkelt ten noorden van Harkstede zal het aantal fietsers toenemen en de breedte van het fietspad in toenemende mate een probleem vormen. Dat kan mogelijk opgevangen worden door de interne fietsstructuur binnen Meerstad (route langs het meer Oeverpad). Ook richting Harkstede speelt het probleem van de dubbele oversteek over de Hoofdweg. Een route binnendoor, zoals richting Groningen via Klein Harkstede, is op dit moment niet realiseerbaar. De bestaande bebouwing en het Grunopark liggen in de weg. De provincie onderzoekt de mogelijkheden om een recreatieve fietsverbinding tussen Meerstad en het Zuidlaardermeergebied aan te leggen. Het tracé is een punt van studie. De verbinding moet goed aansluiten op de fietsstructuur in Meerstad

9 C. Verbindingen met Slochteren Het Slochterdiep is een barrière tussen Meerstad en het gebied ten noorden daarvan. De kortste route vanuit Meerstad is via de Borgsloot. Binnen de gemeente Slochteren ligt naast de weg een vrij liggend fietspad. Binnen de gemeente Groningen zijn fietsstroken toegepast. Die worden als onvoldoende ervaren. Ook hier is een vrij liggend fietspad gewenst. Met het realiseren van nieuwe (fiets)infrastructuur naar de vaarverbinding wordt het hart van Meerstad verder ontsloten. De verbinding over de sluis maakt een rondje meer mogelijk. Door een fietsbrug aan te leggen over het Slochterdiep ontstaat er vanuit Meerstad een kortere en aantrekkelijkere verbinding met Slochteren (zie afbeelding 6). Door de brug ten oosten van de sluis aan te leggen wordt de vaarverbinding vanuit Meerstad richting het Eemskanaal niet extra belemmerd. De verbinding met Slochteren levert ook een aantrekkelijke alternatieve route op voor de verbinding tussen Slochteren en Groningen. Afbeelding 6 Fietsverbindingen met Slochteren - 9 -

10 4. Prioritering Realisatie van Meerstad biedt kansen het fietsnetwerk verder uit te breiden, zodat er een fijnmazig fietsnetwerk ontstaat. Maar Meerstad is zeker niet van vandaag op morgen klaar. Bij de verdere invulling van Meerstad en ook de nieuwe fietsstructuur is de ontwikkelstrategie leidend. Het gaat er niet om nu al keuzes te maken voor fietstracés die pas over 20 jaar mogelijk zijn, maar om denkrichtingen die bij de invulling van verschillende gebieden te benutten zijn. Van belang is niet alleen te kijken naar het deelgebied zelf en de fietsstructuur daarbinnen (bv. comfort en (sociale) veiligheid), maar ook de kansen te zien voor het fietsnetwerk op een groter schaalniveau. Denk daarbij aan directheid van routes naar bestemmingen die verder weg liggen. In de overzichtskaart op bladzijde 9 (afbeelding 9) is onderscheid gemaakt tussen de hoofd- en de secundaire fietsstructuur. Daarbij is geredeneerd vanuit het belang voor Meerstad. Het betreft het mogelijke eindbeeld. De hoofdstructuur bestaat uit de belangrijkste fietsverbindingen. Deze verbindingen zijn rechtstreeks, kwalitatief hoogwaardig en relatief veel fietsers maken gebruik van deze routes. Van de secundaire verbindingen maken minder fietsers gebruik, maar zijn belangrijk voor de voor interne fietsstructuur en het gewenste fijnmazige net van fietsverbindingen. Op korte termijn kunnen secundaire verbindingen een hogere prioriteit hebben. Op voorhand zijn een aantal kansen voor een beter fietsnetwerk te benoemen, waarbij een aantal ontbrekende schakels in het oog springt. Met het realiseren van vier routes is de aansluiting van Meerstad op het centrum, het zuiden van Groningen en het gebied ten noorden van Meerstad relatief eenvoudig te verbeteren (zie afbeelding 7): 1. De route via de Driebondsweg, de Sontbrug en de Sontweg. Dit project is nu in uitvoering en is gereed in De aansluiting van de interne structuur van Meerstad op de Driebondsweg (vervallen twee oversteken Hoofdweg en vermijden smalle fietspad langs Hoofdweg). Dit komt vooral de verkeersveiligheid te goede. Het tracé moet nader worden bepaald. Deze route is in afbeelding 9 aangeduid als ontbrekende secundaire verbinding. Voor de korte termijn geldt dit als een prioritaire verbinding, aangezien de nieuwe noordelijke hoofdontsluiting - met naast liggende hoofdverbinding voor de fiets - voorlopig niet gerealiseerd is. Deze verbinding zal tot die tijd functioneren als waardevolle en verkeersveilige aanvulling op de hoofdstructuur. 3. De verbinding tussen Hoofdweg en Olgerweg. Dit levert een veel kortere route op naar Groningen- Zuid. 4. De aansluiting van het Hart van Meerstad op gebied ten noorden van Meerstad. Dit levert een rechtstreekse route op naar het noorden. Niet alleen vanuit recreatief perspectief interessant, maar ook als alternatief voor de utilitaire verbinding tussen Slochteren en Groningen langs de Borgsloot. Voorwaarde is wel dat de route door Meerstad-Midden en de toekomstige hoofdontsluiting van Meerstad gereed zijn

11 Afbeelding 7 Fietsstructuur in en rond Meerstad (totaaloverzicht met prioritering) Een volgende stap is het nader analyseren van deze routes ten aanzien van: - haalbaarheid (grondpositie, planologie, etc.), - inschatting kosten, - kansen voor dekking en strategie om tot dekking te komen (subsidie)