Anderstaligen en meertaligheid - ROC 3. Anderstaligen en meertaligheid ROC 3

Transcriptie

1 Anderstaligen en meertaligheid ROC 3 171

2 172 Anderstaligen en meertaligheid - ROC 3

3 1. Taalkaart van de groep Waar gaat het over? In Nederland is Nederlands de voertaal, maar er worden wel veel meer talen gesproken. Ook het Nederlands zelf klinkt niet altijd hetzelfde. Thuis kun je dialect spreken of een heel andere taal. Waar komt je taal vandaan en heb je familieleden die je niet zo gemakkelijk verstaat? Welke taal spreek jij het liefst en zie je de verschillen in uitspraak, woordkeuze afhankelijk met wie je spreekt? Veronderstelde voorkennis Je bent op de hoogte van je eigen taalsituatie. Je kent de begrippen: dialect, Algemeen Beschaafd Nederlands en tweede taal. Doelstelling Je bent je ervan bewust dat er in iedere groep taalvariatie bestaat en je kunt de verschillen in taalachtergrond van je medestudenten benoemen. Hoe ga je te werk? Oriënteren Ga voor je zelf eens na met welke verschillende talen en dialecten jij dagelijks in aanraking komt. Welke verschillen in uitspraak, woordkeuze en formulering kom je tegen? Schrijf dit voor je zelf op. Uitvoeren Ga in je groep na welke taal, talen of dialect(en) iedereen spreekt. Je gaat samen een zogenaamde taalkaart maken van de groep. Zo krijg je een overzicht van welke dialecten, uitspraak, speciale groepstalen en andere talen naast het Nederlands in de groep aanwezig zijn. Evaluatie Bespreek samen de verschillen in taal die jullie zijn tegenkomen bij het maken van de taalkaart. Denk hierbij weer aan uitspraak, woordkeuze en formulering. Schrijf deze op. Portfolio Taalkaart Beschrijving van de verschillen in uitspraak, woordkeuze en formulering 173

4 Voor de docent Inhoud Door kennis te maken met de verschillende taalachtergronden in omgeving van de student, krijgen zij een overzicht van hun eigentaal geschiedenis in relatie tot meertaligheid. Werkwijze Start eventueel met een uitleg van de belangrijkste begrippen. Geef dan de volgende vragenlijst: Welke taal spreek je met je ouders? -ABN/ Dialect / andere taal Welke taal spreek je met vrienden/vriendinnen? (in vrije situaties, sport e.d.) Gebruik je ook jongerentaal en zo ja, in welke situaties? Op school met medestudenten? Op school met docenten? Welke talen spreek je zelf niet, maar begrijp je wel (een beetje)? Kijk je veel naar tv-zenders in een andere taal (zonder ondertitels) en welke dan? Breng de antwoorden bij elkaar in een overzichtelijk schema op het bord of flapover. Bronnen en materialen Vragenlijst Opdrachten voor de student Bijdrage aan het maken van de Taalkaart. Verschillen in uitspraak, woordkeuze en formulering. 174

5 2. Multicultureel Waar gaat het over? Steeds meer kinderen krijgen met meerdere talen te maken. Vooral in de multiculturele samenleving die in Nederland heerst. Deze hebben hoogst waarschijnlijk de eerste stadia van taalontwikkeling in een andere taal of in een dialect meegemaakt. Als leider of leidster moet je daar rekening mee houden. Veronderstelde voorkennis Je weet dat kinderen op de beroepspraktijkvorming meertalig worden opgevoed. Doelstelling Je kunt termen rondom meertaligheid beschrijven Hoe ga je te werk? Oriënteren Zoek literatuur over meertaligheid, taalontwikkeling en taalstimulering bij kinderen. Uitvoeren Beantwoord schriftelijk aan de hand van je gevonden informatie de volgende vragen: 1. Wat is meertaligheid 2. Wat betekent eerste taal in taalontwikkeling 3. Wat betekend tweede taal in taalontwikkeling 4. Hoe verloopt de taalontwikkeling in de eerste zes levensjaren van een kind 5. Hoe verloopt de taalontwikkeling bij tweetalige kinderen 6. Wat versta je onder simultane taalverwerving 7. Is tweetaligheid de oorzaak van taalachterstand bij kinderen 8. Wat betekent NT-2 en noem enkele NT-2 programma s 9. Wat is het belang van taalontwikkeling van kinderen voor wie Nederlands de tweede taal is. Evaluatie Bespreek de antwoorden op de bovenstaande vragen met je mede studenten. Vraag je docent om hulp als je er niet uitkomt Portfolio Vragenlijst Bronnen Traject Welzijn. Basisonderwijs 316 Uitgeverij Wolters Noordhoff. Meer informatie over dit onderwerp Open leercentrum 175

6 Voor de docent Inhoud De student maakt kennis met termen rondom meertaligheid waardoor zij na gaan denken over taalontwikkeling van meertalige kinderen. Werkwijze Wijs de studenten op hoe zij informatie bronnen kunnen vinden voor het beantwoorden van de vragen uit deze opdracht. Geef wat achtergrond informatie over verschillende termen rondom meertaligheid. Schrijf deze op het bord. Bespreek de vragen samen met de studenten. Bronnen en materialen Informatiebronnen voor het beantwoorden van de vragen. Vragenlijst Opdrachten voor de student Gericht zoeken naar informatie. Beantwoorden van de vragenlijst. 176

7 3. Meertalig de wereld in Waar gaat het over? Kinderen die met twee of meer talen opgroeien zijn meertalig. In Nederland zijn er een heleboel kinderen die meertalig worden opgevoed. Het kan zijn dat kinderen die talen allebei al vanaf de geboorte leren. Maar veel vaker leren kinderen thuis de ene taal en op school (en op straat of via televisie) een andere. In je stageklas ben je vast ook al eens kinderen tegengekomen met een meertalige taalachtergrond. Hoe ga je daar mee om? Veronderstelde voorkennis Je weet wat een multiculturele samenleving is. Je kent termen rondom meertaligheid. Je bent op de hoogte van je eigen taalgeschiedenis. Doelstelling Je weet wat de invloed van de taalachtergrond op de taalontwikkeling van een kind kan zijn. Hoe ga je te werk? Oriënteren Je gaat een analyse maken van de taalachtergrond van een je stageklas. Maak voor jezelf een lijstje met punten waar je op moet letten. Waar komen ze vandaan? Komen de ouders uit een ander land? Welke taal spreekt het kind op school? En thuis? Is er een verschil in taalontwikkeling als iemand uit een ander land komt? Probeer zo veel mogelijk punten (die van belang zijn) te bedenken en van je lijstje een overzichtelijk formulier te maken. Uitvoeren Probeer de punten je bedacht hebt bij het oriënteren per kind in te vullen. Gebruik kringgesprekken, interviews (met de leidster of met het kind), enzovoort om zoveel mogelijk te weten te komen. Let ook op de taalontwikkeling van de kinderen. Probeer het niveau te koppelen aan de taalachtergrond van het kind. Zijn meertalige kinderen even ver als kinderen die maar één taal spreken? Evaluatie Verwerk je gegevens zodat je gemakkelijk conclusies kan trekken. Is er een verschil tussen kinderen die meertalig worden opgevoed en kinderen die een-talig wordt opgevoed? Wat zijn de voor en nadelen voor het kind op school wanneer het meertalig wordt opgevoed? Maakt het uit of het kind thuis een andere taal spreekt of niet? Bespreek je conclusies in een kort verslag. Portfolio Verslag met je bevindingen over de invloed van meertaligheid op de taalontwikkeling van een kind. 177

8 Meer informatie over dit onderwerp Open leercentrum 178

9 Voor de docent Inhoud Door een klein onderzoekje naar de taalachtergrond van kinderen te doen beseffen zij wat de invloed van een meertalige achtergrond heeft op de taalontwikkeling van kinderen. Werkwijze Geef wat informatie over verschillen in taalachtergrond van meertalige kinderen. Bespreek met de studenten wat zij denken dat het verschil is en tot hoe ver zij denken dat het invloed heeft op de taalontwikkeling van een kind. Bespreek samen met de studenten de lijstjes die ze gemaakt hebben bij het oriënteren. Zorg dat belangrijke punten genoemd worden. Laat zien hoe de studenten een overzichtelijk formulier kunnen maken. Laat eventueel een voorbeeld zien. Vertel hoe zij de verzamelde gegevens kunnen verwerken tot een overzicht waaruit ze gemakkelijk conclusies kunnen trekken. Bespreek ook welke conclusies zij belangrijk vinden en welke informatie ze hier dan voor nodig hebben Kijk de verslagen na en geef duidelijk feedback. Bronnen en materialen Informatie over meertaligheid Voorbeeld formulier Voorbeeld overzicht voor het verwerken van data Opdrachten voor de student Maken van een analyseformulier. Onderzoekje naar de taalachtergrond van kinderen in de stageklas Verslag waarin het onderzoekje kort wordt besproken 179

10 180 Anderstaligen en meertaligheid - ROC 3

11 4. Taalstimulering voor tweetalige kinderen Waar gaat het over? Marieke loopt stage bij basisschool De Vogelvlucht. Ze werkt er met veel plezier. Tijdens een les taal ziet ze dat Kariem het niet goed snapt. Ook met rekenen presteert hij onder de maat. Toch is Kariem niet zo dom, heeft ze gemerkt toen ze eens met hem een gesprekje voerde. Hoe komt het dat hij dan zo laag presteert? Hoe zou ze Kariem kunnen helpen? Ze gaat er eens over praten met haar begeleider. Veel leerproblemen van kinderen komen door een gebrekkige taalvaardigheid. Omdat kinderen hun moedertaal in de eerste levensjaren ontwikkelen, is taalstimulering in die periode van groot belang. Dat geldt zeker voor kinderen die uit een niet-nederlandstalige omgeving komen. Leidsters en leerkrachten kunnen veel doen om de taalontwikkeling van die kinderen een extra stimulans te geven. Veronderstelde voorkennis Je weet wat de invloed is van tweetaligheid op de taalontwikkeling van kinderen. Doelstelling Je kunt een aantal taalactiviteiten en/of taalspelletjes uitvoeren die de Nederlandse taal stimuleren bij tweetalige kinderen. Hoe ga je te werk? Oriënteren Ga eens na of er op je stageplek taalstimulering- spelletjes of activiteiten aanwezig zijn. Zoek in overleg met de leider/leidster van je stageklas vier spelletjes en/of activiteiten uit. Als er niet genoeg geschikte spelletjes of activiteiten aanwezig zijn, vraag dan je eigen docent eens om ideeën. Uitvoeren Overleg met de begeleidster/begeleider van je stageklas welke spelletjes je gaat doen en selecteer samen een groepje meertalige kinderen. Observeer het groepje tijdens het uitvoeren van de activiteit. Wat is precies het doel van de activiteit? Hoe reageren de kinderen erop? Moet je, je anders gedragen wanneer je met meertalige kinderen omgaat? Evaluatie Vraag een gesprek aan met je begeleidster/begeleider aan om de uitgevoerde activiteiten te evalueren. Bekijk samen de uitkomsten van je observatie en vraag of zij/hij er ook zo over denkt. Maak aantekeningen van het gesprek. Portfolio Vier gekozen activiteiten inclusief verantwoording. Aantekeningen van je observatie en van het gesprek met de leidster/leider. 181

12 Voor de docent Inhoud De student maakt kennis met het stimuleren van taal bij meertalige kinderen. Werkwijze Laat een aantal voorbeelden van dergelijke stimuleringsspelletjes en activiteiten zien. Bespreek samen met de studenten het doel van de spelletjes en waar ze op moeten letten bij het selecteren van dergelijke spelletjes. Wijs de studenten op alternatieve bronnen waar zij dergelijke activiteiten kunnen vinden. Bespreek waar de studenten op moeten letten bij het uitvoeren van de activiteiten. Maak eventueel samen een observatie formulier. Bronnen en materialen Voorbeelden van stimuleringsspelletjes en activiteiten. Alternatieve bronnen voor stimuleringsactiviteiten Observatieformulier Opdrachten voor de student Selecteren van een viertal taalstimulering- spelletjes en/of activiteiten. Observatie tijdens het uitvoeren van de activiteiten. Evaluatie gesprek met de begeleider/begeleidster. 182

13 183 Anderstaligen en meertaligheid - ROC 3

14 5. Een woordenschat! Waar gaat het over? Je kent ze vast wel, die ó zo voor de hand liggende alledaagse bezigheden; aankleden, eten, naar de wc gaan, iemand begroeten, enzovoort. Allemaal bezigheden gekoppeld aan woorden waarmee (meertalige) kinderen dagelijks in aanraking komen. Welke woorden moeten ze als eerst kennen? Waar begin je? Hoe kan je meertalige kinderen helpen bij het leren van deze woordjes? Veronderstelde voorkennis Je weet wat de invloed van de taalachtergrond op de taalontwikkeling van een kind kan zijn. Je kunt doormiddel van een aantal taalactiviteiten en/of taalspelletjes de taal stimuleren bij tweetalige kinderen. Doelstelling Je kunt een woordenschatactiviteit voor anderstalige kinderen uitvoeren en daarbij geschikt materiaal gebruiken. Hoe ga je te werk? Oriënteren Je gaat in overleg met de leidster/leider van je stageklas een woordenschatactiviteit uitvoeren voor meertalige kinderen. Bedenk eens voor jezelf wat een kind allemaal moet doen bij het aankleden ( s ochtends of met gym) en ga na welke (tref)woorden hierbij aan bod komen. Uitvoeren Maak in overleg met de docent een lijstje met woorden die je wilt behandelen in je activiteit. Zorg dat in ieder geval de volgende woorden erop staan: Uitdoen. Aandoen. Jas. Tas. Schoen Overleg samen hoe je de activiteit gaat uitvoeren. Bedenkt welke materialen je bij de activiteit zou kunnen gebruiken. Maak bijvoorbeeld een pop die de kinderen aan en uit kunnen kleden. Elk kind mag een van de kledingstukken aan doen en jij zegt daarbij het juiste, Nederlandse woord. Schrijf je activiteit zo volledig mogelijk uit. Selecteer in overleg met de leiders/leidster van je stageklas een groepje kinderen waarmee je de activiteit gaat doen. Evaluatie Bespreek met je leider/leidster van je stageklas hoe de activiteit ging. Hebben de kinderen de woordjes die je had bedacht opgepikt? Zijn er dingen die je de volgende keer anders zou doen? Maak hier aantekeningen van. 184

15 Portfolio Beschrijving van je activiteit Aantekeningen van de evaluatie Meer informatie over dit onderwerp S. Bacchini, T. Boland, M. Hulsbeek, M. Smits (2005), Duizend-en-een-woorden. Enschede, SLO. 185

16 Voor de docent Inhoud De studenten worden getraind in het uitvoeren van woordenschatactiviteiten met meertalige kinderen. Werkwijze Bespreek met de studenten welke woorden ze bedacht hebben. Zijn de woorden geschikt voor stadium 1 kinderen? Geef wat achtergrondinformatie over de woordenschat van meertalige kinderen. Wijs de studenten op het boek 1001 woorden. Bespreek per groepje de uitgeschreven activiteiten door en geef feedback Moedig de studenten aan om materialen bij de activiteit te gebruiken. Bronnen en materialen 1001 woorden. Opdrachten voor de student Opstellen van een lijst woorden. Voorbereiden en uitvoeren van een woordenschatactiviteit. De activiteit nabespreken met de mentor. 186

17 187 Anderstaligen en meertaligheid - ROC 3

18 6. Welkom! - Activiteit uit VVEprogramma Waar gaat het over? In de peutergroep zijn weer twee nieuwe peuters binnengekomen die geen van beide goed Nederlands spreken. Eigenlijk spreken ze nog heel weinig Nederlandse woorden. Jij begeleidt ze op deze eerste ochtend. Je wilt ze op hun gemak stellen in een situatie die nog helemaal nieuw voor ze is. Gelukkig mogen hun moeders op de eerste ochtend erbij zijn. Je laat ze zien waar de ochtendkring is, waar hun stoeltjes zijn en ze mogen een sticker voor hun stoeltje kiezen. Ze hebben ook een pasfotootje voor op de aanwezigheidslijst meegenomen. Alle nieuwe dingen die ze moeten weten, zoals de wc en waar ze hun handjes wassen, laat je zien. Veronderstelde voorkennis Je kent de begrippen: - meertaligheid, eerste taal, tweede taal, taal als leerdoel en als middel - VVE Welkom programma - het allereerste beginstadium van de tweedetaalverwerving Doelstelling Studenten weten hoe ze NT2-activiteiten uit de bestaande VVE-programma s kunnen uitvoeren om daarmee de tweede-taalverwerving van de kinderen te stimuleren. Hoe ga je te werk? Oriënteren In verschillende VVE-programma s zijn er aansprekende activiteiten die bedoeld zijn voor nieuwe kinderen in de groep. Je vraagt aan je mentor welke dat zijn en bekijkt bij twee van deze programma s hoe dat in zijn werk gaat. Je bespreekt met je mentor of dit voor de nieuwkomers te begrijpen is en of het niet te veel in een keer is. Onder begeleiding van je mentor ga je selecteren welke punten je eerst aanbiedt en wat daarna. Vraag welke woorden tenminste aan bod moeten komen. Je zorgt ervoor niet te veel tegelijk te doen. Maak aantekeningen. Je bereidt goed voor hoe je de uitleg wilt geven en bespreekt dit met je mentor. Vraag ook of er nog meer materialen zijn die je kunt gebruiken. Maak eventueel foto s of video beelden, maar doe dit wel in overleg met je mentor. Uitvoeren Bij de uitvoering zorg je ervoor dat je een spiekbriefje met de voornaamste woorden bij hebt. Je let er goed op dat het kind je begrijpt. Als de moeder alles in de eerste taal vertelt, vertel jij het nog eens in het Nederlands. De volgende dag herhaal je alles nog eens goed en je zorgt voor positieve feedback bij alles wat het kind heeft onthouden. 188

19 Evaluatie Maak een verslag met daarin de volgende punten: De voorbereiding; hoe heb je deze opdracht aangepakt? De uitvoering; Welke activiteit heb je gedaan en hoe heb je dit uitgevoerd? Het resultaat; Had je gekozen activiteit de juiste uitwerking op de kinderen? Begrepen ze wat de bedoeling was? Hebben de kinderen veel onthouden van de eerste keer? Of helemaal niets? Reflectie; Hoe verliep het? Wat kan ik de volgende keer beter doen? Portfolio Het verslag van deze opdracht. 189

20 Voor de docent Inhoud De student wordt getraind in het uitvoeren van VEE- programma activiteiten met meertalige kinderen. Werkwijze Bekijk welke VVE-programma s welkomstactiviteiten aanbieden en welke daarvan geschikt zijn voor kinderen in stadium 1. Neem deze mee. Vertel over VEE programma s. Bekijk de voorbereiding van de studenten en geef feedback op hun selectie en planning. Let erop dat de student positieve feedback heeft ingebouwd en geen spreekdwang uitoefent. Bespreek met de studenten hoe zij het versla moeten schrijven. Bronnen en materialen VEE- programma welkomstactiviteiten. Opdrachten voor de student Voorbereiden van een activiteit uit het VEE programma voor nieuwe kinderen. Uitvoeren van de activiteit. Het maken van een verslag waarin voorbereiding, uitvoering, resultaat en reflectie wordt verwerkt. 190