Sport en Innovatie. Mentaal talent kan fysiek tekort compenseren

Transcriptie

1 Mentaal talent kan fysiek tekort compenseren Sport en Innovatie

2 De één scoort fluitend doelpunt na doelpunt, de ander krijgt slappe knieën bij het nemen van een strafschop. De één vliegt over de horden tijdens de Spelen, de ander staat op het belangrijkste moment in zijn carrière stokstijf van de zenuwen. Misschien zijn beide sporters lichamelijk even sterk, maar wat blijft er over als we alle fysieke, tactische en technische factoren buiten beschouwing laten? GITP, specialist in het beoordelen en ontwikkelen van mensen, kijkt naar het mentale gebied. De sensoren van de biofeedback monitoren de hartslag, hartslagvariatie en de ademhaling van de sporter. Na de Olympische Spelen van Londen moet duidelijk zijn wat er in de hoofden van sporttalenten omgaat. En dat is belangrijke informatie, want je kunt fysiek, tactisch en technisch nog zo sterk zijn, als het tussen de oren niet goed zit, kom je niet aan de top. Maar met alleen een talentvol hoofd ook niet; het gaat juist om de wisselwerking tussen die vier factoren. Hoe snel een sporter is en in hoeverre hij een bepaalde techniek beheerst, is zeer nauwkeurig te meten. Laat een verspringer afzetten en je kunt aan de hand van videobeelden in een handomdraai zien hoe het nog beter kan. Doe een marathonloper een hartslagmeter om en je registreert tijdens de inspanning al hoe hij eraan toe is. Maar wat gaat er om in de hoofden van deze sporters? Waardoor kan de een jarenlang zijn verstand op nul zetten, doelgericht trainen, en ogenschijnlijk koel prestaties leveren, en breekt de ander helemaal af van de spanning tijdens een wedstrijd? Talentherkenning en ontwikkeling zijn binnen de sport cruciale processen. NOC*NSF vroeg daarom aan InnoSportNL een nationaal TalentVolgSysteem (TVS) te ontwikkelen (zie kader). GITP is een van de bedrijven die aan dit project deelneemt. Onderzoeksdirecteur Alec Serlie van GITP: Er zijn limieten aan de fysieke mogelijkheden van sporters, dat is nu wel duidelijk. Maar op het gebied van mentale ontwikkeling valt nog veel te winnen, omdat we daar nog niet zoveel van weten. Vooral in teamsporten kan de winst groot zijn, denkt hij. Op het moment dat we sporters gaan onderwerpen aan mentaal onderzoek, presteren ze al op een bepaald niveau, want er heeft al een selectie op fysiek en tactisch niveau plaatsgevonden. Het gaat tenslotte om een talentengroep; iedereen bevindt zich daar zo n beetje op dezelfde fysieke en mentale hoogte. Om winst te kunnen behalen op het mentale vlak, speelt stimulatie van ouders en coaches een grote rol. Belangrijk is om net genoeg stimulans te geven voor goede prestaties, zonder dat de sporter last krijgt van faalangst doordat er te veel wordt verwacht. Talent is iets waarmee je geboren wordt, maar dat je wel moet stimuleren om er goed van te kunnen profiteren. Volgens Serlie is het een kwestie van zowel nature als nurture. Je kunt nog zoveel aanleg hebben voor voetbal, als je niet traint, zal je niet ver komen, weet hij. De hoeveelheid intelligentie en intellectuele capaciteiten liggen grotendeels 78

3 genetisch vast (maar moeten wel geprikkeld worden om er profijt van te hebben); persoonlijkheid voor 50 procent. Topsporters zijn vaak in een aantal sporten heel goed; voetballers blijken vaak ook heel goede golfers. Uiteindelijk kiezen ze voor een sport en ontwikkelen ze zich daar verder in, maar het had waarschijnlijk net zo goed die andere sport kunnen zijn. Serlie werkt met talenten in het maatschappelijke leven en bedrijfsleven, en vindt dat er veel overeenkomsten zijn met talent in de sport. Zowel in een werksituatie als in de sport is intelligentie een belangrijke factor. Slimme sporters presteren beter dan minder intelligente. Maar ook persoonlijkheid is belangrijk, vooral hoe consciëntieus je bent: kun je plannen, heb je discipline? De gewetensvolle sporter volgt zijn trainingsschema s en zal beter presteren dan een nonchalante sporter. Adviseur Aart van Hecke signaleert dat de mentale training vaak op het bordje van de coach terechtkomt. Hij heeft zich tijdens en na zijn studie psychologie verder geschoold in de sportpsychologie en houdt zich veelal bezig met motivatie- en prestatievraagstukken. Naast zijn werk bij GITP is hij op zelfstandige basis actief als mentale trainer voor (top)sporters en in Den Haag verbonden aan het regiosteunpunt talent en topsport. Mentaal talent is volgens hem een randvoorwaarde om je fysieke talenten te kunnen benutten om tot de ideale sportprestatie te komen. Talent is een samenspel van vier factoren: fysiek, tactiek, techniek en psyche. Pas als die factoren op de juiste manier samenvallen, heb je het echt over talent. Serlie vermoedt dat het mentale aspect heel veel invloed heeft: Als iemand over 80 procent fysiek en 80 procent mentaal talent beschikt, zal hij waarschijnlijk beter zijn dan iemand die 100 procent The Wild Devine is een sprookjesachtige oefening in biofeedback. 79

4 techniekbeheersing heeft en slechts 50 procent mentaal. Van Hecke: Het is een interactief proces, waarbij je bijvoorbeeld met mentaal talent gedeeltelijk kunt compenseren wat je fysiek tekort komt. Volgens Serlie word je vaak pas op latere leeftijd geestelijk sterker en stabieler. Een marathonloper is vaak na zijn dertigste pas op zijn top. Op mentaal vlak heb je tegen die tijd meer kracht ontwikkeld dan op je achttiende, en heb je je lichaam beter leren kennen en je grenzen verkend. Hardlopers zijn meestal zowel fysiek als mentaal robuuster naarmate ze wat ouder worden. Om erachter te komen welke factoren in dat proces van belang zijn, en welke niet, participeert GITP in het plan om jonge sporttalenten te gaan volgen. Psychologie is niet zozeer een exacte wetenschap, zegt Serlie. Je zoekt in een black box naar dingen die je niet direct kunt meten, zoals in de medische wetenschap wél kan: bijvoorbeeld bloeddruk en hemaetocriet. Dus dat meten doen we via afgeleiden. De meest gangbare manier om in de psychologie iets te meten, is door een vragenlijst te gebruiken. De persoon kent zichzelf het beste tenslotte. Je moet zo n meting echter niet koppelen aan het al of niet toelaten van het talent tot een selectie. Hoe minder er van het onderzoek afhangt, hoe minder sociaal wenselijk en dus hoe eerlijker de vragen over het algemeen worden beantwoord. Een andere manier om mensen te testen is door ze serious games te laten spelen. De deelnemers aan het onderzoek gaan achter de computer zitten en zien een virtuele situatie voor zich. De Wii is een mooi voorbeeld van de integratie van de virtuele wereld met fysieke mogelijkheden van de mens. Serlie heeft een achtergrond in de cognitieve en medische psychologie en zou zijn kennis graag gebruiken voor het TVS. In het bedrijfsleven is het not done om directeuren testen Sportpsycholoog Rico Schuijers demonstreert biofeedback. 80

5 Sport en Kennis Deze preview is een gedeelte uit het boek: Nieuwe wegen naar winst Sport en innovatie Meer informatie Voor meer artikelen en andere uitgaven kunt u terecht op