Sport en Innovatie. De complexiteit van innoveren

Transcriptie

1 De complexiteit van innoveren

2 Wie op zoek is naar innovaties in de sport, zou eens navraag moeten doen bij Jan Maarten Heideman. In korte tijd ligt de tafel van de marathonschaatser vol modellen die hij in de afgelopen jaren heeft getest. En uit zijn verhaal zal dan blijken dat de ideale schaats nog altijd niet is gevonden. Zo die al te vinden is, want vaak ook bepalen de omstandigheden wat je het beste kunt gebruiken. Dat hij openstaat voor vernieuwing bleek al uit het feit dat Heideman als eerste Nederlandse schaatser het haaienvinnenpak aantrok, een innovatie die alom navolging kreeg. In de Elfstedentocht van 1997 toonde de Oldebroeker ook zijn vernieuwingsdrang. Een jaar eerder hadden de Nederlandse vrouwen in het langebaanschaatsen veel succes geboekt met de klapschaats. Heideman: Erik Hulzebosch had er al op gereden, maar durfde het op het laatste moment niet aan. Winnaar Henk Angenent bleef ook bij de vaste schaats. Ik heb er toen wel op gereden. Ik kon mijn voordeel helaas niet volledig uitbuiten, doordat ik nog niet goed genoeg was. In zijn verzameling heeft hij inmiddels ook schaatsen met wel zeven scharnieren, waardoor de ijzers de afwikkeling van de voet nog beter zouden kunnen volgen. Op een andere schaats plaatste hij de schoen wat scheef om hetzelfde effect te bereiken. Heideman experimenteerde met ijzers die in het midden iets dunner zijn dan aan de uiteinden, zoals ook bij de moderne ski. En hij zocht naar een techniek om tijdens een wedstrijd z n ijzers snel te verwisselen als de toestand van het ijs daarom zou vragen. Soms is vernieuwing een gevolg van toeval. Ik kwam in contact met Hans Veldhuis van schaats- en skeelerfabrikant Raps, een man die zelf graag zoekt naar innovaties. Die samenwerking stimuleert je eigen zoektocht, zo vertelde hij enkele jaren geleden in een interview met het tijdschrift Coachen. De marathonrijder zoekt het overigens niet alleen in de techniek. Ook op organisatorisch vlak laat hij zich kennen als een perfectionist, zoals blijkt uit zijn verhaal over die laatste Elfstedentocht. Ik woonde in een dorpje van 700 inwoners, maar een zwager van me wist in korte tijd veertig vrijwilligers te vinden voor de verzorgingsposten. Die mensen hebben we geïnstrueerd hoe ze de tasjes met eten en drinken moesten aangeven en waar ze het beste konden staan. Het valt voor een schaatser niet mee verzorgers te vinden als je met de wind mee, in het donker en met een groep van honderd rijders aan de verzorger voorbijflitst. Maar ik heb geen tasje gemist. Het verhaal van Heideman beschrijft de individuele zoektocht van de sporter naar materialen en strategieën om een misschien wel beslissende voorsprong te nemen op de concurrenten, nog vóór de eigenlijke strijd ontbrandt. Die zoektocht vergt een open geest. Door vrij te denken en niet op voorhand mogelijkheden uit te sluiten, komt er ruimte om te experimenteren. 42

3 Die houding is bepaald niet kenmerkend voor de sport. De meeste topsporters en trainers zijn conservatief, in die zin dat ze graag analyseren welke programma s en strategieën in het verleden tot succes hebben geleid. Ze gaan dan bijvoorbeeld af op de eigen trainingslogboeken. Of ze gaan op zoek naar de schema s van sporters die in het verleden de medailles wonnen. Wie op de 800 meter bij een EK of WK een medaille won na een hoogtestage in de Pyreneeën of in Kenia, zal in het seizoen vóór de Spelen graag terugkeren naar datzelfde trainingsoord. Met in de sporttas zoveel mogelijk informatie over de aanpak van Sebastian Coe of Ellen van Langen. Natuurlijk zal iedere trainer een eigen stempel willen drukken op de training van z n pupil en uit het aanbod aan trainingsvormen selecteren wat bij déze loper past. Maar experimenteren kost tijd en niemand kan garanties geven voor succes. Zeker in het laatste jaar vóór het belangrijkste evenement binnen de sport nemen sporters en trainers liever geen risico s. In Heidemans verzameling zitten voldoende voorbeelden van ogenschijnlijk verspilde energie. De schaatser zelf en mensen in zijn omgeving werkten soms uren en dagen aan een kleine vernieuwing die uiteindelijk geen enkele winst opleverde of die zich zelfs tegen de sporter keerde. Maar hij blijft zoeken. Niet elke innovatie in de sport stoelt overigens op een weloverwogen analyse vooraf. Sporters en trainers kunnen ook, louter op basis van hun nieuwsgierigheid, experimenteren. Zo ontstaan bijvoorbeeld nieuwe trainingsvormen of een nieuwe techniek die een grote invloed kunnen hebben op de sportieve prestaties. Daarvan zijn voorbeelden te vinden in de hoofdstukken met historische en verboden innovaties. In de 21ste eeuw globaal genomen sinds de Spelen van Sydney is er rond innovaties in de sport echter wel een belangrijke verandering opgetreden. Natuurlijk zijn er nog altijd pioniers die op eigen houtje en geïnspireerd door eigen prestatie- én vernieuwingsdrang, zoeken naar nieuwe mogelijkheden. Het zijn de eenlingen of de mensen die in hun eigen kleine kring technieken en strategieën ontwikkelen om daarmee de buitenwereld en vooral hun concurrenten te verrassen. Maar daarnaast ondervindt de sport als geheel de invloed van een veel breder maatschappelijk streven naar innovatie. Vanuit de politiek en de economie klinkt voortdurend een appèl op wetenschap en bedrijfsleven om te zoeken naar nieuwe technieken, nieuwe producten en een vernieuwende wijze van produceren. Minister-president Balkenende noemt innovatie een speerpunt in het beleid van zijn verschillende kabinetten en werd in 2003 zelf voorzitter van het Innovatieplatform. De Nederlandse sport mag dan als doelstelling hebben tot de top 10 van de wereld te gaan behoren waar het gaat om prestaties bij de 43

4

5 Sport en Kennis Deze preview is een gedeelte uit het boek: Nieuwe wegen naar winst Sport en innovatie Meer informatie Voor meer artikelen en andere uitgaven kunt u terecht op