Frits Avis Er bestaat geen raamwerk voor een sportcarrière

Transcriptie

1 Frits Avis Er bestaat geen raamwerk voor een sportcarrière Anders dan Natalia Stambulova, volgens wie er zes keerpunten zijn die een sportcarrière kunnen maken of breken, is sportpsycholoog Frits Avis minder overtuigd van strikt van elkaar te onderscheiden stadia. Talentontwikkeling is volgens hem een multidisciplinaire samenwerking binnen het hele begeleidingsteam. Er bestaat geen raamwerk voor een sportcarrière. Met die stelling relativeert sportpsycholoog Frits Avis de in zijn ogen té schematische visie van Natalia Stambulova op transitiemomenten. In onze sportcultuur verlopen dat soort overgangen veelal ook veel geleidelijker. Bovendien moet je dit ruimer zien: in elke maatschappelijke carrière zitten dit soort transities. De sport is daarin geen uitzondering. Avis ziet in de theorie van Stambulova veel kenmerken terug van de Oost-Europese sport in de jaren zeventig tot negentig van de vorige eeuw. Daar was men sterk in het selecteren van talent en het planmatig ontwikkelen van die talenten. In Nederland zijn de omstandigheden uiteraard heel anders. Het is bovendien lastig te verifiëren, want mensen zijn geneigd om in retrospectief de gebeurtenissen in hun leven anders in te kleuren. Dat zie je ook in de voorgaande interviews. Wat op het moment zelf is beleefd als een echte crisis, wordt in een terugblik vaak als een min of meer natuurlijke overgang gezien. Maar wat je niet ziet of ervaart als een crisis, kan wel degelijk een beslissend moment in je loopbaan blijken te zijn. Sporters zijn zich er vaak niet van bewust dat ze echt een keuze maken. Een carrière zet zich gewoon voort: ze worden van junior senior, gaan van het ene toernooi naar het volgende en moeten daarbij allerlei tegenslagen overwinnen, zoals teleurstellende prestaties of blessures. Zo gaat het nu eenmaal in het leven. Een mens moet doen wat hij niet laten kan, of laten wat hij niet doen kan. Een topsportcarrière in het vroegere Oost-Europa bood een mogelijkheid om allerlei privileges te verwerven die het leven leuker maakten, zoals het reizen naar buitenlandse toernooien. In het Sportland dat Nederland wil zijn, krijgen topsporters tegenwoordig ook steeds meer erkenning. We zijn zeker meer prestatiegericht, zegt Avis. De overheid, NOC*NSF en sportbonden, propageren sterk dat Nederland tot de top 10 van de wereld moet behoren. De media en allerlei commerciële partijen zijn gek op sport dat is een mondiale ontwikkeling. Er gaat steeds meer geld in om. Topsporters worden meer en meer bekende 138 sport en kennis

2 sport en kennis 139

3 Je ziet vaak angstige reacties: Wat vinden ze van me? Nederlanders. Zo n doelstelling gaat een eigen leven leiden. Dat neemt af en toe griezelige vormen aan en leidt zeker tot een grotere druk op die jonge sporters. Wie is daartegen bestand? Een meer bewuste omgang met de eigen carrière, kan een sporter sterker maken, zegt Avis. Maar dat vergt een andere instelling dan het klakkeloos uitvoeren van programma s die anderen voor je opstellen. Dan moet je zoals dat ook geldt voor de fysieke, technische en tactische training op mentaal en sociaal gebied weten waar je mee bezig bent en het hele proces goed evalueren. Talentcentra Je ziet in de Nederlandse topsport meer aandacht komen voor talenten. Zelf ben ik betrokken geweest bij dit soort initiatieven op bonds- en regionaal niveau in het handbal, het badminton, het volleybal en het waterpolo. Jonge sporters trainen vaker samen, worden ondergebracht in talentcentra. Ze krijgen aangepaste onderwijsuren in het LOOT-onderwijs (LOOT: Landelijk Overleg Onderwijs en Topsport, red.). Bonden ontwikkelen meerjarenopleidingsplannen voor leeftijdsen ontwikkelingsgebonden trainingen. Maar deze projecten hebben inkomsten nodig. Dus heeft een bond, een vereniging of een particuliere initiatiefnemer de neiging om voldoende jonge sporters erbij te halen, ook als ze wat minder gedisciplineerd zijn. Dat zijn dan vaak jongeren met weinig zelfvertrouwen of minder motivatie en binnen de groep werkt dat uiteindelijk averechts. Zoals uit het tennis en het voetbal, maar ook uit vele andere sporten al wel bekend is, hebben ook veel ouders en coaches zo hun eigen belangen bij het succes van hun kind. De vraag is in hoeverre je daar als coach in meegaat en wanneer je op de rem gaat staan als je merkt dat een kind de eigen wensen ondergeschikt maakt aan die van de ouders. Maar ook die trainers en coaches hebben hun belangen. Bij hen gaat het om een deel van hun inkomen of zelfs om een volledige baan. Dat vraagt van ouders om alert te zijn. Maar wat ziet Avis zelf als belangrijke transitiemomenten in een sportcarrière? Je ziet geleidelijke, maar ingrijpende veranderingen als sport verandert van een leuke hobby in een activiteit waarin het presteren centraal staat en het winnen erg belangrijk wordt. Dan kom je in een heel circus terecht. Je moet harder gaan trainen. Soms word je wel geselecteerd, soms niet. Je staat een tijd in de basis en dan weer zit je voor langere tijd op de reservebank. Sporters kunnen last krijgen van de stress die dat teweegbrengt. Of ze klagen over tijdgebrek, omdat andere activiteiten zoals hun opleiding of sociale leven in de knel komen. Dan staan ze dus voor de opdracht om te kiezen of ze op die weg verder willen gaan. Het kenmerk van de omgekeerde sportpiramide is, dat er maar weinigen uit de trechter komen die écht doorstromen naar het mondiale niveau. Veel talenten 140 sport en kennis

4 Frits Avis (1941) volgde de ALO-opleiding (opleiding Academie voor Lichamelijke Opvoeding) in Den Haag en ging na zijn militaire dienst psychologie studeren in Leiden. Ook in zijn werk combineerde hij vaak de fysieke en mentale aspecten van opleiden en coachen. Hij was onder meer leraar lichamelijke vorming en sport aan de TU Delft, hoofd van een onderzoeksafdeling aan de faculteit der sociale wetenschappen in Leiden, en docent sportpsychologie aan de Haagse Alo. Vanuit zijn eigen praktijk was hij als sportpsycholoog werkzaam in een groot aantal takken van sport. blijken uiteindelijk toch niet goed genoeg te zijn. Het is mooi als je bereid bent om met inzet van al je energie te kijken hoever je kunt komen. Maar als je het niet accepteert als je het uiteindelijk niet haalt, kan dat een breekpunt worden, waardoor je de sport helemaal vaarwel zegt. Als je sterk resultaatgericht bent, is het de vraag of je sporten op lager niveau dan nog wel zo leuk vindt. Dan treden waarschijnlijk andere, concurrerende activiteiten in het leven meer op de voorgrond. Je besteedt je tijd liever aan gamen, chatten, stappen met vrienden of andere bezigheden die bij veel leeftijdgenoten ook populair zijn. Eenzaamheid Gebrek aan succes kan ook je eigenwaarde en zelfvertrouwen flink aantasten en tot eenzaamheid leiden. Je ziet vaak angstige reacties: Wat vinden ze van me? Het plezier raakt op de achtergrond en dan moet je goed op je tellen passen dat je niet in een negatieve spiraal terechtkomt. Als je daarentegen wel goed blijft presteren, neemt de druk vanuit de omgeving toe: de bond heeft hoge verwachtingen, je komt in zicht bij NOC*NSF. Je krijgt aandacht van de media. Veel jonge talenten hebben de neiging te hard te gaan trainen en te veel te jagen op succes op de korte termijn. Ze hebben niet voldoende geduld of vinden het trainingsprogramma al snel te eentonig. sport en kennis 141

5 Sport en Kennis Deze preview is een gedeelte uit het boek: De tweede adem Breekpunten in de sportcarrière Meer informatie Voor meer artikelen en andere uitgaven kunt u terecht op