Erben Wennemars en Wieke Dijkstra De sport was prachtig, maar nu de rest

Transcriptie

1 Erben Wennemars en Wieke Dijkstra De sport was prachtig, maar nu de rest Twee topsporters die overduidelijk niet in het beruchte zwarte gat na hun loopbaan dreigen te tuimelen, zijn schaatser Erben Wennemars en hockeyster Wieke Dijkstra. Hoe hebben beide sporttalenten richting weten te geven aan hun eerste en tweede carrière en welk traject doorlopen zij bij werkgever Randstad?

2 Ruwe diamanten - Talentontwikkeling in de sport Erben Wennemars: Ik kom uit een tak van sport waar het ontdekken van talent goed geregeld is. In het schaatsen kan het aanwezige talent vrijwel niet verloren gaan, doordat de KNSB beschikt over een databank met alle in wedstrijdverband gereden tijden, zodat iedereen die bovengemiddeld presteert, algauw opvalt. Het beste scoutingsysteem dat je kunt bedenken. Bovendien is er sprake van een goede gelaagdheid in het doorgroeien van talent van clubniveau via regionaal niveau en gewestelijk niveau, naar nationaal niveau. Geen talent blijft onopgemerkt, zou je kunnen zeggen. Wieke Dijkstra: Tijdrijden is inderdaad objectief: je rijdt een bepaalde tijd wel of je rijdt die niet. Bij een teamsport als hockey ben je ook afhankelijk van een zekere subjectiviteit en de voorkeur van de coach. Zowel bij je club als in vertegenwoordigende elftallen. In de strijd richting top vallen veel talenten af door motivatieproblemen. Op mijn dertiende stond ik voor het eerst in een nationaal jeugdteam. Twee van de zestien speelsters van toen Naomi van As en ik zitten nu nog bij het nationale team, de rest niet. Ik vind dat vrij weinig. Wennemars: Misschien worden talenten wel te veel alleen op hun fysieke prestaties geselecteerd, terwijl hun motivatie zeker in de leeftijdscategorie van pakweg vijftien tot twintig jaar even belangrijk is. Ik heb zoveel sporters meegemaakt die juist in die fase, door allerlei factoren, zijn afgehaakt. Hoe vaak ik niet hoor: Ik had meer talent dan jij. Als ik was doorgegaan, dan... Ik zeg op zo n moment: Maar dat is nou net het verschil tussen jou en mij. Ik ben wel doorgegaan en jij niet. Veel mensen met talent worden snel lui. Als het even tegenzit, komt de ware aard boven, dan komt aan het licht of iemand de competenties heeft om echt de top te halen. Intrinsieke motivatie, daar draait het om. Intrinsieke motivatie Is intrinsieke motivatie iets wat je kunt stimuleren? Wennemars: Niet zelden is het streven erop gericht alles voor het sporttalent optimaal te faciliteren, maar dat maakt juist dat menigeen een beetje gemakzuchtig wordt. Anders gezegd: we moeten talenten wel herkennen, maar ze ook niet te veel in de watten leggen. Natuurlijk moet je faciliteren qua sportopleiding, qua school, enzovoort, maar dat vormt hooguit de basis. Ik zeg altijd: iedereen is goed getraind. Wie als topsporter niet goed getraind is, heeft immers helemaal niks te zoeken in de sport. Maar dat goed getraind zijn, bepaalt niet of je al dan niet een winnaar bent. Daarom vind ik dat je op de basis die ik noemde een soort constante wrijving moet creëren, zodat je als sporttalent je intrinsieke motivatie dient te ontdekken. De motivatie die uit jezelf komt, de motivatie die maakt dat je weet waarom je het doet. Bij een al te perfect faciliteringsbeleid kom je er niet achter wie over de juiste winnaarsmentaliteit beschikt. Die ontdek je alleen door af en toe een flinke knauw te krijgen en zo te ontdekken wie ook dan niet opgeeft. Dijkstra: Dat neemt niet weg dat de jeugdopleiding bij het schaatsen en het hockey heel goed is. Zowel bij de heren als de dames draaien we in beide takken van sport in de wereldtop mee. Maar wat Erben zegt, is waar: de topsporter is een combinatie van talent en motivatie, die maakt de juiste keuzes op de goede momenten. Iemand met veel aanleg hoeft nog geen topsporter te worden. Wennemars: Juist degene met veel aanleg heeft veel 94

3 moeite een probleem op te lossen wanneer het ineens tegenzit, terwijl degene met minder talent dat al min of meer uit gewenning doet. Dijkstra: Daarbij maakt het niet uit of iemand deel uitmaakt van een individuele sport of een teamsport, want het is een utopie te zeggen dat je alles in het belang van het team doet. Uiteindelijk doet iedere sporter het voor zichzelf. Wennemars: En wat is een individuele sport? Als schaatser reisde ik tweehonderd dagen per jaar over de wereld. Je ontbijt samen met je ploeggenoten, je traint samen, je luncht samen, je dineert samen en je gaat s avonds samen naar de film. Vervolgens moet je ook nog eens tegen elkaar presteren. Dat geeft een even rare als heftige relatie. En om terug te komen op dat doorzettingsvermogen: van mij werd meestal gezegd dat ik niet al te veel talent heb zelf vind ik trouwens dat dat nogal meevalt; ik hoorde dan: Erben doet zo leuk zijn best, maar is dat doorzetten, doelen stellen, harder werken dan de rest, dan geen talent? In mijn ogen is juist dat doorzettingsvermogen een echt talent. Techniek kun je leren, maar intrinsieke motivatie niet. In de strijd richting top vallen veel talenten af door motivatieproblemen. Stoppen Ieder mens, doorzetter of niet, wordt geconfronteerd met tegenslag, met twijfel, met verleidingen. Hebben Wennemars en Dijkstra ooit op het punt gestaan de pijp aan Maarten te geven? Wennemars: De passie voor sport heeft bij mij altijd vooropgestaan. Wel heb ik op een bepaald moment overwogen te stoppen vanwege maatschappelijke verplichtingen. Toen ik een gezin stichtte, stond ik voor de vraag: blijf ik doen wat ik het liefste doe en waarin ik excelleer of neem ik mijn verantwoordelijkheid? Dijkstra: Toen ik afviel uit de selectie van het nationale team dat deelnam aan de Olympische Spelen in Athene, ben ik een tijdlang behoorlijk gedemotiveerd geweest. Ik zat volop in mijn studententijd, was niet echt fit, kwam aan in lichaamsgewicht. Met behulp van een mentale begeleider heb ik mijn motivatie hervonden en ben ik tot de conclusie gekomen: ik heb niet voor niks zoveel jaar in het hockey geïnvesteerd. Met als gevolg dat ik in 2006 weer in het nationaal team zat. We werden die zomer wereldkampioen en nu, vijf jaar later, zit ik nog steeds in de ploeg. Wennemars: Juist op de momenten die Wieke schetst, moet je teruggaan naar de basis en jezelf de vraag stellen: waarom wil ik iets? Dat is zo belangrijk. Zeker in de sport. Als je een olympische 500 meter rijdt, kijken miljoenen mensen. Er is veel druk van familie, vrienden, bekenden, media, sponsoren en niet te vergeten jezelf. Dan moet je wel focus weten aan te brengen, teruggaan naar datgene wat je zeker weet. Niet denken: wat gebeurt er als ik faal? Hoe gaat het dan met mijn contract? In plaats daarvan moet je doen waar je goed in bent: knieën vooruit en gas geven. Niet zelden zitten topsporters in een flow: ze leven van wedstrijd naar wedstrijd, met het gevaar dat ze daardoor een tunnelvisie ontwikkelen. Alleen oog voor de sportprestatie en wat daarna komt zien we dan wel weer. Op welk moment gingen Wennemars en Dijkstra zich serieus bezighouden met hun tweede carrière? Dijkstra: Die tunnelvisie heb ik nooit 95

4 Ruwe diamanten - Talentontwikkeling in de sport gehad. Ook dankzij mijn ouders die meteen aan de bel trokken als het niet goed ging op school. Je mag hockeyen, luidde hun stelregel, maar de school staat voorop. Wennemars: Op de middelbare school zei een leraar tegen me: Erben, als jij talent hebt voor dat schaatsen, zal ik je niet tegenhouden. Aan het eind van het jaar zijn er echter wel schoolexamens en je zorgt er maar voor dat je een zes haalt. Dat zijn heldere afspraken. Tijd Waren school en sport goed te combineren? Wennemars: Wieke is hartstikke slim, dus voor haar was het een fluitje van een cent. Dijkstra: Plannen en organiseren is mijn tweede aard, maar je bent ook afhankelijk van anderen. Gelukkig had ik leraren die zeiden: Ik sta toe dat je er vanmiddag niet bent en die de moeite namen mij op andere momenten bij te praten. Ook op de universiteit had ik gelukkig een hoogleraar die extra tijd in mij wilde investeren. Wennemars: Dat komt door jou! Het is immers zo makkelijk om over school en studie te zeggen: ik heb geen tijd. Natuurlijk heb je daar als sporter wel tijd voor. De docent die ziet dat je bereid bent de handen uit de mouwen te steken, wil je daarin best tegemoetkomen. Op school had ik een lerares Engels aan wie ik een bloedhekel had. Waarom? Omdat zij me doorhad. Ik heb een vlotte babbel en best wat sociale vaardigheden, maar deze vrouw prikte daar doorheen. Andere leraren wist ik voor mijn karretje te spannen. Bij hen kreeg ik gedaan wat ik wilde, maakte daar ook dankbaar misbruik van, maar bij haar kreeg ik nul op het rekest. Dijkstra: Je hebt gelijk: ook hier moet de motivatie uit jezelf komen, maar ik ben wel degelijk leraren tegengekomen die zeiden: Wat jij met die sport doet moet jij weten, maar ik heb daar niks mee te maken. Wennemars: Na de havo wilde ik de hts doen, maar de directeur van die school zei toen ik hem vertelde over mijn sport: Weet je wat jij moet doen? Zoek maar lekker een andere opleiding. Om die reden heb ik nog twee jaar atheneum gedaan. Daar kreeg ik te horen: Jij hebt talent. Wij zijn hier om talent in staat te stellen zich te ontwikkelen, dus ga je gang. Een heel andere insteek. Iemand met veel aanleg hoeft nog geen topsporter te worden. Onrust Gedurende mijn hele carrière ben ik bezig geweest met de vraag: wat als ik ooit stop? blikt Wennemars terug. Die onrust heb ik vijftien jaar lang met me meegedragen. Ook omdat ik in de beginjaren iets had van: als je topsporter wilt zijn, moet je niet zeuren en alles opzijzetten voor je sport. Dat klinkt als motivatie, maar is meer een excuus om een aantal andere dingen niet te doen. Door m n omgeving werd die houding bovendien aangemoedigd. Gelukkig zijn we nu met z n allen wijzer en zeggen: goed dat je iets naast je sport doet. Sterker: dat geeft een zekere vrijheid in het presteren. Het is bezopen om zeven dagen in de week, 24 uur per dag enkel met sport bezig te zijn. Juist de ontspanning daarnaast, de aandacht voor andere dingen, maakt je tot een betere sporter. Natuurlijk moet de sport voorop staan voor de topsporter, maar de dingen die je daarnaast leert, neem je wel mee. 96

5 Ruwe_Diamant_binnenwerk(6)_.indd :51

6 Sport en Kennis Deze preview is een gedeelte uit het boek: Ruwe diamanten Talentontwikkeling in de sport Meer informatie Voor meer artikelen en andere uitgaven kunt u terecht op