Datum : 4 februari 2013 Onze referentie : G-004/EG Onderwerp : gedachte-experiment OVRO concessie Stadsregio AN 2013
|
|
- Anna Koster
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Stadsregio Arnhem Nijmegen De heer J. Matthijsse Postbus GB Nijmegen Datum : 4 februari 2013 Onze referentie : G-004/EG Onderwerp : gedachte-experiment OVRO concessie Stadsregio AN 2013 Geachte heer Matthijsse, In deze brief ga ik kort in op de resultaten van een compact gedachte-experiment om de gevolgen van een geïntegreerde aanbieding van rechten op de ontwikkeling en exploitatie van openbaar vervoer én de ontwikkeling en exploitatie van vastgoed te verkennen. Het accent ligt in deze brief op verkenning van het gedrag van private partijen die betrokken zijn bij de vastgoedontwikkeling en exploitatie, met andere woorden: ontwikkelaars en beleggers. In een gedachte-experiment worden de gevolgen voor betrokken stakeholders globaal in beeld gebracht op basis van een What if -scenario. Het scenario dat hier wordt verkend is de geïntegreerde aanpak van openbaar vervoer en vastgoedontwikkeling (OV en RO in het kort) in één concessie. Hoe gaat een geïntegreerde aanpak in zijn werk? Integrale uitvoering door marktpartijen is mogelijk als deze de grond op de betreffende locatie in eigendom heeft of als de overheid het proces in één pakket uitbesteedt aan marktpartijen. In het eerste geval sluit de overheid een (grond)exploitatie-overeenkomst met de marktpartij. In het tweede geval gaat het om een Design, Build, Finance and Operate (DBFO) óf Design, Build, Finance and Maintain (DBFM) waarin de overheid het ontwerp, de aanleg, de financiering en de exploitatie en/of het onderhoud in één pakket uitbesteedt en de door haar verworven gronden bij een ontwikkelaar tegen een vaste waarde inbrengt. Bij een DBFO houdt de ontwikkelaar eigendom, bij een DBFM verkoopt de ontwikkelaar de grond en de gebouwen en beperkt hij zich tot onderhoud. What if -scenario: geïntegreerde aanpak van OV en RO in één concessie In een geïntegreerde aanpak en aanbieding van OV-RO aan private partijen heeft de regio tot doel de ontwikkeling van één samenhangend stedelijk netwerk te bevorderen. De hypothese die in dit gedachte-experiment verkend wordt, is dat een 1
2 geïntegreerde aanbieding van OV en RO aantrekkelijk is voor ontwikkelende en beleggende vastgoedpartijen. Dit omdat binnen het netwerk de interactie tussen functies toeneemt en omdat op dit type locaties de commerciële waarde hoger is en de toekomstige waardestijging bovengemiddeld is. De vraag is echter of er naast de gewenste effecten ook ongewenste externe effecten kunnen optreden door het aanbieden van de ontwikkelings- en exploitatierechten op OV en RO de in één mandje. Dit is op basis van een systematisch gedachte-experiment te verkennen. Doel is meer inzicht te krijgen in de effecten op het gedrag van de ontwikkelende en beleggende partijen. Nuancering vooraf Gezien de beperkte tijdsinzet in deze verkenning is er sprake van een quick scan. Dit betekent als eerste dat de effecten zijn opgesomd, maar niet onderling zijn gewogen tot een totaaloordeel. Daarnaast zijn er witte vlekken in de inventarisatie. Ook is het zo dat de gesignaleerde effecten indicatief zijn. Ze zijn niet getoetst door anderen en zijn expertmatig op een rij gezet op basis van niet meer en niet minder dan het voorliggende what-if -scenario. De ervaring leert bovendien dat op het eerste gezicht relatief kleine verschillen in de regelgeving grote effecten kunnen hebben op het gedrag van marktpartijen. Die nuance kan niet in deze quick scan worden opgenomen. Gevolg 1: ontwikkelaars, beleggers en financiers gaan nauw samenwerken met OV-exploitanten Aanbieding van de rechten op de exploitatie van het openbaar vervoer in één mandje met de rechten op de bouw, ontwikkeling en exploitatie van het vastgoed maakt dat er een intensieve private samenwerking nodig is tussen ontwikkelaars, beleggers en/of financiers en de OV-exploitanten op basis van een (uitgebreid functioneel) programma van eisen. Die samenwerking is in het geval van een nietgeïntegreerde concessie niet nodig en vindt in de praktijk niet plaats. Dit vormt dan ook een fundamenteel verschil met de huidige ontwikkelingspraktijk op dit type locaties. Het belangrijkste effect op het bedrag van de betrokken stakeholders is dat deze partijen om een goede aanbieding te kunnen doen intensief moeten samenwerken. In de samenwerking hebben partijen hetzelfde financiële belang en eenzelfde lange investeringshorizon. Het gezamenlijk belang zit in een hoge kwaliteit van het gebied en goed onderhoud om daarmee het rendement op de ontwikkeling in termen van huurprijzenontwikkeling, waardestijging bij verkoop en verlaging van leegstand te vergroten. Door deze onderlinge samenhang kan de kwaliteit van de knooppuntomgeving beter gegarandeerd worden en ontstaan er geen tegenstellingen tussen 2
3 verschillende eigenaren en vervoersaanbieders binnen een plangebied, met elk verschillende belangen. Gevolg 2: door verknoping van de OV-markt met de RO-markt kan de marktwerking verbeteren Door het combineren van OV-rechten en rechten op RO (ontwikkeling van vastgoed), krijgen de inschrijvende marktpartijen meer mogelijkheden om de concessieopgave te optimaliseren en creatief die mogelijkheden in de samenwerking te zoeken die leiden tot verhoging van het rendement op de eigen investeringen in de samenwerking. De optimaliseringskansen zitten in: het verbeteren van de bereikbaarheidswaarde; verhoging van de ruimtelijke kwaliteit en de gebiedskwaliteit. Alle het gedrag van partijen staat daarbij in het teken van het verhogen van de financiële waarde van de concessie gedurende de looptijd ervan. Gevolg 3: samen inzetten op gebiedskwaliteit met een langetermijnrendement Belangrijk bijkomend aspect voor de partijen in de concessie is dat er over en weer mogelijkheden ontstaan om de kosten en opbrengsten die betrokken marktpartijen tijdens de looptijd van de concessie maken, binnen het consortium van samenwerkende marktpartijen te verevenen: extra kwaliteit in de bouw betaalt zich terug in een waardestijging in het gebied die de betrokken partners ook kunnen opsouperen. Een integrale concessie biedt de concessiehouders ook mogelijkheden om de scope van projecten te optimaliseren, door binnen de totale opgave, gebieden in onderlinge samenhang en afstemming te ontwikkelen. Gevolg 4: sturen op efficiëncywinst in de samenwerking De samenwerking in de concessie heeft voor alle betrokkenen meerwaarde omdat er binnen het project efficiëncywinsten gecreëerd kunnen worden, die bij het afzonderlijk ontwikkelen en aanbieden van de OV-rechten en vastgoed-rechten van individuele locaties niet behaald kunnen worden. De winsten zullen op projectniveau flink oplopen (al zijn de verschillen van project tot project groot). Gevolg 5: sturen op minder risico s door concessiepartners. Publieke en private betrokkenen krijgen met de geïntegreerde concessie meer gevoel voor de markttechnische haalbaarheid van de vastgoedprogramma s die gerealiseerd kunnen worden rondom de strategische knooppunten. Door de diverse knooppunten te beoordelen vanuit het marktperspectief, dat wil zeggen vanuit vraag- en aanbod en gewenste kwaliteiten, kan de stadsregio de gemeenten waar nodig en op hun verzoek faciliteren met marktconforme informatie en sturen op de afstemming van vastgoedprogramma s tussen gemeenten en regio s. 3
4 Randvoorwaarde: investeer in een zorgvuldig en outputgericht contract Naast de gesignaleerde positieve effecten kunnen ook ongewenste effecten optreden van een geïntegreerde concessie. De belangrijkste ongewenste effecten komen overeen met nadelen die ook bij een niet geïntegreerde concessie kunnen optreden. Het gaat er dan om dat concessiepartijen niet de diensten en kwaliteit van die diensten leveren die de aanbestedende dienst dacht te hebben afgesproken. Bij een geïntegreerde concessie is naar verwachting extra zorgvuldigheid geboden, omdat een deel van de partijen mogelijk alleen kortetermijnbelangen zou kunnen hebben (denk aan ontwikkelaars/bouwers). Dit kan worden ondervangen door het in de markt zetten van een dergelijke geïntegreerde concessie zeer zorgvuldig te laten gebeuren. Zowel in de aanbestedende fase als in de contractuele fase vraagt dit aandacht in de afbakening van outputgerichte resultaten met flinke en goed afdwingbare sancties wanneer vastgelegde resultaten niet dreigen nagekomen te worden. Vanuit het belang van de OV exploitatie (en daarmee het publieke belang) gerekend, moet de aandacht meer op preventie dan op sancties liggen. Dat betekent dat door een zorgvuldig selectie- en gunningsproces er dusdanige waarborgen in de concessie komen dat eventuele sancties voorkomen kunnen worden. Daarnaast is het belangrijk dat het verdienmodel van alle concessiepartners een langetermijncomponent moet hebben, zodat zowel exploitanten van OV en ontwikkelaars en beleggers in het vastgoed baat hebben bij succesvolle uitvoering en exploitatie gedurende de gehele looptijd van de concessie. Concreet: het rendement van ontwikkelaars moet niet reeds genomen worden bij de realisatie van vastgoed en infrastructuur, maar deels samenhangen met de exploitatie van het vastgoed en het openbaar vervoer om zo de samenwerking tussen concessiepartners voor zowel de OV-exploitant als de belegger de moeite waard te houden. Indicatieve conclusie op grond van het gedachte-experiment en aandachtspunten voor het vervolg Op grond van dit gedachte-experiment trek ik de voorlopige conclusie dat er belangrijke voordelen aan de geïntegreerde concessie lijken te zitten voor het gedrag van marktpartijen in de vastgoedontwikkeling en exploitatie. Een geïntegreerde concessie biedt voor private partijen interessante en aantrekkelijke invalshoeken die een nuttige werking kunnen hebben op de locatieontwikkeling op OV-knooppunten. Absolute voorwaarde hierbij; een zorgvuldig aanbestedingsproces en een outputgericht contract tussen de aanbestedende overheid en de concessiepartners. Realiseer u immers dat de concessie naast de gesignaleerde gewenste effecten ook ongewenste neveneffecten kan genereren, die in het ergste geval en in geval van onzorgvuldige aanbesteding ten koste kunnen gaan van bijvoorbeeld de exploitatie van het openbaar vervoer. 4
5 Tot slot Ik hoop met deze eerste verkenning uw visievorming wat verder te hebben gebracht. Wanneer u vragen of opmerkingen heeft, hoor ik dat graag! Met vriendelijke groet, dr. E.W.A.M Geuting directeur innovatie 5
HerontwikkelLAB VALUE ENGINEERING
HerontwikkelLAB VALUE ENGINEERING DATUM : 28-11-2012 OVER Het HerontwikkelLAB Introductie 2 VISIE Het overaanbod van kantoorruimte en de veranderde vraag ernaar hebben een omvangrijke en veelal structurele
Nadere informatieOV/RO INTEGRATIE IS MENSENWERK
OV/RO INTEGRATIE IS MENSENWERK 1. AFSTEMMEN VAN OPENBAAR VERVOER OP INFRA- STRUCTUUR & RUIMTELIJKE ONTWIKKELINGEN 2. DRIE (+ 1) LESSEN DIE TE TREKKEN ZIJN 3. EEN PLEIDOOI VOOR HET TOEPASSEN VAN RISICO-
Nadere informatieBIJEENKOMST KMVG 26 JANUARI 2012 FREYA VAN DER KROEF, DIRECTEUR TENMAN BV. PPS-DBFM(O) kansen voor maatschappelijk vastgoed?
BIJEENKOMST KMVG 26 JANUARI 2012 FREYA VAN DER KROEF, DIRECTEUR TENMAN BV PPS-DBFM(O) kansen voor maatschappelijk vastgoed? OVERZICHT PRESENTATIE Wat is PPS Integrale contactvormen Kenmerken Toepassingen
Nadere informatieVoortgangsrapportage Permanent Theater
Voortgangsrapportage Permanent Theater 18 februari 2013 Agenda Rapportage - pauze - Marktconsultatie Vervolgproces 1 Rapportage Afspraken met de raad Vragen vooraf Financiën Theaterconcepten Locaties Investering
Nadere informatiePPS Lindeplein Brunssum
PPS Lindeplein Brunssum De huiskamer Math Feijen, OPPS Brunssum 10 maart 2009 Deze presentatie Wat is PPS en wat is DBFMO? Waarom DBFMO Lindeplein? Concurrentiegerichte dialoog als aanbestedingsvorm Wat
Nadere informatieONTWERPEN, BOUWEN, FINANCIEREN EN ONDERHOUDEN
ONTWERPEN, BOUWEN, FINANCIEREN EN ONDERHOUDEN KiVi-bijeenkomst 10 oktober 2017 KiVi-bijeenkomst 10 oktober 2017 Pagina 1 - EVEN VOORSTELLEN - ing. G. (Gerold) Schaap HTS Civiele techniek; Hogeschool Utrecht
Nadere informatieGebied, locatie of lijn!? Projectontwikkeling ViA15
Gebied, locatie of lijn!? Projectontwikkeling ViA15 David van Hasselt Projectbureau ViA15 t.b.v. Kennismiddag RO & bereikbaarheid LEF Futurcenter Rijkswaterstaat d.d. 22 oktober 2008 Problemen rond Arnhem
Nadere informatieWestluidense Poort. Het nieuwe cultuurcluster van Tiel
Westluidense Poort Het nieuwe cultuurcluster van Tiel Arjan Verboom, OPPS (Ine van den Hurk, gemeente Tiel) Apeldoorn, 16 oktober 2013 Inhoud Gebiedsontwikkeling Westluidense Poort Hoe in de markt gezet?
Nadere informatieSlimmer met vastgoed - innovatief aanbesteden. Een interactieve kennismaking met DBFMOcontracten
Slimmer met vastgoed - innovatief aanbesteden van Vliet Een interactieve kennismaking met DBFMOcontracten April 2011 7 april 2009 2 April 2011 - Slimmer met vastgoed - innovatief aanbesteden 3 April 2011
Nadere informatieInnovatief aanbesteden
Innovatief aanbesteden Smart City / Living Lab Scheveningen Menno Paats / Brian Benjamin Smart City / Living Lab Een praktijkvoorbeeld in Scheveningen Inhoud 1. Wat is de ambitie van Smart City / Living
Nadere informatieDe kracht van pps in lightrail
De kracht van pps in lightrail Over de groeiende noodzaak van lightrail in stedelijke gebieden, de voordelen van publiek-private samenwerking en de gebundelde krachten van Strukton. Strukton pleit voor
Nadere informatieVastgoed, de starter of de stopper van uw onderneming?
Vastgoed, de starter of de stopper van uw onderneming? Inhoud Introductie Huidige situatie zorgvastgoed ontwikkeling Welke punten verdienen de aandacht bij het ontwikkelen van zorgvastgoed? Huren of vastgoed
Nadere informatieVVG Congres Visie op de toekomst vanuit de markt
Visie op de toekomst vanuit de markt Peter van der Gugten Algemeen directeur, Proper-Stok Ontwikkelaars, Ede Proper-Stok sterkt de stad Kennis Creativiteit - Innovatie én Ondernemerschap Waar is in NL
Nadere informatieAgenda FINANCIERING PPS EN DBFM 20 maart PPS: een ruim begrip DBFM: Lessen uit de praktijk. Conclusie. Project finance.
FINANCIERING PPS EN DBFM 20 maart 2018 Agenda PPS: een ruim begrip DBFM: Project finance Tendensen Goede praktijken Lessen uit de praktijk Conclusie 2 1 PPS: een ruim begrip 1. Gebiedsontwikkeling Gebiedsgerichte,
Nadere informatiePPS: It s a service, not a building! Jos Barnhoorn
PPS: It s a service, not a building! Jos Barnhoorn Congres 2011 Samenwerken aan FM www.factomagazine.nl Facto Congres 26 mei 2011 Jos Barnhoorn Snr. Project Mgr. Johnson Controls Wie is Jos Barnhoorn?
Nadere informatieLife Cycle Denken & Integraal Ontwerpen. Amersfoort Roderik Schunck Eric Bom Danny Boers
Life Cycle Denken & Integraal Ontwerpen Amersfoort 2-2-2009 Roderik Schunck Eric Bom Danny Boers Agenda Deel 1 Terugblik bijeenkomst 2008 Waarom Life Cycle Denken en Integraal Ontwerpen? (Marktvraag) Verbinding
Nadere informatieEen nieuwe ruimtelijke visie voor de regio Arnhem-Nijmegen?
Een nieuwe ruimtelijke visie voor de regio Arnhem-Nijmegen? Presentatie Ruimtelijke plannen voormalig Stadsregio Omgevingsvisie Gelderland Huidige situatie na opheffen stadsregio Doelstellingen Omgevingswet
Nadere informatieLocatiesynergie. (de noodzaak van) verknopen bij de herontwikkeling van stationslocaties
Locatiesynergie (de noodzaak van) verknopen bij de herontwikkeling van stationslocaties Inhoud 2 < Waardeketens < Multidisciplinaire benadering < Meerwaarde van samenhang < Samenhang door samenwerking
Nadere informatieDe Nieuwe Ladder voor Duurzame Verstedelijking. dr. Pieter van der Heijde, algemeen directeur Bureau Stedelijke Planning 16 mei 2017
De Nieuwe Ladder voor Duurzame Verstedelijking dr. Pieter van der Heijde, algemeen directeur Bureau Stedelijke Planning 16 mei 2017 Aan bod komen: 1. Bureau Stedelijke Planning en de Ladder 2. Voor- en
Nadere informatieBeleggers in gebiedsontwikkeling
Beleggers in Incentives en belemmeringen voor een actieve rol van institutionele beleggers bij de herontwikkeling van binnenstedelijke gebieden P5 presentatie april 2015 Pelle Steigenga Technische Universiteit
Nadere informatieInnovatie gericht circulair inkopen
Mede mogelijk gemaakt door een bijdrage vanuit de Europese Unie Innovatie gericht circulair inkopen Rapid Circular Contracting Circulaire Economie Circulair Bouwen Het inkoop proces Programma van Behoeften
Nadere informatieMeerwaarde met het concessiemodel een model voor Publiek-Private Samenwerking
Meerwaarde met het concessiemodel een model voor Publiek-Private Samenwerking Uitgangspunten PPS-concessiemodel De overheid zet een geïntegreerd investeringsproject in de markt: ontwerp, aanleg, onderhoud
Nadere informatieFinancieer de realisatie van nieuwe distributie footprint
Financieer de realisatie van nieuwe distributie footprint INNOVATION SESSION GROENEWOUT - JUNE 27 TH 2017 Breda June 27th, 2017 Dries Castelein DC&I Development De in dit rapport genoemde conclusies, aanbevelingen
Nadere informatieStudiedag Onderzoek Ruimte Vlaanderen AUDITORIUM HADEWYCH, CONSCIENCEGEBOUW, BRUSSEL, 28/11/2013
Studiedag Onderzoek Ruimte Vlaanderen Gebiedsontwikkeling in tijden van crisis: nieuwe strategieën en instrumenten als de oplossing? PROF. DR. ERWIN VANDERKRABBEN Nederland: Vinex-wijken Gebiedsontwikkeling
Nadere informatieURD Delta oost Doel Resultaten Vervolg
URD Delta oost Doel Resultaten Vervolg URD Dag 7 februari 2014 Prof. E. van der Krabben Radboud Universiteit Drs. E. Opdam, NC Advies Gebiedsontwikkeling nat en droog Gebiedsontwikkeling nat en droog Doel:
Nadere informatiePPS/Esco Praktijkdag 2014
PPS/Esco Praktijkdag 2014 Samenwerken als driver voor innovatie 10 december 2014 Private financiering en PPS financieringsprogramma Bert Mulders en Ronald Pereboom 1 1 Innovatieve financieringsvormen Inventarisatie
Nadere informatieDe Nieuwe Ladder voor Duurzame Verstedelijking. Pieter van der Heijde, algemeen directeur Bureau Stedelijke Planning 22 september 2016
De Nieuwe Ladder voor Duurzame Verstedelijking Pieter van der Heijde, algemeen directeur Bureau Stedelijke Planning 22 september 2016 Aan bod komen: 1. Bureau Stedelijke Planning en de Ladder 2. Voor-
Nadere informatieBestedingskader middelen Stedelijke Herontwikkeling
Bestedingskader middelen Stedelijke Herontwikkeling Inleiding Stedelijke herontwikkeling Voor de ruimtelijke ontwikkeling van Utrecht is de Nieuwe Ruimtelijke Strategie opgesteld die in 2012 door de Raad
Nadere informatie4 juni Ministerie van Financiën, PPS & Asset management
De Waarheid over DBFM PIANOo-congres 4 juni 2009 Wie zijn wij? Erik Jan Snik Merlijn Nijhof Ministerie van Financiën, PPS & Asset management www.minfin.nl/onderwerpen/publiek_private_samenwerking Voorheen:
Nadere informatiewoningbouworganisatie
woningbouworganisatie Ebe Treffers adjunct directeur Acquisitie & Transformatie Wonam Wonam initieert en realiseert nieuwbouw huurwoningen Wonam voert beheer over de woningen (bouw en exploitatie) Focus
Nadere informatieCentrum voor Jeugd en Gezin. Bouwstenen voor de groei
Centrum voor Jeugd en Gezin Bouwstenen voor de groei Moduleaanbod Stade Advies Centrum voor Jeugd en Gezin; Bouwstenen voor de groei Hoe organiseert u het CJG? Plan en Ontwikkelmodulen: Module Verkenning
Nadere informatieSamenwerken om gebieden weer tot bloei te brengen
Samenwerken om gebieden weer tot bloei te brengen Versnipperd grondeigendom in gebiedstransformatie Ambitie: integrale gebiedsontwikkeling Eigendom en belangen zijn versnipperd Geen grootschalige actieve
Nadere informatieMARKTCONSULTATIE ZUIDGEBOUW Eindrapportage, 3 september 2014. Pim Macke Timo van den Noort Robert van Ieperen Maarten Kievits
MARKTCONSULTATIE ZUIDGEBOUW Eindrapportage, 3 september 2014 Pim Macke Timo van den Noort Robert van Ieperen Maarten Kievits Wonen voor een specifieke doelgroep De locatie heeft zeer sterke eigenschappen
Nadere informatieInnovatief opdrachtgeverschap
Innovatief opdrachtgeverschap CBZ Bouwdag Verpleging en Verzorging Bussum, 6 maart 2008 Inhoud TNO en innovatief opdrachtgeverschap Waarom geïntegreerd contract? Wat kunnen we leren uit andere sectoren?
Nadere informatieZorgvuldig ruimtegebruik Investeren in bestaand bebouwd gebied
Zorgvuldig ruimtegebruik Investeren in bestaand bebouwd gebied Woondag Friesland Ellen Olde Bijvank innovatief in wonen, zorg en welzijn Introductie en doel Introductie Quintis Praktijkvoorbeelden Rolverdeling
Nadere informatieFunding & value capturing:
Funding & value capturing: Innovatieve instrumenten voor de finance & governance van knooppuntontwikkeling Dr. Sander Lenferink Institute for Management Research 28 maart 2014 Achtergrond: Value capturing
Nadere informatieDBFMO M A N A G E M E N T
DBFMO M A N A G E M E N T Van ontwerp naar exploitatie of van exploitatie naar ontwerp? P. Wijntjes 26-9-2013 Post HBO opleiding DBFMO is een noodzakelijke voorwaarde voor duurzame utiliteitsbouw ~ Rabobank
Nadere informatieLeegstand. Probleem of kans?
Leegstand. Probleem of kans? Leegstand. Van probleem naar kans! Problemen Kansen pakken en problemen Kansen aanpakken Bedreiging leefbaarheid, verpaupering, vandalisme Middel om te komen tot stedelijke
Nadere informatieBetreft: Offerte uitvraag {adviseur en opsteller outputspecificatie}
Aan: Naam adviesbureau, ter attentie van, adres { } Betreft: Offerte uitvraag {adviseur en opsteller outputspecificatie} {Plaatsnaam en datum} Geachte heer, mevrouw, { } De gemeente { } en het schoolbestuur
Nadere informatieActualiteiten vanuit de praktijk. Bouw en Vastgoedcursus 12-6-2014
Actualiteiten vanuit de praktijk Bouw en Vastgoedcursus 12-6-2014 Algemeen PT Finance Actualiteiten Toegenomen aandacht tijdelijk beheer. Toenemende aandacht voor exploitatie. Fiscale optimalisatie door
Nadere informatieNieuwe grote zeesluis IJmuiden
Nieuwe grote zeesluis IJmuiden Fasering binnen het project Convenant 2009 beslismoment Fase 0 Verkenning Fase 1 Fase 2 Fase 3 Fase 4 Realisatie MER/PIP DBFM Planstudie Planstudie Realisatie Beheerfase
Nadere informatieBIJLAGE 1: Overzicht economische activiteiten AFWEGINGEN / GEVOLG. ACTIVITEIT BETREFT GEBRUIKERS BEOORDELING Wet Markt en Overheid Exploitatie
BIJLAGE 1: Overzicht economische activiteiten Exploitatie Sportverenigingen sportaccommodaties en particulieren Verhuur en in gebruik geven van sporthal en -zalen en een zwembad Dit zijn economische Kosten:
Nadere informatieVastgoedforum. Vlaamse Overheid 22/06/2015. CONIX RDBM Advisors Veerle Follens
1 Vastgoedforum Vlaamse Overheid 22/06/2015 CONIX RDBM Advisors Veerle Follens v.follens@conixrdbm.com 2 Onvervulde collectieve behoeftes? Scholen en KDV: Gebouwen: kwaliteit en kwantiteit, lage bezettingsgraad
Nadere informatieHoud zelf de regie bij vastgoed
NIEUW DISTRIBUTIECENTRUM - VASTGOEDPROCES Breda, 11 december 2018 De in dit rapport genoemde conclusies, aanbevelingen en adviezen zijn gebaseerd op door de opdrachtgever verstrekte informatie en gegevens.
Nadere informatieFESTIVAL LEEGSTAAND VASTGOED. transitie. Theo Stauttener Stadkwadraat, 10 maart 2014
FESTIVAL LEEGSTAAND VASTGOED Het vastgoedspel in transitie Theo Stauttener Stadkwadraat, 10 maart 2014 Introductie Het vastgoedspel in transitie 1. Nieuwe kenmerken van gebiedsontwikkeling 2. Rollen, functies
Nadere informatieKustforum 18 april 2018 Ruimtelijke ontwikkeling ANDERS DURVEN DENKEN Financieel - Bouwheerschap Orientes. ir. Kris De Langhe
VOORSTELLING Kustforum 18 april 2018 Ruimtelijke ontwikkeling ANDERS DURVEN DENKEN Financieel - Bouwheerschap Orientes kris.de.langhe@orientes.be ir. Kris De Langhe 1 Inleiding Haalbaarheidsanalyse in
Nadere informatieDE BUSINESS CASE VAN PLACEMAKING
DE BUSINESS CASE VAN PLACEMAKING Theo Stauttener, partner Stadkwadraat Placemaking brengt gebieden nieuwe energie. Stadsmakers bouwen nieuwe ruimtelijke netwerken en dragen daarbij zorg voor nieuwe activiteiten
Nadere informatieWinkelleegstand: dilemma of kans?
Winkelleegstand: dilemma of kans? Enkele landelijke trends en ontwikkelingen 1. Schaalvergroting (food) en schaalverkleining (modisch) 2. Branchevervaging 3. Toenemende problematiek PDV clusters 4. Filialisering
Nadere informatieParkmanagement in groei traject
Parkmanagement in groei traject Leergang PM 2014 Utrecht, 25 maart 2014 www.clok.nl e-mail info@clok.nl telefoon 035-695 41 44 StichtingCLOK Auteur achter, voornaam Levenscyslus bedrijventerrein Programma
Nadere informatieElst Centraal Herijking ontwikkelingsstrategie. Politieke Avond gemeenteraad 22 september 2015
Elst Centraal Herijking ontwikkelingsstrategie Politieke Avond gemeenteraad 22 september 2015 Inleiding Wethouder Jan van Baal Doel vanavond: raad informeren over concept herijking ontwikkelingsstrategie
Nadere informatieCommunicatie. 40 Ontwikkelstrategie Lammenschansdriehoek, Gemeente Leiden
5 Communicatie Bij het ontwikkelen van het plan is bewust gekozen voor een open planproces met intensieve betrokkenheid van verschillende partijen uit het gebied. Zo is een klankbordgroep ingesteld, bestaande
Nadere informatieMaatschappelijke Ondersteuning Meerjarenprogramma Van Beschermd wonen naar wonen met begeleiding op maat
Afdeling Maatschappelijke Ondersteuning Meerjarenprogramma Van Beschermd wonen naar wonen met begeleiding op maat Be z o e k a d r e s Kreupelstraat 1 Leden van de gemeenteraad O p e n i n g s t i j d
Nadere informatieVoorsprong door gebundelde kennis
Advies- en ingenieursbureau dhv.nl Voorsprong door gebundelde kennis samenwerking bij complexe mobiliteitsprojecten Altijd een oplossing verder Een opdrachtgever met raad en daad bijstaan betekent meer
Nadere informatieFUNCTIEPROFIEL. LTO Noord Manager Programma s & Ontwikkeling (nieuwe functie) Standplaats: Zwolle. 1. LTO Noord
FUNCTIEPROFIEL LTO Noord Manager Programma s & Ontwikkeling (nieuwe functie) Standplaats: Zwolle 1. LTO Noord LTO Noord is dé belangenbehartiger en partner voor boeren en tuinders in de negen provincies
Nadere informatieOpen brief aan de leden van de gemeenteraad van Nederweert.
Open brief aan de leden van de gemeenteraad van Nederweert. Geachte dames en heren gemeenteraadsleden, Als bestuur van de op 18 april 2016 opgerichte vereniging "Vereniging van Vastgoedeigenaren Centrum
Nadere informatieProjectformat Agenda van Twente, jaarschijf 2010 Aanvrager: gemeente Almelo Project : Transitiestrategie Noordflank Bijlagen:
Projectformat Agenda van Twente, jaarschijf 2010 Aanvrager: gemeente Almelo Project : Transitiestrategie Noordflank Bijlagen: Algemene informatie over het project Aanleiding voor het project Het Almelose
Nadere informatieFinanciering van maatschappelijk vastgoed
van maatschappelijk vastgoed Naar nieuwe vormen van financiering? Arie van Oord KMVG Congres, 19 april 2011 BNG en maatschappelijk vastgoed Klantgroepen Gemeenten Woningcorporaties Zorginstellingen Onderwijsinstellingen
Nadere informatieWEL KOM. Gemeenschapshuis Asten 05 juli 2018 startbijeenkomst
WEL KOM Agenda - Kennismaking - Doelstelling - Aanpak - Vragen / afronding www.macoo.nl Dietmar Schrijnemakers Hoe realiseren we één centraal gelegen gemeenschapshuis indekernasten. Hoe realiseren we,
Nadere informatieWilt u continu verbeteren én besparen?
Wilt u continu verbeteren én besparen? RORE staat voor Return on Real Estate; continu verbeteren en besparen mét uw vastgoedportefeuille. Middels de RORE-raamovereenkomst wordt afgesproken dat wij risicodragend,
Nadere informatiede facilitaire coöperatie kantoor vol energie volgens archifoor
de facilitaire coöperatie kantoor vol energie volgens archifoor onze analyse doelstelling Innovatieprogramma Energiesprong: Het op grote schaal laten ontstaan van gebouwen zonder energienota doelstelling
Nadere informatieBereikbaarheid, MKBA en bekostiging
Bereikbaarheid, MKBA en bekostiging De MKBA is meer dan alleen maar een instrument om subsidie op te halen Dag van de lightrail, 28 Januari 2015 Barry Ubbels www.seo.nl - secretariaat@seo.nl - +31 20 525
Nadere informatieSymposium Groene ICT en duurzaamheid januari 2014
Missie Visie ICT groeit, ongecontroleerd, in een ijzingwekkend tempo. In hetzelfde tempo groeit onze afhankelijkheid, ongecontroleerd. Dit levert een enorm spanningsveld waarvan weinig mensen zich bewust
Nadere informatieWaarom geen woningen bouwen. zoals Ecopower stroom verkoopt?
Waarom geen woningen bouwen zoals Ecopower stroom verkoopt? Betaalbaar en duurzaam wonen Peter Van Cleemput Teammanager Lokaal Woonbeleid IGEMO Intergemeentelijk project Wonen langs Dijle en Nete Aanleiding
Nadere informatieBurgemeester en Wethouders
Burgemeester en Wethouders de raad der gemeente EDE Behandelend ambtenaar B. Mulder Tel.nr. (0318) 680 606 Verzameling Raadsstukken registratienummer Afdeling datum: 2012/61 711011 VP 29 mei 2012 Cie.
Nadere informatieVAN INFRAPROVIDER NAAR NETWERKMANAGER DBFM-A15 MaVa. Jaap Zeilmaker projectdirecteur
VAN INFRAPROVIDER NAAR NETWERKMANAGER DBFM-A15 MaVa Jaap Zeilmaker projectdirecteur 1-12-2011 Leitmotief niet het object staat centraal maar de functie die het object vervult. Ontwikkeling komt voort uit
Nadere informatieActuele visie van een bankier op PPS projecten. S. De Loecker Financial Engineer Public Finance
Actuele visie van een bankier op PPS projecten S. De Loecker Financial Engineer Public Finance Brasschaat, 17 februari 2009 Agenda Huidige context Visie Dexia Bijlagen: Rol Dexia en PPS formules 2 Huidige
Nadere informatieParkeertaken bij gemeenten
Parkeertaken bij gemeenten Uitbesteden of zelf doen? Door Stefaan Lumen, Senior Projectleider bij Grontmij Parkconsult Onderzoeksvragen 2 Wat is de kracht van marktpartijen en de gemeente zelf? Welke ervaringen
Nadere informatieVoortgang werkpakket 2: Optimaliseren PP-investeringen in bereikbaarheid
TRANSUMO Project Waarde vastgoed en bereikbaarheid Voortgang werkpakket 2: Optimaliseren PP-investeringen in bereikbaarheid dr. Erwin van der Krabben 14 december 2006 Email: e.vanderkrabben@fm.ru.nl Telefoon:
Nadere informatieHerbestemming van leegstaand vastgoed
Herbestemming van leegstaand vastgoed Wij zijn Over Morgen. Energieke ruimdenkers en versnellers. Adviseurs die zichtbare oplossingen bieden voor een betere en toekomstbestendige leefomgeving. Oplossingen
Nadere informatiewoningbouworganisatie
woningbouworganisatie Symposium Bouwen aan Steden 5 oktober 2017 Wonam Wonam initieert en realiseert nieuwbouw huurwoningen Wonam voert beheer over de woningen (bouw en exploitatie) 309 woningen gerealiseerd
Nadere informatieMarktmodellen uitbreiding openbare laadinfrastructuur
MEMO Z/16/000703 & Z/16/000634 Datum: 21 juli 2016 Van: College van B&W Aan: Gemeenteraad Cc: Onderwerp: Marktmodellen voor duurzame uitbreiding openbare laadinfrastructuur Marktmodellen uitbreiding openbare
Nadere informatieEnschede Kop van de Boulevard & Heemskerk Houtwegen
Enschede Kop van de Boulevard & Heemskerk Houtwegen Deelsessie pilotprojecten SSKR Themadag verder met stedelijke kavelruil 16 maart 2017 Programma Intro (5 min) Frank Frowijn: Heemskerk, Houtwegen (20
Nadere informatieHet nieuwe assetmanagement Beeld plaatsen ter grootte van dit kader
Het nieuwe assetmanagement Beeld plaatsen ter grootte van dit kader een bijdrage aan een toekomstbestendige infrastructuur 26 mei 2016 Marc van den Elzen Bas Govers 2 Voorstelrondje Naam Functie Wat is
Nadere informatieOmgekeerde erfpacht katalysator voor een duurzame woningmarkt?
Peter Oussoren en Dave Vlaming Omgekeerde erfpacht katalysator voor een duurzame woningmarkt? INHOUD Inleiding De opgave Uniciteit Anders financieren Anders bouwen Evidente voordelen Effecten Rekenvoorbeeld
Nadere informatieU beschikt over bijzonder en waardevol vastgoed, maar heeft er geen goede bestemming meer voor
HERBESTEMMINGSSCAN Herbestemmingsscan U beschikt over bijzonder en waardevol vastgoed, maar heeft er geen goede bestemming meer voor U heeft te maken met een leegkomend of leegstaand pand Uw kosten voor
Nadere informatieStand van zaken huisvesting Vrijdag. De leden van de raad van de gemeente Groningen te GRONINGEN
Stand van zaken huisvesting Vrijdag A. van der Molen De leden van de raad van de gemeente Groningen te GRONINGEN 0650255191 2 7123239 - Geachte heer, mevrouw, Bij de besluitvorming over de fusie van Kunstencentrum
Nadere informatieKENNISGEVING VAN DE TERVISIELEGGING VAN HET VOORGENOMEN BESLUIT TER VASTSTELLING VAN ALGEMEEN BELANG
KENNISGEVING VAN DE TERVISIELEGGING VAN HET VOORGENOMEN BESLUIT TER VASTSTELLING VAN ALGEMEEN BELANG (aan- en verkoop en verhuur onroerend goed), Besluit D Het College van burgemeester en wethouders van
Nadere informatie2. Regio Midden-Holland, vertegenwoordigd door haar portefeuillehouders, de heer D. De Haas en de heer C. De Jong;
Afsprakenkader Aanbesteding Openbaar vervoer over de weg in het concessiegebied Zuid- Holland Noord 2020 tussen de provincie Zuid-Holland en de regio s Midden-Holland en Holland Rijnland DE ONDERGETEKENDEN:
Nadere informatieWillen en kunnen bepalen de samenwerkingsvorm
Willen en kunnen bepalen de samenwerkingsvorm ing. Michel van Rooyen en ing. Marcel van Rosmalen Alhoewel de crisis in de markt voor vastgoed zich in volle hevigheid manifesteert worden aan de andere kant
Nadere informatieMarktverkenning nieuwbouw zwembad Hellevoetsluis
Marktverkenning nieuwbouw zwembad Hellevoetsluis Gemeente Hellevoetsluis Datum 31 maart 2016 Referentie 1575RF In opdracht van Gemeente Hellevoetsluis Inhoudsopgave Hoofdstuk 1 Opdracht en achtergrond
Nadere informatiePubliek Private Samenwerking. Eric Van Herzele, Senior Advisor Dexia Infrastructure
Eric Van Herzele, Senior Advisor Dexia Infrastructure Tweede lokale openbare sector-studiedag Sint-Niklaas, hotel Serwir, 25 oktober 2007 Eric Van Herzele, Senior Advisor Dexia Infrastructure Tweede Lokale
Nadere informatieWonen Boven Winkels Vanuit het oogpunt van de eigenaar
Wonen Boven Winkels Vanuit het oogpunt van de eigenaar drs. O.J. van der Heijden o.heijden@marma.nl www.evbinnenstad.nl 1 Belang van Wonen in de Binnenstad Een juiste combinatie van functies in de binnen
Nadere informatieCampus Kortrijk Weide - ZWEMBAD raadscommissie oktober 2015
Campus Kortrijk Weide - ZWEMBAD raadscommissie oktober 2015 Wat? GR beslissing omtrent : 1.Formele sluiting van de dialoog 2.Goedkeuren van het bestek 3.Goedkeuren van de DBFMO-overeenkomst 4.Goedkeuren
Nadere informatieOntwikkelcompetitie Noordgebouw. Heleen Wijtmans, gemeente Utrecht David Snelleman, Dura Vermeer Maarten Kievits, Fakton
Ontwikkelcompetitie Noordgebouw Heleen Wijtmans, gemeente Utrecht David Snelleman, Dura Vermeer Maarten Kievits, Fakton Toplocatie en complexe opgave in één Zichtlocatie aan het spoor Tussen station en
Nadere informatieVraag 1 Bent u bekend met het artikel Meer risico s voor staat bij megaproject Zuidas? 1
Retouradres Postbus 20901 2500 EX Den Haag De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Plesmanweg 1-6 2597 JG Den Haag Postbus 20901 2500 EX Den Haag T 070-456 0000
Nadere informatieSamenwerkingsovereenkomst BrabantStad NS Groep N.V.
Samenwerkingsovereenkomst BrabantStad NS Groep N.V. 7 oktober 2005 Samenwerkingsovereenkomst BrabantStad - NS Groep N.V. De hieronder aangegeven partijen De Provincie Noord-Brabant in haar hoedanigheid
Nadere informatieBijgaand bieden wij u het Collegebesluit over het plan van aanpak aanbesteding voormalige TPG-locatie (doornroosje) ter informatie aan.
Directie Wijk & Stad Ontwikkelingsbedrijf Projectontwikkelaars Ingekomen stuk D15 Aan de gemeenteraad van Nijmegen Korte Nieuwstraat 6 6511 PP Nijmegen Telefoon (024) 329 91 11 Telefax (024) 329 96 10
Nadere informatieKoopstart. een eerste woning kopen
Koopstart een eerste woning kopen start Een eigen woning via Koopstart Hulp bij de aankoop van een eerste woning Voor starters is het nog steeds erg moeilijk op de Nederlandse koopmarkt. Het is voor velen
Nadere informatieONTWERP BESLUIT (D) TER VASTSTELLING VAN ALGEMEEN BELANG
ONTWERP BESLUIT (D) TER VASTSTELLING VAN ALGEMEEN BELANG (ECONOMISCHE ACTIVITEIT betreffende Exploitatie en beheer van gemeentelijk strategisch onroerend goed) De Raad van de gemeente Papendrecht, OVERWEGENDE
Nadere informatieDé perfecte partner voor uw bouwplannen! Recreëer, werk en leer in een perfecte omgeving. Neem vandaag nog contact op voor meer informatie
TLBURG TLBURG Recreëer, werk en leer in een perfecte omgeving U wil de juiste omgeving om in te recreëren, sporten, werken of leren. Met onze services kunnen wij zo n omgeving voor u realiseren. Design
Nadere informatieZwembaden met meerwaarde. Synarchis adviesgroep Zwembaden met meerwaarde
Zwembaden met meerwaarde Inleiding Onze visie op maatschappelijk vastgoed: een integrale benadering van investeren en exploiteren Synarchis benadert maatschappelijke voorzieningen integraal als het gaat
Nadere informatieBrief aan de leden T.a.v. het college en de raad. 24 mei 2018 U Lbr. 18/ Factsheet. Voortgang Samenwerken aan Water
Brief aan de leden T.a.v. het college en de raad Datum 24 mei 2018 Ons kenmerk TLE/U201800375 Lbr. 18/023 Telefoon 073-3738393 Bijlage(n) Factsheet Onderwerp Voortgang Samenwerken aan Water Samenvatting
Nadere informatieOnderhoud van de strafinrichtingen in het kader van publiek-private samenwerkingen - opvolging door de Regie der Gebouwen en de FOD Justitie
SAMENVATTING / 3 Onderhoud van de strafinrichtingen in het kader van publiek-private samenwerkingen - opvolging door de Regie der Gebouwen en de FOD Justitie België telt 34 gevangenissen: 17 in Vlaanderen,
Nadere informatieDe opdrachtgever van DBFM(O)
De opdrachtgever van DBFM(O) Rob Peters DACE contactbijeenkomst Soest Innovatieve contractvormen DBFM(O) Innovatief aanbesteden Life cycle Fysieke beschikbaarheid Operationele beschikbaarheid Bezettingsgraad
Nadere informatieRuimte voor water in de planfase
Ruimte voor water in de planfase Hans Leinfelder Departement RWO - ruimtelijke planning en stedenbouwkundig beleid 10 november 2011 Inhoud 1. Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen en water 2. Water in stedenbouwkundig
Nadere informatieBijlagen: 1. Nota Grondbeleid
NOTA VOOR DE RAAD Datum: 20 maart 2008 Nummer raadsnota: Onderwerp: Nota Grondbeleid 2008-2012 Portefeuillehouder: De Boer Bijlagen: 1. Nota Grondbeleid 2008 2012 Ter inzage: 1. stukken opiniërende raadsvergadering
Nadere informatieTriple-O aanpak: leren van het Bioscience Park. Julian Starink Directie Duurzaamheid Ministerie van Infrastructuur en Milieu
Triple-O aanpak: leren van het Bioscience Park Julian Starink Directie Duurzaamheid Ministerie van Infrastructuur en Milieu 12 januari 2011 Maatschappelijke opgaven: Bodemambities 2040 in Innovatie- en
Nadere informatieOverheidsinvesteringen in schaatsbanen
Titel/onderwerp : Bijlage IV bij statenvoorstel Realisatie Nieuw Thialf Aanvullende analyse van de juridische structuur voor het nieuwe Thialf Auteur : W.J. van Elsacker Datum : 29 april 2013 Versie :
Nadere informatiegroene expertise open blik de juiste combinatie van kennis en disciplines
Groener leven groener leven Mensen houden van groen. Of we nu binnen werken, buiten sporten of in de natuur tot rust komen. We kunnen niet zonder, want groen draagt op allerlei manieren bij een gezonde
Nadere informatieWie betaalt de ruimtelijke kwaliteit? Verbetering kostenverevening in herstructurering bedrijventerreinen Dr. Demetrio Muñoz Gielen
Wie betaalt de ruimtelijke kwaliteit? Verbetering kostenverevening in herstructurering bedrijventerreinen Dr. Demetrio Muñoz Gielen Literatuur Capturing value increase in urban redevelopment (proefschrift-dissertatie)
Nadere informatie