Willen en kunnen bepalen de samenwerkingsvorm
|
|
- Nathan Brouwer
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Willen en kunnen bepalen de samenwerkingsvorm ing. Michel van Rooyen en ing. Marcel van Rosmalen Alhoewel de crisis in de markt voor vastgoed zich in volle hevigheid manifesteert worden aan de andere kant toch nog duizenden bouwvergunningen afgegeven. Weliswaar nauwelijks voor woningen of kantoren, maar wel voor andere bedrijfsgebouwen. Al deze opdrachtgevers moeten dus keuzes maken. Dit artikel gaat over een aantal van die keuzen: hoe en met wie werk ik samen aan mijn huisvesting en gebouw. In de in dit artikel beschreven situaties ligt het initiatief grotendeels bij de opdrachtgever. Voorbeelden zijn een gemeente die een stadskantoor of sportvoorziening bouwt, een school die een brede school bouwt, een kantoorhoudende organisatie die nieuwe huisvesting realiseert, een ziekenhuis dat nieuwbouw pleegt, een verpleeghuis met een commerciële plint en zorgwoningen, een museum, provinciekantoor enzovoort. Indien het initiatief niet bij de opdrachtgever ligt, bijvoorbeeld bij huur of de aanschaf van een bestaande gebouw, dan gelden (gedeeltelijk) andere processen en keuzes. Op zoek naar samenwerkingsvormen Steeds vaker zien we dat (semi)publieke opdrachtgevers als initiatiefnemer zoeken naar nieuwe samenwerkingsvormen. Soms om de mogelijkheden van expertise uit de markt optimaal benutten en soms om (tegelijkertijd) de risico s in de ontwikkeling en de exploitatie te beperken. Voor musea, gemeenschapsruimten, bibliotheken en sportvoorzieningen zien we uitvragen van gemeenten die de markt verzoeken om zowel de ontwikkeling, de realisatie als de exploitatie van het gebouw en de voorzieningen ter hand te nemen. Vaak staat deze voorziening niet op zich zelf, maar maakt deze onderdeel uit van een bredere wijk- of gebiedsontwikkeling; bijvoorbeeld een gemeentelijk cultureel centrum als onderdeel van een binnenstedelijke ontwikkeling of een verpleeghuis dat mede de voorzieningen in de wijk moet dragen. Het vraagstuk speelt bovendien niet alleen in geval van nieuwbouw. Ook onder druk van bezuinigen gaan steeds meer publieke opdrachtgevers over tot sale-and-lease-back constructies of het in concessie uitgeven van exploitatierechten van voorzieningen aan marktpartijen. De aard van deze overeenkomsten varieert van geval tot geval. Het doel is primair om de risico s te verleggen naar opdrachtnemers op basis van een zekere beschikbaarheidsvergoeding. Fasen in de ontwikkeling Ten aanzien van de ontwikkeling van een gebouw worden doorgaans drie fasen onderscheiden, te weten: een ontwikkelingsfase, een realisatiefase en een exploitatiefase. In de exploitatiefase onderscheiden we het beheer, bijvoorbeeld het onderhoud van het gebouw, en de bredere exploitatie, bijvoorbeeld het verhuren van ruimte aan derden of het (vrijwel) volledig exploiteren van een zwembad of museum (kaartjes verkopen en horeca uitbaten). Voor elke opdrachtgever, voor elke opgave in elke situatie gelden andere omstandigheden en dus andere keuzes in de het samenwerkingsmodel. In die zin bestaat er geen optimale standaardoplossing zoals DBFMO. Onderstaand geven we handvatten om het proces van de keuze tot een samenwerkingsmodel weloverwogen te maken. 1
2 Daarbij richten we ons niet op bestaande variaties zoals Engineer & Construct of DBFMO maar op de uiteindelijke en volledige vorm die de samenwerking zou moeten hebben. Passend voor zowel opdrachtgever als opdrachtnemer: soms past daar een bekende variant bij, soms niet. Model voor samenwerking Bij een ontwikkeling gaat om het onderscheiden en verbinden van: (1) de ambities die ten grondslag liggen aan het concept van de initiatiefnemer, 2 de vertaling in de concrete opgave, oftewel het plan voor het gebouw en (3) de nog te bepalen vorm van samenwerking die het meest geschikt is om dat te realiseren. De vraag is welke vorm van samenwerking tussen opdrachtgever en opdrachtnemer, gegeven de ambities en het concept, het meest geschikt is om te zorgen dat in alle fasen van ontwikkeling, realisatie en exploitatie de ambities worden gerealiseerd. Het gaat er dus om of de initiatiefnemer (voldoende) inzicht heeft in zijn eigen competenties en hoe in de samenwerking de noodzakelijke competenties worden gecompleteerd. Figuur 1. Rollen in de samenwerking De te hanteren samenwerkingsvorm kleurt de rolverdeling in bij achtereenvolgens de ontwikkeling van het plan, het realiseren van de bouwopgave, het zorgdragen voor de exploitatie en het uitvoeren van het beheer. Elke rol is betekent een samenstel van verantwoordelijkheden en invloed (en bijbehorende risico s) in de fasering. Bovendien maken we een onderscheid in de verantwoordelijkheden behorend bij een rol en de uitvoering van deze rol. Een voorbeeld voor de realisatie maakt dat duidelijk. Vrijwel altijd immers zal de markt verantwoordelijk zijn voor de uitvoering van de realisatie, de bouw. De opdrachtgever echter is verantwoordelijk voor de regie en draagt alleen die risico s over die hij contractueel heeft vastgelegd. 2
3 Figuur 2. De opdrachtgever is elk geval initiatiefnemer en na realisatie vaak ook primair gebruiker van (delen van) het gebouw. Voor gemeenten geldt vaak dat er een gedelegeerd gebruiker is, een dienst, school of culturele instelling waarmee een subsidierelatie bestaat. In aanvulling op de rol van initiatiefnemer kan de opdrachtgever ervoor kiezen de rollen van ontwikkelaar, exploitant en/of beheerder zelf, onder eigen verantwoordelijkheid te blijven vervullen of over te laten aan een private partij, de opdrachtnemer. Samenwerken gaat over het (ver)delen van invloed en risico s De cruciale vraag hierbij is wie het best de verantwoordelijk kan dragen voor de succesvolle en rendabele exploitatie van het gebouw. Zijn de betrokken publieke partijen als opdrachtgever zelf risicodragend gedurende gehele gebruiksfase voor het gehele complex of is een marktpartij uitbater (integraal verantwoordelijke exploitant) van het gebouw? Daarbij zijn in onze visie het risico op leegstand (geen huurder(s)) en het financieringsrisico de grootste risico s in de ontwikkelfase. Hiermee zijn de samenwerkingsvormen terug te brengen tot de fundamentele keuze wie de rol van ontwikkelaar en wie de rol van exploitant gaat vervullen inclusief de bijbehorende risico s in de verschillende ontwikkelfasen. 3
4 Figuur 3. We hebben vastgesteld dat er in de ontwikkeling van het gebouw drie fasen zijn en dus primair drie onzekerheden: de ontwikkelrisico s, de realisatierisico s en de exploitatierisico s. In onze opinie is het, mogelijk de risico s in de realisatiefase voor de opdrachtgever grotendeels te reduceren door deze middels slimme contracten te verleggen naar de opdrachtnemer, Na het initiatief blijven het ontwikkel- en het exploitatierisico echter voor de opdrachtgever. Door deze primaire onzekerheden op twee assen te plaatsen ontstaan een viertal strategieën of archetypische samenwerkingsvormen. Figuur 4. 4
5 Vier strategieën voor samenwerking Variant 1 is de volledig geïntegreerde strategie waarbij de opdrachtgever het project na het initiatief volledig, dus vanaf de ontwikkeling tot en met de exploitatie, in de markt brengt. Eén of meer opdrachtnemers, al dan niet in een consortium, werken het project verder uit, dragen zorg voor de realisatie en vervolgens voor het beheer en een deel van de exploitatie. Een voorbeeld is het in een DBFMO contract tenderen van een museum waarbij de opdrachtgever selecteert op de laagste jaarlijkse beschikbaarheidsvergoeding. De opdrachtnemer bouwt het museum, is verantwoordelijk voor het beheer van het gebouw en de collectie, verzorgt alle voorzieningen, baat de horeca uit en is verantwoordelijk voor de kaartverkoop. De rol van de opdrachtgever wordt beperkt tot die van gebruiker. In deze strategie kan ook het (gedeeltelijk) overdragen van eigendom aan de orde zijn. Deze strategie vergt een zeer gedegen voorbereiding van de opdrachtgever. In de allereerste fase immers moeten alle specificaties voor ontwikkeling, realisatie en exploitatie al voor lange termijn (20 jaar en verder) door de opdrachtgever worden vastgelegd. Het is ook het enige en laatste moment dat de opdrachtgever volledige invloed kan uitoefenen op de inhoud en het proces. Bijgevolg kost deze strategie vooraf ook veel tijd. Ook voor de opdrachtnemer zijn dit complexe en kostbare procedures. Ze kosten veel tijd en expertise. Vaak bundelen opdrachtnemers hun krachten in een consortium, waardoor er relatief weinig inschrijvers mogen worden verwacht. Wel kan optimaal gebruik worden gemaakt van de kennis en ervaring van de markt waardoor concepten kunnen worden geoptimaliseerd. Contractvormen die we in deze strategie tegenkomen zijn de concessie en vormen van geïntegreerde contracten zoals DB(F)MO. Om de voorbereiding te kunnen faseren kan bijvoorbeeld worden gekozen voor een prijsvraag of een concurrentiegerichte dialoog. In variant 2 brengt de opdrachtgever de ontwikkeling van het project op de markt met de bedoeling de exploitatie zelf ter hand te nemen. De voorbereiding voor deze variant is relatief kort omdat de marktpartijen slechts de realisatiefase hoeven te overzien. Voor de opdrachtgever geldt dan dat zij alleen voor die fase hoeft te specificeren. Voor de realisatie volstaat dan een relatief traditionele aanpak. Deze variant komen we in de markt veelal tegen als een Design en Build constructie of een Engineer en Construct contract. Als ook het onderhoud en beheer wordt gecontracteerd is een DBM contract mogelijk. In deze variant moet goed worden nagedacht over het Design. Omdat de opdrachtgever de exploitatie moet uitvoeren is het van groot belang het ontwerp op die exploitatie af te stemmen. Een ontwerpende partij zal daar niet altijd even goed toe in staat zijn. Als het gaat om specifieke exploitaties, bijvoorbeeld die van sportvoorzieningen, zou in onze visie een professionele exploitant/adviseur namens de opdrachtgever aan het ontwerpteam moeten worden toegevoegd. Omdat de markt geen antwoord hoeft te geven op de (complexe) vraag van de exploitatie kan deze strategie de ontwikkeling versnellen. Het eigendom is en blijft bij deze strategie vrijwel altijd bij de opdrachtgever. De risico s worden in deze variant slechts beperkt afgedekt, alleen voor de realisatie. De risico s van leegstand en de exploitatie liggen volledig bij de opdrachtgever. 5
6 Figuur 5. Variant 3 is de klassieke strategie waarbij de opdrachtgever zelf ontwikkelt, realiseert en exploiteert. Vrijwel alle eigen huisvesting zoals stadskantoren op provinciehuizen bijvoorbeeld worden op deze manier gerealiseerd. In variant 3 ontwikkelt en exploiteert de opdrachtgever zelf. De opdrachtgever heeft alle fasen volledige invloed en in principe kan het proces dan ook snel verlopen. Dat betekent echter ook dat alle risico s bij de opdrachtgever liggen. Bovendien is er een grote (eigen) organisatie noodzakelijk om een groot en complex project te kunnen organiseren. Wordt de uitvoering daarvan alsnog ingekocht dan is toch nog een robuuste regiefunctie in de opdracht gevende organisatie noodzakelijk. Afhankelijk van de omvang van de ontwikkeling zijn er voor de opdrachtgever meerdere aanbestedingsmomenten aan de orde. De markt heeft uitsluitend een uitvoerende taak. Gedurende de realisatie ligt die voor de hand, het bouwen. Maar ook op andere momenten kan vanuit eigen regie de uitvoering aan de markt worden overgelaten. In dat geval contracteert de opdrachtgever, onder eigen risico, een uitvoerende partij voor (delen van) de exploitatie. In deze strategie worden veelal traditionele contracten gebruikt zoals E&C, bouwteamovereenkomsten, exploitatieovereenkomsten en huur- en pachtovereenkomsten. Variant 4 is de strategie waarbij de opdrachtgever zelf ontwikkelt maar waarbij vooraf de opzet is de exploitatie daarna door marktpartijen te laten uitvoeren. Deze situatie komt nog al eens voor bij bijvoorbeeld sportvoorzieningen die door de opdrachtgever (gemeente) worden gebouwd en waarbij de exploitatie aan specifieke partijen is gegund. Omdat de exploitatie en de ontwikkeling geknipt worden zijn de afzonderlijke fase redelijk goed te specificeren en dat heeft positieve invloed op het tempo. Net als voor variant 3 geldt dat hier relatief eenvoudige en traditionele contractvormen kunnen worden gebruikt. Ook geldt hier dat de inbreng van marktkennis beperkt is en dat de opdrachtgever zich daar dus op een andere manier van moet verzekeren. De risico s in bij deze strategie zijn groot voor het exploitatiedeel. Immers, alleen als er anterieure overeenkomsten kunnen worden gesloten met exploitanten kunnen risico s worden afgedekt. Vaak echter zal een exploitant vooral geïnteresseerd zijn in een going concern gerealiseerd project om zijn risico s goed te kunnen inprijzen. 6
7 Criteria voor keuzes Duidelijk is dat er geen ideale variant bestaat. Elke situatie vraagt om zijn eigen unieke strategie, gebaseerd op één van de archetypes. Tien vragen die de opdrachtgever zich in elk geval moeten stellen om die keuze te kunnen maken zijn de volgende: 1. Hoe urgent is de voortgang? Is er grote druk op de planning en fasering, moeten we snel door kunnen of is eerst tijd om zekerheden zoeken; 2. Wat kunnen we aan? Hebben we de tijd en expertise om alles zelf te doen en het vermogen het werk van anderen te regisseren? 3. Kunnen we alle specificaties nu al overzien en zo niet, lukt dat wel per fase? Kunnen we zelf wel specificeren is de expertise daarvoor in huis? 4. Willen we gebruik maken van de kennis en ervaring uit de markt en welke verwachting hebben we daarvan? Kunnen de gewenste toegevoegde warde meetbaar maken? Willen en kunnen we ruimte geven aan invloed op het project door de opdrachtnemer? 5. Hoeveel invloed wil de opdrachtgever houden? Hoeveel is noodzakelijk voor het bewaken van de ambities en het concept? 6. Hoeveel procesflexibiliteit is gewenst: optimaal tot en met gebruik of slechts tot aan de eerste aanbesteding? 7. Naar welk juridisch kader streeft de opdrachtgever? Zijn complexe contractvormen mogelijk of moeten we streven naar eenvoud. Streven we naar 1 contract ( single party of meerdere opdrachtnemers. Willen (of moeten) we zoveel mogelijk Europees of willen we dat juist vermijden? Zijn eventuele bestaande contracten uitgangspunt of kunnen we opnieuw beginnen? 8. Hoe kijken we naar het (ver)delen van risico s en rendement: welke garanties zijn in welke fase mogelijk? Hebben we voldoende inzicht in de zekerheden die we al hebben? 9. Kunnen of willen we alles zelf financieren of zijn we (grotendeels) afhankelijk van externe financiering? 10. Welke allianties willen we sluiten? Eisen we commitment van partijen alleen door mee-investeren of kan dat ook op andere manieren? Tot slot Een passende samenwerkingsvorm, met een goede verdeling van taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden kan, door de wisselwerking van opdrachtgever en opdrachtnemer, bijdragen aan een kwalitatief beter resultaat (ook op de lange termijn), een beter risicomanagement en hiermee lagere kosten en een efficiëntere uitvoering. Opdrachtgevers moeten zich bewust zijn van de consequenties die bepaalde keuzes in zich dragen. Daarom is voor elke opdrachtgever van groot belang voorafgaand aan een nieuwe opgave te onderzoek welke samenwerkingsvorm de beste strategie is. Daarbij kan gebruikt worden gemaakt van de archetypes. Ook om vast te stellen wat we juist niet willen. Een keuze voor de samenwerkingsvorm kan later worden uitgewerkt in de juridische vorm: de overeenkomst.. Dat zal bijna nooit resulteren in een zuivere archetypische vorm, maar altijd in een afgeleide hybride vorm. Tien vragen maken het mogelijk om in hoofdlijnen antwoord te geven op de vraag: welke samenwerkingsvorm kies ik en hoe komen opdrachtgever en opdrachtnemer samen tot een succesvolle ontwikkeling. 7
8 Voorbeeld van een gemeentelijke uitvraag: ( ) de vraag aan de markt is: het voor eigen risico ontwikkelen, in stand houden, exploiteren en in eigendom houden van de gedefinieerde sporthalvoorzieningen. Het is een pré als het productaanbod verbreed kan worden met (commerciële) kostendragers, zodat de gemeente minder hoeft bij te dragen. De gemeente is wel bereid een jaarlijkse bijdrage te leveren voor nauwkeurig omschreven prestaties ( ) Van initiatief naar exploitatie Dit artikel gaat over opdrachtgevers die keuzes moeten maken. Het initiatief gaat in dat geval dus altijd uit van die opdrachtgever. Dat kan een gemeente zijn, een provincie, een school, een zorginstelling of cultureel centrum. In de initiatieffase komt in grote lijnen het idee van de nieuwe voorziening tot stand: waar moet het gebouw komen, voor welke doelgroep en welke functies moeten erin, hoe groot moet het worden en wat kost het ongeveer. Meestal geeft de initiatief fase antwoord op de vraag of de opdrachtgever zijn (maatschappelijke) doelstelling met het nieuwe gebouw kan behalen. Tijdens het proces van ontwikkelen wordt de haalbaarheid van het geheel in detail onderzocht. Moeten er (commerciële) programmadelen worden toegevoegd om als hefboom te dienen? Zijn er flankerende maatschappelijke ontwikkelingen die een relatie hebben met de ontwikkeling? Zijn alle huurders vooraf bekend en blijven er dan nog onzekerheden over? De ontwikkelfase moet voor de opdrachtgever duidelijkheid bieden over de fasen die nog voor hem liggen: realiseren en exploiteren. Een succesvolle ontwikkelfase sluit dus af met een concreet beeld van de maatschappelijke doelstelling, het maatschappelijk rendement en de financiële haalbaarheid daarvan. Eventuele daarmee verbonden risico's en onzekerheden zijn afdoende in beeld gebracht. Beheren gaat vooral over het instandhouden van het gebouw en de voorzieningen. Belangrijk onderdeel daarvan is het uitvoeren van groot en dagelijks onderhoud. Beheren kan ook betrekking hebben op bijvoorbeeld de groenvoorziening, schoonmaakonderhoud, beveiliging en het beheer van de administratie rondom energie, heffingen en verzekeringen. Exploiteren gaat (veel) verder dan beheren. Bij de exploitatie staat ook centraal dat er voorzieningen zijn en dat die, bij voorkeur, renderen. Daarbij kan worden gedacht aan de horeca maar ook aan verhuur van ruimte of voorzieningen. Rollen Partijen kunnen in verschillende fasen verschillende rollen aannemen. De opdrachtgevers is altijd de initiatiefnemer maar kan ook ontwikkelaar, financier en exploitant en beheerder zijn. Wij onderscheiden daarnaast een aantal andere specifieke partijen met hun rollen. Ontwikkelende bouwers zij aannemers die, om bouwvolume te creëren, risicodragend ontwikkelen. Veelal zoeken deze partijen zo vroeg mogelijk een eindbelegger in hun ontwikkeling en zijn ze primair gericht op resultaat uit de bouwomzet. Ontwikkelaars halen resultaat uit de ontwikkelfee. Zij zijn risicodragend in de ontwikkelfase en zoeken ook zo vroeg mogelijk een eindbelegger voor de ontwikkeling. Steeds vaker zijn de traditionele ontwikkelaars onderdeel van grote aannemers. Er zijn ook ontwikkelende beleggers. Deze (eind)beleggers zijn primair gericht op het behalen van rendement uit vastgoedbeleggingen. Om de juiste beleggingen aan hun portefeuille te kunnen toevoegen richten zij zich ook op risicodragende ontwikkelingen. Exploitanten baten voorzieningen uit. Hun resultaten wordt behaald door zo groot of winstgevende mogelijke exploitatieomzetten te realiseren. Exploitanten zijn vaak huurders en dus niet primair geïnteresseerd in de vastgoedexploitatie. Er zijn 8
9 ook ontwikkelende exploitanten. Deze partijen (vaak consortia) kunnen ontwikkelrisico s dragen omdat zij door de hoge mate van invloed de juiste exploitatieopzetten weten te behalen. Daarnaast zijn er participerende exploitanten. Deze partijen willen weliswaar niet primair de risico s van het vastgoed dragen maar zijn wel bereid om, bijvoorbeeld in een SPV, deel te nemen in die risico s. Eigendom? De samenwerkingsvorm staat overigens nog los van het vraagstuk van het eigendom. In veel gevallen van een publieke ontwikkeling zal de initiatiefnemer eigenaar worden en blijven. In steeds meer gevallen echter zien we ook samenwerkingsvormen waarin het (gedeeltelijke) eigendom onderdeel wordt van de samenwerking. Voor elke variant geldt dat het eigendom geheel bij de opdrachtgever kan liggen, dat er sprake is van gedeeld eigendom of dat het eigendom bij de opdrachtnemer komt te liggen. Soms wordt eigendom overgedragen om commitment van partijen te bevestigen, soms eenvoudigweg omdat er niet voldoende maatschappelijk geld vrijgemaakt kan worden voor de gewenste investeringen. Michel van Rooyen is adviseur Maatschappelijk Vastgoed bij AT Osborne. Marcel van Rosmalen is directeur Huisvesting en Vastgoed bij AT Osborne. 9
PPS Lindeplein Brunssum
PPS Lindeplein Brunssum De huiskamer Math Feijen, OPPS Brunssum 10 maart 2009 Deze presentatie Wat is PPS en wat is DBFMO? Waarom DBFMO Lindeplein? Concurrentiegerichte dialoog als aanbestedingsvorm Wat
Nadere informatieBIJEENKOMST KMVG 26 JANUARI 2012 FREYA VAN DER KROEF, DIRECTEUR TENMAN BV. PPS-DBFM(O) kansen voor maatschappelijk vastgoed?
BIJEENKOMST KMVG 26 JANUARI 2012 FREYA VAN DER KROEF, DIRECTEUR TENMAN BV PPS-DBFM(O) kansen voor maatschappelijk vastgoed? OVERZICHT PRESENTATIE Wat is PPS Integrale contactvormen Kenmerken Toepassingen
Nadere informatieZorgwonen als beleggingsproduct Het ontwikkelaarsperspectief
Zorgwonen als beleggingsproduct Het ontwikkelaarsperspectief drs. ing. Bert Krikke Conferentie Scheiden van Wonen en Zorg in een vergrijzende samenleving Delft, 12 juni 2012 Introductie Strategie, advies,
Nadere informatieLife Cycle Denken & Integraal Ontwerpen. Amersfoort Roderik Schunck Eric Bom Danny Boers
Life Cycle Denken & Integraal Ontwerpen Amersfoort 2-2-2009 Roderik Schunck Eric Bom Danny Boers Agenda Deel 1 Terugblik bijeenkomst 2008 Waarom Life Cycle Denken en Integraal Ontwerpen? (Marktvraag) Verbinding
Nadere informatieNEC3 als alternatieve contractvorm in de bouw
Management Advies Automatisering Bouw Huisvesting Vastgoed @brinkgroep NEC3 als alternatieve contractvorm in de bouw Als u zoekt naar samenwerking en vertrouwen Specialisten geïntegreerde contracten en
Nadere informatieVeranderende informatiebehoefte bij opdrachtgevers in de bouw
Veranderende informatiebehoefte bij opdrachtgevers in de bouw Prof.dr.ir. Marleen Hermans Leerstoel Publiek opdrachtgeverschap in de bouw, TU Delft Managing Partner, Brink Management & Advies mede mogelijk
Nadere informatieKadernota Vastgoed 2015
Kadernota Vastgoed 2015 1 Inhoudsopgave Inleiding 3 Belang voor Vastgoed in Deventer 3 Gemeentelijke doelstellingen 3 Programma s 3 Vastgoedportefeuille 3 Strategisch 3 Niet-strategisch 4 Concernhuisvesting
Nadere informatieSlimmer met vastgoed - innovatief aanbesteden. Een interactieve kennismaking met DBFMOcontracten
Slimmer met vastgoed - innovatief aanbesteden van Vliet Een interactieve kennismaking met DBFMOcontracten April 2011 7 april 2009 2 April 2011 - Slimmer met vastgoed - innovatief aanbesteden 3 April 2011
Nadere informatiePPS/Esco Praktijkdag 2014
PPS/Esco Praktijkdag 2014 Samenwerken als driver voor innovatie 10 december 2014 Private financiering en PPS financieringsprogramma Bert Mulders en Ronald Pereboom 1 1 Innovatieve financieringsvormen Inventarisatie
Nadere informatieSpecificeren en Gunnen Ervaringen uit de praktijk. Innovatie Kopen? Er kan meer! 9 september 2010
Specificeren en Gunnen Ervaringen uit de praktijk Innovatie Kopen? Er kan meer! 9 september 2010 Henk Wijnen 2 Wat is PIANOo? Ingesteld in 2005: Parlementaire enquête + slechte naleving Gelieerd aan ministerie
Nadere informatieAsset management Business case: Ipse de Bruggen Roeland Brouns Ipse de Bruggen Bastiaan Roon - Fakton. 22 maart 2012
Asset management Business case: Ipse de Bruggen Roeland Brouns Ipse de Bruggen Bastiaan Roon - Fakton 22 maart 2012 Inhoud Inleiding Ipse de Bruggen en Fakton De noodzaak van professioneel assetmanagement
Nadere informatieFacet Een rationeel, transparant en duurzaam ontwikkel- en bouwproces
Facet Een rationeel, transparant en duurzaam ontwikkel- en bouwproces Facet, voor elk ontwikkel- en bouwproces Corporaties, overheden, beleggers, zorg- en onderwijsinstellingen en projectontwikkelaars
Nadere informatieWestluidense Poort. Het nieuwe cultuurcluster van Tiel
Westluidense Poort Het nieuwe cultuurcluster van Tiel Arjan Verboom, OPPS (Ine van den Hurk, gemeente Tiel) Apeldoorn, 16 oktober 2013 Inhoud Gebiedsontwikkeling Westluidense Poort Hoe in de markt gezet?
Nadere informatieBeleggers in gebiedsontwikkeling
Beleggers in Incentives en belemmeringen voor een actieve rol van institutionele beleggers bij de herontwikkeling van binnenstedelijke gebieden P5 presentatie april 2015 Pelle Steigenga Technische Universiteit
Nadere informatieNota van Inlichtingen bij de selectieleidraad 'Tijdelijke Transformatie Ravellaan 96 studentenhuisvesting', kenmerk 13.UVO.108 d.d.
1. De beoogde exploitant lukt het waarschijnlijk niet om uiterlijk 6 januari 2014 alle gegevens op een rij te hebben om ons te ondersteunen. Gezien de vakantie periode is er nauwelijks personeel aanwezig
Nadere informatieZwembaden met meerwaarde. Synarchis adviesgroep Zwembaden met meerwaarde
Zwembaden met meerwaarde Inleiding Onze visie op maatschappelijk vastgoed: een integrale benadering van investeren en exploiteren Synarchis benadert maatschappelijke voorzieningen integraal als het gaat
Nadere informatieInnovatief opdrachtgeverschap
Innovatief opdrachtgeverschap CBZ Bouwdag Verpleging en Verzorging Bussum, 6 maart 2008 Inhoud TNO en innovatief opdrachtgeverschap Waarom geïntegreerd contract? Wat kunnen we leren uit andere sectoren?
Nadere informatieEen contractvorm voor meerwaarde
Een contractvorm voor meerwaarde PRAKTIJKCASUS INTERNATIONALE SCHOOL EINDHOVEN (DBFMO)» Martie Jacobs Directeur OPPS Content» Introductie Praktijkcase: Internationale School Eindhoven» Keuze voor PPS DBFMO»
Nadere informatieVastgoed met visie. Strategie voor maatschappelijk vastgoed
Vastgoed met visie Strategie voor maatschappelijk vastgoed Onze adviseurs Samen met u komen wij tot de beste vastgoedstrategie Iedereen heeft bijna dagelijks te maken met maatschappelijk vastgoed. En dat
Nadere informatieDENC ALGEMEEN DENC TILBURG BOSSCHEWEG 57 POSTBUS 122, 5056 ZL BERKEL ENSCHOT TEL: FAX: DESIGN ENGINEERING CONTRACTING
DESIGN ENGINEERING CONTRACTING WWW.DENC.NL DENC BUSSUM SLOCHTERENLAAN 12 POSTBUS 381 1400 AJ BUSSUM TEL: 035 69 930 99 FAX: 035 69 930 92 DENC TILBURG BOSSCHEWEG 57 POSTBUS 122, 5056 ZL BERKEL ENSCHOT
Nadere informatieHoud zelf de regie bij vastgoed
NIEUW DISTRIBUTIECENTRUM - VASTGOEDPROCES Breda, 11 december 2018 De in dit rapport genoemde conclusies, aanbevelingen en adviezen zijn gebaseerd op door de opdrachtgever verstrekte informatie en gegevens.
Nadere informatieHerontwikkelLAB VALUE ENGINEERING
HerontwikkelLAB VALUE ENGINEERING DATUM : 28-11-2012 OVER Het HerontwikkelLAB Introductie 2 VISIE Het overaanbod van kantoorruimte en de veranderde vraag ernaar hebben een omvangrijke en veelal structurele
Nadere informatieInnovatief aanbesteden
Innovatief aanbesteden Smart City / Living Lab Scheveningen Menno Paats / Brian Benjamin Smart City / Living Lab Een praktijkvoorbeeld in Scheveningen Inhoud 1. Wat is de ambitie van Smart City / Living
Nadere informatieERVARING MET BEST VALUE PROCUREMENT ALS OPDRACHTGEVER BIJ GEMEENTE SCHIEDAM
ERVARING MET BEST VALUE PROCUREMENT ALS OPDRACHTGEVER BIJ GEMEENTE SCHIEDAM Even voorstellen 1. Jan Hendrik Bouman 2. Werkzaam bij Inter Project Management 3. Gedetacheerd als Algemeen projectleider bij
Nadere informatiecontractvorming in de onderwijshuisvesting Louk Heijnders Congres PIANOo 26 mei 2011
Innovatieve contractvorming in de onderwijshuisvesting Louk Heijnders Congres PIANOo 26 mei 2011 Servicecentrum Scholenbouw Opdrachtgevers OCW VNG VO raad PO raad Ketenpartners Steunpunt Seu brede scholen
Nadere informatieSlimme zet! Vindingrijk in vastgoedopgaven!
Slimme zet! Vindingrijk in vastgoedopgaven! Postbus 711 3900 AS Veenendaal Kerkewijk 26 3901 EG Veendaal (T) 0318-55 19 60 (F) 0318-55 19 61 (M) info@ingeniousvastgoed.nl (I) www.ingeniousvastgoed.nl Haar
Nadere informatieDe opdrachtgever van DBFM(O)
De opdrachtgever van DBFM(O) Rob Peters DACE contactbijeenkomst Soest Innovatieve contractvormen DBFM(O) Innovatief aanbesteden Life cycle Fysieke beschikbaarheid Operationele beschikbaarheid Bezettingsgraad
Nadere informatieHart van Zuid. PPS bij gebiedsontwikkeling. De Rotterdamse aanpak. presentatie DO SO. Hans van Rossum 27 augustus 2013
Hans van Rossum 27 augustus 2013 Hart van Zuid presentatie DO SO PPS bij gebiedsontwikkeling De Rotterdamse aanpak 1 Agenda 1. Wie het weet mag het zeggen 2. 3 voorbeelden in de praktijk Rotterdam Central
Nadere informatiePPS: It s a service, not a building! Jos Barnhoorn
PPS: It s a service, not a building! Jos Barnhoorn Congres 2011 Samenwerken aan FM www.factomagazine.nl Facto Congres 26 mei 2011 Jos Barnhoorn Snr. Project Mgr. Johnson Controls Wie is Jos Barnhoorn?
Nadere informatieDatum : 4 februari 2013 Onze referentie : G-004/EG Onderwerp : gedachte-experiment OVRO concessie Stadsregio AN 2013
Stadsregio Arnhem Nijmegen De heer J. Matthijsse Postbus 6578 6503 GB Nijmegen Datum : 4 februari 2013 Onze referentie : G-004/EG Onderwerp : gedachte-experiment OVRO concessie Stadsregio AN 2013 Geachte
Nadere informatieHet creëren van een nieuw en succesvol museum Kansen en uitdagingen bij DBFMO-uitvragen. Donderdag 29 september 2016
Het creëren van een nieuw en succesvol museum Kansen en uitdagingen bij DBFMO-uitvragen Donderdag 29 september 2016 1. Vraag van Defensie Timetable Selectie en voorbereiding 2010 Uitvraag 1 e kwartaal
Nadere informatieVastgoed, de starter of de stopper van uw onderneming?
Vastgoed, de starter of de stopper van uw onderneming? Inhoud Introductie Huidige situatie zorgvastgoed ontwikkeling Welke punten verdienen de aandacht bij het ontwikkelen van zorgvastgoed? Huren of vastgoed
Nadere informatieOverheden als moderne opdrachtgever
Overheden als moderne opdrachtgever Organisatorische randvoorwaarden voor professioneel opdrachtgeverschap bij nieuwe samenwerkingsvormen bij Waterschappen Prof.dr.ir. Marleen Hermans, TU Delft, Bouwkunde,
Nadere informatieOp weg naar regisserend opdrachtgeverschap
Op weg naar regisserend opdrachtgeverschap Aanleiding Woningcorporaties hebben de afgelopen jaren gezamenlijk ongeveer 6,5 miljard euro per jaar in hun woningvoorraad gestoken. Van dit bedrag ging ongeveer
Nadere informatieOp weg naar regisserend opdrachtgeverschap
Op weg naar regisserend opdrachtgeverschap Aanleiding Woningcorporaties hebben de afgelopen jaren gezamenlijk ongeveer 6,5 miljard euro per jaar in hun woningvoorraad gestoken. Van dit bedrag ging ongeveer
Nadere informatieWinst behalen met PPSconstructies
Winst behalen met PPSconstructies Er valt veel winst te behalen met PPS-constructies. Maar dan moeten opdrachtgever en opdrachtnemer goed samenwerken. Daar komt wel wat bij kijken. Het denken in PPS is
Nadere informatieFinanciering van maatschappelijk vastgoed
van maatschappelijk vastgoed Naar nieuwe vormen van financiering? Arie van Oord KMVG Congres, 19 april 2011 BNG en maatschappelijk vastgoed Klantgroepen Gemeenten Woningcorporaties Zorginstellingen Onderwijsinstellingen
Nadere informatieALLES IN HUIS. GEEN ZORGEN.
ALLES IN HUIS. GEEN ZORGEN. Inhoud ALLES IN HUIS. GEEN ZORGEN. 4 Arnoud van Raak (eigenaar ARRA Management): Door een geïntegreerde aanpak van commercieel beheer, technisch beheer en volledige administratieve
Nadere informatieVastgoedadvies. Vastgoedmanagement. Bouwmanagement. Bouwtechniek
Vastgoedadvies Vastgoedmanagement Bouwmanagement INLEIDING Sinds 2014 is De VastgoedAdviseur als onafhankelijk adviesbureau actief binnen de vastgoedmarkt. Vanuit een brede ervaring is een gedegen kennis
Nadere informatieHandreiking D&C Contracten. 26 September 2005
Handreiking D&C Contracten 26 September 2005 Ministerie van Verkeer en Waterstaat Rijkswaterstaat BIBLIOTHEEK RIJKSWATERSTAAT UTRECHT NR Z4Z).5...qo& RWS bibliotheek locatie Utrecht Postbus 20.000 3502
Nadere informatieMarkt functioneert nu mondjesmaat, er is meer potentieel dan nu wordt gerealiseerd, want:
Marktanalyse Markt functioneert nu mondjesmaat, er is meer potentieel dan nu wordt gerealiseerd, want: Onbekendheid gebouweigenaren & gebruikers met de mogelijkheden en winst die te behalen valt Ondoorzichtige
Nadere informatieBouwrecht Academie. Meer informatie
Bouwrecht Academie Bouwrecht Academie Het bouwrecht regelt en waarborgt de bouwprocessen. Belangrijk daarbij zijn de afspraken tussen opdrachtgever, architect en aannemer. Goede kennis van bouwrecht is
Nadere informatieHet verduurzamen van maatschappelijk vastgoed m.b.v. ESCO s. Hans Hörter, Commercieel Adviseur DWA installatie- en energieadvies
18-12-2012 1 Het verduurzamen van maatschappelijk vastgoed m.b.v. ESCO s Hans Hörter, Commercieel Adviseur DWA installatie- en energieadvies Onderwerpen Achtergrond: waarom gebeurt er zo weinig? Wat is
Nadere informatieBijlage 5 Uitwerking samenwerkingsvormen Overzicht samenwerkingsvormen Samenwerkingsvormen Afspraken maken over Redenen samenwerking
Bijlage 5 Uitwerking samenwerkingsvormen In de praktijk bestaan er diverse vormen van samenwerking. In onderstaande tabel worden de verschillende vormen van samenwerken weergegeven. Vervolgens worden deze
Nadere informatieINTEGRAAL SAMENWERKEN BINNEN DBFMO-CONTRACTEN
INTEGRAAL SAMENWERKEN BINNEN DBFMO-CONTRACTEN Vernieuwing Bouw & Forum Utiliteitsbouw 6 november 2013 Pieter-Jan van Hooijdonk Algemeen directeur Breijer Bouw & Installatie AGENDA Introductie Praktijkvoorbeelden
Nadere informatieZorgvuldig ruimtegebruik Investeren in bestaand bebouwd gebied
Zorgvuldig ruimtegebruik Investeren in bestaand bebouwd gebied Woondag Friesland Ellen Olde Bijvank innovatief in wonen, zorg en welzijn Introductie en doel Introductie Quintis Praktijkvoorbeelden Rolverdeling
Nadere informatieINTEGRAAL PROJECTMANAGEMENT BIJ RIJKSWATERSTAAT
INTEGRAAL PROJECTMANAGEMENT BIJ RIJKSWATERSTAAT Integraal Projectmanagement bij Rijkswaterstaat Beknopte leaflet voor externen Versie: februari 2012 Voor meer informatie: Freek Wermer specialist projectmanagement
Nadere informatieCompetenties met indicatoren bachelor Civiele Techniek.
Competenties met indicatoren bachelor Civiele Techniek. In de BEROEPSCOMPETENTIES CIVIELE TECHNIEK 1 2, zijn de specifieke beroepscompetenties geformuleerd overeenkomstig de indeling van het beroepenveld.
Nadere informatieInnovatief aanbesteden is niet eng
Nationaal Sportvelden Congres 22 november 2012 Innovatief aanbesteden is niet eng Raymond Schuurkes i.s.m. Annette Biesboer en Thidder Fimerius Onderwerpen vandaag Een stukje historie en ontwikkelingen
Nadere informatieSlimmer samenwerken: PPS light
PUBLIC FINANCE CONGRES 2011 van Vliet Slimmer samenwerken: PPS light Karin Heijenrath ROC Leiden Caspar Boendermaker - BNG 13 oktober 2011 Agenda Publieke investeringsprojecten Publiek-private samenwerking
Nadere informatieDé perfecte partner voor uw bouwplannen! Recreëer, werk en leer in een perfecte omgeving. Neem vandaag nog contact op voor meer informatie
TLBURG TLBURG Recreëer, werk en leer in een perfecte omgeving U wil de juiste omgeving om in te recreëren, sporten, werken of leren. Met onze services kunnen wij zo n omgeving voor u realiseren. Design
Nadere informatieInkoop en contractmanagement
Syllabus Inkoop en contractmanagement Een inspirerende bundeling van theorie en praktijk, tips en ervaringen, kansen en bedreigingen. Inclusief best practices bij onder meer Universiteit Twente, ING, provincie
Nadere informatieleergang projectontwikkeling
Inleiding Professionalisering van het vak is in alle NEPROM-opleidingen hét uitgangspunt Een goede samenwerking tussen overheid en smaatschappijen bevorderen, staat bij de NEPROM hoog op de agenda. Daarnaast
Nadere informatieRoombeek. Ontwikkeling zorgcluster. Voorzieningen. Cultuur. Zorg. Agenda. Inleiding Het proces Stand van zaken
Roombeek Ontwikkeling zorgcluster Agenda Inleiding Het proces Stand van zaken KISS stadsbezoek Enschede Roombeek 23 juni 2005 Inleiding Domijn / Woongroep Twente Roombeek stedenbouw / situatie Activiteiten
Nadere informatiemeer werk of meerwaarde? Pps bij scholenbouw in Nederland
meer werk of meerwaarde? Pps bij scholenbouw in Nederland Overweegt u nieuwbouw of renovatie van een school? Deze folder geeft u inzicht in wat publiekprivate samenwerking (pps) bij scholen inhoudt. Wanneer
Nadere informatieVastgoed. Plan van Aanpak. Versie: Definitief Bestandsnaam: Datum opgesteld: 20-06-2014 Voor akkoord: Plan van aanpak: Vastgoed.
Vastgoed Plan van Aanpak Plan van aanpak: Vastgoed Bestuurlijk L. van Rekom opdrachtgever L. Mourik opdrachtgever Naam projectleider L. van Hassel Versie: Definitief Bestandsnaam: Datum opgesteld: 20-06-
Nadere informatieAlumni event MRE TIAS 29 oktober 2014
Alumni event MRE TIAS 29 oktober 2014 Nieuwe aanbesteding- samenwerkingsvormen heeft een aanbod van zo n 13.500 huurwoningen; Actief is zorg (5% van de totale portefeuille); Beperkte BOG portefeuille;
Nadere informatiewoningbouworganisatie
woningbouworganisatie Ebe Treffers adjunct directeur Acquisitie & Transformatie Wonam Wonam initieert en realiseert nieuwbouw huurwoningen Wonam voert beheer over de woningen (bouw en exploitatie) Focus
Nadere informatiePubliek Private Samenwerking. Eric Van Herzele, Senior Advisor Dexia Infrastructure
Eric Van Herzele, Senior Advisor Dexia Infrastructure Tweede lokale openbare sector-studiedag Sint-Niklaas, hotel Serwir, 25 oktober 2007 Eric Van Herzele, Senior Advisor Dexia Infrastructure Tweede Lokale
Nadere informatielogo wit/zwart VITIBUCK ARCHITECTS logo wit/groen 32mm 30mm 28mm
VITIBUCK ARCHITECTS VROESENPAVILJOEN een ontmoetingsplek voor jong en oud ontwerp project opdrachtgever bouwer status Vitibuck Architects nieuwbouw paviljoen in het Vroesenpark, Rotterdam Stichting Theeschenkerij
Nadere informatieKENNISNEMEN VAN De stand van zaken van het project Eemplein/Eemhuis en de daaruit voortvloeiende actualisatie van de risico s en kostenramingen.
RAADSINFORMATIEBRIEF Van : Burgemeester en Wethouders Reg.nr. : 4405978 Aan : Gemeenteraad Datum : 18 juni 2013 : Wethouder P. van den Berg Portefeuillehouder TITEL Stand van zaken Eemplein/Eemhuis KENNISNEMEN
Nadere informatieStappenplan nieuwe Dorpsschool
Stappenplan nieuwe Dorpsschool 10 juni 2014 1 Inleiding Het college van burgemeester en wethouders heeft op 10 juni 2014 dit stappenplan vastgesteld waarin op hoofdlijnen is weergegeven op welke wijze
Nadere informatieONTWERPEN, BOUWEN, FINANCIEREN EN ONDERHOUDEN
ONTWERPEN, BOUWEN, FINANCIEREN EN ONDERHOUDEN KiVi-bijeenkomst 10 oktober 2017 KiVi-bijeenkomst 10 oktober 2017 Pagina 1 - EVEN VOORSTELLEN - ing. G. (Gerold) Schaap HTS Civiele techniek; Hogeschool Utrecht
Nadere informatieNOTA VAN INLICHTINGEN
Postbus 15 2700 AA Zoetermeer NOTA VAN INLICHTINGEN Hieronder zijn de vragen inclusief antwoorden weergegeven die betrekking hebben op de selectiefase van de nationale aanbesteding Engineer & Build IKC
Nadere informatie6,5 miljoen m2 leegstaande kantoren, door innovatie een kans voor de markt!
OPINIE- ONDERZOEK- OPLOSSINGEN 6,5 miljoen m2 leegstaande kantoren, door innovatie een kans voor de markt! Robert de Wit Bart Theunissen Hetty van der Pennen 21 juni 2011 LEEGSTAND VAN ZAKEN?! KANSEN!
Nadere informatieEen praktisch boek over contracteren en aanbesteden
1 Introductie Een praktisch boek over contracteren en aanbesteden Dit boek gaat over het contracteren en aanbesteden van bouw- en infrastructurele projecten. Over wat er nodig is om op een doordachte en
Nadere informatieRisicomanagement bij geïntegreerde contractvormen. IPMA-NL Interessegroep Risicomanagement
Risicomanagement bij geïntegreerde contractvormen IPMA-NL Interessegroep Risicomanagement Jeroen Mieris, Project Manager 1 Inhoud Even voorstellen.. Veranderende bouwwereld Geïntegreerde contracten Risicomanagement
Nadere informatieProfessioneel opdrachtgeverschap? Over keuzes & eigen professionaliteit
Professioneel opdrachtgeverschap? Over keuzes & eigen professionaliteit Prof.dr.ir. Marleen Hermans Leerstoel Publiek opdrachtgeverschap in de bouw, TU Delft Managing Partner Brink Management & Advies
Nadere informatieStraatman Koster advocaten
PT Finance Bouw- en Vastgoedcursus Nieuwe contractvormen voor het managen van projecten Door: Thijs Straatman en Wilfried Koster Zeist, 12 juni 2014 Doel bijeenkomst Nieuwe contractvormen in vogelvlucht
Nadere informatieInnovatie gericht circulair inkopen
Mede mogelijk gemaakt door een bijdrage vanuit de Europese Unie Innovatie gericht circulair inkopen Rapid Circular Contracting Circulaire Economie Circulair Bouwen Het inkoop proces Programma van Behoeften
Nadere informatieInzicht van beleid tot bouw
Inzicht van beleid tot bouw Duurzaamheid van gebouwen staat hoog op de maatschappelijke agenda. Het realiseren ervan vereist inzicht en een resultaatgerichte werkwijze. GPR Gebouw 4.0 helpt u hierbij,
Nadere informatieHaagse Woningbouwopgave. Peter van der Gugten Heijmans Vastgoed Commissie Ruimte Den Haag 14 september 2017
Haagse Woningbouwopgave Peter van der Gugten Heijmans Vastgoed Commissie Ruimte Den Haag 14 september 2017 HEIJMANS De activiteiten van Heijmans op het gebied van Wonen, Werken en Verbinden zijn georganiseerd
Nadere informatieBouwlokaal: Bouwen is vooruitzien Jan-Willem Ponjé
Bouwlokaal: Bouwen is vooruitzien Jan-Willem Ponjé directeur Bouwbedrijf Ponjé Vestigingsplaats: Handel (gemeente Gemert-Bakel) Opgericht in: 1932 Omzet: 8,5 mln euro Medewerkers: 46 personen Activiteiten:
Nadere informatieVOORSTEL AAN DE RAAD. Brede school Giessen/Rijswijk Volgnr Portefeuillehouder wethouder R. Bergsma
Onderwerp Brede school Giessen/Rijswijk Volgnr. 2012-049 Portefeuillehouder wethouder R. Bergsma Ambtenaar Gerty Vonk Afdeling Samenleving Datum voorstel 21 augustus 2012 Opiniërende raad 11 september
Nadere informatieStappenplan. U (ver)bouwd uw huis niet zomaar. U wilt dat uw huis mooier wordt en beter bij u past. Daar heeft u ongetwijfeld al ideeën over.
Introductie U (ver)bouwd uw huis niet zomaar. U wilt dat uw huis mooier wordt en beter bij u past. Daar heeft u ongetwijfeld al ideeën over. Het idee omzetten in werkelijkheid is voor velen een grote stap.
Nadere informatieWonam: nieuwe woningbouworganisatie in Amsterdam. Combinatie van Realisatie en Exploitatie onder eigen regie
Wonenamsterdam Wonam: nieuwe woningbouworganisatie in Amsterdam Directie: Carolyn van Duijvendijk-Koster en Robert Kohsiek Nieuwe huurwoningen voor het middensegment Combinatie van Realisatie en Exploitatie
Nadere informatieRuimte voor ontwikkeling. Financiële haalbaarheid en management van gebiedsontwikkeling
Ruimte voor ontwikkeling Financiële haalbaarheid en management van gebiedsontwikkeling U WILT UW GEBIED ONTWIKKELEN. DAT ROEP VEEL VRAGEN OP: HOE PAK IK DAT AAN? EN IS HET FINANCIEEL WEL HAALBAAR IN DEZE
Nadere informatieINKOOPBELEID. Datum: 1 december /5
INKOOPBELEID Datum: 1 december 2017 1/5 1. INLEIDING Jaarlijks koopt Laurentius voor enkele miljoenen euro s aan diensten, werken en leveringen in. Laurentius is zich hierbij van bewust dat deze uitgaven
Nadere informatieVoorsprong door gebundelde kennis
Advies- en ingenieursbureau dhv.nl Voorsprong door gebundelde kennis samenwerking bij complexe mobiliteitsprojecten Altijd een oplossing verder Een opdrachtgever met raad en daad bijstaan betekent meer
Nadere informatiePPS en maatschappelijk vastgoed
PPS en maatschappelijk vastgoed 19 april 2011 Peter Oussoren Tenman Inhoud: Is er een probleem? Wat verwachten we van een oplosssing Even herhalen :PPS PPS nieuwe stijl : lean en mean Probleemstelling:
Nadere informatieContractering bij infra-projecten
Contractering bij infra-projecten Mooie voornemens en waarom het toch vaak misgaat Industrieel Management & Advies Roadmap Het contracteringsproces Organisatiemodellen/Contractmodellen 3 contractmodellen
Nadere informatiewijzer in aanbesteden
wijzer in aanbesteden investeren in Het voortraject betaalt zich later uit Lisa Bloem, Danny Bosman Een architect of adviseur inhuren (dienst), nieuw kantoormeubilair kopen (levering) of een nieuw gemeentehuis
Nadere informatieEigentijdse leeromgeving Gezonde gebouwen Efficiënt vastgoed.
Eigentijdse leeromgeving Gezonde gebouwen Efficiënt vastgoed www.stevensvandijck.nl Van klaslokaal naar eigentijdse leeromgeving Benthem Crouwel Architekten, foto Jannes Linders. Wie zijn wij? Stevens
Nadere informatieBMV is een moderne, breed georiënteerde en regio-overstijgende bouwonderneming. die op duurzame en verantwoorde wijze projecten van uiteenlopende
BMV is een moderne, breed georiënteerde en regio-overstijgende bouwonderneming die op duurzame en verantwoorde wijze projecten van uiteenlopende aard en omvang realiseert. Wij staan borg voor kwaliteit
Nadere informatieMaatschappelijk enorme problemen rond wonen! Betaalbaarheid, beschikbaarheid, duurzaamheid! Als woon- en bouwsector laten we enorme steken vallen.
Maatschappelijk enorme problemen rond wonen! Betaalbaarheid, beschikbaarheid, duurzaamheid! Als woon- en bouwsector laten we enorme steken vallen. We blijven ver achter bij de productiviteitsverbetering
Nadere informatie1.B DE ONTWIKKELENDE ARCHITECT. o.l.v. Fred Schoorl, BNA
1.B DE ONTWIKKELENDE ARCHITECT o.l.v. Fred Schoorl, BNA Ontwerpt met kennis Belegger CV, Box 3, fonds, etc. Toegevoegde waarde leveren Aankoop (bestaand) Transformatie Verkoop UCArchitects Transformeert
Nadere informatieUw school verduurzamen! Hoe doe je dat? Februari 2018 STAPPENPLAN
Uw school verduurzamen! Hoe doe je dat? STAPPENPLAN Februari 2018 DE STAP NAAR HOUDBARE HUISVESTING VOOR HET ONDERWIJS Nederland maakt zich op voor een transitie van formaat. In het nieuwe kabinet moet
Nadere informatieCrisis? Methodieken uit de gebiedsontwikkeling toegepast op infrastructuur
Crisis? Methodieken uit de gebiedsontwikkeling toegepast op infrastructuur Meer rekening houden met de waarde van infrastructuur Tatjana Stenfert Kroese VINU. stenfert@vinuconsult.nl Peter Heida VINU.
Nadere informatieInkoop en bekostiging als kwaliteitsinstrumenten
Inkoop en bekostiging als kwaliteitsinstrumenten Auteur(s): Rob de Boer, Karin Sok, Saskia Keuzenkamp en Hilde van Xanten Projectnummer: WP1013 Datum: 4 februari 2016 Movisie Inleiding Gemeenten staan
Nadere informatieNieuwsbrief Bouw & Projectontwikkeling
Nieuwsbrief Bouw & Projectontwikkeling 10 april 2015 Contractvormen in de bouw Voorafgaand In een tijd waarin de bouwbranche voorzichtige tekenen van herstel vertoont, wil Hekkelman proberen daaraan een
Nadere informatieBespreeknotitie Uitgangspunten buurthuis van de toekomst en voorzieningen in algemeen
Bespreeknotitie Uitgangspunten buurthuis van de toekomst en voorzieningen in algemeen 24 september 2012 1 1. Aanleiding 1.1 Besluitvorming wijkcentra september 2011 en uitwerking In september 2011 heeft
Nadere informatieals profit-centre Ervaringen in Helmond Door: Johan Brands Afdelingsmanager Grondzaken Gemeente Helmond 1 juni 2010
Gemeentelijke vastgoedorganisatie als profit-centre Ervaringen in Helmond Door: Johan Brands Afdelingsmanager Grondzaken Gemeente Helmond 1 juni 2010 2 Gemeentelijke gebouwen Ongeveer 140.000 m2 te exploiteren
Nadere informatieGebiedsontwikkeling. is meer dan alleen stenen stapelen. Interview met Antoinette Kemper en Damo Holt, Rebel
Gebiedsontwikkeling is meer dan alleen stenen stapelen Interview met Antoinette Kemper en Damo Holt, Rebel In gebiedsontwikkeling wordt meer en meer plek gevraagd voor maatschappelijke opgaven. Bouwen
Nadere informatieEen opstap naar het aanbesteden van werken. 9 februari 2017
Een opstap naar het aanbesteden van werken 9 februari 2017 Voorstelronde Carlo Remijnse Tactisch inkoper / contractmanager Inkoop & aanbesteden vanaf 2008 2008-2012: Oasen drinkwater 2012-2016: Waterschap
Nadere informatieProfielschets Raad van Commissarissen stichting TBV Vastgesteld op
Profielschets Raad van Commissarissen stichting TBV Vastgesteld op 17-5-2017 TBV Wonen is een betrokken en klantgerichte woningcorporatie met ruim 7500 woningen in Tilburg. Zij richt zich op de huisvesting
Nadere informatiePiet-Hein Kolff Hoofd Ingenieursbureau s-hertogenbosch Commissielid Aanbesteden en Inkopen VNG 6 Omgaan met partners in de markt De bouwaffaire heeft er toe geleid dat Gemeenten en opdrachtnemers op afstand
Nadere informatieDe kracht van pps in lightrail
De kracht van pps in lightrail Over de groeiende noodzaak van lightrail in stedelijke gebieden, de voordelen van publiek-private samenwerking en de gebundelde krachten van Strukton. Strukton pleit voor
Nadere informatieVan. Opdrachtgever leverancier. naar. Samen ondernemen. Jeroen Kingma 19 april 2011
Van Opdrachtgever leverancier naar Samen ondernemen Jeroen Kingma 19 april 2011 Nieuwe wereld vraagt om nieuwe waarden Ontwikkelen vanuit de zorgvisie Situatie begin 2006 Schuivende panelen 2006: mislukte
Nadere informatiePrivate Banking De essentie: een toekomst voor uw vermogen
Private Banking De essentie: een toekomst voor uw vermogen NL samen naar de essentie 504452_DEXIA_tripyque_private_banking_NL.indd 3 11/19/10 8:44:20 AM Private Banking De essentie: een toekomst voor uw
Nadere informatieSTADSacupunctuur. Tijdelijke verdienmodellen. Chantal Robbe PAS bv 19 september 2014
STADSacupunctuur Tijdelijke verdienmodellen Chantal Robbe PAS bv 19 september 2014 PAS bv GEBIEDSONTWIKKELING EN PLANECONOMIE Twee vestigingen (Houten en Veendam) 20 adviseurs Verbreding: thema s o Demografische
Nadere informatie