Heeft de euro een toekomst?

Transcriptie

1 Heeft de euro een toekomst? Bruno de Haas, schrijver van Laat de leeuw niet in zijn hempiestaan waarom de euro ons zal opbreken hoofd beleid en onderzoek bij Media Pensioen Diensten 1

2 Pas op voor sluikreclame Eindelijk een complot-vrij en niet-populistisch boek tegen de euro. Zo zakelijk en consistent dat zelfs de fanatiekste eurogeloversgaan twijfelen. Martin Visser, columnist van De Financiële Telegraaf en schrijver van De Eurocrisis. Het boek leest als een trein. Goedgeschreven non-fictie boeken zijn zeldzaam, maar dit is er één van! Jaap van Duijn, voormalig directielid Robeco. Een briljant boek. Prisco Battes, redacteur van FD. 2

3 De normatieve kracht van feiten Georg Jellinek(Oostenrijkse jurist eind 19 e eeuw): Mensen hebben de neiging om normatief gezag toe te kennen aan de feitelijke omstandigheden doordat deze omstandigheden grotendeels hun perceptie van de feiten vormgeven. Kortom, mensen hebben de neiging om feitelijke omstandigheden als normaal te beschouwen, en aan te nemen dat huidige omstandigheden een zekere ethische noodzakelijkheid belichamen. 3

4 De normatieve kracht van economen Professor SylvesterEijffingeranno 1996 : Europese centralisatie van begrotingsbeleid is niet nodig om de monetaire unie te laten werken. Migratie, flexibele lonen en beleidsconcurrentie zorgen voor stabilisatie van welvaart en werkgelegenheid. Professor SylvesterEijffingeranno 2012: Nederland moet zijn budgettaire autonomie en toezicht op banken opgeven om de euro te redden. Waaraan ontlenen economen hun gezag? 4

5 De normatieve kracht van journalisten Het is de schuld van Lehman Brothers Het is de schuld van het kapitalisme (r > g) Reële bbp-groei eurozone 5

6 De normatieve kracht van centrale bankiers Vroeger DNB-president Jelle Zijlstra verzet zich tegen monetaire financiering van de overheidsbegroting. DNB-president Wim Duisenbergpleit onvermoeibaar voor gematigde loonontwikkeling. Klaas Knot is tegen macroprudentieel toezicht. Nu ECB-president Mario Draghiis bereid tot ongelimiteerde aankopen van staatsobligaties. Bundesbank-president Jens Weidman vindt dat de Duitse lonen best meer mogen stijgen. Klaas Knot is voor macroprudentieel toezicht. Keynes: Als de feiten veranderen, verander ik mijn mening. Wat doet u meneer? 6

7 Wat willen onze centrale bankiers? Draghiwil met monetaire financiering het piramidespel op de Europese kapitaalmarkt oprekken totdat een Europese schuldenunie is opgericht. Weidman wil geen monetaire financiering, maar begrijpt dat Duitse inflatie nodig is om scheve concurrentieverhoudingen recht te trekken. Knot wil de illusie creëren dat de ECB met de bankenunie alles weer volledig onder controle heeft. 7

8 De stress test van de ECB ECB-directeurConstancio: Er zit geen deflatiescenario in de stress test omdat wij niet denken dat het zal optreden. Hans Werner Sinn: Doordat de ECB geen deflatie voorspelt in zuidelijke landen bleef het kapitaaltekort bij banken klein. Euroland bestaat niet: een uniform scenario voor alle landen in de eurozone is onzin 8

9 Eurozone Euroland Frankrijk versus Duitsland Italië versus Duitsland 9

10 Het schuldprobleem Italië zit in een schuldenval Duitsland tart de schuldnorm 10

11 Het aanpassingsprobleem Griekenland, Portugal, Spanje, Italië en Frankrijk hebben bij volledige werkgelegenheid een structureel tekort op de lopende rekening concurren eprobleem. Om dit tekort weg te werken moeten zij de binnenlandse vraag beperken. Zonder devaluatie kan dat alleen door bezuinigen en loonsverlaging defla e. Structurele hervormingen sorteren op zichzelf onvoldoende effect, en kunnen in eerste instantie zelfs averechts werken het Duitse model werkt niet. 11

12 De deflatiespiraal De benodigde loonsverlaging is zo groot dat het negatieve effect van lagere inkomens en bestedingen groter is dan het positieve effect op de (buitenlandse) vraag van lagere prijzen. Ook zorgt de prijsdaling voor een stijgende reële rente die de investeringen en de consumptie verder afremt. Daarom kan de neerwaartse spiraal van depressie en deflatie eindeloos doorgaan. 12

13 Echte stress: Ierland en Griekenland Ierland (een bijzonder geval) Griekenland 13

14 Echte stress: Portugal en Spanje Portugal Spanje 14

15 Echte stress: Italië Op de drempel van deflatie Euro bracht geen welvaart 15

16 Echte stress: beurskoers Europese banken De grondige en geslaagde stress test van de ECB was geen starsein voor een opleving van de beurskoers van Europese banken. 16

17 Drie scenario s voor de eurozone Depressie, deflatie en wanbetaling in zuidelijke landen, ofwel de onteigening van noordelijke belastingbetalers. Financiële repressie (lage rente), een forse depreciatie van de euro en inflatie in noordelijke landen, ofwel de onteigening van noordelijke spaarders. Een piramidespel : banken, verzekeraars, beleggingsfondsen en pensioenfondsen kopen obligaties van landen die hun schuld niet terugbetalen, ofwel de onteigening van (internationale) beleggers. 17

18 Politieke risico s in het zuiden Deflatie in zuidelijke landen kan de eurozone opbreken: Syrizain Griekenland, BeppeGrilloin Italië, Marine Le Pen in Frankrijk. Spanje raakt verscheurd. 18

19 Politieke risico s in het noorden Onteigening van noordelijke spaarders kan de eurozone opbreken: AfD, PVV, Ware Finnen. Duitse levensverzekeraars kunnen door de lage rente 10,6 miljard nodig hebben om hun uitkeringsgaranties tot 2023 waar te maken. Nederlandse pensioenfondsen kunnen toeslag voor prijsstijging vergeten bij een lage rente. 19

20 Raming van noordelijke overdrachten Contante waarde van toekomstige overdrachten als % van nationaal inkomen Reële groei van nationaal inkomen Jaarlijkse overdracht als % van nationaal inkomen 2,0% 1,5% 1,0% 0,5% 0% % 50% 67% 100% 200% 2% 100% 133% 200% 400% 2,5% 125% 167% 250% 500% 3% 150% 200% 300% 600% 4% 200% 267% 400% 800% 5% 250% 333% 500% 1000% conservatieve schatting in "Laat de Leeuw niet in zijn hempie staan" conservatieve schatting van Charles Gave conservatieve schatting van Bernard Connolly 20

21 Waarop moet je je geld inzetten? Mario Draghi(2012): The euro is irreversible. It stays, it stays, it stays. It s pointless to bet against the euro, it s pointless to go short on the euro. Maar: Europese banken staan zwakker dan ECB suggereert. Deflatie betekent een hoog wanbetalingsrisico. De dollar heeft een steviger fundament dan de euro. Kortom: It s pointless to go long on the euro. 21

22 Het leeuwendeel van deze presentatie Euroland bestaat niet. Divergentie en tegenstrijdige economische behoeftes domineren een uiterst gepolitiseerd monetair beleid. Mario Whateverittakes Draghikan hoogstens succes hebben met het verplaatsen van de schade die de euro veroorzaakt, maar de constructiefout van de euro valt niet te repareren. Deflatie in de eurozone is aannemelijk, behalve in een stress test. Om de euro bijeen te houden zullen permanente overdrachten van noord naar zuid nodig zijn door spaarders, burgers en beleggers. 22