2 Toegepaste anatomie van het houdings- en bewegingssysteem

Transcriptie

1 01-Orthopedie-H01-H05 Dl A :24 Pgin Toegepste ntomie vn het houdings- en ewegingssysteem G.J. Kleinrensink en R. Stoekrt Inhoud 2.1 Inleiding Gewrihten Botten Spieren Doorloeding vn de ovenste en onderste extremiteit Innervtie vn de ovenste en onderste extremiteit Inleiding Grondige kennis vn de ntomie is vn oudsher een voorwrde voor de eoefening vn de genees- en heelkunde. In de tijd vn Veslius ( ) ws de ntomie de minstrem vn de geneeskunde, mr ook n het egin vn de 21e eeuw heeft ze nog niets ingeoet n relevntie. Sterker, het vk heeft nieuwe dimensies gekregen door gevneerde feeldingstehnieken ls CT en MRI en door nieuwe enderingswijzen ls de endosopishe hirurgie. Voor een juiste interprettie vn de verkregen eelden is driedimensionle kennis vn het lihm ononteerlijk. Binnen de ntomie zijn grosso modo twee rihtingen te ondersheiden: de desriptieve, topogrfishe ntomie en de funtionele ntomie. De funtionele ntomie is nuw gerelteerd n de iomehni en proeert een ijdrge te leveren n de verklring vn klhten n het houdings- en ewegingssysteem. Voor opertieve ehndelingen is topogrfishe kennis ntuurlijk vn groot elng Soorten gewrihten Gewrihten worden ingedeeld op sis vn strutuur en op sis vn funtie. De struturele lssifitie erust voornmelijk op het mteril of het weefsel dt zih tussen de otten evindt. Er worden drie typen junture ondersheiden. Juntur firos Bij de juntur firos (figuur 2.1) estt het verindende mteril/weefsel uit indweefsel. Dit type wordt verder onderverdeeld in: de syndesmosis: tussen de otten evindt zih ofwel ollgeen indweefsel in de vorm vn een ligment (syndesmos = ligment) of een memrn interosse (tussen de otten vn onderrm en ondereen), ofwel elstish indweefsel (ijvooreeld de ligg.flv tussen de wervelogen); ndverinding syndesmosis indweefsel 2.2 Gewrihten In een gewriht (de juntur ) komen twee of meer otten smen. Het verindende element wordt gevormd door het gewrihtskpsel; de eweging en (minstens zo elngrijk) de stiliteit vn het gewriht worden gegrndeerd door de omintie vn enige rhitetuur, ligmenten en spieren. Beweging en stiliteit zijn onlosmkelijk veronden met het egrip sturing en derhlve vervullen het entrle en het perifere zenuwstelsel een essentiële rol ij houding en eweging. fiul tii ligment Figuur 2.1 Vooreelden vn een ndverinding (sutur, ) en een syndesmosis ().

2 01-Orthopedie-H01-H05 Dl A :24 Pgin DEEL A BASISKENNIS synhondrosen epifysire shijf (hylien krkeen) symfysen sternum (mnurium) gewriht tussen ri en sternum disus interverterlis orpus vertere sternum (orpus) Figuur 2.2 Vooreelden vn een synhondrosis (, ) en een symphysis (). de sutur of synostosis (ndverinding): ij deze juntur, die uitsluitend in de shedel voorkomt, evindt zih een dunne lg indweefsel tussen de otten; de gomphosis: tussen tnd en tndks evindt zih verindend ollgeenweefsel. Juntur rtilgine Bij de juntur rtilgine (figuur 2.2) estt het verindende weefsel uit krkeen. Er zijn twee typen: de synhondrosis: tussen de otten evindt zih hylien krkeen (ijvooreeld de epifysire shijven ls tijdelijke junture en de verinding tussen mnurium en orpus sterni); de symphysis: tussen de otten evindt zih vezelig krkeen (ijvooreeld de symphysis pui en de symphysis interverterlis, meestl disus interverterlis genoemd). Juntur synovilis Het synovile gewriht (figuur 2.3) heeft de volgende kenmerkende eigenshppen: een gewrihtsholte, wrin synovi (de gewrihtsvloeistof), gewrihtsvlkken (ekleed met hylien krkeen), een gewrihtskpsel, lokl versterkt met ligmenten. De gewrihtsholte is veell een virtuele ruimte tussen spiegelgldde otoppervlkken. De hoeveelheid synovi is miniem; vk gt het slehts om een vloeistoflgje ter dikte vn enkele moleulen. De synovi is een dilyst vn loed met versheidene funties: vermindering vn de wrijving tussen de gewrihtsvlkken, voeding vn het gewrihtskrkeen en shokdemping. Het gewrihtskpsel estt uit: een innenwnd: de memrn synovilis die zowel synovi produeert ls de met metolieten vervuilde synovi resoreert; een uitenwnd: de memrn firos, een lg ollgeen indweefsel die zih verstevigt tot ligmenten op pltsen wr grote trekkrhten inwerken. Op sis vn hun eweeglijkheid worden de synovile gewrihten, het meest voorkomende type gewriht in de extremiteiten, dirtrose genoemd. periost ligment gewrihtsholte met synovi memrn firos memrn synovilis Figuur 2.3 Shemtishe weergve vn een synovil gewriht. gewrihtskpsel gewrihtskrkeen (hylien)

3 01-Orthopedie-H01-H05 Dl A :24 Pgin 25 2 TOEGEPASTE ANATOMIE VAN HET HOUDINGS- EN BEWEGINGSSYSTEEM Ftoren die de stiliteit vn een gewriht eplen De stiliteit vn een gewriht onder elsting wordt voornmelijk epld door drie ftoren: de enige rhitetuur vn de gewrihtskop en -kom, de ligmenten en de spieren. De enige rhitetuur vn gewrihtskop en -kom. Vergelijk het shouder- en het heupgewriht. De ligmenten. Een ligment is een versteviging vn het gewrihtskpsel en mkt er deel vn uit. Bij onderzoek nr de verhouding tussen elsting en elstrheid vn ligmenten lijkt dt de erekende elsting vk groter is dn de elstrheid vn de ligmenten. Dit etekent dt reeds ij een fysiologishe elsting vn een gewriht de trekkrht vn de ligmenten vk niet groot genoeg is om stiliteit te grnderen. Dn is dus spierkrht nodig om de etreffende ligmenten te eshermen. De spieren. Bij de meeste gewrihten vn de extremiteiten zijn de spieren de elngrijkste stiliserende ftor. Zelfs in rust is de spiertonus vn elng voor het hndhven vn de integriteit vn gewrihten. Essentieel voor deze tieve stiliteit is de rtrokinetishe of rtrokinemtishe reflex. Vnuit de sensoren (mehnoreeptoren) in het gewrihtskpsel en in de spieren wordt de positie vn de gewrihten permnent geontroleerd. Rek op deze sensoren leidt vi het perifere zenuwstelsel en ruggenmerg tot refletoire tiviteit vn de relevnte spieren. Zo leidt ijvooreeld pssieve dorsle flexie vn de enkel tot retieve EMG-tiviteit vn de plntire flexoren vn de enkel Beweging in gewrihten Omdt in de extremiteiten de meeste gewrihten vn het synovile type zijn, eperken wij ons hier tot eweging in deze gewrihten. In prinipe zijn de ftoren die de stiliteit wrorgen ook eplend voor de eweging. De elngrijkste ftor voor de ewegingsmogelijkheid is ehter de enige rhitetuur. Bij eweging in een gewriht zijn trnsltie en rottie te ondersheiden. Trnslties komen voor in gewrihten wrij twee (ijn) vlkke otstukken ls het wre lngs elkr glijden. Bij rottie (ngulire verpltsing) wordt de hoek tussen de twee etrokken otstukken groter en kleiner. Rottie vindt plts rond een (denkeeldige) s of rond meerdere ssen. Bij onderzoek is geleken dt in veel gewrihten (ijvooreeld het enkelgewriht) de ligging vn de ssen tijdens eweging verndert, zodt gesproken moet worden vn momentne rottiessen. Om prktishe redenen wordt het ntl ssen geredueerd tot een mximum vn drie. Hiermee zijn lle ewegingen in gewrihten redelijk goed te eshrijven. Als vooreeld wordt het shoudergewriht esproken. Het shoudergewriht is een multixil (lees: driessig) gewriht. Het heeft een: sgittle s (ls het wre ls een sgitt (= pijl) vn ventrl in de shouder geshoten); ewegingen: dutie (vn het lihm f ewegen) en ddutie (nr het lihm toe ewegen) vn de rm; trnsversle s (vn lterl in de shouder geshoten); ewegingen: nteflexie (nr voren) en retroflexie (nr hteren); vergelijkre termen zijn respetievelijk flexie en extensie; longitudinle s (vn rnil ingeshoten); ewegingen: endorottie (nr innen drien) en exorottie (nr uiten drien). In de meest voorkomende prktishe situties werkt dit uitstekend. In omplexere situties (ijvooreeld het ontwerp vn kunstgewrihten) is een preiezere nlyse vn de positie vn de rottiessen noodzkelijk. Een meer gedetilleerde espreking vn ewegingen, vrijheidsgrden, ssen en vlkken in gewrihten vlt uiten het kder vn dit hoofdstuk. Hiervoor wordt verwezen nr de relevnte ntomishe leeroeken Typen synovile gewrihten Het is prktish de synovile gewrihten in te delen op sis vn hun ewegingsmogelijkheid, dus op het ntl gewrihtsssen, in omintie met de vorm vn kop en kom (figuur 2.4). Zo ontstt de volgende indeling. Non-xile gewrihten Vlkke gewrihten (rt.pln): in essentie zijn de gewrihtsvlkken vlk; de ewegingsmogelijkheden zijn eperkt tot trnslties. Vooreelden zijn interrple en intertrsle gewrihten en de zygpofysele of fetgewrihten vn de verindingen tussen de wervels. Unixile gewrihten Rottie vindt plts rond één s. Trnsltie is in prinipe wel mogelijk, mr wordt gewoonlijk door ligmenten sterk eperkt. In omintie met de gewrihtsvorm zijn twee soorten te ondersheiden. Shrniergewriht (ginglymus): een onvex/ilindrish otdeel (kop) pst in een onf gewrihtsvlk (kom). De eweging lijkt op die vn een shrnier. Vooreelden zijn de interflngele gewrihten vn vingers en tenen en het humero-ulnire gewriht. De ewegingen worden flexie (uigen) en extensie (strekken) genoemd. Rolgewriht (rt.trohoide): de s vn rottie vlt (ngenoeg) smen met de lengtes vn een vn de deelnemende otten. Vooreelden zijn de rt.rdioulnris proximlis en distlis (ewegingen: pro- en supintie) en de rt.tlntoxilis medin (eweging: nee shudden). Bixile gewrihten Rottie vindt plts rond twee ssen. Er worden twee soorten ondersheiden. Ellipsoïd gewriht (rt.ellipsoide). De vorm vn de kop is die vn een ei: in twee rihtingen onvex. De vorm vn de kom sluit hierop n. Vooreelden zijn de rt.tlntooipitlis (eweging: j knikken en lterle flexie nr eide zijden).

4 01-Orthopedie-H01-H05 Dl A :24 Pgin DEEL A BASISKENNIS vlk gewriht shrniergewriht f rpli humerus uln rolgewriht d ondylir gewriht uln rdius e zdelgewriht metrple flnx e d os trpezium metrple f kogelgewriht unixil non-xil humeruskop ixil multixil spul Figuur 2.4 Typen synovile gewrihten. Zdelgewriht (rt.sellris). Het gewrihtsvlk vn de kop is in één rihting onvex, in de ndere onf. Vergelijk een zdel. Een vooreeld is de rt.rpometrple I. Er zijn twee hoofdewegingen mogelijk: flexie extensie en (plmir) dutie ddutie. Angezien het gewrihtskpsel hier los is, zijn ook nog ndere ewegingen mogelijk: oppositie (een omintie vn dutie, flexie en endorottie) en repositie. Multixile gewrihten Kogelgewriht (rt.spheroide). De kop heeft een ol-/kogelvorm. In werkelijkheid wordt ewogen rond een ontelr ntl ssen. In de prktijk worden de ewegingen enoemd rond drie ssen. Vooreelden zijn shouder- en heupgewriht (ewegingen: zie ij eweging gewrihten). 2.3 Botten Hoewel het skelet vk wordt voorgesteld ls een symool vn de dood (getuige de pirtenvlg), is ot een zeer levend en dynmish weefsel. De tk is omvngrijk: ondersteuning; de lihmsvorm wordt in elngrijke mte epld door otten; opslg vn minerlen ls lium en fosfor; eweging vn de otten door middel vn spieren die n het ot zijn vstgeheht; esherming vn de kwetsre orgnen in ijvooreeld thorx en ekken; nmk vn loedellen. Het skelet, verdeeld in xil (wervelkolom, rien en shedel) en ppendiulir skelet (extremiteiten en gordels), is opgeouwd uit zo n tweehonderd otten vn zeer uiteenlopende vorm: lnge pijpeenderen, korte pijpeenderen, onregelmtige eenderen en pltte eenderen (figuur 2.5). Botten estn uit ompt ot (mssief en met een homogeen uiterlijk) en spongieus of treulir ot (sponshtig, uit lkjes [treule] opgeouwd ot met veel ruimte tussen de lkjes). De verhouding tussen ompt en spongieus ot vershilt sterk De mrosopishe ouw vn een pijpeen Op een pr uitzonderingen n heen lle pijpeenderen dezelfde opouw (figuur 2.6). De shht of difyse wordt n de uiteinden egrensd door de proximle en distle epifyse. Het reltief rede deel vn de di-

5 01-Orthopedie-H01-H05 Dl A :24 Pgin 27 2 TOEGEPASTE ANATOMIE VAN HET HOUDINGS- EN BEWEGINGSSYSTEEM 27 fyse dt n de epifyse grenst wordt de metfyse genoemd. Epifyse en metfyse estn uit spongieus ot. Op de grens tussen epifyse en metfyse evinden zih epifysire lijnen, resten vn de krkenige groei- of epifysire shijven. Vnuit de groeishijven vindt lengtegroei vn het ot plts. Rond de puerteit sluiten deze shijven zih door verening vn het krkeen, wrn de groei stopt. Het tijdstip wrop de groei stopt, vrieert per type ot en is ook kenmerkend voor een epld (type) ot. De shht estt uit een mergholte (vits medullris) wrin zih eenmerg (retiulir indweefsel) evindt, omgeven door een reltief dikke lg ompt. Het eenmerg is ij de geoorte rood; het is dn een elngrijke produent vn loedellen. Vnf ongeveer het zevende levensjr wordt het eenmerg geel door de steeds toenemende hoeveelheid vet. In het eenmerg vn een volwssen pijpeen worden geen loedellen meer ngemkt. Been wordt omgeven door het eenvlies of periost. Het periost estt uit twee lgen; de uitenste lg estt uit indweefsel, de innenste evt otvormende ellen (osteolsten) en otfrekende ellen (osteolsten). Periost is met otweefsel veronden vi de vezels vn Shrpey die uitzonderlijk stevig zijn op pltsen wr spieren in het periost vernkerd zijn. Wr ot rtiuleert met ndere otdelen evindt zih hylien krkeen. De voeding vn het ot vindt plts vi een of twee.nutriie pijpeen (ijv. humerus) kort ot (rpli) Figuur 2.5 Indeling vn otten op sis vn vorm. plt ot (ijv. os prietle) d onregelmtig ot (ijv. verter) spongieus ot ompt ot proximle epifyse gewrihtskrkeen epifyse spongieus ot gewrihtskrkeen ompt ot mergholte difyse eenmerg ompt distle epifyse vezels vn Shrpey periost voedende rteriën Figuur 2.6 Strutuur vn een pijpeen.

6 01-Orthopedie-H01-H05 Dl A :24 Pgin DEEL A BASISKENNIS plt ot vn de shedel Figuur 2.7 Strutuur vn shedelot. ompt spongieus ot die het periost en het ot innenkomen vi formin nutrii, in het middendeel vn de difyse. Nst loed- en lymfevten evt het periost een rijke innervtie. Bij de korte, onregelmtige en pltte otten wordt spongieus ot (hier diploe genoemd) omgeven door een dunne lg ompt. Zie figuur 2.7 (strutuur vn shedelot). Intermezzo 2.1 Doorloeding vn het put femoris De doorloeding vn het ot is een eplende ftor ij het welslgen vn veel orthopedishe operties. Het in de orthopedishe hirurgie geldende hirurgish-ntomishe redo go to the one nd sty to the one is een nuttig uitgngspunt om de vt- en zenuwvoorziening vn de extremiteit te spren. Eenml ij het ot ngekomen geldt: het periost, met de elngrijke.nutriie, moet zo veel ls mogelijk worden ontzien/gesprd. Bij een nieuwe en veelelovende tehniek ls de resurfing opertie ij oxrtrose op jonge leeftijd, wordt het nog gezonde ollum femoris gesprd, mr moet het periost tot op zekere hoogte gestript worden. Het verdient neveling twee grote.nutriie vn het ollum en put femoris (de.irumflex femoris medilis en lterlis), die ongeveer hlverwege het ollum een nstomose vormen, zo veel mogelijk intt te lten. Hiermee wordt een effetieve doorloeding vn het ollum en (ewerkte) put femoris intt gelten en zodoende kn worden ijgedrgen n een effiiënt herstel n deze hirurgishe ingreep Mirosopishe strutuur vn ot Compt Compt heeft op het eerste geziht (met het lote oog) een ompte strutuur. Door een mirosoop ekeken heeft het ehter een poreus spet. Het estt uit uisjes die in de lengterihting vn het ot verlopen. Deze uizen worden osteonen of systemen vn Hvers genoemd. In het entrum vn het osteon evindt zih een knl vn Hvers wrin zih loedvten en zenuwen evinden. De otellen (osteoyten) met de door hen gevormde mtrix liggen in lmellen rondom het entrle knl (figuur 2.8). osteon (systeem vn Hvers) lmellen vezels vn Shrpey spongios knl vn Volkmnn ompt periost entrl knl vn Hvers loedvt Figuur 2.8 Mirosopishe strutuur vn ompt een.

7 01-Orthopedie-H01-H05 Dl A :24 Pgin 29 2 TOEGEPASTE ANATOMIE VAN HET HOUDINGS- EN BEWEGINGSSYSTEEM 29 De otmtrix evt norgnishe otzouten die voornmelijk verntwoordelijk zijn voor de hrdheid vn het ot. In de mtrix evinden zih ook ollgeenvezels (type I). Zij eplen in grote mte de treksterkte vn het ot. De knlen vn Hvers zijn door middel vn horizontle knlen (knlen vn Volkmnn) met elkr veronden, wrdoor ook de vershillende lmellen met elkr in verinding stn. Door een uitgereid netwerk vn uisjes (nliuli) stn ook de osteoyten diret met elkr in verinding. De osteonen zijn vi ementlijnen met elkr veronden. Spongios Het ot is georgniseerd in treule (otlkjes). Deze lkjes liggen met grote tussenruimten (ongeveer 70% vn spongios estt uit holten) op een ogenshijnlijk willekeurige wijze in een dun lgje ompt (ortilis). Deze onstrutie lijkt ehter een grote mte vn orgnistie te ezitten. De otlkjes gehoorzmen n de wet vn Wolff: doorsnede en rihting vn de otlkjes zijn epld door respetievelijk grootte en rihting vn de op het spongieuze ot inwerkende krhten. Verening Tijdens de ontwikkeling vn het enige skelet (vnf ongeveer week 6/7 in utero) worden indweefsel en krkeen omgezet in ot. Er wordt ondersheid gemkt tussen intrmemrneuze desmle verening (pltte otten, zols shedelot) en enhondrle verening (pijpeenderen). Intrmemrneuze desmle verening. In een fireuze memrn differentiëren mesenhymellen tot osteolsten die otmtrix gn produeren. Er is sprke vn een ossifitiekern die zih in het lgemeen in het entrum vn de memrn evindt. Enhondrle verening. Een voorstdium vn hylien krkeen wordt vnf ongeveer de derde mnd omgeouwd tot ot. Dit proes is ingewikkelder dn de intrmemrneuze verening, onder ndere omdt het oorspronkelijke krkeen eerst fgeroken moet worden. De verening vindt plts vnuit een otrnd die om het hyliene krkeen wordt gevormd. Vi een proes vn opouw (door osteolsten) en frk (door osteolsten) vindt holtevorming en modellering vn het pijpeen plts. Voor gedetilleerde informtie wordt verwezen nr de leeroeken ntomie en emryologie Groei, remodellering en herstel vn ot Een pijpeen groeit in de lengte (longitudinle groei) en in de reedte (ppositionele groei). De groei vn de meeste otten stopt op jongvolwssen leeftijd (vrouwen ir 18 jr, mnnen ir 21 jr). Lengtegroei vindt plts vnuit de epifysire shijven, groeishijven vn krkeen op de grens vn epifyse en difyse. In deze krkeenshijven liggen de hondroyten in kolommen oven elkr. De ovenste hondroyten vertonen mitosen, zodt de epifysire shijf dikker wordt. In de onderste lgen slt lium neer in de mtrix, de hondroyten sterven f en er wordt een soort overgngsweefsel ( enig krkeen ) gevormd. Door de osteolsten die in de uurt vn de mergholte liggen wordt dit krkeen vervngen door eht (spongieus) ot. Door ppositionele groei wordt het ot dikker. Vnuit de otkrg en het periost wordt n de uitenzijde steeds een lgje ot n het estnde ot geplkt. Appositionele groei en remodellering vn het ot zijn nuw n elkr gerelteerd (figuur 2.9). Modelleren vn ot erust op seletieve groei en frk. De remodellering vn ot wordt gereguleerd door hormonle feedk en elsting. Hormonle feedk. Het prthyreoïdl hormoon (PTH) uit de ijshildklieren en het litonine uit de shildklier eplen door negtieve feedk in onderlinge intertie de liumonentrtie vn het loed. Wnneer de liumonentrtie lg is, stimuleert het PTH de liumresorptie uit otmtrix. Clitonine remt de otfrk ls de liumonentrtie in het loed stijgt. Het gt ij de hormonle regelmehnismen dus overwegend om de liumspiegel en niet om de kwliteit vn het ot zelf. De otkwliteit wordt epld door mehnishe en elstingsftoren. Belsting. Hierij speelt de l eerder genoemde wet vn Wolff een rol. Bot wordt gevormd onder invloed vn druk en rek. Een krht kn worden voorgesteld ls een vetor met een grootte en een rihting. Het ot zl regeren op eide: een grotere krhtinwerking leidt tot dikker ot, de rihting vn de krhtinwerking eplt de plts vn otverdikking. Zo is het ot ijvooreeld dikker op pltsen wr grote spieren nhehten en is een pijpeen reltief dik in het midden vn de shht, wr de grootste uigkrhten estn. lengtegroei 1. krkeen groeit hier 2. krkeenvervnging 3. krkeen groeit hier 4. krkeen wordt vervngen door ot remodellering 1. otresorptie 2. otnmk d.m.v. ppositionele groei 3. ot wordt geresoreerd Figuur 2.9 Groei en remodellering vn een pijpeen.

8 01-Orthopedie-H01-H05 Dl A :24 Pgin DEEL A BASISKENNIS Belngrijke egrippen ij de elsting vn ot zijn stress (spnning) en strin (rek). Stress is de elsting in een strutuur per oppervlkte-eenheid (Nm 2 ) ls retie op een elsting vn uitenf. Strin is de vervorming die zih op de elste plts voordoet ten gevolge vn deze elsting. Strin wordt meestl uitgedrukt in een perentge vn de oorspronkelijke lengte (of hoek, ls de vervorming een hoekverdriing etreft) en is dimensieloos Herstel vn otreuken Ongeomplieerde frturen vn pijpeenderen worden op stereotiepe wijze gerepreerd. Vier fsen zijn meer of minder duidelijk te ondersheiden (figuur 2.10). Hemtoomvorming: n een frtuur zijn de regionle loedvten eshdigd; er ontstt een hemtoom (de ontstekingsretie). Ontstn vn zhte llus. Fgoyten eginnen met de opruiming vn het hemtoom; er ontstt grnultieweefsel. Firolsten en osteolsten migreren in het frtuurgeied uit het nijgelegen periost. Revsulristie zorgt voor de vorming vn llus vn fireuze kwliteit die de frtuur overrugt. In deze fse wordt door middel vn enhondrle verening spongieus ot gevormd. Ontstn vn hrde llus. Osteolsten en osteolsten migreren nr de frtuurplts en delen zih snel. Er ontstt nu hrde, enige llus. Ter hoogte vn de (voormlige) frtuur is een overmtige hoeveelheid llus nwezig. De ltste fse wordt gekenmerkt door remodellering vn het ot en duurt een pr jr. De overtollige llus wordt fgeroken en het ot neemt zijn oorspronkelijke vorm weer n: het stt immers weer loot n dezelfde omintie vn druk- en rekkrhten ls voorheen. 2.4 Spieren Algemene eigenshppen vn spieren en spierweefsel In het menselijk lihm komen drie soorten spierweefsel voor: gld spierweefsel, hrtspierweefsel en skeletspierweefsel. Gld spierweefsel evindt zih in de wnden vn holle orgnen (drm, urinewegen e.d.) en wordt ook wel onwillekeurig spierweefsel genoemd, omdt ewuste ontrole over dit soort spierweefsel niet mogelijk is. Er vinden lngzme en in het lgemeen lngdurige ontrties plts. Hrtspierweefsel evindt zih uitsluitend in het hrt. Het heeft de uiterlijke kenmerken vn dwrsgestreept/skeletspierweefsel, mr heeft funtionele eigenshppen vn zowel gld spierweefsel (onwillekeurig, ontrtie over een lngere tijd) ls skeletspierweefsel (explosieve, krhtige ontrties). Een gedetilleerde espreking vn deze twee soorten spierweefsel vlt uiten het kder vn dit hoofdstuk. De derde soort spierweefsel is skelet- of dwrsgestreept spierweefsel. De spiervezels, uisvormige multinuleire ellen, evtten stfvormige orgnellen, de myofirillen die de ontrtiele elementen vn de spierel vormen. De myofirillen vullen het grootste deel op vn het volume vn de spiervezel. Onder de mirosoop vertonen de myofirillen een streping, dwrs op de lengterihting vn de vezel, vndr de nm dwrsgestreept spierweefsel. Een skeletspier estt uit een groot ntl lngwerpige spiervezels en uit georgniseerd indweefsel. Iedere spiervezel wordt omgeven door indweefsel: het endomysium. Een ntl vezels vormt een fsiulus, omgeven door perimysium. De fsiuli smen vormen de spier, die omgeven wordt door het epimysium of de fsi (figuur 2.11). De spieren zijn vi pezen n het ot ngeheht. Bij de direte nhehting loopt het epimysium ls het wre over in het periost vn het ot. Bij de indirete nhehting vormt het epimysium n de uiteinden vn de spier een koordvormige of pltvormige (poneurose) pees. d hemtoom nieuwe loedvten vorming vn treul hrde llus frtuur genezen hemtoomvorming vorming vn zhte llus vorming vn hrde llus remodellering Figuur 2.10 Fsen vn otherstel.