Is er tussen de dieren in de afbeelding sprake van voedselconcurrentie? Leg je antwoord uit.

Transcriptie

1 Route M - Sfri 1 De Afriknse svnne De Afriknse svnne is een eosysteem met een open lndshp; in uitgestrekte grsvlkten kom je oomgroepen en drinkpltsen tegen die voor zowel plnteneters ls roofdieren elngrijk zijn. De grote hoeveelheid plnteneters zorgt in het wild ook voor een groot ntl roofdiersoorten. Wetenshppers estuderen de relties tussen deze orgnismen en hun milieu. Wt is de nm vn deze wetenshp? smeneters Een mooi vooreeld vn hoe wetenshppers de relties tussen orgnismen en hun milieu estuderen, zie je in ovenstnde feelding. Je ziet dt een dik-dik, een girffentilope en een girffe in eenzelfde iotoop zih voeden met lderen en jonge twijgjes. Wt is een iotoop? Is er tussen de dieren in de feelding sprke vn voedselonurrentie? Leg je ntwoord uit. d Op de svnne zijn lle orgnismen fhnkelijk vn iotishe en iotishe ftoren. Wt zijn iotishe ftoren? e Wt zijn iotishe ftoren?

2 Ftoren die op de Afriknse svnne een grote rol spelen zijn: 1 soortgenoten 6 odemgesteldheid 2 neerslghoeveelheid 7 voedselhoeveelheid 3 tempertuur 8 roofdieren 4 drinkwter 9 lihtintensiteit 5 wind 10 diht struikgews f Vul de nummers in de juiste kolom in: Biotishe ftoren: Aiotishe ftoren: g In de eologie worden de vier volgende niveu s estudeerd: levensgemeenshp popultie eosysteem individu. Zet deze niveu s in volgorde vn klein nr groot. 2 Girffen Girffen zijn de hoogst ekende zoogdieren. Hun kop zit op zo n 5½ meter oven de grond. Als iemnd dus twijfelt over het ntl nekwervels vn een girf, is dt heleml niet rr. vershillende nekwervels Welke tekening geeft de wervels vn een girffe weer? Omirkel de juiste letter. Denk je dt een girffe voor een zoogdier het normle ntl nekwervels heeft? Leg je ntwoord uit. Ai s zijn omen met doornige lderen. Met hun ruwe, lnge, luwe tong vn zo n dertig entimeter trekken ze de ldjes ehendig vn de omen f. Ze worden drij eshermd door zintuighren die oven de ogen zitten. Bij nrking door ijvooreeld doornige tkken vn i s worden ze gewrshuwd. Girffen sluiten hun ogen dn. (Overigens, de doorns deren de girffen ij het eten niet, ze worden gewoon doorgeslikt.) Ook wnneer oogwimpers ngerkt worden, vindt er meestl wel een retie plts die ervoor moet zorgen dt de ogen niet eshdigd rken. Onewust gt iemnd dn met zijn ogen knipperen. Hoe wordt een onewuste snelle retie op een eplde prikkel ook wel genoemd?

3 Welke funtie heeft een reflex? d Welke orgnen zijn ij het onewust terugtrekken vn het hoofd vn een girffe etrokken? Mk één of meerdere hokjes zwrt. De kleine hersenen. De grote hersenen. Het ruggenmerg. Beplde ewegingszenuwen die uiten het entrl zenuwstelsel liggen. e Misshien ken je de i wel; het heeft lderen wrij kinderen vk het volgende zeggen: Zij houdt vn me, zij houdt niet vn me, enz.. En die ldjes moet je voorzihtig vn de oom fhlen. Een girffe eet heel veel ilderen. Welke reden kun je hiervoor geven? f Girffen moeten ntuurlijk ook drinken. Hun nek is ehter korter dn hun voorpoten. Hoe lossen ze dt proleem op? g Met het heen vn een lnge nek moeten girffen eshikken over grote longen en krhtige spieren. N uitdeming lijft er nmelijk ltijd luht in de luhtpijp hter die ij de eerstvolgende keer demen eerst weer ingedemd wordt. En dn komt de verse luht ps. De eerste liters luht zijn dus heleml niet vers. Girffen geruiken dezelfde spieren voor hun demhling ls een mens. Met welke twee soorten spieren hlt een girffe dem? h Atieve proessen zijn proessen die energie kosten. Pssieve proessen kosten geen energie. Is indemen een tief of pssief proes? Mk het juiste hokje zwrt. een tief proes een pssief proes Leg je ntwoord uit. 3 Ellipswterokken Wt is een kringgtje en hoe komt hij n deze Nederlndse nm?

4 4 Witrdgnoes Gnoes leven in grote kuddes die, fhnkelijk vn seizoen en voedselnod, lnge trektohten kunnen mken. Gnoes heen wt weg vn een rund en hun kop met lnge kromme hoorns lijken een eetje op die vn uffels. Het is niet zo n sierlijk dier ls een impl mr ehoort wel degelijk tot n de fmilie vn de ntilopen. Onder welke nm zijn gnoes in Afrik ook ekend? De volgende ftoren drgen lleml ij tot het mken vn lnge trektohten: het gerek n wter in de zone die door droogte wordt getroffen de shrste n voedsel door droogte het onder wter komen te stn vn geieden n de regentijd wrdoor het voedsel onereikr is geworden voedsel dt ergens nders n de regentijd dr weer eshikr is gekomen de odem is n de regentijd nog te drssig wrdoor deze te moeilijk egnr is om de jongen in een gunstig geied georen te lten worden Wt zou worden edoeld met een gunstig geoortegeied? witrdgnoe Gnoes zijn plnteneters. Drom zijn ze in het ezit vn mr liefst 24 mlkiezen. In de ovenkk heen ze geen ndere tnden meer, in de onderkk 2 kleine hoektnden (die eigenlijk niets meer voorstellen) en 6 snijtnden. Shrijf in het kder hieronder de juiste tndformule vn een gnoe.

5 5 Vertering op de svnne Plnteneters moeten kunnen eshikken over een groot ntl tnden en kiezen om het voedsel te snijden en te herkuwen. Dt moet geeuren om de ruwe en vezelhtige wilde grssoorten eter te doen verteren. Bijn lle levende wezens zijn in stt zelf hun voedsel m..v. spijsverteringssppen te verteren. Er estt ehter geen enkel dier dt het elngrijkste estnddeel vn plntenellen volledig kn verteren. Wt is de nm vn dit estnddeel? Op welke mnier wordt dit estnddeel dn toh verteerd? Alle herkuwers eten hstig mr verteren rustig. Wrom? 6 Dik-diks Dit is een vn de kleinste ntilopen ter wereld. De nm vn dit diertje is ontleend n het geluid dt hij mkt ls hij zih edreigd voelt. Mr hij kn ook shel fluiten. Een dik-dik hoeft zih niet zo druk te mken ls ndere ntilopen. Zijn vlees is nmelijk minder lekker. Alleen de mnnetjes drgen hoorntjes. dik-dik Een dik-dik verergt zih door doodstil te stn of te liggen. Zonder zijn kop te ewegen kn hij de omgeving prim in de gten houden. Hoe kn hij dt? Als je een eetje op de egroeiing let, zie je misshien dt op sommige tkjes een eetje ruine smeer zit. Wt zou dt zijn? (Om je een eetje op weg te helpen: het is ehter geen produt vn de plnt zelf.)

6 7 Zer s Zer s leven in kleine kuddes vn ongeveer vier merries en één hengst. Ze herkennen elkr n de geur mr ook n het geluid. Wrn herkennen ze elkr nog meer, denk je? Soorten worden ngeduid met een wetenshppelijke nm. De Zweedse ioloog Crolus Linneus ( ) heeft dit edht. Iedere soort kreeg een geslhtsnm en een soortnduiding. De geslhtsnm stt voorop, de tweede nm is de soortnduiding. De Ltijnse nm vn zer is Equus urhelli, die vn het prd Equus equus. Zer s worden ook wel de prden genoemd die de mens nooit heeft kunnen temmen. Mr het zijn wel prdhtigen. Behoren zer s en prden tot dezelfde soort? Leg je ntwoord uit. zer Zer s onderhouden intensieve soile ontten wrij veel geluiden, gezihtsuitdrukkingen en eplde lihmshoudingen en ewegingen worden geruikt. Houd de kudde 10 minuten hterelkr in de gten en shrijf in het kder hieronder wt zer s zol nr elkr toe doen in het ontt nr elkr. Noteer in de kntlijn in welke minuut het gedrg wordt wrgenomen. Minuut: Gedrg:

7 Een zer heeft de volgende tndformule: d Hoeveel snijtnden heeft een zer? 8 Voedselniveu s en voedselkringloop op de svnne Alle grssen vn de Afriknse svnne mken deel uit vn de kringloop. Tot welke eologishe groep in de kringloop ehoren ze? Zer s en gnoes zijn plnteneters mr ook onsumenten. Vn welke orde? Tot welke orden vn de onsumenten kunnen vleeseters ehoren? d En tot welke orde vn de onsumenten kunnen lleseters ehoren? e Dieren die prooidieren vngen en eten, worden predtoren of roofdieren genoemd. In welke shkels vn een voedselketen kunnen predtoren voorkomen? f Dieren die dode resten vn plnten of dieren eten noemen we fvl- of seters. De ekendste fvleter vn de Afriknse svnne is de gier. Behoren fvl- en seters tot de produenten, tot de onsumenten of tot de reduenten? g Het dierlijk en plntrdig fvl dt niet meer gegeten wordt door onsumenten, wordt verder fgeroken door shimmels en teriën. Deze worden reduenten genoemd. Leg uit dt de kringloop vn stoffen in een eosysteem in stnd gehouden kn worden door de nwezigheid vn reduenten.

8 9 Breedlipneushoorns Deze grseter mit het grs ls het wre met zijn lippen. Behlve de mens heeft een volwssen neushoorn geen ntuurlijke vijnden. Soms worden de jongen ngevllen door leeuwen en hyen s. Mr dn wordt het jong sterk door de moeder verdedigd. De mens jgt nog steeds op neushoorns vnwege zijn hoorns. Wrvoor wordt de hoornstof vn de reedlipneushoorn geruikt? Hoe het in het lgemeen is gesteld met de zintuigen vn neushoorns? Mk het juiste hokje zwrt. j nee Neushoorns kunnen goed zien. Neushoorns heen een goed ontwikkeld gehoor. Neushoorns kunnen goed ruiken. Neushoornmnnetjes moeten veel drinken. Welke reden kun je hiervoor geven? Leg je ntwoord uit. reedlipneushoorn Een psgeoren neushoorn kn vrijwel diret n de geoorte stn. In de eerste uren n de geoorte ontstt l een hehte reltie tussen moeder en klf. Vnf de eerste momenten smen kennen ze elkr en vormen een intieme soile eenheid. Als een klf honger krijgt, gt het op zoek nr de tepels tussen de poten vn de moeder. Zodr het klf gt zuigen, worden zintuigen in de tepels geprikkeld. Ze geven dn impulsen door nr het ruggenmerg. Onder invloed vn deze impulsen wordt in de kop vn de neushoornmoeder een hormoon gevormd. d Gn de impulsen die ontstn door het zuigen nr het ruggenmerg vi ewegingszenuwellen? En vi gevoelszenuwellen? Omirkel de juiste letter. A B C Alleen vi ewegingszenuwellen. Alleen vi gevoelszenuwellen. Vi eide. Bij een epld gedrg is er ltijd sprke vn een prikkel en vn een respons. Als een klf honger heeft, gt het zuigen. e Is honger voor het klf hier een prikkel of een respons? Is het zuigen voor het klf een prikkel of een respons? Vul de woorden prikkel en respons op de juiste pltsen in. Honger is een.. en zuigen is een

9 Leeuwen 10 Vn leeuwen is ekend dt voorl de vrouwtjes op jht gn en dt ze smenwerken. Op de orden kom je meer te weten over het leven vn een mnnetjesleeuw. Verwerk in je groepje deze info in het shem dt hieronder stt. Leeftijd: Enkele kenmerken / feiten: 8 mnden 3 jr 5 jr 6 jr 15 jr spelende welp In de feelding hieroven zie je typish gedrg vn een leeuwin met hr welp. Vk wordt dit gedrg gevolgd door speelgedrg. Wt is voor de welp de sleutelprikkel tot dit speelgedrg? Omirkel de juiste letter. A B C D De nwezigheid vn de leeuw. Het liggen vn de leeuw. Het ewegen vn de strtpunt. De zin vn de welp om te spelen. Bij leeuwen zijn het de vrouwtjes die op jht gn. Vnuit welke rihting esluipt een groepje leeuwinnen een kudde gnoes? Omirkel de juiste letter. A B C Leeuwinnen esluipen de gnoes met de zon in de rug. Op deze mnier worden de gnoes verlind. Leeuwinnen esluipen de gnoes tegen de wind in, zodt de gnoes ze niet kunnen ruiken. Leeuwinnen esluipen de gnoes met de wind in de rug zodt de gnoes shrikken vn de geur vn de leeuwinnen en stokstijf lijven stn.

10 d Bij de jht splitst de groep leeuwinnen zih vk in tweeën. Wrom doen ze dit? Omirkel de juiste letter. A B C Eén groep gt hter de gnoes n, de ndere gt hter zer s n. Zo heen ze meer knsen om iets te vngen. Eén groep gt op jht, de ndere houdt opdringerige fvleters ls hyen s uit de uurt. Eén groep gt hter de gnoes n en jgt ze nr de ndere die in een hinderlg ligt. e Als de vrouwtjes de prooi gedood heen, wie mg er dn ls eerste eten? Omirkel het juiste ntwoord. A B C De vrouwtjes zelf, wnt zij heen het prooidier te pkken gekregen. Drn lten zij de welpjes eten. De mnnetjes nemen het grootste deel. Dit is het zogenmde leeuwendeel. De ndere moeten mr fwhten òf er iets over lijft. De welpjes omdt deze het hrdst in de groei zijn. f Wt eten leeuwen in een droog seizoen ls er niet veel voedsel is? Mk het juiste hokje zwrt. Andere leeuwen. Voedselresten die zij egrven heen. Allerlei ndere dieren wronder vissen, inseten, hgedissen en muizen. 11 Jhtluiprden Noteer in het kder tenminste zes kenmerken vn het jhtluiprd. Kenmerken vn het jhtluiprd:

11 jhtluiprd Welke vn onderstnde tekeningen geeft de vht vn het jhtluiprd weer? Zet de nm jhtluiprd hter het juiste ijfer. Weet je toevllig de nmen vn de ndere dieren? Je kunt kiezen uit: nevelpnter jgur sneeuwpnter luiprd. Zet de nmen hter het juiste ijfer. vhttekening vn vershillende kthtigen einde Route M Sfri