Hogeschool Rotterdam. Opleiding: Elektrotechniek, hbo-bachelor Locatie: Rotterdam Croho: Varianten: voltijd/deeltijd/duaal

Transcriptie

1 Hogeschool Rotterdam Opleiding: Elektrotechniek, hbo-bachelor Locatie: Rotterdam Croho: Varianten: voltijd/deeltijd/duaal Visitatiedatum: 24 september 2008 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, december 2008

2 2/67 NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, hbo-bacheloropleiding Elektrotechniek (vt/dt/du)

3 Inhoud 3 Deel A: Onderwerpen Voorwoord Inleiding Werkwijze Oordeelsvorming Oordelen per facet en onderwerp 13 Deel B: Facetten 15 Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding 17 Onderwerp 2 Programma 20 Onderwerp 3 Inzet van personeel 33 Onderwerp 4 Voorzieningen 37 Onderwerp 5 Interne kwaliteitszorg 42 Onderwerp 6 Resultaten 48 Deel C: Bijlagen 53 Bijlage 1: Onafhankelijkheidsverklaring panelleden 54 Bijlage 2: Deskundigheden panelleden 61 Bijlage 3: Bezoekprogramma 65 Bijlage 4: Overzichtslijst van door de opleiding ter inzage gelegd materiaal 66 Bijlage 5: Domeinspecifieke referentiekader en opleidingscompetenties 67 NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, hbo-bacheloropleiding Elektrotechniek (vt/dt/du) 3/67

4 4/67 NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, hbo-bacheloropleiding Elektrotechniek (vt/dt/du)

5 Deel A: Onderwerpen NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, hbo-bacheloropleiding Elektrotechniek (vt/dt/du) 5/67

6 6/67 NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, hbo-bacheloropleiding Elektrotechniek (vt/dt/du)

7 1.1 Voorwoord Dit rapport is het verslag van het panel dat in opdracht van NQA de opleiding Elektrotechniek van de Hogeschool Rotterdam heeft onderzocht. Het beschrijft de werkwijze, de bevindingen en de conclusies. Het onderzoek heeft plaatsgevonden in het kader van de accreditatie van hogere beroepsopleidingen. Het onderzoek is begonnen in juli 2008, toen het zelfevaluatierapport bij NQA is aangeleverd. Als onderdeel van het onderzoek heeft het panel de opleiding gevisiteerd op 24 september Het panel bestond uit: De heer ir. L. Nederlof (voorzitter, domeinpanellid); De heer ing. B.G.M. Olde Hampsink (domeinpanellid); De heer B. Verweij (studentpanellid); Mevrouw M. Snel (NQA-auditor); De heer J.R. Koopmans (junior NQA-auditor). Dit panel voldoet aan de eisen zoals gesteld in het document Protocol ter beoordeling van de werkwijze van visiterende en beoordelende instanties van de NVAO (oktober 2007). Het panel beschikt over relevante werkvelddeskundigheid en over vakdeskundigheid. Onder vakdeskundigheid wordt verstaan het vertrouwd zijn met de meest recente ontwikkelingen en vertrouwd met lesgeven en beoordeling en toetsing minstens op het niveau/oriëntatie van de te beoordelen opleiding. Daarnaast beschikt het panel over onderwijsdeskundigheid, studentgebonden deskundigheid en visitatiedeskundigheid (zie bijlage 2). Het rapport bestaat uit drie delen: Deel A: een hoofdrapport, het Onderwerprapport, waarin de oordelen van het panel over de basiskwaliteit van de opleiding op onderwerpniveau worden uitgesproken met daarbij de overwegingen waarop die oordelen zijn gebaseerd. Het gaat hier om oordelen in de gradatie positief/negatief. Tevens wordt hier het eindoordeel geformuleerd. Deel B: een Facetrapport waarin op facetniveau door het panel oordelen en argumenten ter onderbouwing van dat oordeel worden gegeven. De oordelen gaan uit van de vierpuntsschaal (onvoldoende, voldoende, goed en excellent) conform het voorschrift van de NVAO. Uitzondering hierop is facet 2.6, als gevolg van aanvullende instructies van de NVAO wordt hier het oordeel voldaan of niet voldaan gegeven. Dit Facetrapport vormt de basis van het Onderwerprapport. Deel C: hierin zijn alle relevante bijlagen opgenomen. 1.2 Inleiding De Hogeschool Rotterdam (HR) biedt 80 bacheloropleidingen en 12 masteropleidingen aan. Het onderwijsaanbod van de HR is breed. De opleidingen van de HR zijn ondergebracht bij 11 instituten. De opleidingen worden ondersteund door 9 centrale diensten. Het College van Bestuur (CvB) fungeert als bevoegd gezag dat zich primair richt op de strategische positie en ontwikkeling van de hogeschool. De hogeschool heeft zich, naar eigen zeggen, ontwikkeld van een opleidingsinstituut naar een kennisinstelling. NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, hbo-bacheloropleiding Elektrotechniek (vt/dt/du) 7/67

8 Na een periode van sterke groei gedurende een aantal jaren (de instroom is tussen 2002 en 2007 met 47% toegenomen), loopt de instroom in 2007 licht terug. Bij de HR staan ongeveer studenten ingeschreven. Er zijn circa medewerkers actief bij de HR, waarvan circa docerend personeel. Zij vullen ongeveer 875 fte aan onderwijscapaciteit. Vanuit de maatschappelijke rol van de hogeschool zijn twee hoofdtaken geformuleerd, oftewel aspecten van de bijdrage die de hogeschool wil leveren aan de ontwikkeling van de regio Rotterdam: - opleiden van voldoende hbo ers voor de arbeidsmarkt; - bijdragen aan de ontwikkeling van de beroepsuitoefening in de regio. Om die taken goed te kunnen uitvoeren wordt binnen de HR gewerkt aan de realisatie van vier hoofddoelen: - Verbreden van de participatie in het hoger onderwijs, door te richten op nieuwe doelgroepen, door verbetering van de doorstroom in de beroepskolom en door het bieden van diplomagerichte maatwerktrajecten met erkenning van eerder verworven competenties (EVC); - In de praktijk van alledag verzorgen van goed hbo-onderwijs. Dat beogen de opleidingen door studenten intensief en attractief onderwijs, en uitdagende opdrachten te geven binnen het kennisgestuurde, praktijkgestuurde en studentgestuurde onderwijs van het Rotterdams Onderwijsmodel (ROM). Hierdoor wordt het studiesucces geoptimaliseerd, en worden studenten gericht voorbereid op een rol als resultaatgerichte en innovatieve probleemoplosser voor hun beroepspraktijk; - In nauwe samenwerking met de omgeving bijdragen aan kennisontwikkeling, relevant praktijkgericht (ontwerp)onderzoek doen, vooral gericht op het aanpakken van weerbarstige vraagstukken die met de economische en sociale ontwikkeling van de regio samenhangen; - Ontwikkelen van contractactiviteiten en maatwerktrajecten voor bedrijven en instellingen, die gevoed worden door de opleidingen en onderzoekprogramma s van de hogeschool. Daarmee draagt de HR bij aan een praktijk van levenslang leren. Deze hoofddoelen zijn ook sturend voor de interne organisatie: - Instituten voor de verschillende sectoren, die elk een volledig en samenhangend pakket bieden van opleidingen, onderzoek (lectoraten) en maatwerk en contractactiviteiten; - Personeelsbeleid voeren dat gericht is op het werven van en kansen bieden aan mensen die zichzelf willen overtreffen bij het realiseren van onze ambities, met een gerichte inzet op professionalisering; - De voorzieningen en de communicatie van de hogeschool afstemmen op de vereisten van een kennisinstelling; - De ambities van de hogeschool in het systeem van sturing en kwaliteitszorg verankeren, opdat systematisch gewerkt wordt aan het realiseren daarvan. 8/67 NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, hbo-bacheloropleiding Elektrotechniek (vt/dt/du)

9 De HR heeft elf maatschappelijke sectoren in Rotterdam en de regio met kernopgaven onderscheiden waaraan de hogeschool een bijdrage wil leveren. De elf instituten van de hogeschool zijn elk direct verbonden met een sector. De instituten zijn gericht op het onder één regie aanbieden van de drie hoofdtaken: bachelor- en masteronderwijs, onderzoek in lectoraten en contractactiviteiten voor de relevante maatschappelijke sector. Per instituut is een directie met een voorzitter en een lid of adjunct-directeur aangesteld. De voorzitters van de instituutsdirecties vormen met het CvB de Bestuursraad, die het belangrijkste overlegorgaan is voor de ontwikkeling van het hogeschoolbeleid. De opleiding Elektrotechniek maakt onderdeel uit van het instituut voor Engineering en Applied Science (EAS). Dit instituut biedt verder de opleidingen Autotechniek, Biologie en Medisch Laboratoriumonderzoek, Chemie, Chemische Technologie, Gezondheidszorg Technologie, Industrieel Product Ontwerpen en Werktuigbouwkunde aan. Voor haar opleidingen hanteert de EAS uitgangspunten die zijn gestoeld op het ROM. Thema s waar de EAS zich op richt hebben betrekking op het tot stand brengen van een innovatieve maakindustrie; het realiseren van duurzame ontwikkeling en oplossingen in het haven- en industriecomplex; en het realiseren van een unieke op innovatieve gerichte leeren werkomgeving, de RDM Innovation Dock. De opleiding Elektrotechniek biedt een vierjarig voltijd, een driejarig deeltijd en een drie- of vierjarig duaal programma aan. Afhankelijk van de vooropleiding wordt een aspirant student tot een van deze programma s toegelaten. De afgelopen jaren hebben in het teken gestaan van vernieuwing. Mede op grond van ontwikkelingen in het beroepenveld is het curriculum herzien. Naast een inhoudelijke vernieuwing zijn leerlijnen geïntroduceerd. Voorts biedt de opleiding twee minoren aan, waarvan de studenten één kiezen. Zij brengen daarmee een accent aan in hun profiel. Conform de HR-regeling omvat een minorprogramma 30 studiepunten in het derde en vierde jaar van de bacheloropleiding. Via de keuze voor een minor kan de student een accent in zijn profiel aanbrengen. Een minor kan gericht zijn op verbreding en/of verdieping of doorstroom naar een masteropleiding. De opleiding wordt verzorgd door 11 docenten die worden aangestuurd door de onderwijsmanager. De onderwijsmanager maakt deel uit van het managementteam van EAS. De opleiding telt 326 studenten. Daarvan volgen 197 het voltijd programma, 83 de deeltijd en 46 het duale traject (oktober 2007). 1.3 Werkwijze De beoordeling van de opleiding door het panel verliep volgens de werkwijze zoals die is neergelegd in het Beoordelingsprotocol van NQA. Deze werkwijze wordt hieronder beschreven. Het onderzoek vond plaats op basis van het domeinspecifieke referentiekader dat voor de opleiding geldt (zie 1.1). NQA onderscheidt drie fasen in het visiteren: de voorbereidingsfase, het bezoek door het panel en de rapportagefase. Hieronder volgt een korte toelichting per fase. NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, hbo-bacheloropleiding Elektrotechniek (vt/dt/du) 9/67

10 De voorbereidingsfase Allereerst heeft een NQA-auditor het zelfevaluatierapport gecontroleerd op kwaliteit en compleetheid (de validatie) en daarmee op bruikbaarheid voor de visitatie. Vervolgens bereidden de panelleden zich in de periode juli september 2008 inhoudelijk voor op het bezoek op 24 september Zij bestudeerden het zelfevaluatierapport (en bijlagen), formuleerden hun voorlopige oordelen op basis van argumenten en formuleerden vraagpunten. Zij gaven hun bevindingen door aan de NQA-auditor. Op basis van een overzicht van voorlopige oordelen inventariseerde de NQA-auditor tenslotte kernpunten en prioriteiten voor materialenonderzoek en gesprekken. Tijdens een voorbereidende vergadering is het bezoek door het panel voorbereid. De opleiding heeft in haar zelfevaluatierapport kenbaar gemaakt voor welk domeinspecifiek referentiekader zij kiest. De NQA-auditor heeft met de domeindeskundigen in het panel bekeken of sprake is van adequate domeinspecifieke doelstellingen, of dat nadere aanvulling dan wel nadere specificatie nodig is. In het facetrapport is aangegeven op welke landelijke beroeps- en opleidingsprofielen het domeinspecifieke kader (en het opleidingsprogramma) is gebaseerd. Het bezoek door het panel Generieke audit In het kader van de visitatie van de te accrediteren opleidingen van de Hogeschool Rotterdam heeft op 12 februari 2008 een zogenoemde generieke instellingsaudit plaats gevonden. Het doel van een generieke audit was het op een hoger aggregatieniveau verzamelen van informatie en evidenties die kunnen bijdragen aan het beoordelen van basiskwaliteit van de individuele opleiding. De audit richtte zich op de onderwerpen: Missie, Beleid en Uitgangspunten; Planning en Control; Kwaliteitszorg van de Hogeschool Rotterdam en Onderwijs en Personeel. De uitkomsten zijn in deze rapportage opgenomen, waar van toepassing op de masteropleidingen. De generieke audit, die plaatsvond op Locatie Museumpark in Rotterdam, had als uitgangspunt een Aanvullende rapportage Generieke Audit 2008 met bijlagen en bestond uit een materiaalbestudering en twee gesprekken: Gesprek over Beleid en Uitgangspunten, Planning en Control, en Kwaliteitszorg van de Hogeschool Rotterdam. Deelnemers vanuit HR: G.J. van Drielen, lid College van bestuur; J.G. Roelof, lid College van Bestuur; J.A. Sevenhuijsen, directeur dienst Concern Strategie; C. van de Kraan, directeur bureau AMC (Auditing, Monitoring and Control); P.M.F. Hupkens, directeur dienst O&K (Onderwijs en Kwaliteit); A. Hartman, manager kwaliteitszorg dienst Onderwijs en Kwaliteit; G.A.M. Neger, senior beleidsadviseur kwaliteitszorg O&K; C. Spee, auditor AMC. Gesprek over Onderwijs en Personeel. Deelnemers vanuit HR: 10/67 NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, hbo-bacheloropleiding Elektrotechniek (vt/dt/du)

11 J.G. Roelof, Lid van het CvB; J.A. Sevenhuijsen, directeur Concern Strategie; M.Y.B.P. Duivenvoorde, directeur Dienst Personeel en Organisatie; J.E. Huurman-van Buren, directeur Communicatie en externe Betrekkingen (CEB); G.A.M. Neger, senior beleidsadviseur kwaliteitszorg O&K; C. Spee, auditor AMC. Het NQA-panel bestond uit: dr. E.V. Schalkwijk, directeur NQA; drs. R.V. van der Dussen, accountmanager HR; drs. M.J.J. van Beers, auditor. NQA heeft een bezoekprogramma ontwikkeld voor de (dag-)indeling van het bezoek door het panel dat is aangepast aan de specifieke situatie van de opleiding (bijlage 3). Er vonden gesprekken plaats met het opleidingsmanagement, docenten, studenten, afgestudeerden en met werkveldvertegenwoordigers. Aan het begin en tijdens het bezoek heeft het panel ter inzage gevraagd materiaal bestudeerd. Tussen de gesprekken door heeft het panel ruimte ingelast om de bevindingen uit te wisselen en te komen tot gezamenlijke en meer definitieve (tussen-)oordelen. De bevindingen zijn door de panelleden beargumenteerd. Aan het einde van het bezoek heeft de voorzitter een mondelinge terugkoppeling gegeven van enkele indrukken en ervaringen van het panel, zonder expliciete oordelen uit te spreken. De fase van rapporteren Door NQA is, op basis van de bevindingen van het panel, een tweeledige rapportage opgesteld, bestaande uit een facetrapport en een onderwerprapport, waarin de kwaliteit van de opleiding is beoordeeld. Met dit rapport kan de opleiding accreditatie aanvragen bij de NVAO. De opleiding heeft in oktober 2008 een concept van het Facetrapport (deel B) voor een controle op feitelijke onjuistheden ontvangen. Naar aanleiding daarvan zijn enkele wijzigingen aangebracht. In het Onderwerprapport (deel A) wordt door NQA een oordeel op de onderwerpen en op de opleiding als geheel gegeven. Dit rapport is in november 2008 voor een controle op feitelijke onjuistheden opnieuw aan de opleiding voorgelegd. Het definitieve rapport is door het panel vastgesteld in december Het visitatierapport is uiteindelijk in december 2008 ter beschikking gesteld aan de opleiding, die het samen met de accreditatieaanvraag kan indienen bij de NVAO. 1.4 Oordeelsvorming In dit hoofdstuk wordt per onderwerp een oordeel uitgesproken op basis van weging van de facetten die van dat onderwerp deel uitmaken. Bij deze weging spelen de beslisregels zoals die door NQA in het Beoordelingsprotocol zijn geformuleerd en nader uitgewerkt in de notitie Handreiking voor oordeelsvorming een belangrijke rol. NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, hbo-bacheloropleiding Elektrotechniek (vt/dt/du) 11/67

12 Tevens is bij de beoordeling rekening gehouden met accenten die de opleiding eventueel legt, het domeinspecifieke kader en een vergelijking met andere relevante opleidingen op een aantal aspecten. Het eindoordeel is voorzien van een aanvullende tekst als sprake is van: weging van de oordelen op facetniveau; benchmarking; generieke bevindingen die het facetniveau overschrijden; bepaalde accenten respectievelijk best practices. In de oordelen per onderwerp wordt steeds een herhaling gegeven van de oordelen op de facetten gevolgd door een weging die leidt tot het eindoordeel. De (uitgebreide) argumentatie is te vinden in het facetrapport. Daar waar een argumentatie/beoordeling voor de deeltijd of duaal afwijkt van de voltijd, is dit expliciet vermeld. Indien niet vermeld, gelden voor de deeltijd- en duale opleiding dezelfde argumentatie/oordelen als voor de voltijdopleiding, aangezien de deeltijd- of duale opleiding inhoudelijk voornamelijk zijn gebaseerd op dezelfde module-inhouden als de voltijdopleiding. Volgorde en onderwijsmethodieken kunnen daarbij verschillen. 12/67 NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, hbo-bacheloropleiding Elektrotechniek (vt/dt/du)

13 1.5 Oordelen per facet en onderwerp Totaaloverzicht van oordelen op facet- en onderwerpniveau Onderwerp/Facet Opleiding Elektrotechniek Deeltijd Duaal Voltijd Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding 1.1 Domeinspecifieke eisen Voldoende Voldoende Voldoende 1.2 Niveau bachelor Goed Goed Goed 1.3 Oriëntatie HBO bachelor Goed Goed Goed Totaaloordeel Positief Positief Positief Onderwerp 2 Programma 2.1 Eisen HBO Goed Goed Goed 2.2 Relatie doelstellingen en inhoud programma Goed Goed Goed 2.3 Samenhang in opleidingsprogramma Goed Goed Goed 2.4 Studielast Voldoende Voldoende Voldoende 2.5 Instroom Goed Goed Goed 2.6 Duur Voldaan Voldaan Voldaan 2.7 Afstemming tussen vormgeving en inhoud Goed Goed Goed 2.8 Beoordeling en toetsing Voldoende Voldoende Voldoende Totaaloordeel Positief Positief Positief Onderwerp 3 Inzet van personeel 3.1 Eisen HBO Goed Goed Goed 3.2 Kwantiteit personeel Goed Goed Goed 3.3 Kwaliteit personeel Goed Goed Goed Totaaloordeel Positief Positief Positief Onderwerp 4 Voorzieningen 4.1 Materiële voorzieningen Voldoende Voldoende Voldoende 4.2 Studiebegeleiding Goed Goed Goed Totaaloordeel Positief Positief Positief Onderwerp 5 Interne kwaliteitszorg 5.1 Evaluatie resultaten Voldoende Voldoende Voldoende 5.2 Maatregelen tot verbetering Goed Goed Goed 5.3 Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en het beroepenveld Goed Goed Goed Totaaloordeel Positief Positief Positief Onderwerp 6 Resultaten 6.1 Gerealiseerd niveau Goed Goed Goed 6.2 Onderwijsrendement Voldoende Voldoende Voldoende Totaaloordeel Positief Positief Positief NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, hbo-bacheloropleiding Elektrotechniek (vt/dt/du) 13/67

14 Doelstelling van de opleiding Aan de twee facetten niveau bachelor en oriëntatie HBO bachelor is het oordeel goed toegekend en aan het facet domeinspecifieke eisen het oordeel voldoende. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief. Programma Aan de facetten eisen HBO, relatie doelstellingen en inhoud programma, samenhang in opleidingsprogramma, instroom en afstemming tussen vormgeving en inhoud is het oordeel goed toegekend en aan de facetten studielast en beoordeling en toetsing het oordeel voldoende. Er wordt voldaan aan het criterium bij het facet duur. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief. Inzet van personeel Aan de drie facetten behorend bij het onderwerp Inzet van personeel is het oordeel goed; toegekend. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief. Voorzieningen Aan het facet studiebegeleiding is het oordeel goed toegekend en aan het facet materiële voorzieningen het oordeel voldoende. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief. Interne kwaliteitszorg Aan de facetten maatregelen tot verbetering en betrekken van medewerkers, studenten, alumni en het beroepenveld is het oordeel goed toegekend en aan het facet evaluatie resultaten het oordeel voldoende. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief. Resultaten Aan het facet gerealiseerd niveau is het oordeel goed toegekend en aan het facet opleidingsrendement is het oordeel voldoende toegekend. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief. Totaaloordeel Op grond van voorgaand schema en de inhoudelijke onderbouwing daarvan blijkt dat de opleiding op de zes onderwerpen positief scoort. De conclusie is dat het totaaloordeel over de opleiding positief is. 14/67 NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, hbo-bacheloropleiding Elektrotechniek (vt/dt/du)

15 Deel B: Facetten NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, hbo-bacheloropleiding Elektrotechniek (vt/dt/du) 15/67

16 16/67 NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, hbo-bacheloropleiding Elektrotechniek (vt/dt/du)

17 Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding Facet 1.1 Domeinspecifieke eisen Voldoende Criterium - De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk). Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De opleiding Elektrotechniek van de Hogeschool Rotterdam (HR) leidt studenten op tot elektrotechnische ingenieurs die direct na afstuderen kunnen functioneren als beginnend beroepsbeoefenaar in een breed beroepsdomein binnen de elektrotechniek. De eindkwalificaties van de opleiding zijn geformuleerd in beroepscompetenties en beschreven in een opleidingsspecifiek competentieprofiel, dat is afgeleid van het nationaal opgestelde competentiemodel voor het domein Engineering (2006), waartoe Elektrotechniek behoort. De eindkwalificaties van de opleiding staan beschreven in Opleidingsprofiel Opleiding Elektrotechniek (juni 2008). Het landelijk ontwikkelde Profiel van de Bachelor of Engineering (2006) beschrijft vier generieke competenties: inzicht krijgen, ontwerpen, plannen, uitvoeren. Deze zijn gebaseerd op de fasen van bewust handelen en daarmee toepasbaar op alle mogelijke contexten binnen het domein. Het competentiemodel is geaccepteerd door het beroepenveld en vastgesteld door de HBO-raad in De Raad van Advies van het Cluster Engineering, waarin vertegenwoordigers van het beroepenveld zitten, was bij de totstandkoming van het model betrokken. Eveneens is het model besproken op de ledenbijeenkomst van FME (Federatie Metaal Elektro Branches, de ondernemersvereniging van de technologische industrie). De opleiding heeft de vier generieke competenties in de context van de elektrotechniek in drie hoofdprocessen uitgewerkt en verder onderverdeeld in subprocessen (Opleidingsprofiel 2008). De drie processen zijn: het sturingsproces, het voortbrengingsproces en het ondersteunende proces. Voor de uitwerking van het opleidingsprofiel wordt gebruik gemaakt van het V-model; een in het (inter)nationale beroepenveld veel gebruikt Product Life Cycle-model. Dit model bestaat uit de volgende fasen: - analyse: van de haalbaarheid of het opstellen van de specificaties; - ontwerp: van het elektrotechnisch product; - implementatie: van het ontwerp; - test: van het ontwerp; onderhoud & beheer: van het elektrotechnisch product. De opleiding heeft de eindkwalificaties, de beroepscompetenties, in een matrix gepresenteerd. Uit de matrix blijkt op welke wijze de fasen vanuit het V-model zich verhouden tot de generieke competenties en op welke manier de beroepscompetenties van de opleiding deze afdekken. Het panel vindt het V-model een prima model om het ontwikkel- en implementatieproces van technische producten mee te beschrijven. NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, hbo-bacheloropleiding Elektrotechniek (vt/dt/du) 17/67

18 Daarnaast conformeert de zich via het gebruik van het V-model aan een inter(nationale) standaard. Het beleid van de HR op het gebied van internationalisering is vastgelegd in de beleidsnota Internationalisering HR (2005). In het strategisch beleidsplan per instituut dient het internationaliseringsbeleid van de opleidingen van het desbetreffende instituut in relatie tot het eigen beroepsprofiel te zijn uitgewerkt. In lijn met dit beleid heeft het instituut EAS een eigen internationaliseringsbeleid ontwikkeld voor de periode 2008/2011. Het beleidsplan gaat in op internationalisering voor de beroepscontexten. Tevens is vastgelegd welke instrumenten het instituut wil inzetten en welke activiteiten het wil ontplooien om de ambities en de doelen te realiseren. De opleiding maakt gebruik van een internationale standaard (V-model). Dit staat los van het internationaliseringsbeleid. Het panel constateert dat het beleid nog ten uitvoer moet worden gebracht. Een vergelijking met buitenlandse programma s wordt gemist. De opleiding profileert zich via het aanbieden van maatwerktrajecten in de vorm van duaalonderwijs. Daarmee speelt zij goed in op een opleidingsbehoefte, zoals die zich voordoet in Rotterdam. De uitwerking hiervan komt verder binnen onderwerp 2 aan bod. Het panel merkt hierbij op dat de opleiding nadrukkelijk geënt is op de Rotterdamse context en in mindere mate op daarbuiten. Dat beschouwt het panel als een gemis. Op grond hiervan en op grond van het nog verder uit te voeren internationaliseringsbeleid, komt het panel tot een voldoende in plaats van een goed. Facet 1.2 Niveau bachelor Goed Criterium - De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een bachelor. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De eindkwalificaties van de opleiding zijn ontleend aan domeincompetenties die op landelijk niveau zijn ontwikkeld (zie 1.1). Daarbij is het hbo-bachelorniveau in acht genomen. De opleiding geeft aan dat ook bij revisie van deze competenties het niveau centraal staat. Ter ondersteuning van de invulling van de Dublin descriptoren op opleidingsniveau heeft de HR een concretisering van de Dublin descriptoren geformuleerd. De wijze waarop de opleidingsspecifieke competenties voldoen aan de hbokernkwalificaties is helder weergegeven in de competentiematrix Elektrotechniek. Daarnaast komen de beroepscompetenties integraal overeen met de Dublin descriptoren, volgens de HR-uitgangspunten. Dit is vastgelegd in het opleidingsprofiel (2008). Twee voorbeelden: - De competentie: de student is in staat om een elektrotechnisch ontwerp te verdelen in een functioneel of architectuur ontwerp en een technisch of detail ontwerp. De student beschikt daarbij over kennis en inzicht in het ontwerp door de specificatie te interpreteren, maar kan deze ook toepassen door een hierbij 18/67 NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, hbo-bacheloropleiding Elektrotechniek (vt/dt/du)

19 behorend ontwerp te maken. De student kan zich een oordeel vormen op basis van verzamelde en geïnterpreteerde gegevens en vervolgens ontwerpbesluiten nemen (oordeelsvorming). De student is daarbij in staat deze keuze te verantwoorden en aan relevant publiek (specialisten en niet-specialisten) te presenteren (communicatie). Ten slotte beschikt de student over leervaardigheden om zichzelf op dit gebied zelfstandig steeds verder te ontwikkelen. - De competentie: de student is in staat om een specificatie te maken, die als basis dient voor het project. De student dient aantoonbare kennis en inzicht te verwerven, via onder andere interpretatie van klantwensen (toepassen). De student kan zich hierbij een oordeel vormen van wat noodzakelijk is en van wat wel of niet binnen de context van het project behoort (oordeelsvorming). Deze specificatie vormt de basis voor het verdere ontwerptraject en moet zodanig zijn beschreven dat een projectteam hiermee uit de voeten kan (communicatie). De student beschikt hierbij over de leervaardigheden om specificaties in toenemende mate zelf te kunnen vastleggen. Facet 1.3 Oriëntatie HBO bachelor Goed Criteria - De eindkwalificaties zijn mede ontleend aan de door (of in samenspraak met) het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepscompetenties. - De eindkwalificaties weerspiegelen het niveau van beginnend beroepsbeoefenaar in een specifiek beroep of samenhangend spectrum van beroepen waarvoor een hbo-opleiding vereist is of dienstig is. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De opleiding volgt het landelijke competentiemodel van het cluster Engineering, dat binnen de sector Hoger Technisch en Natuurwetenschappelijk Onderwijs is ontwikkeld. Dit model dient als uitgangspunt voor het opleidingsspecifieke profiel (zie 1.1). De opleiding Elektrotechniek leidt studenten op tot elektrotechnisch ingenieur. Daarbij zijn de kernactiviteiten ontwerpen en implementeren. Met ontwerpen wordt bedoeld: het kunnen uitvinden, het uitwerken van praktische, technische oplossingen voor concrete behoefte en problemen. Niet alleen het ontwikkelen van nieuwe creaties, ook het verbeteren van een bestaand ontwerp of de oplossing van en bestaand probleem behoren hiertoe. Een integraal ontwerp wordt gekenmerkt door het gebruik maken van verschillende technologieën. Dit betekent dat van een elektrotechnicus meer wordt gevraagd dan alleen specifieke technische kennis. Ook vaardigheden op het gebied van communiceren, samenwerken met andere disciplines en het beoordelen van commerciële haalbaarheid horen hierbij (Opleidingsprofiel Opleiding Elektrotechniek, juni 2008). In een matrix (zie 1.1) biedt de opleiding een overzicht van alle activiteiten van de elektrotechnische ingenieur. Aan de hand van deze matrix zijn competenties verder geoperationaliseerd in product- en gedragsindicatoren. Het panel heeft de indicatoren bekeken en vindt dat deze goed zijn opgezet. Daarnaast zijn ze compleet. NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, hbo-bacheloropleiding Elektrotechniek (vt/dt/du) 19/67

20 De opleiding heeft een eigen beroepenveldcommissie (BVC) met wie zij de beroepscompetenties regelmatig evalueert. De landelijk vastgestelde domeincompetenties zijn daarbij richtinggevend. Het panel heeft notulen ingezien en gesproken met leden van de commissie (zie ook 1.1) en stelt vast dat zij het beroepsprofiel van de opleiding onderschrijven. Ook worden actualiteit en beroepsrelevantie van de competenties getoetst in de contacten met bedrijfsbegeleiders vanuit duale- en deeltijdtrajecten en onderzoeken in het werkveld: jaarlijks met werkgevers en tweejaarlijks met alumni. Via twee verdiepende minoren Energietechniek en Informatie- en Communicatietechniek/Embedded Systems. wordt studenten een extra inhoudelijke startkwalificatie geboden waarbinnen zij een innovatieve competentie ontwikkelen. Uit het laatste onderzoek onder alumni (2008, n=33) kwam naar voren dat 67% van de ondervraagde alumni werkzaam is als ontwerper; 39,4% in embedded systems, wat in het verlengde ligt van de minor ICT/Embedded Systems; 30% in de marine en offshore. Onderwerp 2 Programma Facet 2.1 Eisen HBO Goed Criteria - Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats via vakliteratuur, aan de beroepspraktijk ontleend studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk en/of (toegepast) onderzoek. - Het programma heeft aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied/de discipline. - Het programma waarborgt de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en heeft aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De opleiding geeft de praktijk een centrale plaats in het curriculum door de beroepspraktijk in de school te halen. In het Rotterdams Onderwijs Model (ROM) zijn daarvoor kaders vastgelegd, onder meer wat betreft de omvang. Vanaf het begin van de studie wordt studenten geleerd om vraagstukken aan te pakken die ze in hun beroepspraktijk tegenkomen. Het betreft zoveel mogelijk echte vraagstukken met een echte opdrachtgever, uit te voeren samen met andere studenten. Het curriculum van de opleiding is competentiegericht. Het maken van een beroepsproduct (of een deel daarvan) staat centraal. In het Opleidingsprofiel Elektrotechniek is de opbouw van het curriculum weergegeven. Deze laat zien dat het curriculum is geënt op de uitgangspunten van het ROM, waarin projecten een belangrijke rol spelen. De opleiding richt de projecten in volgens een werkwijze die uit de beroepspraktijk afkomstig is (via het V-model). Naast projecten werken studenten via stage en afstuderen in de praktijk. 20/67 NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, hbo-bacheloropleiding Elektrotechniek (vt/dt/du)

21 Studenten van de duale variant werken de laatste twee jaar van hun studie 3 dagen in de week bij een relevante werkgever, naast de 2 dagen die zij per week op school doorbrengen. Het persoonlijk ontwikkelplan (POP) dient als leidraad voor de invulling van praktijkopdrachten. Het opleidingsprofiel Elektrotechniek dient daarbij als uitgangspunt. Deeltijdstudenten werken gedurende het gehele programma in de praktijk. Op eenzelfde wijze als bij duaal dient het POP als leidraad voor de invulling van praktijkopdrachten. De Boekenlijst Elektrotechniek 2008/2009 laat zien dat de opleiding gebruik maakt van een adequate verzameling Nederlands- en Engelstalige studieboeken, zo oordeelt het panel. De boekenlijst wordt jaarlijks door modulebeheerders of op advies van de curriculumcommissie geactualiseerd. De boekenlijst beschrijft, naast verplicht te gebruiken literatuur, naslagwerken, dictaten en handboeken voor studenten om te gebruiken tijdens en na hun studie. De opleiding is voornemens om in toenemende mate gebruik te maken van Engeltalige literatuur. Er staan thans Engelse titels op de literatuurlijst, waarvan enkele niet verplicht. Uit het gesprek met studenten is af te leiden dat docenten ook veel eigen dictaten schrijven. Daarbij geeft de literatuur de kennis aan en dienen de dictaten als middel om de kennis toe te passen in opdrachten. Het panel heeft verschillend studiemateriaal bestudeerd en beoordeelt deze positief. In 2006 is op hogeschoolniveau de Taskforce Praktijksturing actief geworden, dat zich richt op het versterken van het praktijkgestuurde onderwijs in de opleidingen. Het kreeg de specifieke opdracht opleidingen te ondersteunen, zodat deze actief aan de slag kunnen gaan met vragen/opdrachten die in de omgeving leven ( authentieke leerervaringen ). De werkzaamheden van de Taskforce zijn eind 2007 afgerond. Het resultaat is een serie handreikingen voor de opleidingen voor het omgaan met praktijkopdrachten in het onderwijs. De twee minoren die de opleiding aanbiedt, zijn gericht op het verdiepen van de studie. Ze bestaan uit relevante cursussen en projecten, waarin aan de beroepspraktijk ontleende opdrachten centraal staan. Binnen de praktijkgerichte lijn komen studenten in aanraking met de beroepspraktijk via projecten, stage en afstuderen. In het derde jaar lopen studenten een semester stage en het afstuderen vindt plaats gedurende het tweede semester in het vierde jaar (voor de driejarige curricula de laatste twee jaar van het programma). Voltijdstudenten lopen in het vijfde semester vier dagen in week stage en zijn één dag in week bezig met binnenschoolse activiteiten (m.n. bedrijfskunde en bedrijfseconomie). Duale studenten werken vanaf het derde jaar drie dagen in de week bij een werkgever (de eerste twee jaar van voltijd en duaal zijn gelijk). Duale studenten hebben een contract met de opleiding en de werkgever. De werkplek van duale studenten wordt ieder kwartaal bezocht door de begeleidende docent. Bij deeltijdstudenten wordt de werkplek eveneens door de begeleidende student bezocht in het tweede jaar van zijn studie. De kenniskringen van lectoraten hebben een rechtstreekse verbinding met het onderwijs. Nieuw ontwikkelde inzichten worden vertaald naar het onderwijsprogramma. Bij EAS zijn momenteel drie lectoren werkzaam in de Kenniskring Innovatie, Energie en Productrealisatie op de volgende drie onderwerpen: Smart Energy, New Technologies for Product Innovation, Innovatie en Ondernemerschap. NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, hbo-bacheloropleiding Elektrotechniek (vt/dt/du) 21/67

22 De kenniskring heeft een raad van advies met vijf externe leden uit het werkveld (wetenschap en bedrijfsleven). Eén docent van de opleiding Elektrotechniek is betrokken bij de kenniskring Innovatie, Energie en Productrealisatie, met als belangrijkste thema duurzaamheid. Een voorbeeld van het inbedden van inzichten vanuit het lectoraat in het programma is de ontwikkeling van de minor SMART Energy, die door de kenniskring is ontwikkeld. Voorts zijn studenten van Elektrotechniek in het tweede studiejaar betrokken bij onderwerpen die door het lectoraat zijn aangedragen vanuit onderzoeksopdrachten, zoals onderzoek waterstofcel en onderzoek LED-verlichting (beide 2007/2008). Tijdens het afstuderen in het vierde jaar besteden voltijdstudenten één dag in de maand aan binnenschoolse activiteiten (SLC en presentatie over theoretische verdieping). De student moet een theoretische verdieping laten bestaan uit een onderzoek van de meest actuele literatuur en relevante websites en ontwikkelingen op dat deel van het vakgebied (CAF-cursussen, vergelijk 6.1). Via docenten die bij stage en afstuderen zijn betrokken, worden onder meer actuele ontwikkelingen vanuit het vakgebied ingebracht in het programma/het lesmateriaal. Een stagecoördinator (voltijd) en een coördinator duaal fungeren als centrale contactpersonen voor externe relaties, met wie zij contact onderhouden. Daarnaast wordt de actualiteit van het programma beoordeeld door de beroepenveldcommissie. Leden van de BVC vertegenwoordigen een scala aan bedrijven uit de elektrotechnische beroepspraktijk. Het panel heeft de achtergronden van de leden van de BVC gezien en is goedgestemd over de vertegenwoordiging van het beroep en het werkveld. Vertegenwoordigers uit het beroepenveld verzorgen af en toe gastcolleges. Tijdens het gesprek met de studenten kwam tevens naar voren dat een Rabobank adviseur hun ondernemingsplan bestudeert en voorziet van feedback. In projecten, de stage en het afstuderen staan de te verwerven vaardigheden vanuit competenties centraal. Daarnaast worden vaardigheden aangeleerd in trainingen die bijvoorbeeld plaatsvinden op het gebied van programmeren, telecommunicatie en digitale signaalbewerking. Het internationaliseringbeleid van de EAS is er op gericht studenten toe te rusten voor de internationale omgeving waarin de opleiding fungeert (beschreven in het beleidsplan internationalisering HR en internationaal beleid EAS). De opleiding ziet Elektrotechniek bij uitstek als internationaal vakgebied. Afgestudeerden krijgen veelal te maken met internationale contacten in hun bedrijf of zullen zelf naar het buitenland gaan. De opleiding stimuleert een internationale context via het aanbieden van Engelstalige literatuur en de mogelijkheid om in het buitenland stage te lopen en/of af te studeren. Het internationaliseringsbeleid van het instituut is relatief nieuw. De uitwerking er van in termen van toerusten dient, wat het panel betreft, nog meer vorm te krijgen (zie 1.1). Met de Hochschule Magdeburg vindt een jaarlijkse uitwisseling van docenten plaats. Uitwisseling vindt om-en-om in Nederland of Duitsland plaats en bestaat uit het verzorgen van een week onderwijs. Uit het STO 2007 (n=77) is af te leiden dat studenten positief oordelen over mate waarin opleiding aansluit bij actuele ontwikkelingen, de mate waarin er contact met de beroepspraktijk is en de mate waarin de opleiding praktijkgericht is. Facet 2.2 Relatie doelstellingen en inhoud programma Goed 22/67 NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, hbo-bacheloropleiding Elektrotechniek (vt/dt/du)

23 Criteria - Het programma is een adequate concretisering van de eindkwalificaties, qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen. - De eindkwalificaties van de doelstellingen zijn adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma. - De inhoud van het programma biedt studenten de mogelijkheden om de geformuleerde eindkwalificaties te bereiken. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De opbouw van het programma is in het zelfevaluatierapport weergegeven. Het programma (voltijd, deeltijd en duaal) gaat uit van kwartalen (15 EC) en semesters (30 EC) en is opgebouwd volgens de uitgangspunten van het ROM. De drie ROM-lijnen (zie 2.3) zijn herkenbaar in de programmaoverzichten van de verschillende varianten. De ROM-lijnen zijn vertaald naar opleidingsspecifieke leerlijnen voor Elektrotechniek. De kennisgestuurde lijn omvat de leerlijnen wiskunde, elektrotechniek en algemene beroepsvaardigheden; de praktijkgestuurde lijn omvat de leerlijnen projecten, stage en afstuderen; en de studentgestuurde lijn omvat de studieloopbaancoaching, het keuze- en bijspijkeronderwijs en het minorprogramma. Op grond van het competentieprofiel zijn de specifieke leerlijnen van Elektrotechniek verder ingevuld met modulen. De drie opleidingsvarianten streven dezelfde eindkwalificaties na. Voor iedere competentie uit de competentiematrix Elektrotechniek zijn één of meerdere product- en gedragsindicatoren opgesteld. Hiermee heeft de opleiding de competenties geoperationaliseerd. Een productindicator geeft de kenmerken van het resultaat in een lijst weer: de opbrengsten of beroepsproducten waarop getoetst wordt. Een gedragsindicator bestaat uit de kenmerken van het waarneembaar gedrag waarop wordt getoetst. De product- en gedragsindicatoren zijn via de matrix (zie 1.1) gekoppeld aan de modulen. Het panel is positief te spreken over dit overzicht van presenteren. In modulewijzers is iedere module inhoudelijk uitgewerkt. Hierin is aangegeven welke gedrags- en productindicatoren centraal staan. Ook worden leerdoelen genoemd en wordt de relatie van de module tot het programma beschreven. Het panel vindt de modulewijzers helder van opzet. Thans voldoen de meeste modulewijzers aan het standaard format. Per 2008/2009 worden alle modulewijzers volgens deze standaard uitgewerkt. Studenten werken aan de hand van de modulewijzers. Naast de hiervoor genoemde informatie zijn ook werk- en toetsvormen in de modulewijzers opgenomen. Studenten oordelen in het gesprek met het panel positief over de wijze waarop de modulewijzers hen voorzien van informatie. De curriculumcommissie controleert de mate waarin het programma de nagestreefde eindkwalificaties afdekt en in hoeverre daarmee aan de landelijke generieke competenties wordt voldaan. Hiervoor controleert zij systematisch de modulewijzers aan de hand van het opleidingsprofiel van Elektrotechniek. Eventuele wijzigingen in het opleidingsprofiel worden in het docententeam besproken, waarna doorvoering naar NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, hbo-bacheloropleiding Elektrotechniek (vt/dt/du) 23/67

24 product- en gedragsindicatoren en modulewijzers plaatsvindt. Zogeheten modulehouders (docenten) bewaken dit proces. Facet 2.3 Samenhang in opleidingsprogramma Goed Criterium - Studenten volgen een inhoudelijk samenhangend opleidingsprogramma. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: In het curriculum van de opleiding worden drie leerlijnen onderscheiden die in elke studiefase (in wisselende verhouding) aanwezig zijn en onderling inhoudelijk verbonden zijn: kennisgestuurd, praktijkgestuurd en studentgestuurd. Deze lijnen vormen de kern van het didactisch concept van de HR, het Rotterdams Onderwijsmodel (ROM), en dienen de samenhang van het onderwijs te stimuleren. Over de leerlijnen zijn voor de instituten/opleidingen richtinggevende kadernotities ontwikkeld. Zo zijn er handreikingen beschikbaar voor de functie en organisatie van de minoren, de invulling van het onderwijs in de laatste twee jaar van de studie en het ontwerpen van een curriculum van een deeltijd en duale opleiding. Deze, op hogeschoolniveau vastgestelde randvoorwaarden, stimuleren de borging van een inhoudelijk samenhangend studiepad van de student. De opleiding heeft de ROM-lijnen vertaald naar opleidingsspecifieke leerlijnen voor Elektrotechniek. Deze laten een inhoudelijke relatie zien met de nagestreefde competenties, welke het beroep van elektrotechnisch ingenieur vertegenwoordigen. Modulen van de opleiding worden aangeboden binnen de leerlijnen. De complexiteit neemt hierin toe, naarmate het programma vordert. In de eerst twee jaar wordt een groter aandeel van het programma besteed aan kennisverwerving binnen de opleidingsspecifieke leerlijnen wiskunde, elektronica en algemene beroepsvaardigheden (kennisgestuurde lijn ROM). Horizontale samenhang vindt plaats binnen een periode. Wiskundemodulen zijn toepasbaar in andere modulen, zoals bij analoge en digitale technieken. Bij verschillende studieonderdelen (binnen een bepaalde periode) worden zoveel mogelijk dezelfde simulatiepakketten (Multisim, Matlab/Simulink) en dezelfde programmeertalen (C, C++) gebruikt. Inhoud van aangeboden cursussen en trainingen is toepasbaar in projecten. Na eerste twee studiejaren wordt de samenhang binnen de modulen bewaakt vanuit het POP en het daarbij behorende persoonlijk actieplan (PAP). Op basis van het competentieprofiel beschrijft een student in zijn POP en het PAP hoe hij invulling geeft aan het binnen- en buitenschools leren. Een onderscheidend element tussen de verschillende opleidingsvarianten is de relatie tussen praktijk en theorie. In het voltijd programma wordt via de praktijkgestuurde lijn invulling gegeven aan praktijk. Dat gebeurt vanaf het eerste jaar via projecten, die tot het afstuderen doorlopen. In het vijfde semester loopt de student vervolgens stage in de beroepspraktijk. In projecten, stage en afstuderen komen theorie (vanuit school) en de 24/67 NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, hbo-bacheloropleiding Elektrotechniek (vt/dt/du)

25 beroepspraktijk samen. In het duale curriculum wordt 120 EC uitgevoerd in het bedrijf waar de student werkzaam is. Iedere student van de opleiding wordt een aantal keuzemogelijkheden geboden. Daarmee wordt ingespeeld op de diversiteit van de beginsituaties en leervragen van de studenten. De keuzeruimte in het eerste studiejaar is bij voorrang bestemd voor het organiseren van gerichte (cursorische of individuele) ondersteuning van studenten, bijvoorbeeld doordat zij met achterstanden instromen. Voor zover een student de keuzeruimte niet voor dit doel nodig heeft, zal hij gebruik kunnen maken van het hogeschoolbrede keuzeonderwijs. Conform de HR bevat het curriculum een minorprogramma van 30 EC (zie ook 2.1). Er worden drie typen minoren onderscheiden: verbredende minoren, verdiepende minoren en doorstroomminoren. Op dit moment biedt de opleiding twee verdiepende minoren aan waaruit studenten één kiezen. Een doorstroomminor is in samenwerking met de TU Delft in ontwikkeling. De samenhang tussen de studieonderdelen binnen een periode wordt bewaakt door de curriculumcommissie. Zij beoordeelt de inhoudelijke samenhang in het programma en bespreekt deze met modulebeheerders. Als leidraad dient het profiel van de opleiding. Evaluatieresultaten van studenten (STO 2007 en jaarevaluatie 2006/2007) laten zien dat studenten positief oordelen over de ervaren samenhang in het programma. In de gesprekken met studenten wordt dit bevestigd. Bij afstemming vormgeving en inhoud geeft opleiding aan dat studenten echter minder tevreden zijn over de logische opbouw in moeilijkheidsgraad binnen de modulen (score 43% op 100%). Facet 2.4 Studielast Voldoende Criterium - Het programma is studeerbaar doordat factoren, die betrekking hebben op dat programma en die de studievoortgang belemmeren zoveel mogelijk worden weggenomen. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: In het OER zijn de normen vastgelegd voor de studeerbaarheid van het programma. Het programma wordt conform deze normen uitgevoerd. Daarbij doet de opleiding regelmatig onderzoek onder studenten naar factoren die zij als belemmerend voor hun studie ervaren. Dat kan aanleiding zijn voor aanpassingen. Ook wordt regelmatig in kaart gebracht of de feitelijke studielast overeenkomt met de geplande studielast. In de notitie Werken aan attractief en intensief onderwijs (2008, versie 0.3) is, met het oog op het vergroten van studiesucces, een aantal hogeschoolbrede en kaderstellende aanscherpingen voor studielast vastgesteld. De gevolgen van deze aanscherpingen zullen vooral zichtbaar moeten worden door een betere aansluiting tussen de geprogrammeerde en feitelijke studielast. Zo wordt met ingang van het studiejaar 2008/2009 een aantal aanpassingen doorgevoerd die de studeerbaarheid moeten vergroten. In het eerste jaar zullen de aanpassingen alleen gelden voor het propedeuse NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, hbo-bacheloropleiding Elektrotechniek (vt/dt/du) 25/67

26 jaar van de voltijdse varianten. Zo geldt vanaf 2008/2009 een minimum aantal contacturen van 20 voor eerstejaars studenten. Vanaf 2009/2010 geldt een minimum aantal contacturen van 20, 12 en 12 voor respectievelijk tweede, derde en vierdejaars studenten. De realiseerbaarheid van deze uitbreiding van contacttijd zal per 2008/2009 per locatie met de instituutdirecties worden besproken. Ook vervalt per 1 september 2008 de verplichting van een roostervrije dag per week. De studielast is 60 EC per jaar. De studielast is in de studiegids en de modulehandleidingen aangegeven en is als volgt opgebouwd: voor de voltijd vierjarige opleiding: de eerste twee jaar per kwartaal 1 project van 4 EC, 2 cursussen van 3 EC, een training van 3 EC. Hiernaast is er nog SLC, ABV en keuzeonderwijs. Semesters 6 en 7 omvatten 2 cursussen van 3 EC en een project van 6 EC. De opleidingsspecifieke minoren omvatten per minor 2 cursussen van 3 EC en een project van 9 EC. In de verkorte voltijd opleiding (3 jaar) is de studielast in het eerste jaar 72 EC, waarvan 12 EC op de vooropleiding gehaald kan worden. Bij de voltijdse en duale varianten bedraagt het aantal contacturen gemiddeld 20 uur per week gedurende de eerste twee studiejaren. De deeltijd gaat uit van tien contacturen per week verdeeld over twee avonden. De opleiding hanteert een bindend studieadvies. Ten minste 45 EC dient in het eerste jaar te worden behaald (Studiegids en OER). Als een student minder dan 37 EC heeft behaald van het propedeutisch studieprogramma of als de student tussen de 36 EC en 45 EC heeft behaald van het studieprogramma en daarbij niet heeft voldaan aan de kwalitatieve norm (welke is opgenomen in de studiegids) wordt een negatief bindend studieadvies gegeven. Studievoortgang van studenten kan via Osiris door docenten (en studenten) worden ingezien. Studenten kunnen eventueel een overzicht van hun cijfers op papier krijgen. Via SLC worden studievoortgang en studiebelemmeringen met de coach besproken en maakt de student een studieplanning voor de komende periode. De opleiding geeft in het zelfevaluatierapport aan dat in het algemeen in het eerste jaar wiskunde en energietechniek als struikelvakken gelden. Dit wordt vanuit SLC (zie 4.2) begeleidt door de studiemethode met de student te bespreken. Uit gesprekken met studenten blijkt het vak weegschaal een struikelvak. De opleiding heeft aangegeven de wiskundelijn in het programma te herzien. Daarmee speelt zij in op de uitval in de propedeuse. Studenten ervaren de spreiding van de studielast niet altijd even effectief (score rond de 3 op een 5-puntsschaal). Uit evaluatie is gebleken dat eerstejaars studenten moeite hebben om direct in kwartaal 1 te beginnen, waardoor er voor de tentamens een piek in de studiebelasting ontstaat. Daarom werkt de opleiding per 2007/2008 met concrete werkschema s voor studenten. Uit het gesprek met studenten verneemt het panel dat voltijd studenten ongeveer 40 uur per week besteden aan de studie. Studenten van de duale en deeltijd variant besteden naast hun werk en de contacttijd ongeveer 10 (duaal) en 20 (deeltijd) uur per week aan de studie. Alumni gaven aan dat de studielast redelijk goed te doen was. Het panel constateert dat er sprake is van een studielast welke gerelateerd is aan genoemde struikelvakken. Daarbij constateert het panel dat de opleiding inzet op een 26/67 NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam, hbo-bacheloropleiding Elektrotechniek (vt/dt/du)