Hanzehogeschool Groningen

Transcriptie

1 Hanzehogeschool Groningen Opleiding: Small Business & Retail Management HBO bachelor; Croho: Variant: voltijd Visitatiedatum: 25 april 2007 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, september 2007

2 2/51 NQA - visitatie Hanzehogeschool Groningen, hbo bacheloropleiding SB&RM

3 Inhoud Inhoud 3 Deel A: Onderwerpen Voorwoord Inleiding Werkwijze Oordeelsvorming Oordelen per facet en onderwerp Schematisch overzicht oordelen Totaaloordelen 12 Deel B: Facetten 15 Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding 17 Onderwerp 2 Programma 20 Onderwerp 3 Inzet van Personeel 29 Onderwerp 4 Voorzieningen 31 Onderwerp 5 Interne kwaliteitszorg 33 Onderwerp 6 Resultaten 36 Deel C: Bijlagen 39 Bijlage 1 Onafhankelijkheidsverklaring panelleden 40 Bijlage 2 Deskundigheden panelleden 45 Bijlage 3 Bezoekprogramma 49 Bijlage 4 Overzichtslijst van door de opleiding ter inzage gelegd materiaal 50 NQA - visitatie Hanzehogeschool Groningen, hbo bacheloropleiding SB&RM 3/51

4 4/51 NQA - visitatie Hanzehogeschool Groningen, hbo bacheloropleiding SB&RM

5 Deel A: Onderwerpen NQA - visitatie Hanzehogeschool Groningen, hbo bacheloropleiding SB&RM 5/51

6 6/51 NQA - visitatie Hanzehogeschool Groningen, hbo bacheloropleiding SB&RM

7 1.1 Voorwoord Dit rapport is het verslag van het panel dat in opdracht van NQA de opleiding Small Business & Retail Management van de Hanzehogeschool Groningen heeft onderzocht. Het beschrijft de werkwijze, de bevindingen en de conclusies. Het onderzoek heeft plaatsgevonden in het kader van de accreditatie van hogere beroepsopleidingen. Het onderzoek is begonnen in maart 2007, toen het zelfevaluatierapport bij NQA is aangeleverd. Als onderdeel van het onderzoek heeft het panel de opleiding gevisiteerd op 25 april Het panel bestond uit: De heer ing. H.C. Prooy (voorzitter, domeinpanellid); De heer drs. J.W. van Broeckhuijsen (domeinpanellid); De heer R.H. Koelewijn (studentpanellid); Mevrouw drs. M. Honigh (NQA-auditor). Dit panel voldoet aan de eisen zoals gesteld in het document Protocol ter beoordeling van de werkwijze van visiterende en beoordelende instanties van de NVAO (22 augustus 2005). Het panel beschikt over relevante werkvelddeskundigheid en over vakdeskundigheid. Onder vakdeskundigheid wordt verstaan het vertrouwd zijn met de meest recente ontwikkelingen en vertrouwd met lesgeven en beoordeling en toetsing minstens op het niveau/oriëntatie van de te beoordelen opleiding. Daarnaast beschikt het panel over onderwijsdeskundigheid, studentgebonden deskundigheid en visitatiedeskundigheid (zie bijlage 2). Het rapport bestaat uit drie delen: Deel A: een hoofdrapport, het Onderwerprapport, waarin de oordelen van het panel over de basiskwaliteit van de opleiding op onderwerpniveau worden uitgesproken met daarbij de overwegingen waarop die oordelen zijn gebaseerd. Het gaat hier om oordelen in de gradatie positief/negatief. Tevens wordt hier het eindoordeel geformuleerd. Deel B: een Facetrapport waarin op facetniveau door het panel oordelen en argumenten ter onderbouwing van dat oordeel worden gegeven. De oordelen gaan uit van de vierpuntsschaal (onvoldoende, voldoende, goed en excellent) conform het voorschrift van de NVAO. Uitzondering hierop is facet 2.6, als gevolg van aanvullende instructies van de NVAO wordt hier het oordeel voldaan of niet voldaan gegeven. Dit Facetrapport vormt de basis van het Onderwerprapport. Deel C: hierin zijn alle relevante bijlagen opgenomen. 1.2 Inleiding De Hanzehogeschool Groningen (HG) bestaat sinds Sinds september 2004 bestaat de HG uit 18 Schools, waarbinnen zo n 70 Bacheloropleidingen en 10 Mastersopleidingen worden aangeboden. Er zijn in het studiejaar ruim studenten en meer dan 2200 medewerkers. De HG heeft als doel ondernemende, maatschappelijk verantwoordelijke en internationaal georiënteerde professionals op te leiden en bij te dragen aan de kenniscirculatie in Noord- NQA - visitatie Hanzehogeschool Groningen, hbo bacheloropleiding SB&RM 7/51

8 Nederland. De kennissamenleving en internationalisering zijn de twee omvattende strategische thema s. De HG- onderwijsvisie (2004) geeft richting aan de vormgeving van het onderwijs binnen de HG en gaat uit van een centrale rol van beroepstaken en competentieontwikkeling in goede balans met kennisontwikkeling. De opleiding Small Business & Retail Management (SB&RM) maakt deel uit van het Instituut voor Marketing & Management (IM&M). Het IM&M heeft 1500 studenten en ongeveer 85 medewerkers (ruim 60 fte s). De missie van het IM&M is om te opereren als kenniscentrum in de regio binnen de kennisdomeinen marketing en ondernemerschap. Er wordt opgeleid voor de Bachelor of Commerce (BaCom). Op het moment van de visitatie is het eerste jaar van de nieuwe BaCom opleiding gerealiseerd. Vanaf 2010 is het programma op basis van de BaCom gereed. Het IM&M verzorgt naast de opleiding SB&RM nog drie andere opleidingen binnen het domein Commerce : Commerciële Economie, Food & Business en International Business & Languages. De vier opleidingen hebben een gemeenschappelijke propedeuse en leiden alle vier op tot het diploma Bachelor of Commerce. In de gemeenschappelijke propedeuse wordt de basis gelegd voor marketing en organisatie. Naast dit gemeenschappelijke propedeuseprogramma heeft de opleiding SB&RM- opleiding opleidingseigen competenties. De opleiding SB&RM is gestart in In 2006 zijn de eerste twaalf studenten afgestudeerd. Ten tijde van de visitatie volgen de eerstejaars het nieuwe brede Bachelor programma. Hierbij zijn de blokken in het eerste jaar en de eerste twee blokken van het tweede jaar gelijk voor alle vier de opleidingen van het IM&M. De overige studenten (dus vanaf leerjaar 2) volgen het oude curriculum. De studiejaren van de vierjarige opleiding SB&RM zijn opgedeeld in vier onderwijsperiodes of blokken. Elk blok beslaat 10 onderwijsweken en is goed voor 15 credits. De onderwijsonderdelen van een blok zijn afgeleid van een beroepstaak en in iedere module zijn de themaopdrachten gerelateerd aan een bedrijfssituatie, in de vorm van cases of opdrachten. Het derde jaar bevat keuzeblokken of specialisaties (= een samenhangend pakket van twee keuzeblokken). In de tweede helft van het derde jaar vindt de praktijkstage van 20 weken plaats. In het vierde jaar kan een student specialisatieblokken (in de toekomst minors ) kiezen en is er het afstudeerproject. De opleiding SB&RM is in 2002 gestart met 69 studenten. Er zijn in het studiejaar studenten ingeschreven, waaronder 140 eerstejaars. De vooropleidingen van de studenten zijn zeer divers. Het team SB&RM bestaat uit een teamleider en 9 docenten (6 fte s). De docent: student ratio bedraagt 1:29. De opleiding richt zich zowel op de SB als op de RM kant, op de beroepsprofielen voor het midden- en kleinbedrijf. De opleiding richt zich niet op een specifieke branche, bedrijfstak of sector. De opleiding SB&RM gebruikt het landelijk vastgesteld beroepsprofiel. De inhoudelijke pijlers hiervan zijn marketing, financiën en communicatie. Naast de verplichte en landelijk afgesproken eindcompetenties kent de opleiding 30% eigen invulling. 8/51 NQA - visitatie Hanzehogeschool Groningen, hbo bacheloropleiding SB&RM

9 Het IM&M is in september 2006 verhuisd naar een nieuwe locatie, de verbouwing is echter nog niet afgerond. Het IM&M heeft twee expertisecentra: Languages & Cultures en Ondernemerschap & Markt. De opleiding heeft van het partnership Leren Ondernemen vier certificaten Leren Ondernemen ontvangen: Ondernemer voor de klas, Ondernemersopdrachten voor docenten, Ondernemerschap in het curriculum en Ondernemersopdrachten voor leerlingen/studenten. De opleiding is hiertoe het vignet Leren ondernemen toegekend. Het partnership is een samenwerkingsverband van de ministeries van OC&W, EZ en Senter Novem. De opleidingen SB&RM en Commerciële Economie zijn gelijktijdig gevisiteerd. 1.3 Werkwijze De beoordeling van de opleiding door het panel verliep volgens de werkwijze zoals die is neergelegd in het Beoordelingsprotocol van NQA. Deze werkwijze wordt hieronder beschreven. Het onderzoek vond plaats op basis van het domeinspecifieke referentiekader dat voor de opleiding geldt (zie facet 1.1). NQA onderscheidt drie fasen in het visiteren: de voorbereidingsfase, het eigenlijke bezoek door het panel en de rapportagefase. Hieronder volgt een korte toelichting per fase. De voorbereidingsfase Allereerst heeft een NQA-auditor het zelfevaluatierapport gecontroleerd op kwaliteit en compleetheid (de validatie) en daarmee op bruikbaarheid voor de visitatie. Vervolgens bereiden de panelleden zich in de periode april 2007 inhoudelijk voor op het bezoek in april Zij bestudeerden het zelfevaluatierapport (en bijlagen), formuleerden in een beoordelingsformat hun voorlopige oordelen op basis van argumenten en zij formuleerden vraagpunten. Zij gaven hun bevindingen door aan de NQA-auditor. Op basis van een overzicht van voorlopige oordelen inventariseerde de NQA-auditor tenslotte kernpunten en prioriteiten voor materialenonderzoek en gesprekken. Tijdens een voorbereidende vergadering is het bezoek door het panel voorbereid. De opleiding heeft in haar zelfevaluatierapport kenbaar gemaakt voor welk domeinspecifiek referentiekader zij kiest. De NQA-auditor heeft met de domeindeskundigen in het panel bekeken of sprake is van adequate domeinspecifieke doelstellingen, of dat nadere aanvulling dan wel nadere specificatie nodig is. In het facetrapport is aangegeven op welke landelijke beroeps- en opleidingsprofielen het domeinspecifieke kader (en het opleidingsprogramma) is gebaseerd. Het bezoek door het panel NQA heeft een bezoekprogramma ontwikkeld voor de (dag-)indeling van het bezoek door het panel dat is aangepast aan de specifieke situatie van de opleiding (bijlage 3). Er vonden gesprekken plaats met het opleidingsmanagement, docenten, studenten, afgestudeerden en NQA - visitatie Hanzehogeschool Groningen, hbo bacheloropleiding SB&RM 9/51

10 met werkveldvertegenwoordigers. Aan het begin en tijdens het bezoek heeft het panel ter inzage gevraagd materiaal bestudeerd. Tussen de gesprekken door heeft het panel ruimte ingelast om de bevindingen uit te wisselen en te komen tot gezamenlijke en meer definitieve (tussen-)oordelen. De bevindingen zijn door de panelleden beargumenteerd. Aan het einde van het bezoek heeft de voorzitter een mondelinge terugkoppeling gegeven van enkele indrukken en ervaringen van het panel, zonder expliciete oordelen uit te spreken. De fase van rapporteren Door NQA is, op basis van de bevindingen van het panel, een tweeledige rapportage opgesteld, bestaande uit een facetrapport en een onderwerprapport, waarin de kwaliteit van de opleiding is beoordeeld. Met dit rapport kan de opleiding accreditatie aanvragen bij de NVAO. De opleiding heeft in juni 2007 een concept van het Facetrapport (deel B) voor een controle op feitelijke onjuistheden ontvangen. Naar aanleiding daarvan zijn enkele wijzigingen aangebracht. In het Onderwerprapport (deel A) wordt door NQA een oordeel op de onderwerpen en op de opleiding als geheel gegeven. Dit rapport is in juli 2007 voor een controle op feitelijke onjuistheden aan de opleiding voorgelegd. Het definitieve rapport is door het panel vastgesteld in september Het visitatierapport is uiteindelijk in oktober 2007 ter beschikking gesteld aan de opleiding, die het samen met de accreditatieaanvraag kan indienen bij de NVAO. 1.4 Oordeelsvorming In dit hoofdstuk wordt per onderwerp een oordeel uitgesproken op basis van weging van de facetten die van dat onderwerp deel uitmaken. Bij deze weging spelen de beslisregels zoals die door de NQA in het Beoordelingsprotocol zijn geformuleerd en nader uitgewerkt in de notitie Handreiking voor oordeelsvorming een belangrijke rol. Tevens is bij de beoordeling rekening gehouden met accenten die de opleiding eventueel legt, het domeinspecifieke kader en een vergelijking met andere relevante opleidingen op een aantal aspecten. Het eindoordeel is voorzien van een aanvullende tekst als sprake is van: weging van de oordelen op facetniveau; benchmarking; generieke bevindingen die het facetniveau overschrijden; bepaalde accenten respectievelijk best practices. In de oordelen per onderwerp wordt steeds een herhaling gegeven van de oordelen op de facetten gevolgd door een weging die leidt tot het eindoordeel. De (uitgebreide) argumentatie is te vinden in het facetrapport. 10/51 NQA - visitatie Hanzehogeschool Groningen, hbo bacheloropleiding SB&RM

11 1.5 Oordelen per facet en onderwerp Doelstellingen opleiding De drie facetten van het onderwerp Doelstellingen zijn met een goed beoordeeld. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief. De opleiding baseert zich op het landelijk vastgestelde beroepsprofiel en de landelijk vastgestelde competenties. In 2003 zijn de competenties SB&RM in samenspraak met het betrokken werkveld herijkt en zijn in nieuwe landelijke opleidingscompetenties geformuleerd (Small Business & Retail Management het competentieprofiel herijkt, 2004). De opleiding heeft zelf een eigen (dertiende) kwalificatie toegevoegd: Communiceren in meer talen en rekening houden met culturele verschillen, intern en extern en internationaal. (Uitgangpunten SB&RM, 2006). Centraal staan de eindkwalificaties waarover de afgestudeerden van de opleiding SB&RM moeten beschikken. In verschillende matrices is de relatie tussen de generieke HBOkernkwalificaties, de Dublin descriptoren en de landelijke competenties goed aangegeven. Hieruit blijkt dat de opleiding het beoogde HBO-bachelor niveau realiseert Programma De facetten Eisen HBO, Relatie doelstellingen en inhoud programma, Samenhang in het opleidingsprogramma, en Studielast zijn met een goed beoordeeld. De facetten Instroom, Duur en Afstemming tussen vormgeving en inhoud met een voldoende. Het facet Beoordeling en toetsing is met een onvoldoende beoordeeld. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief. De opleiding besteedt goed aandacht aan de beroepsgerichtheid en de praktijk en de relatie tussen doelstellingen en inhoud van de meeste programmaonderdelen is op een goede wijze weergegeven. De vertaling van de eindkwalificaties naar de leerdoelen naar programmaonderdelen is expliciet geformuleerd. Het curriculum is opgebouwd uit overzichtelijke eenheden en de eindkwalificaties zijn adequaat vertaald in het programma, in de leerdoelen per blok en per onderwijsdeel. De inhoud en vormgeving van de programmaonderdelen in een blok bieden de studenten de gelegenheid de vereiste (deel)competenties te behalen. Er wordt op voldoende wijze aandacht besteed aan de studeerbaarheid en studievoortgang van en in de opleiding. De aansluiting op het voorgaande onderwijs is onderwerp van verbeteracties. Er is een aantal maatregelen ingezet om de relaties met omringende en toeleverende scholen te versterken. Het uitgangspunt voor de verschillende werkvormen is de beroepspraktijk. Het didactisch concept ligt in lijn met de competenties waarvoor wordt opgeleid. De kern van het didactisch concept wordt gevormd door beroepsmatig handelen. Het facet beoordelen en toetsen heeft een onvoldoende gekregen. Er is op het moment van de visitatie nog niet voldoende inzicht in de wijze waarop de kwaliteit (representativiteit, validiteit en objectiviteit) van de toetsen in de praktijk van de hele opleiding wordt geborgd. Het positieve oordeel op het onderwerp NQA - visitatie Hanzehogeschool Groningen, hbo bacheloropleiding SB&RM 11/51

12 Programma is gebaseerd op de vier goede beoordelingen binnen dit onderwerp en het vertrouwen in het recent ingezette verbeterbeleid met betrekking tot toetsen en beoordelen Inzet van personeel Het facet Eisen HBO en Kwaliteit docenten is met een goed beoordeeld. Het facet Kwantiteit docenten met een voldoende. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief. Het docentencorps bestaat uit een mix van mensen uit de praktijk en wetenschap en functioneert goed op HBO-niveau. Er is voldoende personeel. Het onderwijs wordt voor een belangrijk deel verzorgd wordt door personeel dat een directe verbinding legt tussen de opleiding en de beroepspraktijk. Er worden regelmatig functioneringsgesprekken gevoerd. De opleiding besteedt goed aandacht aan de kwalificaties van docenten en biedt ruimte voor scholing. De afgelopen jaren hebben de docenten vooral onderwijskundige trainingen gevolgd, voornamelijk in teamverband. Daarnaast heeft er vakinhoudelijke scholing plaatsgevonden Voorzieningen Beide facetten zijn met een goed beoordeeld. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief. De huisvesting en de materiele voorzieningen dragen goed bij aan de realisatie van het programma. De mediatheek is ruim voorzien. De opleiding heeft een degelijk en systematisch traject ontwikkeld om haar doelstellingen rond SLB te realiseren Interne kwaliteitszorg Het facet Evaluatie resultaten is met een goed beoordeeld. De twee overige facetten van dit onderwerp met een voldoende. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief. De opleiding heeft de kwaliteitszorg in principe goed vormgegeven. De uitgangspunten en plannen zijn helder beschreven. Er wordt systematisch en periodiek geëvalueerd met behulp van verschillende instrumenten. Er zijn kwantitatieve streefnormen aangetroffen waarop de resultaten worden getoetst. Een meer inzichtelijke en strakkere procedure rond de verbeteracties, vooral de relatie met de streefdoelen en de controle op de uitvoering ervan, is echter nodig. Vooral docenten en studenten zijn in voldoende mate betrokken bij de kwaliteitszorg van het onderwijs, maar het werkveld en de alumni dienen nadrukkelijker betrokken te worden bij de evaluaties Resultaten Beide facetten zijn met een voldoende beoordeeld. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief. 12/51 NQA - visitatie Hanzehogeschool Groningen, hbo bacheloropleiding SB&RM

13 De afstudeerproducten voldoen aan de Dublin descriptoren en HBO-kwalificaties. De afgestudeerden voldoen in de praktijk en beheersen de beoogde eindkwalificaties, maar de mate van complexiteit is een aandachtspunt. De opleiding beschikt over relevante kerngegevens om het rendementsbeleid te kunnen sturen. De opleiding haalt haar eigen streefcijfers niet maar maakt expliciet zichtbaar op welke wijze zij het rendement wil gaan verhogen. 1.6 Schematisch overzicht oordelen Onderwerp/Facet Oordeel 1.1 Domeinspecifieke eisen Goed 1.2 Niveau bachelor Goed 1.3 Oriëntatie HBO bachelor Goed Totaaloordeel Positief 2.1 Eisen HBO Goed 2.2 Relatie doelstellingen en inhoud programma Goed 2.3 Samenhang in opleidingsprogramma Goed 2.4 Studielast Goed 2.5 Instroom Voldoende 2.6 Duur Voldaan 2.7 Afstemming tussen vormgeving en inhoud Voldoende 2.8 Beoordeling en toetsing Onvoldoende Totaaloordeel Positief 3.1 Eisen HBO Goed 3.2 Kwantiteit personeel Voldoende 3.3 Kwaliteit personeel Goed Totaaloordeel Positief 4.1 Materiële voorzieningen Goed 4.2 Studiebegeleiding Goed Totaaloordeel Positief 5.1 Evaluatie resultaten Goed 5.2 Maatregelen tot verbetering Voldoende 5.3 Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en het beroepenveld Voldoende Totaaloordeel Positief 6.1 Gerealiseerde niveau Voldoende 6.2 Onderwijsrendement Voldoende Totaaloordeel Positief 1.7 Totaaloordeel Op grond van voorgaand schema en de inhoudelijke onderbouwing daarvan, waaruit blijkt dat de opleiding op de zes onderwerpen positief scoort, is de conclusie dat het totaaloordeel over de opleiding positief is. NQA - visitatie Hanzehogeschool Groningen, hbo bacheloropleiding SB&RM 13/51

14 14/51 NQA - visitatie Hanzehogeschool Groningen, hbo bacheloropleiding SB&RM

15 Deel B: Facetten NQA - visitatie Hanzehogeschool Groningen, hbo bacheloropleiding SB&RM 15/51

16 16/51 NQA - visitatie Hanzehogeschool Groningen, hbo bacheloropleiding SB&RM

17 Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding Facet 1.1 Domeinspecifieke eisen Goed Criteria - De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk). Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De opleiding ontwikkelt en vormt samen met de drie andere genoemde opleidingen van het IM&M de Bachelor of Commerce (BaCom). Het panel constateert dat de opleiding gebruik maakt van de domeincompetenties van de Bachelor of Commerce (in totaal 10) en van haar eigen opleidingsspecifieke competenties SB&RM. Het panel heeft vastgesteld dat deze laatste aansluiten bij de domeincompetenties (Globaal ontwerp brede Bachelor of Commerce, 2005) waardoor het specifieke profiel SB&RM onder de domeincompetenties valt. Het panel stelt vast dat de BaCom competenties zijn ontwikkeld in samenspraak met veel organisaties uit de verschillende betrokken domeinen. Ze zijn ook in het Landelijk Overleg SB&RM besproken. Ze vormen de basis voor de onderwijsinhoudelijke samenwerking binnen IM&M, vooral in de propedeuse. Daarnaast zijn er de eigen eindkwalificaties SB&RM. Het panel stelt vast dat de opleiding deze eindkwalificaties heeft afgeleid uit het landelijk vastgestelde beroepsprofiel en de landelijk opgestelde competenties. Deze competenties zijn vastgesteld in nauwe samenwerking met en met behulp van onderzoek in het beroepenveld. Op basis van dit onderzoek zijn het beroepsprofiel met de twee pijlers zelfstandig ondernemerschap en retailmanagement vastgesteld (Competentiegerichte Hogere Beroepsopleiding SBRM, 2000) en zijn landelijk 31 competenties vastgesteld. In 2003 zijn de competenties SB&RM in samenspraak met het betrokken werkveld herijkt en zijn in nieuwe landelijke opleidingscompetenties geformuleerd (Small Business & Retail Management het competentieprofiel herijkt, 2004). In dit profiel heeft het panel ondermeer de ratio aangetroffen waarom ondernemerschap en management goed samen gaan in één opleiding: ondernemen en managen als twee beroepsrollen die een afgestudeerde moet kunnen vervullen. De opleiding heeft zelf een eigen (dertiende) kwalificatie toegevoegd: Communiceren in meer talen en rekening houden met culturele verschillen, intern en extern en internationaal. (Uitgangpunten SB&RM, 2006). Het panel stelt op basis van de documenten vast dat de beroepsprofielen en de beroepscompetenties samen met het relevante beroepenveld zijn opgesteld. Daaraan zijn de eindkwalificaties ontleend die vervolgens in samenspraak met het beroepenveld zijn opgesteld. Het panel stelt vast dat de opleiding actief participeert in het Landelijk Overleg SB&RM. De domeincompetenties zijn ontwikkeld in het Domeinoverleg Marketing, Business en Commerce, het landelijk overleg van de vier opleidingen CE, SB&RM, F&B en IBL samen. NQA - visitatie Hanzehogeschool Groningen, hbo bacheloropleiding SB&RM 17/51

18 De internationale component is landelijk en op de HG nog een ontwikkelpunt. Er zijn enkele internationale contacten met een aantal partnerscholen in het buitenland. Het IM&M heeft uitwisselingsprogramma s met Duitsland, Spanje, Engeland, Italië, Noorwegen, Zweden, Denemarken, Oostenrijk, Canada en de VS. Naar het oordeel van het panel heeft de opleiding een heldere en actuele visie op de belangrijkste ontwikkelingen in het relevante beroepenveld en sluiten de eindkwalificaties goed aan bij de eisen die worden gesteld aan een opleiding in dit domein. Facet 1.2 Niveau bachelor Goed Criteria - De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een Bachelor. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Het panel heeft in een competentiematrix (Competentieniveau, 2006) de relatie aangetroffen tussen de competenties van SB&RM en die van de BaCom (Domeincompetenties Bachelor of Commerce). In onder meer het Zelfevaluatierapport SB&RM (tabel 1, p. 37 e.v.) zijn, gebaseerd op verschillende hierboven genoemde documenten, schema s opgenomen waarin de relatie tussen de Dublin descriptoren, de generieke HBO-kwalificaties, het beroepscompetentieprofiel SB&RM er en de BaCom domeincompetenties wordt weergegeven. In schema s wordt vervolgens aangegeven in welke onderdelen van het programma de kwalificaties aan de orde komen. Het panel beoordeelt dit facet als goed. Het panel heeft op basis van de geleverde documenten, de beschrijving van de curriculumontwikkeling en de gevoerde gesprekken tijdens de visitatie kunnen constateren dat de eindkwalificaties van de opleiding aantoonbaar aansluiten bij de beschrijving van het niveau bachelor zoals aangegeven in de Dublin descriptoren. Facet 1.3 Oriëntatie HBO bachelor Goed Criteria - De eindkwalificaties zijn mede ontleend aan de door (of in samenspraak met) het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepscompetenties. - De eindkwalificaties weerspiegelen het niveau van beginnend beroepsbeoefenaar in een specifiek beroep of samenhangend spectrum van beroepen waarvoor een hbo-opleiding vereist is of dienstig is. 18/51 NQA - visitatie Hanzehogeschool Groningen, hbo bacheloropleiding SB&RM

19 Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Het panel heeft een uitwerking van de beroepscompetenties uit het landelijk profiel in niveaus aangetroffen in onder meer Competenties SB&RM en de plaats van de competenties in het curriculum SB&RM, 2006 en het Zelfevaluatierapport (p.57). In een schema staan de relaties tussen de Competenties SB&RM landelijk, de competentieniveaus van de opleiding en de plaats ervan in het curriculum. Het panel stelt vast dat de domeincompetenties (BaCom) en de eigen SB&RM competenties zo zijn geformuleerd dat deze ook de generieke HBO-competenties omvatten. Beide behelzen vaardigheden die gericht zijn op het maken van keuzes op tactisch en operationeel niveau. De studenten dienen de behaalde competenties toe te passen op de beroepsproducten zoals die in de eindkwalificaties genoemd zijn. Het gaat daarbij om producten met een hoog praktijkgehalte, waarbij de studenten oplossingen moeten vinden voor problemen en/of vragen in de betreffende beroepspraktijk. Dit veronderstelt dat de student in staat is problemen te analyseren en mogelijke oplossingsstrategieën tegen elkaar af te wegen. Communicatie als onderdeel van de beroepsuitoefening vormt een centraal deel van de te verwerven competenties. De opleiding leidt op voor zowel intern als extern ondernemerschap in het midden- en kleinbedrijf. De afgestudeerden zijn breed opgeleide generalisten, die de verschillende aspecten van het ondernemen in hun samenhang overzien op economisch, bedrijfsmatig, juridisch, personeelstechnisch en organisatorisch gebied. Afgestudeerden bekleden een groot aantal verschillende functies in verschillende branches. Het panel heeft functies aangetroffen als: store manager, marketing & sales functionaris, product- of account manager, zelfstandig ondernemer, bedrijfsopvolger, staf- of beleidsfunctionaris. Het panel concludeert dat de eindkwalificaties van de opleiding mede zijn ontleend aan het door het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofiel en de daarmee samenhangende competenties waarover een beginnend beroepsbeoefenaar dient te beschikken. De eindkwalificaties zijn de resultaten van landelijk overeengekomen beroeps- en opleidingsprofielen, waarmee voldaan wordt aan de eisen die worden gesteld. De eindkwalificaties zijn concreet en gedetailleerd geformuleerd in termen van HBO-competenties en beroepsspecifieke competenties. De eindkwalificaties zijn concreet en gedetailleerd uitgewerkt en vormen naar het oordeel van het panel een goede basis voor het curriculum. NQA - visitatie Hanzehogeschool Groningen, hbo bacheloropleiding SB&RM 19/51

20 Onderwerp 2 Programma Korte schets van het programma. Het onderwijs is opgebouwd uit vier blokken per jaar. Elk blok heeft een thema met een project dat is gerelateerd aan de beroepspraktijk. Daarnaast zijn er ondersteunende vakken, zoals communicatie, Engels, marketing, financieel management, wet- en regelgeving, marketing & sales. Het curriculum is zodanig opgebouwd dat in de blokken de competenties worden verdiept. Projectgroepen bestaan aanvankelijk uit 5-6 studenten; bij het klimmen van het opleidingsjaar wordt de omvang van de groep bewust verkleind via 3 in jaar 3, 2 in jaar 4 naar uiteindelijk individueel in de tweede helft van het laatste studiejaar. Elk project wordt afgerond met een projectverslag en een presentatie, de ondersteunende vakken met een tentamen. In de propedeuse is de eerste helft van het studiejaar gemeenschappelijk met de andere IM&M-opleidingen, maar de studenten zitten wel in opleidingsspecifieke (SB&RM) klassen. In de propedeuse worden de studenten in aanraking gebracht met alle aspecten van het ondernemerschap op basaal niveau en bevat het programma de hoofdvakken marketing, financiën en communicatie. In de hoofdfase komen daar de thema s inkoop, recht en personeel bij. Hiermee onderscheidt de opleiding zich van de meer op marketing gerichte opleiding Commerciële Economie. In de stage aan het einde van het derde jaar (twintig weken) voert de student voor een mkb-onderneming een adviesopdracht uit en houdt daarbij rekening met alle hoofdthema s. In het vierde jaar is er keuzeonderwijs waarin de student kan kiezen voor een aansluitende minor of twee keuzeblokken en de afstudeeropdracht. Hierin moet de student laten zien over alle competenties te beschikken door het schrijven van een strategisch ondernemingsplan voor een eigen bedrijf of een startende ondernemer. Ook kan de student kiezen voor een strategisch plan op het gebied van Sales voor een bedrijf. Facet 2.1 Eisen HBO Goed Criteria - Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats via vakliteratuur, aan de beroepspraktijk ontleend studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk en/of (toegepast) onderzoek. - Het programma heeft aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied / de discipline. - Het programma waarborgt de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en heeft aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Het panel heeft geconstateerd dat de opleiding een actuele literatuurlijst heeft samengesteld (literatuurlijst, 2006). Volgens de studenten maken de docenten vaak gebruik van vakbladen en worden actuele artikelen daaruit voor opdrachten gebruikt. 20/51 NQA - visitatie Hanzehogeschool Groningen, hbo bacheloropleiding SB&RM

21 Uit de studiegids en de blokboeken die het panel heeft ingezien blijkt dat de thema s zijn afgeleid van de beroepspraktijk en regelmatig worden aangepast aan de actualiteit. De docenten geven aan dat zij hun netwerken gebruiken om reële opdrachten te verwerven vanuit de praktijk als themaopdracht van een blok. Ook door hun eigen werkzaamheden zeggen docenten dat de actualiteit wordt gegarandeerd. Het panel heeft verschillende blokboeken ingezien en is van mening dat het lesmateriaal bijdraagt aan het behalen van de doelen van een onderwijsblok. Het lesmateriaal is relevant en actueel. Er wordt ook gebruikt gemaakt van Engelstalige literatuur, bijvoorbeeld op het terrein van Retailing. Het panel vindt het aangeboden lesmateriaal van voldoende kwaliteit en niveau. De basiskennis en -vaardigheden voor toegepast onderzoek worden gegeven in verschillende blokken. In de blokboeken heeft het panel een overzicht aangetroffen van wat er aan praktijkelementen en toegepast onderzoek wordt aangeboden. Het betreft een scala aan activiteiten zoals colleges door gastsprekers, uitvoeren van externe opdrachten, plannen schrijven, contracten opstellen, administraties opzetten, adviesopdrachten schrijven enzovoort. Het panel constateert dat de inhoud en organisatie van het programma sterk gericht is op een leerproces waarbij het werken aan concrete beroepsproducten al vanaf het begin van de opleiding centraal staat en waarmee de studenten via concrete opdrachten de vereiste beroepsvaardigheden verwerven. De opdrachten zijn ontleend aan de beroepspraktijk (cases) of worden rechtstreeks door de beroepspraktijk ingebracht via de docenten en gastsprekers. De studenten geven in het gesprek aan dat er veel docenten in de praktijk werken, ze komen met praktijkvoorbeelden wat volgens de studenten zeer motiverend werkt. Het opleidingsmanagement geeft in het gesprek aan dat de contacten van de opleiding met de praktijk steeds intensiever worden: docenten krijgen steeds betere netwerken en nieuwe inzichten worden verwerkt in het curriculum. Er vinden bedrijfsbezoeken plaats, er is een stage in het derde jaar en in het vierde de afstudeeropdracht. Hierbij dienen studenten een ondernemingsplan te schrijven (inclusief marktonderzoek en een financiële onderbouwing) voor een eigen bedrijf dan wel een advies voor een bestaande onderneming op het brede gebied van sales. De studenten vinden dat ze met de afstudeeropdracht bezig zijn aan een reële vraag of onderzoek. Studenten geven in het gesprek aan dat ze via het Expertisecentrum Ondernemerschap & Markt ook meedoen aan onderzoek bij zelfstandige ondernemers. Interactie met de beroepspraktijk vindt ook plaats via de studenten die tijdens en na hun stageperioden hun ervaringen terugkoppelen naar docenten en medestudenten. In enkele gevallen leidt interactie met de beroepspraktijk aantoonbaar tot wijzigingen in het programma. De eigen competentie communiceren in meer talen en rekening houden met culturele verschillen, intern en extern, nationaal en internationaal is volgens het management een voorbeeld van de vraag vanuit de (regionale) praktijk. Uit de SSA-enquête die jaarlijks door de hogeschool wordt afgenomen onder de studenten blijkt dat het merendeel van de studenten (70-90%) de opleiding goed praktijk- en beroepsgericht vinden. In het gesprek met het panel geven de studenten aan dat in alle blokken praktijkpunten zijn opgenomen. NQA - visitatie Hanzehogeschool Groningen, hbo bacheloropleiding SB&RM 21/51

22 Als voorbeeld van een aantoonbaar verband met de beroepspraktijk noemen zij het project mystery shopping, dat wordt uitgevoerd in samenwerking met een bedrijf dat is opgestart door oud-studenten van de opleiding. Het panel concludeert dat de opleiding vakliteratuur en aan de beroepspraktijk ontleend studiemateriaal gebruikt. Docenten hebben goed contact met de beroepspraktijk. In het programma wordt aandacht besteed aan de actuele ontwikkelingen in het vakgebied. Kortom: het programma waarborgt de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en heeft aantoonbare verbanden met de beroepspraktijk. Het panel heeft uit de gesprekken geconstateerd dat de rol van de werkveldadviescommissie (WAC) nu duidelijk is: de WAC wordt nu van meet af aan betrokken bij en adviseert over de invulling en toetsing van het nieuwe onderwijsprogramma, de keuzevakken, minoren en afstudeertrajecten. Ook constateert het panel uit de gesprekken dat andere werkveldcontacten, zoals stagebiedende organisaties en instellingen waar studenten hun afstudeerscripties schrijven, regelmatig betrokken worden bij inhoudelijke discussies. Het management is goed bezig deze contacten te formaliseren. Facet 2.2 Relatie doelstellingen en inhoud programma Goed Criteria - Het programma is een adequate concretisering van de eindkwalificaties, qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen. - De eindkwalificaties van de doelstellingen zijn adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma. - De inhoud van het programma biedt studenten de mogelijkheden om de geformuleerde eindkwalificaties te bereiken. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Het panel heeft in het Zelfevaluatierapport(p.54 e.v.), de Onderwijsregeling SB&RM, in het Curriculum overzicht SB&RM 2006 in een duidelijk schema gezien hoe de competenties in het curriculum en vervolgens in de blokken zijn verwerkt. Aangegeven worden de kerncompetenties en de specifieke SB&RM competenties met de daarbij behorende verschillende niveaus: de twaalf landelijke competenties en de eigen, dertiende, competentie zijn vertaald in drie niveaus. In een ander schema (Zelfevaluatierapport p. 57) en Uitgangspunten voor de opleiding SB&RM, 2006 wordt de relatie aangegeven tussen Competenties SB&RM, Competentieniveaus SB&RM Groningen en de plaats daarvan in het curriculum. Het panel vindt dit schema zeer illustratief. In de blokboeken heeft het panel per onderwijsdeel doelen aangetroffen die zijn afgeleid van de te behalen competenties en niveaus. De niveaus van de competenties worden met de jaren opgebouwd. Uit de opzet van de blokken/modules is dit duidelijk zichtbaar: de boeken zijn heel specifiek gericht op enerzijds een leerdoel en anderzijds het maken van een beroepsproduct, individueel of in groepsverband. 22/51 NQA - visitatie Hanzehogeschool Groningen, hbo bacheloropleiding SB&RM

23 Het panel is van oordeel dat de eisen waaraan die beroepsproducten moeten voldoen, expliciet anticiperen op de eisen die in het beroepenveld worden gesteld. Daarmee wordt in het programma een direct en zichtbaar verband gelegd tussen de inhoud, het niveau van het programma enerzijds en de eindkwalificaties anderzijds. In elke onderwijseenheid wordt aandacht besteed aan het ontwikkelen van specifieke competenties. Voor elke onderwijseenheid is het niveau beschreven waarop de competenties ontwikkeld worden (niveautaxonomie). Het panel heeft de taxonomie in samenhang met het programma bestudeerd en stelt vast dat aandacht is besteed aan het ontwikkelen van specifieke competenties per niveau afhankelijk van het studiejaar. Uit de SSA 2005 is gebleken dat de oude propedeuse maar net voldoende (58%) scoorde in haar oriënterende functie. Het management geeft aan dat er in het vernieuwde curriculum meer aandacht voor de oriëntatie is. Volgens het management met succes: uit de blokevaluaties lijkt de waardering te stijgen. Concluderend is het panel van oordeel dat de eindkwalificaties adequaat vertaald zijn in het programma, in de leerdoelen per blok en onderwijsdeel. De inhoud en vormgeving van de programmaonderdelen in een blok bieden de studenten de gelegenheid de vereiste (deel)competenties te behalen. De wijze waarop in complexiteit toenemende modules in het totale programma zijn opgenomen, maakt het volgens het panel de student mogelijk alle eindkwalificaties te verwerven. Facet 2.3 Samenhang in opleidingsprogramma Goed Criteria - Studenten volgen een inhoudelijk samenhangend opleidingsprogramma. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: In de verschillende documenten die het panel heeft ingezien wordt de rode draad in het programma gevormd door marketing, financiën en communicatie. Communicatie is zelfs een onderdeel van elk blok. Binnen de blokken wordt de samenhang gerealiseerd door het blokthema, waar de andere programmaonderdelen aan bijdragen. De verticale samenhang wordt gerealiseerd door de concentrische opbouw naar niveau. Het panel heeft een duidelijke samenhang aangetroffen: de modules zijn expliciet ontleend aan de competenties zoals beschreven in de eindkwalificaties. Het kernelement in de vormgeving van elk blok is een sterke interactie tussen theorie en praktijk en het maken van producten impliceert dat de studenten leren kennis en vaardigheden uit verschillende deelgebieden te integreren. De modules zijn concentrisch van opbouw en bestrijken samen alle competenties. Kortom het panel vindt het programma een goede samenhang vertonen, waarbij de beroepspraktijk centraal staat. Uit de SSA- enquêtes en de Keuzegids 2004 blijkt dat de studenten de samenhang waarderen. Ook in het gesprek geven de studenten aan dat er een duidelijke samenhang is, zeker binnen de blokken. NQA - visitatie Hanzehogeschool Groningen, hbo bacheloropleiding SB&RM 23/51

24 Het panel heeft daarom als oordeel goed. De inhoud en planning van het programma zijn op een doordachte en consistente wijze op elkaar afgestemd waardoor het programma een coherent geheel is. Facet 2.4 Studielast Goed Criteria - Het programma is studeerbaar doordat factoren, die betrekking hebben op dat programma en die de studievoortgang belemmeren zoveel mogelijk worden weggenomen. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Het panel leest in de Studiegids dat de studielast per blok 15 credits beslaat en bestaat uit contact- en zelfstudie-uren (420 uur in totaal). In de blokenquêtes wordt bezien of de geplande studielast overeenkomt met de feitelijke. In elk blok is één punt bestemd voor SLB om de voortgang te bespreken. Na elk blok vinden naast de evaluatie ook in het kader van SLB gesprekken plaats tussen docent en student waar over eventuele voortgangsproblemen wordt gesproken. Het panel heeft dit kunnen vaststellen aan de hand van een aantal portfolio s. De studenten geven in het gesprek aan dat organisatorisch alles goed verloopt: de roosters zijn uiterlijk twee weken van te voren gepubliceerd op Blackboard, deze is ook buitenschools te raadplegen. De studenten vinden de docenten goed bereikbaar. De resultaten van de toetsen krijgen zij binnen 15 werkdagen in Progress aangeleverd en er zijn vastgestelde tijden om de toetsen na te bespreken. De mediatheek is drie avonden en op zaterdag geopend. Volgens het management zijn er individuele mogelijkheden bij gelegitimeerde studievertraging en biedt de opleiding maatwerk bij studenten die naast hun studie al werken. Er zijn zomercursussen van de gezamenlijke economische instituten van de HG om deficiënties in wiskunde en economie weg te werken. Het panel leidt uit de blokenquêtes af dat vooral in de propedeuse (oud) de studielast minder was dan begroot. Bij de nieuwe propedeuse is dat volgens het management verbeterd. De studenten geven in het gesprek aan ongeveer uur aan hun opleiding te besteden. Verrassend vindt het panel dat de studenten in het gesprek niet kunnen aangeven hoeveel contacturen ze gemiddeld in een blok hebben. De studenten vinden het onderwijs evenwichtig verdeeld, wel is het eerste jaar gemakkelijker dan de latere leerjaren. In het eerste jaar krijgen ze veel theorie, in de latere leerjaren moeten ze meer in de praktijk uitdiepen. Het management geeft in het gesprek aan dat er een onderzoek is geweest waaruit bleek dat de studenten de opleiding niet moeilijk vinden, daarom is het programma verzwaard en uit de evaluaties blijkt dat de studielast nu is toegenomen. 24/51 NQA - visitatie Hanzehogeschool Groningen, hbo bacheloropleiding SB&RM

25 Verschillende blokken hebben instapvoorwaarden van behaalde onderwijsdoelen, bijvoorbeeld voor de deelname aan het integratieblok (jaar 3), de stage en het afstuderen (Onderwijsregeling ). Het panel stelt vast dat de opleiding regelmatig onderzoekt of de feitelijke studielast van de onderwijsblokken overeenkomt met de geplande. Dit gebeurt door middel van blokenquêtes. Facet 2.5 Instroom Voldoende Criteria - Het programma sluit qua vorm en inhoud aan bij de kwalificaties van de instromende studenten: vwo, havo, middenkaderopleiding of specialistenopleiding (WEB) of daarmee vergelijkbare kwalificaties, blijkend uit toelatingsonderzoek. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Uit de Studiegids en het OER blijkt dat de opleiding de landelijk vastgestelde toelatingseisen hanteert. Er is een versnelde doorstroom mogelijk voor studenten met een passend mbo- of vwo-profiel. Per 2007 gaat de opleiding starten met een procedure om elders verworven competenties (EVC s) te kunnen beoordelen. Studenten met een diploma E&M of mbo-diploma van de opleidingen Commercieel Medewerker Marketing & Communicatie, Horecaondernemer/ of -manager of Internationale handel en groothandel kunnen in het tweede jaar beginnen, de zgn. tempostudenten. Op basis van diagnostische toetsen wordt beoordeeld of zij in het tweede jaar mogen beginnen. Het panel heeft verschillend voorlichtingsmateriaal en brochures gezien. Andere voorlichtingsactiviteiten betreft scholenbezoek, open dagen en meeloopdagen. De instroom groeit fors: van 69 studenten in 2002 tot 140 studenten in De achtergrond van de instromers is divers. Er zijn in studenten in het versnelde programma bezig. Volgens de SSA vindt bijna 70% van de studenten de aansluiting op de vooropleiding voldoende. Het panel constateert dat de opleiding een hoge uitval kent. Die vindt vooral in de propedeuse plaats. Volgens het management betreft het voornamelijk studenten die een onduidelijk beeld van het beroep hebben en zelf een bedrijf gaan starten. Eén van de maatregelen die de opleiding in 2006 heeft genomen om de uitval te verminderen is dat de studenten die de opleiding willen gaan volgen een zgn. motivatiebrief moeten schrijven. Ook de SLB is in de propedeuse geïntensiveerd. Tevens is in het eerste jaar het project Student Company gestart met als doel de studenten te motiveren. De opleiding kent een negatief bindend studieadvies als de student na één jaar studie geen 40 EC heeft behaald of na twee jaar de propedeuse niet heeft behaald. Studenten (met een diverse achtergrond) die het panel gesproken heeft, hebben geen problemen ervaren met de aansluiting. Het moeilijkste van de opleiding vinden zij het NIMA (examen). NQA - visitatie Hanzehogeschool Groningen, hbo bacheloropleiding SB&RM 25/51

26 Het panel constateert uit het gesprek met het management en de documentatie die zij heeft ingezien, dat er voldoende geïnvesteerd wordt in de contacten met toeleverende scholen. Zo is er een aantal activiteiten ontwikkeld om de aansluiting zo goed mogelijk te laten verlopen. De contacten hebben bijvoorbeeld geleid tot een doorlopende leerlijn ROC-HBO op het gebied van talen. Het panel constateert dat het overleg met de verschillende scholen voldoende in gang is gezet en verwacht dat de opleiding daarmee tevens het instroompotentieel kan vergroten. Het panel is van mening dat qua vorm en inhoud het opleidingsprogramma voldoende rekening houdt met de verschillen in de kwalificaties van de instromende studenten. Facet 2.6 Duur Voldaan Criteria - De opleiding voldoet aan formele eisen m.b.t. de omvang van het curriculum: hbo-bachelor: 240 studiepunten. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Het onderwijsprogramma omvat 240 studiepunten verdeeld over 4 jaar. De studiepunten zijn evenwichtig verdeeld over de vier jaren en binnen de jaren over de blokken/kwartalen. De studiepunten zijn per studieonderdeel aangegeven (15 credits per blok van tien weken). Facet 2.7 Afstemming tussen vormgeving en inhoud Voldoende Criteria - Het didactisch concept is in lijn met de doelstellingen. - De werkvormen sluiten aan bij het didactisch concept. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Het panel stelt vast dat projectmatig werken centraal staat. Daarbij staat het beroepsmatig handelen centraal. Door de nadruk op de beroepsproducten staan de theoretische aspecten van de opleiding steeds zeer nauw in relatie tot de praktijk. Naarmate de opleiding vordert neemt de complexiteit van de projecten en producten toe. Bovendien wordt in toenemende mate een beroep gedaan op de toegenomen zelfstandigheid van de studenten. Docenten spelen daarbij een stimulerende, adviserende en beoordelende rol. Het panel heeft een scala aan werkvormen aangetroffen, zowel individueel als in groepsverband zoals aftrapcolleges, gastsprekers, wekelijks projectoverleg, opdrachten, presentaties, werkcolleges (oefenen met mc-vragen), afsluitend tentamen (schriftelijk), beoordeling op inzet en aanwezigheidsplicht. Daarnaast stelt elke student zijn eigen persoonlijke ontwikkelingsplan (pop) op. 26/51 NQA - visitatie Hanzehogeschool Groningen, hbo bacheloropleiding SB&RM

27 Het panel heeft enkele ingezien en vindt dat de POP s een (zeer) goede indruk geven van de wijze waarop studenten zich committeren aan de eisen van de opleiding en aan hun eigen route daarbinnen. Uit de blokenquêtes, SSA en het gesprek blijkt dat de studenten in het algemeen voldoende tevreden zijn over de gehanteerde werkvormen. Vooral in het tweede studiejaar blijken echter sommige studenten moeite te hebben met de overgang van een strakke naar een minder strakke begeleiding. Het aantal contacturen loopt af met de leerjaren. Volgens het CvB wordt gestreefd naar een goed evenwicht tussen kennis en vaardigheden en wordt het aantal contacturen jaarlijks nauwkeurig bekeken. Het panel beoordeelt dit facet voldoende. Het didactisch concept ligt in lijn met de competenties waarvoor wordt opgeleid. De werkvormen zijn direct ontleend aan het didactisch concept, maar behoeven, gezien de uitkomsten uit de enquêtes, nadere aandacht. Facet 2.8 Beoordeling en toetsing Onvoldoende Criteria - Door de beoordelingen, toetsingen en examens wordt adequaat getoetst of de studenten de leerdoelen van (onderdelen van) het programma hebben gerealiseerd. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Het beleid van de HG op toetsgebied heeft het panel aangetroffen in de nota s Toetsbeleid ), Toetsbeleid, ontwikkeling in stappen (2006) en Toetsnotitie HG (2005). De toetsconstructie en beoordeling zullen gaan plaatsvinden conform het toetsbeleid dat door het IM&M is ontwikkeld. Er is een toetscommissie ingesteld die het beleid voorbereidt en de uitvoering bewaakt. Vanuit de toetscommissie is een scholingsplan voor opgesteld om de toetsdeskundigheid bij de docenten te vergroten. Op pagina 3 van het concept toetsbeleid wordt het proces van toetsontwikkeling beschreven. Het formuleren van criteria is stap 1, het onderwijs zal hier vervolgens op afgestemd worden. Het panel heeft in het Curriculumoverzicht 2006 bij ieder onderwijsdeel de toetsvorm aangetroffen. Er zijn verschillende toetsen: kennistoetsen, vaardigheidstoetsen, portfoliobeoordelingen, presentatiebeoordelingen, individuele opdrachten, stage- en praktijkopdrachten en de afstudeeropdracht. Volgens de docenten wordt de toetsvorm afgestemd op de te behalen leerdoelen. De studenten beamen dit. Er wordt zoveel mogelijk getoetst met bedrijfsmatige producten. Beoordeling en toetsing van de stages vinden plaats door de docent in samenspraak met de stagebiedende organisatie. Assessments en afstudeeropdrachten worden door twee docenten beoordeeld. Bij de presentaties spelen ook mensen uit het werkveld een rol. Uit de enquêtes en de gesprekken blijkt dat de studenten in het algemeen tevreden zijn over de toetsing en deze goed vinden passen bij het onderwijs. Ze krijgen proeftoetsen en tentamens en tussentijds kan feedback worden gevraagd op halfproducten. Zij vinden dat er wordt getoetst wat er in een blok is gegeven. NQA - visitatie Hanzehogeschool Groningen, hbo bacheloropleiding SB&RM 27/51

28 Toetsing van projecten gaat door middel van het rapport en per persoon wordt een beoordeling gegeven. Ze moeten een presentatie houden, gevolgd door een vragenronde met een jury. In de projectopzet moet de relatie met de competenties aangegeven worden. De docenten geven in het gesprek aan met elkaar te overleggen over toetsvorm en inhoud. Voor de stages en afstudeeropdrachten wordt volgens hen gewerkt met vooraf afgesproken criteria (Beoordelingsformulieren haalbaarheidsonderzoek en ondernemingsplan). Het panel heeft een aantal toetsen en beoordelingen ingezien en vindt dat de relatie tussen toetsen en de te verwerven competenties verduidelijkt moet worden. Zij heeft geen expliciete toetscriteria in de praktijk aangetroffen. De docenten geven in het gesprek aan dat deze conclusie klopt: ze toetsen nog te weinig op competenties. Volgens hen komt dat door tijdgebrek vanwege alle veranderingen de afgelopen jaren. Enige borging zien zij in de SLB-gesprekken in het eerste jaar die nadrukkelijk op het behalen van de competenties ingaan. Voorts worden toetsgesprekken altijd met 2 docenten gevoerd waardoor er volgens hen enige mate van objectiviteit is. Het werkveld geeft in het gesprek aan geen criteria mee te hebben gekregen waarop ze het stageverslag en de afstudeerscriptie moeten beoordelen. Volgens de opleiding zijn er per voor de stage en het afstuderen nieuwe beoordelingscriteria ontwikkeld. Deze heeft het panel inderdaad aangetroffen in de Stageformulieren en het Beoordelingsformulier afstuderen. Het panel heeft ten tijde van de visitatie niet kunnen constateren dat deze formulieren gebruikt worden. Het panel heeft voor dit facet een onvoldoende gegeven, hoewel zij constateert dat de opleiding al een aantal inspanningen heeft gepleegd om de beoordeling en toetsing te verbeteren. Zo heeft het blokteam een duidelijker verantwoordelijkheid gekregen in het toets- en beoordelingsproces en is het gebruik gestart van beoordelingsformulieren. Het panel heeft tijdens haar bezoek echter nog niet voldoende inzicht gekregen in de wijze waarop (de kwaliteit van) de toetsen binnen de opleiding in de praktijk wordt vormgegeven en geborgd. De beoordelingen die het panel heeft ingezien zijn niet gebeurd op basis van heldere criteria: de doelen zijn niet als criteria genomen. Dit klemt des te meer omdat ongeveer de helft van het aantal studiepunten wordt behaald door het toetsen van de competenties door middel van praktijkopdrachten en voor deze toetsing geen andere referentie aanwezig is dan het beoordelingskader van de docenten zelf. Het panel concludeert dan ook dat via de huidige beoordelingsmethodiek onvoldoende wordt geborgd of de studenten de leerdoelen hebben gerealiseerd. De net ingestelde toetscommissie en de maatregelen die de opleiding heeft genomen, acht het panel van groot belang om de validiteit, representativiteit en objectiviteit van de (competentie)toetsing en de consistentie van de beoordeling te gaan waarborgen. 28/51 NQA - visitatie Hanzehogeschool Groningen, hbo bacheloropleiding SB&RM

29 Onderwerp 3 Inzet van Personeel Facet 3.1 Eisen HBO Goed Criteria - Het onderwijs wordt voor een belangrijk deel verzorgd door personeel dat een verbinding legt tussen de opleiding en de beroepspraktijk. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Het panel heeft een klein maar enthousiast docententeam aangetroffen dat bestaat uit negen personen (zes fte s). Door de groei van het aantal studenten worden docenten uit andere opleidingen ingezet en wordt gebruik gemaakt van gastdocenten. Uit de curricula vitae blijkt dat een deel van de docenten werkzaam is in een eigen bedrijf. De meeste docenten zijn breed opgeleid en hebben veelzijdige werkervaring in het onderwijs en het bedrijfsleven. Vijf van de negen docenten hebben in de praktijk gewerkt, vier doen dat nog. Alle docenten spreken volgens hen bijna dagelijks met het werkveld. Docenten hebben verder contact met de praktijk door het begeleiden van de stages, afstudeeronderzoeken en praktijkopdrachten. Daarnaast heeft een aantal een eigen netwerk en doceren ze bij instellingen als de Kamer van Koophandel. Het management geeft aan bij de werving rekening te houden met een mix van praktijkervaring en theoretische achtergrond. Uit het SSA blijkt dat studenten de praktijkgerichtheid zeer waarderen (ruim 80%). De docenten spelen volgens hen voldoende in op nieuwe ontwikkelingen. Ook de alumni zijn tevreden, zij vinden de docenten goed praktijkgericht en gemotiveerd. Het panel concludeert dat het onderwijs voor een belangrijk deel verzorgd wordt door personeel dat een directe verbinding legt tussen de opleiding en de beroepspraktijk. Facet 3.2 Kwantiteit personeel Voldoende Criteria - Er wordt voldoende personeel ingezet om de opleiding met de gewenste kwaliteit te verzorgen. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Het panel constateert dat het vaste opleidingsteam relatief klein is (6 fte). Volgens het Zelfevaluatierapport is het streefcijfer voor de docent- student ratio 1:30. De feitelijke (gerealiseerde) norm blijkt 1: 28,58 te zijn mede door de inzet van docenten uit andere opleidingen en gastdocenten. Er zijn normen vastgesteld die betrekking hebben op het aantal docenturen per credit. Dit kan per vak verschillend zijn: bijv. kennisvakken kosten 15 uur per credit, projectwerk maximaal 22 uur per credit. NQA - visitatie Hanzehogeschool Groningen, hbo bacheloropleiding SB&RM 29/51

30 Er is een HG breed strategisch beleidsplan (Meerjarenpersoneelsplan concept, 2006) waarin het beleid rond het personeel wordt uiteengezet. Uit het onderzoek Waardering onderzoek personeel, 2006 blijkt dat de docenten tevreden zijn over hun ontwikkelmogelijkheden en voldoende variatie in hun werkzaamheden ervaren. Minder tevreden (rond de 50%) zijn zij over de werkdruk en ruimte in de planning en uitvoering van de werkzaamheden. Dit wordt in het gesprek bevestigd. De docenten vinden de werkdruk hoog door allerlei onderwijsontwikkelingen en moduleontwikkelingen in het kader van het nieuwe curriculum. Volgens hen nadert de grens van de werkdruk. Het panel constateert dat het ziekteverzuim niet hoog is: rond de 3% (de HG-norm is 5.5%). Het management heeft een aantal acties ondernomen om de werkdruk te verminderen: bepaalde administratieve taken van docenten zijn of worden naar andere eenheden overgeheveld (Front Office), er is een aparte planner aangesteld voor roosters e.d., er wordt gekeken naar een betere spreiding van de lesuren. Er is een inventarisatie van kritische processen, planning en roostering gemaakt waar de opleiding haar personeelsbeleid op af gaat stemmen. Het panel heeft hier als oordeel voldoende. Zij constateert dat de opleiding weliswaar onder de norm van de docent: student ratio zit, maar constateert tevens dat het vaste team docenten een bijna te hoge werkdruk ervaart, ondanks de inzet van anderen. Facet 3.3 Kwaliteit personeel Goed Criteria - Het personeel is gekwalificeerd voor de inhoudelijke, onderwijskundige en organisatorische realisatie van het programma. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Het panel constateert dat het personeelsbeleid een IM&M-brede activiteit is. Het beleid is neergelegd in de documenten de HRM-cyclus en HG documenten P&O. Er is een Meerjarenpersoneelsplan 2006 (MPP), waarin een uitwerking staat van het beleid en waarin het Schooljaarplan wordt uitgewerkt naar de personele consequenties. Op basis van dit MPP wordt tevens een scholingsplan opgesteld. Er is 2% van de vaste loonsom van het IM&M beschikbaar voor scholing. De speerpunten van het IM&M zijn: internationalisering, organisatieontwikkeling en onderwijsvernieuwing. Het management geeft aan dat het scholingsplan betrekking zal hebben op toetsing, SLB en internationalisering. In het kader van de internationalisering gaat een aantal docenten naar Duitsland, docenten die in het Engels gaan lesgeven, krijgen de English Support cursus aangeboden. Het panel constateert op basis van onder meer de curricula vitae dat alle docenten van de opleiding een onderwijsbevoegdheid hebben en beschikken over vakdidactische en/of onderwijskundige kwalificaties. Ze beschikken over vakspecifieke kennis. 30/51 NQA - visitatie Hanzehogeschool Groningen, hbo bacheloropleiding SB&RM

31 De docenten geven aan gebruik te maken van het interne scholingsaanbod van de HG zoals SLB-training, studiedagen over onderwijsontwikkelingen en internationalisering. De gewenste scholing is geïnventariseerd in hun POP s naar aanleiding van functioneringsgesprekken en de uitkomsten van de blokenquêtes. Het afgelopen jaar zijn dan ook cursussen Engels, NIMA en presentatietechnieken gevolgd. De docenten geven in het gesprek aan dat er voldoende ruimte is voor individuele scholing. Uit het Medewerkerstevredenheidsonderzoek 2006 maakt het panel op dat de docenten de kwaliteit van het onderwijs binnen het team waarderen met een ruime voldoende. Ze vinden zichzelf meer dan voldoende gekwalificeerd voor de onderwijstaken. Minder tevreden zijn zij over de aandacht voor scholingswensen. Dat scoort 58%. Zij geven een lage score ( 41%) aan de mogelijkheden om bij te blijven op het eigen vakgebied. Ook het aspect krijgen nieuwe medewerkers een goede introductieperiode scoort zeer laag (15%). Uit het SSA en het gesprek met het panel blijkt dat de studenten tevreden zijn over de begeleiding, feedback en bereikbaarheid van de docenten (een score van ruim voldoende tot goed). Uit de enquête van E. Gilsing blijkt dat de studenten een ruime voldoende geven aan de deskundigheid van de docenten. In de Keuzegids 2004 kregen de docenten een ruime voldoende. Het management geeft in het gesprek aan dat in het MPP een aantal verbeterpunten is opgenomen voornamelijk gericht op het verlagen van de werkdruk en het beter opvangen van nieuwe docenten. Het panel concludeert dat er regelmatig functioneringsgesprekken worden gevoerd. De gesprekken vinden onder meer plaats aan de hand van individuele plannen van de docenten. Het panel stelt vast dat de opleiding goed aandacht besteedt aan de kwalificaties van docenten en dus aan de kwaliteit van de opleiding. Onderwerp 4 Voorzieningen Facet 4.1 Materiële voorzieningen Goed Criteria - De huisvesting en materiële voorzieningen zijn toereikend om het programma te realiseren. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Het IM&M (en dus de opleiding) is sinds augustus 2006 gehuisvest op twee ruime verdiepingen van een (ver)nieuw(d) gebouw. De verhuisactiviteiten zijn nog niet alle afgerond, waardoor bijvoorbeeld de mediatheek ten tijde van het bezoek niet volledig operationeel was. Het panel heeft diverse onderwijsruimtes aangetroffen: collegezalen, theorielokalen, projectruimtes en werkruimtes. In het gebouw zijn verder een goed voorziene kantine, een mediatheek, computerruimtes, een instituutswinkel en kopieerfaciliteiten. NQA - visitatie Hanzehogeschool Groningen, hbo bacheloropleiding SB&RM 31/51

32 De mediatheek is ruim en goed voorzien van (vak) literatuur, vaktijdschriften en andere informatiedragers. Het panel heeft voldoende relevante buitenlandse literatuur (Engels, Frans en Duits) aangetroffen. Het panel heeft een aantal goede organisatorische systemen in werking gezien: Blackboard, elektronische mededelingenborden, DOP (Digitale Onderwijsplanner) waarmee een student kan intekenen op onderwijs en tentamens. Er is een Front Office IM&M waar studenten met al hun vragen terecht kunnen. Uit de SSA , 2006 blijkt dat de studenten tevreden zijn over de voorzieningen, ook over het aantal aanwezige pc s. Dit beeld wordt bevestigd in de gesprekken met de studenten. Zij geven aan dat er voldoende ruimtes zijn voor projectonderwijs en zelfstudie. De werkkamers voor de docenten zijn van voldoende omvang. De docenten geven in het gesprek aan tevreden te zijn over hun werkplekken. Het panel concludeert dat de huisvesting en de materiele voorzieningen goed bijdragen aan de realisatie van het programma. Facet 4.2 Studiebegeleiding Goed Criteria - De studiebegeleiding en informatievoorziening aan studenten zijn adequaat met het oog op de studievoortgang. - De studiebegeleiding en informatievoorziening aan studenten sluiten aan bij de behoefte van studenten. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Het panel vindt het beleid rond Studieloopbaanbegeleiding (SLB) goed beschreven in de HG brede nota HG-kader studieloopbaanbegeleiding. SLB is een apart doorlopende leerlijn over alle studiejaren waarbij SLB in de propedeuse vier credits omvat en in de daaropvolgende jaren twee. Elke student heeft zijn eigen SLBbegeleider. De studenten houden een portfolio bij. Het panel constateert dat de opleiding een zeer concreet en (naar het oordeel van studenten en docenten) effectief SLB-systeem heeft waarbij de student in toenemende mate de regisseur wordt van zijn eigen studie (Handleiding Studiebegeleiding ). In de functieomschrijving van de docenten is bij enkele ook SLB opgenomen, daar hebben zij uren voor beschikbaar. Om de studieresultaten te monitoren gebruikt de opleiding Progress. Studenten en docenten vinden Progress zeer toegankelijk en een goed hulpmiddel om de studievoortgang en -resultaten te monitoren. De begeleiding van de stages vindt plaats in samenspraak met de stagebiedende organisatie. Het beleid rond de stagebegeleiding heeft het panel aangetroffen in de Stagehandleiding SB&RM, Bij de stage wordt de student begeleid door een docent vanuit de opleiding. Deze bezoekt de student meestal twee keer op de stageplek. Bij het afstuderen is de docentbegeleider een inhoudelijk begeleider. 32/51 NQA - visitatie Hanzehogeschool Groningen, hbo bacheloropleiding SB&RM

33 Hij bezoekt het opdrachtbiedende bedrijf twee maal: voor overleg over het werkplan en de tweede keer bij de eindpresentatie. Studenten die een eigen bedrijf hebben mogen stage lopen in hun eigen bedrijf. De opleiding coacht hierbij en geeft feedback. De studenten geven in het gesprek aan goed begeleid te worden. Ze zijn tevreden over de informatievoorziening. De docenten zijn goed bereikbaar en geven een goede ondersteuning. Naast de docentbegeleiders zijn er studentendecanen die de studenten kunnen raadplegen bij meer persoonlijke problemen. De studenten maken veel gebruik van het goed functionerende Blackboard. Zij krijgen tijdig hun roosters en tentamenuitslagen en andere relevante informatie en hebben goed inzicht in hun studievoortgang. In het studiejaar 2005/2006 werd de SLB wisselend beoordeeld (SSA 2005, blokenquêtes). Als gevolg daarvan heeft het management enkele veranderingen ingevoerd: SLB sluit nu meer aan bij de inhoud van het onderwijs en er zijn docenten ingezet die een duidelijke affiniteit hebben met SLB. De eerste gegevens over laten een betere score zien (SSA-enquête 2006, enquête Gilsing). Het panel heeft een aantal portfolio s en pop s ingezien en vindt deze zeer goed gestructureerd. De opleiding heeft een degelijk traject ontwikkeld om haar doelstellingen rond SLB te kunnen realiseren. Het ziet er systematisch uit, met verschillende opdrachten en gesprekken en er spreekt zorg voor de student uit. Het panel vindt echter wel dat er meer aan de studenten kan worden overgelaten. Een proactievere rol van de student, zeker in de hogere leerjaren, past wellicht beter bij de doelstellingen en eindkwalificaties van het onderwijs. Het panel concludeert dat de SLB en de informatievoorziening aan de studenten goed geregeld zijn met het oog op de studievoortgang. Onderwerp 5 Interne kwaliteitszorg Facet 5.1 Evaluatie resultaten Goed Criteria - De opleiding wordt periodiek geëvalueerd, mede aan de hand van toetsbare streefdoelen. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Het panel heeft het beleid rond de interne kwaliteitszorg aangetroffen in het document HG Beleidscyclus. Op basis van deze Beleidscyclus werkt elke School met een 4-jarig School Strategisch Plan (SSP) en een daarvan afgeleid jaarlijks School Jaar Plan (SJP). De doelen van het SJP vormen een onderdeel van het managementcontract dat de Dean afsluit met het CvB. In dit contract staan onder meer de streefwaarden waarop de resultaten worden beoordeeld. De basis wordt gevormd door de pdca-cyclus en de streefdoelen. Binnen het IM&M worden de kwaliteitszorgactiviteiten uitgewerkt in het Jaarplan kwaliteitszorg en kent het IM&M een Procedurehandboek kwaliteitszorg. NQA - visitatie Hanzehogeschool Groningen, hbo bacheloropleiding SB&RM 33/51

34 Het panel stelt vast dat de opleiding gebruik maakt van verschillende evaluatieinstrumenten: blokevaluaties (na elk blok), SSA- enquêtes (jaarlijks), studentenpanels per opleiding (na elk blok), aansluitingsmonitor (1 x per jaar), HGpersoneelstevredenheidsonderzoek (2006), stage- en afstudeerevaluaties, keuzegids, werkgeversevaluaties en audits: elke drie jaar wordt een interne EFQMaudit gehouden. Het panel is van mening dat er systematisch wordt geëvalueerd. Er worden verschillende instrumenten gebruikt om de opleiding periodiek te evalueren. Het panel is van oordeel dat de opleiding de kwaliteitszorg in principe goed heeft vormgegeven: de uitgangspunten en plannen zijn helder beschreven, er vinden evaluaties plaats op basis van het SSP en SJP en er zijn kwantitatieve streefnormen aangetroffen waarop de resultaten worden getoetst. Ook voor mogelijke internationale componenten van de opleiding heeft het panel procedures voor de kwaliteitsbewaking aangetroffen. Facet 5.2 Maatregelen tot verbetering Voldoende Criteria - De uitkomsten van deze evaluatie vormen de basis voor aantoonbare verbetermaatregelen die bijdragen aan de realisatie van de streefdoelen. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Het panel heeft in het SJP analyses en daarop gebaseerde strategische doelen aangetroffen, gebaseerd op de uitkomsten van de diverse evaluatie-instrumenten zoals de Keuzegids en SSA. Vanuit de Keuzegids zijn bijvoorbeeld de volgende verbeteracties opgesteld: vergroting van de keuzeruimte in het curriculum, verbetering van de communicatie via de mail en Blackboard en SLB. Het panel heeft uit het SJP echter geen helder beeld gekregen van de sterke en de te verbeteren punten van de opleiding. De resultaten worden volgens het management besproken in het MT en in het teamoverleg. Het panel vindt echter de fase van Act niet duidelijk zichtbaar in bijvoorbeeld de door het management vastgestelde verbeterplannen en constateert dat de streefnormen waarop getoetst wordt jaarlijks (zonder toelichting) kunnen wijzigen. De docenten geven aan dat binnen de opleiding de noodzakelijke kleine verbeteringen (op basis van de resultaten van de blokenquêtes) meteen door het team worden opgepakt. De opleiding geeft aan dat er in oktober 2006 nieuwe afspraken zijn gemaakt over de procedure rond de blokenquêtes, om het proces beter te borgen. Het panel stelt vast dat er veel aandacht wordt besteed aan de evaluatie van interne processen en organisatie en de onderwijsinhoud. Maar onduidelijk is wie de proceseigenaren zijn binnen de opleiding. Met andere woorden: wie bewaakt een 34/51 NQA - visitatie Hanzehogeschool Groningen, hbo bacheloropleiding SB&RM

35 bepaald kwaliteitsonderdeel en zorgt dat de verbetermaatregelen ook daadwerkelijk worden uitgevoerd? Het panel heeft wel een aantal verbeteracties gezien en van studenten gehoord: een betere communicatie, verduidelijking binnen de blokboeken, het scheiden van NIMA in twee onderdelen. Grotere verbeteracties zijn voorgenomen maar nog niet geëffectueerd zoals: toetsing, verbetering van de aansluiting, contacten met andere (toeleverende) onderwijsinstellingen en versterking van de contacten met het werkveld. Niettemin heeft het panel hier als oordeel voldoende. Het panel stelt vast dat de opleiding in principe beschikt over een systematisch kwaliteitszorgsysteem en voldoende en goede instrumenten ter beschikking heeft. De opleiding maakt gebruik van de uitkomsten van de evaluaties maar het panel vindt een meer inzichtelijke en strakkere procedure rond de verbeteracties, vooral de relatie met de streefdoelen en de controle op de uitvoering ervan, nodig. Nodig is ook een verdere ontwikkeling en borging van het kwaliteitszorgsysteem in het team. Facet 5.3 Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en het beroepenveld Voldoende Criteria - Bij de interne kwaliteitszorg zijn medewerkers, studenten, alumni en het afnemend beroepenveld van de opleiding actief betrokken. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Uit de evaluatie-instrumenten die de opleiding gebruikt, kan het panel opmaken dat studenten, docenten/medewerkers en het werkveld bij de evaluatie van de opleiding betrokken zijn. De betrokkenheid van studenten betreft voornamelijk de uitvoeringsaspecten als de opzet van het programma, de invulling en uitvoering van de modules, de SLB, de toetsing en de voorzieningen. Ze zijn bij de evaluatie betrokken via de Opleidingscommissie, de blokenquêtes en het SSA. De docenten worden voornamelijk bevraagd over hun tevredenheid over de organisatie. In de teams worden de evaluatieresultaten van de blokenquêtes besproken. Naast deze instrumenten gebruikt de opleiding ook andere verbanden om het onderwijs te evalueren zoals klankbordgroepen, OC, teamvergaderingen en de functioneringsgesprekken. Het panel constateert dat de alumni (één lichting) nog niet formeel bij de evaluatie betrokken zijn. Ten behoeve van de visitatie zijn de alumni telefonisch benaderd voor gegevens. De betrokkenheid van het werkveld is vooral geconcentreerd op het programma: stages en afstuderen, opzet en beoordeling van projecten, deelname aan examengesprekken. Het panel stelt vast dat dit facet voldoende is. Op basis van de gesprekken en documentatie en de verslagen van verschillende overlegvormen die door het panel zijn ingezien constateert het panel dat in het bijzonder de studenten en de docenten NQA - visitatie Hanzehogeschool Groningen, hbo bacheloropleiding SB&RM 35/51

36 op actieve en systematische wijze bij de interne kwaliteitszorg betrokken zijn. Een duidelijker rol van alumni en werkveld met betrekking tot de kwaliteitszorg is volgens het panel noodzakelijk. Het panel heeft een voldoende gegeven omdat de nog jonge opleiding een kans moet krijgen een goed bestand aan stakeholders op te bouwen. Onderwerp 6 Resultaten Facet 6.1 Gerealiseerde niveau Voldoende Criteria - De gerealiseerde eindkwalificaties zijn in overeenstemming met de nagestreefde eindkwalificaties qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De opleiding is gestart in 2002 en heeft op het moment van visiteren twaalf afgestudeerden. Het panel stelt vast dat de opleiding als toetsstenen de landelijk vastgestelde en eigen eindkwalificaties en de afstudeeropdracht gebruikt om te beoordelen of de student de eindtermen heeft behaald. Tijdens het vierde jaar voeren de studenten hun afstudeeropdracht uit. Volgens het management let zij er nu goed op of deze opdrachten voldoen aan het HBO-niveau. De studenten geven aan in verschillende fasen beoordeeld te worden. Naast de rapportage moeten zij een presentatie geven waarin ze hun rapport verdedigen tegenover de betrokken docenten en een vertegenwoordiger vanuit het werkveld. De afstudeerscripties worden mede door het werkveld beoordeeld maar deze oordelen tellen niet mee in het cijfer. Het grootste deel van de scripties betreft een businessplan/ ondernemingsplan. De opleiding stelt dat op deze wijze geborgd wordt dat de nagestreefde kwalificaties worden bereikt. Het panel heeft in een eerder stadium aangegeven (paragraaf 2.8), dat de uitvoering en borging van de beoordelingen nogal informeel plaatsvindt, niet aan de hand van duidelijke criteria. Dit feit hoeft op zich niet te betekenen dat de eindkwalificaties niet gerealiseerd worden maar maakt de beoordeling of dat daadwerkelijk gebeurt, problematisch. Het management geeft in de gesprekken met het panel aan dat de richtlijnen voor de beoordeling onlangs geformuleerd zijn en er een verbetertraject is gestart. Met ingang van worden nieuwe formulieren Beoordelingsformulieren afstuderen en Beoordelingsformulieren ondernemingsplan/ haalbaarheidsonderzoek gebruikt. Het panel heeft geconstateerd dat deze rechtstreeks zijn gerelateerd aan het eindniveau van de opleidingscompetenties en expliciete eisen en beoordelingscriteria bevat waardoor een strakkere beoordeling mogelijk wordt. Gezien het recente karakter van deze verbeteractie, heeft het panel nog geen resultaten van deze nieuwe aanpak kunnen aantreffen. Uit het Verslag van de gecommitteerden (2006) blijkt dat het werkveld tevreden is over het niveau en de aansluiting bij het domein. Zij beoordeelt de studenten goed op de aspecten professionaliteit, inzetbaarheid en werktempo. Bij een enkeling kan de 36/51 NQA - visitatie Hanzehogeschool Groningen, hbo bacheloropleiding SB&RM

37 taalvaardigheid nog wat verbeterd worden. De afgestudeerden geven in het gesprek aan tevreden te zijn over de mate waarin de opleiding hen heeft opgeleid voor het beroep. Wel willen zij meer aandacht voor onderdelen als plannen en structureren van werkzaamheden en statistiek. Verder vinden zij dat er meer aandacht kan worden besteed aan diepgang in verslagen en aan talen. Om te bezien of de gerealiseerde eindkwalificaties aansluiten op het HBO-niveau en de eisen van het werkveld, gaat de opleiding gegevens verzamelen via het HGbrede Tweejaarlijks werkgeversonderzoek. Ook aan de HBO-Monitor zal meegewerkt gaan worden. Het panel heeft een aantal afstudeerscripties ingezien en vindt deze gemiddeld van voldoende niveau. De structuur van een scriptie heeft meestal de vorm van een ondernemersplan. De vraagstelling is relevant en van voldoende niveau. De conclusies worden voldoende en gemotiveerd gegeven. Volgens het panel kan er wel meer gebruik gemaakt worden van vakliteratuur en buitenlandse literatuur. Bij sommige afstudeerscripties ontbrak een verantwoording van de onderzoeksmethoden en de bronverwijzing. Ook hier is een objectieve beoordeling lastig: de beoordeling is weinig systematisch, informeel en er zijn geen beoordelingslijsten. Het panel acht een scherpere bewaking noodzakelijk. De gesprekken met de docenten bevestigen dit oordeel van het panel. Ook zij zijn van mening dat zij de afstudeeropdrachten tot nu toe onvoldoende systematisch beoordelen. Volgens hen is bij het schrijven van een ondernemingsplan het haalbaarheidsonderzoek de belangrijkste toets voor het niveau. Het panel stelt vast dat het niveau wordt bereikt, de afstudeerproducten voldoen aan de Dublin descriptoren en HBO-kwalificaties. De afstudeerscripties/ ondernemingsplannen bevatten meestal een haalbaarheidsonderzoek en een marketingplan. Hierin komen elementen naar voren die indicatief zijn voor het HBOniveau, zoals een financiële onderbouwing, logistieke analyses en aanbevelingen ten aanzien van implementatie. Het panel mist echter in een aantal van de haar voorgelegde afstudeeropdrachten een ambitieniveau dat mag worden verwacht van een afgestudeerde HBO er: in een aantal gevallen ontbreekt inhoudelijke complexiteit. Het panel is van mening dat de opleiding op de goede weg is door de nieuwe beoordelingsformulieren waarin een sterkere relatie wordt gelegd tussen de competenties en de toetsing. Ook het niveau, kennis en ambitie van het docententeam om de studenten naar het vereiste HBO-niveau te brengen bieden vertrouwen. Het panel concludeert dat, ondanks de nog weinig systematische toetsing, de eindkwalificaties worden behaald en beoordeelt dit facet voldoende. Facet 6.2 Onderwijsrendement Voldoende Criteria - Voor het onderwijsrendement zijn streefcijfers geformuleerd in vergelijking met relevante andere opleidingen. - Het onderwijsrendement voldoet aan deze streefcijfers. NQA - visitatie Hanzehogeschool Groningen, hbo bacheloropleiding SB&RM 37/51

38 Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Het panel heeft de volgende Instituutsbrede normen aangetroffen: gemiddelde inschrijvingsduur voor het behalen van de propedeuse: 19 maanden; gemiddelde inschrijvingsduur uitvallers propedeuse: 9 maanden; gemiddelde inschrijvingsduur afgestudeerden: 48 maanden, aantal uitvallers hoofdfase: 0 De opleiding is gestart in 2002 en heeft de afgelopen jaren een forse groei doorgemaakt. Het aantal studenten loopt op van 79 in , naar 205 in naar 336, in De instroom in de propedeuse liep op van 105 in naar 127, in Na 4 jaar (één cohort) bedraagt het totale aantal gediplomeerden in twaalf (= 15%). De gemiddelde studieduur van de gediplomeerden bedraagt 46.1 maanden. Het aantal studiestakers bedraagt 76 ( ) met een gemiddelde studieduur van 12,6 maanden. Het aantal studiestakers na 1 jaar is van 25.6% ( ) naar 44.6% ( ) gestegen. Na 4 jaar bedraagt dit percentage (cumulatief): 63.3%. Het panel constateert dat de uitval fors is en boven het landelijke gemiddelde ligt voor deze opleiding. Studie-uitval is dan ook een groot zorgpunt voor de opleiding. Volgens het management komt de uitval niet zozeer door het programma maar doordat de studenten gaan werken in een eigen bedrijf of bij familie. HG-breed wordt dit deels opgevangen door de minor zelfstandig ondernemen aan te bieden waarvoor studenten een HBO-certificaat krijgen. Studenten worden ondersteund en krijgen faciliteiten om in de beroepspraktijk te starten en zich te vestigen. Slechts een enkeling heeft een negatief bindend studieadvies gekregen. Enigszins tegenstrijdig met het grote uitvalpercentage is ook het gegeven dat uit de SSA-enquête blijkt dat 69% tevreden over de aansluiting. Een andere reden is volgens het management dat studenten aan de studie beginnen zonder een duidelijk beeld ervan te hebben. De opleiding heeft daarom exitinterviews gehouden en heeft mede op basis van de uitkomsten de voorlichting aangescherpt en studenten verplicht nu een zogenaamde motivatiebrief te schrijven. Ook is de propedeuse vernieuwd en wordt met ingang van september 2007 een blok rekenvaardigheden aangeboden. Het panel concludeert dat de opleiding haar eigen streefcijfers niet haalt. Zij vindt het lastig hier een afgewogen oordeel over te hebben, aangezien nog maar één cohort het volledige traject heeft afgewerkt. Het panel heeft als oordeel een voldoende gegeven aangezien de opleiding een duidelijke analyse heeft gemaakt van de oorzaken van het feit dat de opleiding bovengemiddeld slecht presteert. Ook is een aantal passende activiteiten in gang gezet zoals het investeren in contacten met het aanleverend onderwijs en verbeteringen op het gebied van de onderwijsprogrammering. Verder constateert het panel uit de beleidsbrief van 15 januari 2007 dat rendementsverbetering tot een speerpunt is gemaakt en een expliciet actiepunt is in het Schooljaarplan van het IM&M. 38/51 NQA - visitatie Hanzehogeschool Groningen, hbo bacheloropleiding SB&RM

39 Deel C: Bijlagen NQA - visitatie Hanzehogeschool Groningen, hbo bacheloropleiding SB&RM 39/51

40 Bijlage 1: Onafhankelijkheidsverklaring panelleden 40/51 NQA - visitatie Hanzehogeschool Groningen, hbo bacheloropleiding SB&RM

41 NQA - visitatie Hanzehogeschool Groningen, hbo bacheloropleiding SB&RM 41/51

42 42/51 NQA - visitatie Hanzehogeschool Groningen, hbo bacheloropleiding SB&RM