Hanzehogeschool Groningen, Groningen

Transcriptie

1 Hanzehogeschool Groningen, Groningen Opleiding: International Business and Languages; hbo-bacelor Croho: Variant: voltijd Visitatiedatum: 21 april 2009 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, juli 2009

2 2/57 NQA - visitatie Hanzehs. Groningen, hbo-bacheloropleiding International Business and Languages (vt)

3 Inhoud Inhoud 3 Deel A: Onderwerpen Voorwoord Inleiding Werkwijze Oordeelsvorming Oordelen per facet en onderwerp 11 Deel B: Facetten 13 Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding 15 Onderwerp 2 Programma 18 Onderwerp 3 Inzet van personeel 29 Onderwerp 4 Voorzieningen 31 Onderwerp 5 Interne kwaliteitszorg 34 Onderwerp 6 Resultaten 37 Deel C: Bijlagen 41 Bijlage 1: Onafhankelijkheidsverklaring panelleden 42 Bijlage 2: Deskundigheden panelleden 47 Bijlage 3: Bezoekprogramma 53 Bijlage 4: Overzichtslijst van door de opleiding ter inzage gelegd materiaal 55 Bijlage 5: Domeinspecifieke referentiekader en opleidingscompetenties 57 NQA - visitatie Hanzehs. Groningen, hbo-bacheloropleiding International Business and Languages (vt) 3/57

4 4/57 NQA - visitatie Hanzehs. Groningen, hbo-bacheloropleiding International Business and Languages (vt)

5 Deel A: Onderwerpen NQA - visitatie Hanzehs. Groningen, hbo-bacheloropleiding International Business and Languages (vt) 5/57

6 6/57 NQA - visitatie Hanzehs. Groningen, hbo-bacheloropleiding International Business and Languages (vt)

7 1.1 Voorwoord Dit rapport is het verslag van het panel dat in opdracht van NQA de opleiding International Business and Languages van Hanzehogeschool Groningen heeft onderzocht. Het beschrijft de werkwijze, de bevindingen en de conclusies. Het onderzoek vond plaats in het kader van de accreditatie van hogere beroepsopleidingen en begon in februari 2009, toen het zelfevaluatierapport bij NQA werd bezorgd. Als onderdeel van het onderzoek heeft het panel de opleiding gevisiteerd op 21 april Het panel bestond uit: de heer ing. J.C. de Jong (voorzitter, domeinpanellid); mevrouw dott. A. Corda (domeinpanellid); mevrouw P.D. Veraart (studentpanellid); mevrouw drs. R. van Empel (NQA-auditor). Dit panel voldoet aan de eisen zoals gesteld in het document Protocol ter beoordeling van de werkwijze van visiterende en beoordelende instanties van de NVAO (oktober 2007). Het panel beschikt over relevante werkvelddeskundigheid en over vakdeskundigheid. Onder vakdeskundigheid wordt verstaan het vertrouwd zijn met de meest recente ontwikkelingen en vertrouwd met lesgeven en beoordeling en toetsing minstens op het niveau/oriëntatie van de te beoordelen opleiding. Daarnaast beschikt het panel over onderwijsdeskundigheid, studentgebonden deskundigheid en visitatiedeskundigheid (zie bijlage 2). Het rapport bestaat uit drie delen: Deel A: een hoofdrapport, het Onderwerprapport, waarin de oordelen van het panel over de basiskwaliteit van de opleiding op onderwerpniveau worden uitgesproken met daarbij de overwegingen waarop die oordelen zijn gebaseerd. Het gaat hier om oordelen in de gradatie positief/negatief. Tevens wordt hier het eindoordeel geformuleerd. Deel B: een Facetrapport waarin op facetniveau door het panel oordelen en argumenten ter onderbouwing van dat oordeel worden gegeven. De oordelen gaan uit van de vierpuntsschaal (onvoldoende, voldoende, goed en excellent) conform het voorschrift van de NVAO. Uitzondering hierop is facet 2.6: als gevolg van aanvullende instructies van de NVAO wordt hier het oordeel voldaan of niet voldaan gegeven. Dit Facetrapport is de basis van het Onderwerprapport. Deel C: hierin zijn alle relevante bijlagen opgenomen. 1.2 Inleiding De Hanzehogeschool Groningen is in 1993 ontstaan na een fusie tussen de Rijkshogeschool Groningen en de Hanzehogeschool Groningen. De hogeschool heeft intussen ruim 70 bacheloropleidingen en 11 master- en voortgezette opleidingen, ruim studenten en ruim 2200 medewerkers. Tot september 2004 had de Hanzehogeschool Groningen een faculteitsstructuur. In september 2004 zijn de faculteiten opgeheven en zijn de bacheloropleidingen ondergebracht bij 19 Schools, ook wel aangeduid als Instituut of Academie, met inhoudelijk verwante opleidingen. NQA - visitatie Hanzehs. Groningen, hbo-bacheloropleiding International Business and Languages (vt) 7/57

8 De missie van de hogeschool is verwoord in de beleidsnota Versterkt Verder:... De Hanzehogeschool Groningen leidt studenten op in inspirerende werkplaatsen tot verantwoordelijke, ondernemende professionals en bereidt ze voor op beroepsuitoefening in internationaal perspectief. Het strategische plan Focus 2010 (Groningen, 2005) vermeldt centrale thema s, zoals de kennissamenleving en internationalisering. Volgend op vernieuwingsprojecten zoals de invoering van competentiegericht onderwijs en de elektronische leeromgeving (HELO), zijn er bij de hogeschool vernieuwingsprojecten op het gebied van doorstroom mbo/hbo en havo/vwo (Technasium) en op het gebied van studieloopbaanbegeleiding. In het Onderwijskader van de hogeschool zijn voor alle Schools, en daarmee voor alle opleidingen, richtlijnen vastgelegd over het onderwijsaanbod, de programmering, de studieloopbaanbegeleiding, de onderwijsorganisatie en de ontwikkeling van brede bachelors. De Groninger opleiding International Business & Languages (IBL) dateert van 1992, aanvankelijk onder naam Economisch Linguïstisch. De opleiding behoort tot het Instituut voor Marketing en Management (IM&M), samen met de opleidingen Commerciële Economie, Small Business & Retail Management en Food & Business. Alle vier deze opleidingen leiden tot het diploma Bachelor of Commerce. De vier teamleiders van de opleidingen vormen samen met de dean en de teamleider van het ondersteunende personeel het managementteam van het instituut. De docenten zijn per opleiding en variant georganiseerd in docententeams onder leiding van een teamleider. IM&M heeft twee expertisecentra: het expertisecentrum Languages & Cultures en het expertisecentrum Ondernemerschap & Markt. Het expertisecentrum Ondernemerschap & Markt is vanuit de landelijke stichting van soortgelijke expertisecentra van hogescholen een van de uitvoerende instituten van het HBO-certificaat Ondernemerschap. Daarnaast zijn er bij de Hanzehogeschool diverse lectoraten, waarbij ook docenten van IBL en van IM&M zijn betrokken. Voor IBL gaat het daarbij vooral om de lectoraten Creërend Ondernemen en International Business. Het studieprogramma van IBL, CE en SB&RM is in de eerste drie blokken gelijk van inhoud, al zijn er per opleiding aparte klassen en is er verschil in de focus van de praktijkopdrachten. Dit geldt ook voor de eerste twee blokken van het tweede studiejaar. De studenten kunnen daardoor tot het einde van hun eerste studiejaar zonder studievertraging overstappen naar een van de beide andere opleidingen. Studenten en docenten bij opleiding, instituut en hogeschool in Instroom sept Totaal studenten Totaal docenten fte Student-Docent (fte)-ratio IBL ,7 fte 1 25,1 IM&M ,7 fte 2 30,7 Hogeschool ,9 1 10,3 fte is (ZER pg 72 is de inzet van de teamleden IBL incl. ondersteuner. Als je de fte van de ondersteuner van 10,3 fte aftrekt wordt de inzet van team IBL 9,7 fte. De overige inzet is van docenten van het instituut (1 fte) Op deze wijze kom je uit op een inzet voor het IBL onderwijs van 10,7 fte 2 ZER pg 4 noemt 67 fte medewerkers IM&M, dit is inclusief de onderwijsondersteuners. Als deze eraf worden getrokken blijft er 52,7 fte over. 8/57 NQA - visitatie Hanzehs. Groningen, hbo-bacheloropleiding International Business and Languages (vt)

9 De Groninger opleiding IBL is in 2003 eerder gevisiteerd. De studieleiding heeft de aanbevelingen van de toenmalige visitatiecommissie verwerkt in het beleid van de afgelopen jaren. In het overzicht hieronder is aangegeven hoe de studieleiding dit heeft aangepakt: Aanbevelingen visitatiecommissie Verdere internationalisering en meer focus op studeren in het buitenland Sterker betrekken van stagebiedende instellingen bij het onderwijs Niet te veel versnippering van aandacht in de blokken, bijvoorbeeld minder projecten per blok Behoud van resultaten in de onderwijsontwikkeling, ook bij reorganisatie Ondernomen acties Is aantoonbaar, en met succes, een aandachtspunt Is aantoonbaar, en met succes, een continu aandachtspunt Intussen zijn er themagerichte blokken, met samenhangende (project)opdrachten Is aantoonbaar, met succes, in de afgelopen jaren een continu aandachtspunt 1.3 Werkwijze De beoordeling van de opleiding door het panel verliep volgens de werkwijze zoals die is neergelegd in het Beoordelingsprotocol van NQA. Deze werkwijze wordt hieronder beschreven. Het onderzoek vond plaats op basis van het domeinspecifieke referentiekader dat voor de opleiding geldt (zie facet 1.1). NQA onderscheidt drie fasen in het visiteren: de voorbereidingsfase, het eigenlijke bezoek door het panel en de rapportagefase. Hieronder volgt een korte toelichting per fase. De voorbereidingsfase Allereerst heeft een NQA-auditor het zelfevaluatierapport gecontroleerd op kwaliteit en compleetheid (de validatie) en daarmee op bruikbaarheid voor de visitatie. Vervolgens hebben de panelleden zich in maart en april 2009 inhoudelijk voorbereid op het bezoek van 21 april Zij hebben daartoe het zelfevaluatierapport (en bijlagen) bestudeerd en hun voorlopige oordelen geformuleerd in een beoordelingsformat, op basis van argumenten. Zij hebben daarbij vraagpunten geformuleerd. De panelleden hebben hun bevindingen doorgegeven aan de NQA-auditor die op grond van deze reacties kernpunten en prioriteiten voor materialenonderzoek en gesprekken heeft geformuleerd. Tijdens een voorbereidende vergadering is het bezoek door het panel voorbereid. De opleiding heeft in haar zelfevaluatierapport kenbaar gemaakt voor welk domeinspecifiek referentiekader zij kiest. De NQA-auditor heeft met de domeindeskundigen in het panel bekeken of sprake is van adequate domeinspecifieke doelstellingen, of dat nadere aanvulling dan wel nadere specificatie nodig is. In het facetrapport is aangegeven op welke landelijke beroeps- en opleidingsprofielen het domeinspecifieke kader (en het opleidingsprogramma) is gebaseerd. Het bezoek door het panel NQA heeft een bezoekprogramma ontwikkeld voor de dagindeling van het bezoek door het panel. Dit standaardprogramma is aangepast aan de specifieke situatie van de opleiding (bijlage 3). NQA - visitatie Hanzehs. Groningen, hbo-bacheloropleiding International Business and Languages (vt) 9/57

10 Er waren tijdens het bezoek gesprekken met het opleidingsmanagement, het College van Bestuur, docenten, studenten, afgestudeerden en vertegenwoordigers van het werkveld. Aan het begin en tijdens het bezoek heeft het panel ter inzage gevraagd materiaal bestudeerd. Tussen de gesprekken door hebben de panelleden overlegd om hun bevindingen uit te wisselen en om te komen tot gezamenlijke en meer definitieve oordelen. De bevindingen zijn door de panelleden beargumenteerd. Aan het einde van het bezoek heeft het panel een beknopte mondelinge terugkoppeling gegeven van enkele indrukken en ervaringen van het panel, zonder daarbij expliciete oordelen uit te spreken. De fase van rapporteren Door NQA is, op basis van de bevindingen van het panel, een tweeledige rapportage opgesteld, bestaande uit een facetrapport en een onderwerprapport, met de beoordeling van de kwaliteit van de opleiding. Met dit rapport kan de opleiding accreditatie aanvragen bij de NVAO. De opleiding heeft in mei 2009 een concept van het rapport ontvangen, voor controle op feitelijke onjuistheden. Naar aanleiding daarvan zijn enkele wijzigingen aangebracht. In juni 2009 is het (bijgestelde) conceptrapport opnieuw voorgelegd aan de opleiding. In juni 2009 heeft het panel de definitieve tekst van het rapport vastgesteld en in juli 2009 is het rapport ter beschikking gesteld aan de opleiding, die het samen met de accreditatieaanvraag kan indienen bij de NVAO. 1.4 Oordeelsvorming In dit hoofdstuk wordt per onderwerp een oordeel uitgesproken op basis van weging van de facetten die van dat onderwerp deel uitmaken. Bij deze weging hadden de beslisregels zoals die door NQA in het Beoordelingsprotocol zijn geformuleerd en nader uitgewerkt in de notitie Handreiking voor oordeelsvorming een belangrijke rol. Tevens is bij de beoordeling rekening gehouden met accenten die de opleiding eventueel legt, het domeinspecifieke kader en een vergelijking met andere relevante opleidingen op een aantal aspecten. In de oordelen per onderwerp wordt steeds een herhaling gegeven van de oordelen op de facetten gevolgd door een weging die leidt tot het eindoordeel. De (uitgebreide) argumentatie is vermeld in het facetrapport. 10/57 NQA - visitatie Hanzehs. Groningen, hbo-bacheloropleiding International Business and Languages (vt)

11 1.5 Oordelen per facet en onderwerp Onderwerp/Facet IBL Hanzehogeschool Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding 1.1 Domeinspecifieke eisen Goed 1.2 Niveau bachelor Goed 1.3 Oriëntatie HBO bachelor Goed Totaaloordeel positief Onderwerp 2 Programma 2.1 Eisen HBO voldoende 2.2 Relatie doelstellingen en inhoud programma Goed 2.3 Samenhang in opleidingsprogramma Goed 2.4 Studielast Goed 2.5 Instroom Goed 2.6 Duur voldaan 2.7 Afstemming tussen vormgeving en inhoud Goed 2.8 Beoordeling en toetsing Goed Totaaloordeel positief Onderwerp 3 Inzet van personeel 3.1 Eisen HBO Goed 3.2 Kwantiteit personeel Goed 3.3 Kwaliteit personeel Goed Totaaloordeel positief Onderwerp 4 Voorzieningen 4.1 Materiële voorzieningen Goed 4.2 Studiebegeleiding voldoende Totaaloordeel positief Onderwerp 5 Interne kwaliteitszorg 5.1 Evaluatie resultaten Goed 5.2 Maatregelen tot verbetering Goed 5.3 Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en het beroepenveld voldoende Totaaloordeel positief Onderwerp 6 Resultaten 6.1 Gerealiseerd niveau Goed 6.2 Onderwijsrendement onvoldoende Totaaloordeel positief NQA - visitatie Hanzehs. Groningen, hbo-bacheloropleiding International Business and Languages (vt) 11/57

12 Onderwerp 1, Doelstellingen opleiding Het panel heeft de drie facetten van dit onderwerp beoordeeld als goed. Het oordeel over het onderwerp is daarom positief. Onderwerp 2, Programma Het panel heeft 6 facetten van dit onderwerp beoordeeld als goed en 1 als voldoende. Bij het facet 2.6, Duur, is het oordeel voldaan. Het oordeel over het onderwerp is daarom positief. Onderwerp 3, Inzet van personeel Het panel heeft bij voor alle drie de facetten bij dit onderwerp tot het oordeel goed kunnen besluiten. Het oordeel over het onderwerp is daarom positief. Onderwerp 4, Voorzieningen Het panel heeft het eerste facet van dit onderwerp, Materiële Voorzieningen beoordeeld als goed. Het oordeel bij het tweede facet, Begeleiding, komt het panel tot het oordeel voldoende. Het oordeel over het onderwerp is daarom positief. Onderwerp 5, Interne kwaliteitszorg Het panel heeft de eerste twee facetten van dit onderwerp beoordeeld als goed. Het oordeel over het derde facet is voldoende. Het oordeel over het onderwerp is daarom positief. Onderwerp 6, Resultaten Het panel heeft het eerste facet van dit onderwerp beoordeeld als goed. Het oordeel over het tweede facet is onvoldoende. De reden voor dit tweede oordeel is dat de opleiding haar eigen doelstellingen voor studierendementen in de afgelopen jaren niet heeft kunnen behalen. Percentages van de studierendementen geven daarbij, gezien het beperkte aantal studenten per cohort, geen goed beeld. Het panel stelt vast dat de opleiding goede inspanningen doet voor verbetering van de rendementen. Er is een gedegen analyse van de achtergronden bij rendementsverlies, zoals de instroomcategorieën waarbij studievertraging en uitval optreedt, analyse van exit-motieven, analyse van struikelvakken. Op basis van die analyse is er instroombeleid, aanvullend deficiëntiebeleid en gerichte studieloopbaancoaching. Het vertrouwen lijkt gerechtvaardigd dat deze maatregelen intussen effect hebben en dat het diplomarendement toeneemt. Op grond daarvan is het oordeel over het onderwerp Resultaten als geheel positief. Totaaloordeel Op grond van de oordelen, weergegeven in het voorgaande schema, en op grond van de inhoudelijke onderbouwing daarvan zoals die is vermeld in het tweede deel van dit rapport, blijkt dat het panel bij de zes onderwerpen tot een positief oordeel komt voor beide opleidingsvarianten. De conclusie is dat het totaaloordeel over de opleiding positief is. 12/57 NQA - visitatie Hanzehs. Groningen, hbo-bacheloropleiding International Business and Languages (vt)

13 Deel B: Facetten NQA - visitatie Hanzehs. Groningen, hbo-bacheloropleiding International Business and Languages (vt) 13/57

14 14/57 NQA - visitatie Hanzehs. Groningen, hbo-bacheloropleiding International Business and Languages (vt)

15 Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding Facet 1.1 Domeinspecifieke eisen goed Criterium - De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk). Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De opleiding is gebaseerd op de landelijk gevalideerde competenties voor opleidingen Bachelor of Commerce. In 2004 zijn deze domeincompetenties vastgesteld door het Sectoraal Advies College (SAC) Hoger Economisch Onderwijs van de HBO-raad. Deze competenties vervangen, en zijn mede gebaseerd op, het IBL-competentieprofiel uit De tien competenties van de opleiding (acht voor het domein Commerce en twee algemene competenties) zijn vastgelegd in het document Domeincompetenties en illustraties Commerce (HBO-raad, Den Haag, december 2005) en zijn door het landelijke werkveld gevalideerd. De opleiding neemt sinds 2002 deel aan het Landelijk Opleidingen Overleg International Business Languages (LOO-IBL). Het LOO-IBL heeft in 2003 het IBL-competentieprofiel opgesteld en vastgesteld met als uitgangspunten het eerdere beroeps- en opleidingsprofiel IBL (uit 1998), het onderzoek onder alumni en de adviezen van beroepenveldcommissies. In aanvulling op de domeincompetenties Bachelor of Commerce is in 2008 vanuit de HBO-raad een Body of Knowledge & Skills (BoKS) vastgesteld voor opleidingen Commerce. In de BoKS zijn voor het domein Commerce, per competentie, achterliggende basiskennis- en deskundigheidsgebieden beschreven. In de Groninger opleiding IBL ligt het accent op export voor het Midden en Klein Bedrijf (MKB) en Sales. Daartoe zijn in het curriculum specifieke onderdelen opgenomen als International Financial Management, (Bedrijfs)economie, Recht en International Sales. Een tweede specifieke focus van de opleiding is intercultural awareness. De inhoud en de aanpak daarvan is internationaal geijkt via het Teachers Internationalisation Programme (Marion Troia, ). Een derde specifieke profilering van de Groninger opleiding IBL, ten opzichte van andere IBL- en economische opleidingen (zoals Commerciële Economie (CE) en de International Business School (IBS)) is het gegeven dat de studenten, naast het Nederlands, vaardigheden verwerven in vier of vijf moderne vreemde talen en niet drie zoals de formele eis is in de landelijke opleidingsdoelstellingen. De opleiding werkt, in overleg met zeven andere IBL-opleidingen, aan het opstellen van het positiedocument IBL bekent kleur binnen de domeincompetenties Commerce. In dit document zijn de domeincompetenties nader gespecificeerd voor IBL, in het licht van recente maatschappelijke ontwikkelingen. Deze specificatie wordt in het voorjaar van 2009 verspreid onder de IBL-opleidingen. In dit positiedocument is het advies verwerkt NQA - visitatie Hanzehs. Groningen, hbo-bacheloropleiding International Business and Languages (vt) 15/57

16 dat de IBL-opleidingen, de opleidingscommissies IBL, het toeleverend onderwijs en onder andere NIMA en FeNeDex (Federatie van Nederlandse Exporteurs) in het najaar van 2008 hebben gegeven. In het voorjaar van 2009 is het positiedocument vastgesteld. De opleiding IBL participeert in het Erasmus Intensive Programme om de contacten met haar buitenlandse partnerscholen te verstevigen. Het programma omvat een training van twee weken en legt de nadruk op marketing en public management in de Europese Unie. De opleiding bespreekt in haar contacten met de twintig buitenlandse partneropleidingen onder meer haar opleidingsdoelstellingen, in relatie tot die van de collega s. Dat is onder meer gebeurd tijdens de Two International Partners Days, in april 2008, waarbij de opleiding haar doelstellingen heeft vergeleken met die van de partneropleidingen van de Universiteit van Luik, VAMK University of Applied Sciences in Vaasa Finland, Hochschule Bremen, Fachhochschule Regensburg, College of Management Budapest en Universita degli Studi di Bergamo Italia. Het betreft hier meer algemene commerciële opleidingen, die niet specifiek zijn gericht op economie en talen. Onder meer kwamen de didactiek en de mate van internationalisering aan de orde, met daarnaast het vakkenpakket. In dit opzicht zijn er verschillen: bij de betrokken buitenlandse, economische, opleidingen was er naast economische vakken als marketing, ook aandacht voor thema s als toerisme, recht en openbaar bestuur. Facet 1.2 Niveau bachelor goed Criterium - De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een bachelor. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De opleiding heeft de tien domeincompetenties vergeleken met de generieke hbokwalificaties van de commissie Franssen en presenteert deze vergelijking in een tabel. De opleiding heeft daarbij gebruik gemaakt van de conversietabel Dublin descriptoren versus hbo-kwalificaties. Twee voorbeelden; 1. De descriptor Kennis en Inzicht omvat de generieke hbo-kwalificaties brede professionalisering en multidisciplinaire integratie waaronder vijf competenties zijn beschreven: initiëren en creëren van producten en diensten, zelfstandig en ondernemend (dc1), uitvoeren, interpreteren, toetsen, evalueren van marktonderzoek (dc2), vaststellen van sterktes, zwaktes, kansen en bedreigingen (dc3), ontwikkelen van marketing- of ondernemingsbeleid en onderbouwen van keuzes (dc4), en opstellen, uitvoeren en bijstellen van plannen vanuit marketing- of ondernemingsbeleid (dc5). 2. De descriptor Communicatie omvat de generieke hbo-kwalificaties sociaalcommunicatieve bekwaamheid en basiskwalificering voor managementfuncties waaronder vier competenties zijn beschreven: ontwikkelen en onderhouden van zakelijke relaties ten behoeve van inkoop, verkoop en dienstverlening (dc6), communiceren in meer talen en rekening houden met culturele verschillen, intern en extern, nationaal en internationaal (dc7), leidinggeven 16/57 NQA - visitatie Hanzehs. Groningen, hbo-bacheloropleiding International Business and Languages (vt)

17 aan een bedrijf, een bedrijfsonderdeel, bedrijfspersoon of een project (dc8), en de sociaal en communicatieve competentie (dc9). Bij de acht domeincompetenties voor de Bachelor of Commerce zijn drie niveaus onderscheiden (Domeincompetenties en illustraties commerce, december 2005): - Competentieniveau 1 is omschreven als het signaleren en opsporen van nieuwe ontwikkelingen en het maken en verkopen van een basisplan, project, eenvoudig product of dienst in samenwerking met anderen. - Competentieniveau 2 is omschreven als het genereren van creatieve ideeën als antwoord op een probleem, het ontwikkelen van concepten op basis van een creatief idee en samen met anderen een concept omzetten in een product of dienst, een project vormgeven en besturen en een volledig plan opzetten. - Competentieniveau 3 is beschreven als zelfstandig een onderneming opzetten, het omzetten van een creatief idee in een product of dienst en het maken van een volledig businessplan. Voor de opleiding IBL is per domeincompetentie bepaald wat het te realiseren niveau is. Voor een aantal competenties is dit niveau twee en voor enkele andere competenties is dit niveau drie. Dit geheel van competenties, de competentieniveaus en de samenhang van het competentieprofiel is besproken in het landelijke en regionale beroepenveld. In het gesprek met vertegenwoordigers van het regionale beroepenveld, ter visitatie, kon het panel vaststellen dat men zich zeer bewust is van de differentiatie en dat die aansluit bij de eisen die men stelt aan IBL ers in de internationaal georiënteerde businesswereld in de Groninger regio. Dit sluit aan bij de eigen inzichten in het panel. Facet 1.3 Oriëntatie HBO bachelor goed Criteria - De eindkwalificaties zijn mede ontleend aan de door (of in samenspraak met) het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepscompetenties. - De eindkwalificaties weerspiegelen het niveau van beginnend beroepsbeoefenaar in een specifiek beroep of samenhangend spectrum van beroepen waarvoor een hbo-opleiding vereist is of dienstig is. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De beroepsgerichte identiteit van de eindkwalificaties wordt bewaakt via contacten met het landelijke en het regionale beroepenveld, zoals beschreven bij facet 1.1 en 1.2. De domeincompetenties van de Bachelor of Commerce en het positiedocument IBL bekent kleur binnen de domeincompetenties Commerce zijn ontstaan in samenspraak met het beroepenveld. Het Instituut voor Marketing & Management (IM&M) heeft sinds 2007 een werkveldadviescommissie (WAC) die negen leden telt. De WAC komt tweemaal per jaar bijeen. Daarbij wordt onder meer besproken in hoeverre de ontwikkelingen in het beroepenveld gevolgen moeten hebben. Dat kan de concretisering van de NQA - visitatie Hanzehs. Groningen, hbo-bacheloropleiding International Business and Languages (vt) 17/57

18 eindkwalificaties betreffen of bijstelling van de eindkwalificaties, bijvoorbeeld wat betreft de te bereiken competentieniveaus of wat betreft de omschrijving van de competentieniveaus. De studenten worden opgeleid voor functies als medewerker international sales, externe zaken, direct marketing, marketingcommunicatie of als assistant-accountmanager, internationaal inkoper, pr-medewerker, conferencemanager, exportmanager. Afgestudeerden kunnen in genoemde functies ook leidinggevende (junior) posities vervullen. Afgestudeerde Groninger IBL ers kunnen werken bij commercieel gerichte organisaties die opereren in een internationale omgeving. Zij leggen en onderhouden contacten met de internationale relaties van de organisatie waarbinnen zij werkzaam zijn, zoals internationaal inkoop-, verkoop- en accountmanagement, internationaal communicatiemanagement en exportmanagement. Het panel komt, op grond van de informatie uit de documentatie en op grond van de informatie uit de gesprekken met afgestudeerden en met vertegenwoordigers van het werkveld tot het oordeel dat de studieleiding op goede wijze zorgt voor de hbo-oriëntatie van de opleiding. Onderwerp 2 Programma Facet 2.1 Eisen HBO voldoende Criteria - Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats via vakliteratuur, aan de beroepspraktijk ontleend studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk en/of (toegepast) onderzoek. - Het programma heeft aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied/de discipline. - Het programma waarborgt de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en heeft aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De kennisontwikkeling van studenten wordt onder meer bereikt via de vakliteratuur (Boekenlijst ), zowel Engelse als Nederlandse literatuur. De literatuurlijst wordt jaarlijks vastgesteld door de leerlijncoördinator en de desbetreffende vakdocenten. De opleiding maakt ook gebruik van readers, games en artikelen. Het panel heeft de verplichte en aanbevolen literatuur ingezien en is van oordeel dat die van voldoende gehalte is, afdoende actueel en dat die het relevante commerciële werkterrein bestrijkt, al stelt het panel vast dat er vooral Nederlandstalige literatuur wordt gebruikt. De opleiding heeft in dit verband gewezen op de status van een deel van de verplichte Nederlandstalige literatuur: deze is naar het Engels vertaald. 18/57 NQA - visitatie Hanzehs. Groningen, hbo-bacheloropleiding International Business and Languages (vt)

19 Ook voor het talenonderwijs is de lijst met verplichte literatuur van afdoende kwaliteit, zij het beperkt. Specifieke onderdelen van de literatuurlijst worden via netwerken actueel gehouden. Zo vergelijken docenten de Engelstalige literatuur met die van buitenlandse partnerscholen (zie hierna). Om inzicht te krijgen in niveau en inhoud van de gebruikte literatuur hebben docenten BedrijfsCommunicatieNederlands (BCN) contact met andere BCN-docenten binnen de hogeschool. Docenten Frans houden via het Landelijk IBL Overleg Frans (LIBLOF, een landelijk netwerk van IBL-docenten Frans) de Franse vakliteratuur actueel. Verder maken docenten gebruik van de expertise van de FeNeDex wat betreft hun aanbevolen literatuur over export. Actuele ontwikkelingen uit de beroepspraktijk komen in het programma aan de orde via de contacten van de opleiding, zoals uit het werkveld (FeNeDex, NIMA, Kamer van Koophandel en Stichting Leerplanontwikkeling) en de WAC. Zij worden betrokken bij de themaopdrachten die worden ontleend aan de beroepspraktijk. Dit geldt ook voor de inhoud van de trainingen bij de beroepsvaardigheden, zoals communicatieve vaardigheden, beheersingsniveau van vreemde talen, opstellen businessplannen. Daarnaast wordt in elk blok in de eerste twee jaar van de opleiding een (gast)lezing aangeboden over een actueel thema. Alumni en vertegenwoordigers van professionele netwerken worden daarbij ingezet als adviseur. Het binnenschoolse onderwijs biedt daarmee een kader voor informatie van buiten. Anderzijds bereidt het binnenschoolse onderwijs voor op leren in de praktijk, zoals bij de voorbereiding op stage en afstuderen. Voorbeelden van actuele ontwikkelingen in het programma zijn onder meer de mogelijkheid om een afstudeeropdracht uit te voeren in een van de opkomende economieën, te weten de BRIC-landen (Brazilië, Rusland, India en China), ten tweede voorbereiding van studenten op een stage in Azië en ten derde het aanbod van Chinees of Russisch als extra taal. Studenten komen in alle studiejaren in aanraking met aspecten van toegepast onderzoek: - In het eerste studiejaar voeren studenten kleine markt- en marketing onderzoeken uit in de blokken Markt en marktverkenning en De marktgerichte organisatie. - In het blok Internationaal marketing onderzoek in studiejaar twee voeren studenten een onderzoek in het buitenland uit. - In studiejaar drie in de blokken Marktverkenning en Entreestrategie is er een compilatie van de theorie rondom onderzoek. De studenten maken dan een exportplan met behulp van marktonderzoek. - Er zijn ook onderzoeksopdrachten in de derdejaarsstage en bij de stage- of afstudeeropdracht in het vierde jaar. De opleiding is verbonden met de ontwikkelingen in het toegepast onderzoek in het vakgebied via expertisecentra en lectoraten (zie ook blz. 8 van dit rapport). Docenten en studenten hebben daardoor de mogelijkheid mee te werken aan kennisontwikkeling, door middel van toegepast onderzoek en door middel van contractactiviteiten. NQA - visitatie Hanzehs. Groningen, hbo-bacheloropleiding International Business and Languages (vt) 19/57

20 In de afgelopen jaren is het internationale aspect van de opleiding versterkt. In diverse onderwijsblokken, in alle studiejaren, komen internationale aspecten aan de orde: - International Sales in blok 4 en 8 (studiejaar 1 en 2). - Marktverkenning en Entreestrategie in blok 9 en 10 (studiejaar 3). - Een verplichte stage in het buitenland in het tweede semester van studiejaar 3. - Het onderwijs in het tweede studiejaar wordt ook in het Engels aangeboden, in een internationaal samengestelde klas, met uitwisselingsstudenten. - In de eerste twee studiejaren zijn er per jaar 12 EC extra gereserveerd voor vreemde talen. - Afstudeeropdrachten vinden plaats bij internationaal gerichte bedrijven, waarbij de opdracht is gerelateerd aan managementproblematiek op het gebied van exportmanagement of internationaal marketing- of communicatiebeleid. De opleiding onderhoudt contacten met 22 partnerscholen in en buiten Europa, om uitwisseling van studenten mogelijk te maken. Enkele van die instellingen zijn: Fachhochschule Regenburg, University of, Southern Denmark, Budapest College of Management, Groupe Ecole Supérieure de Commerce Toulouse, Universidad de León. Bij het onderwijs in vrijwel alle blokken zijn er bedrijfsbezoeken of -presentaties of wordt er een gastspreker uitgenodigd over een actueel thema dat aansluit bij de leerstof in dat blok. Daarbij zoekt de studieleiding vooral naar gastsprekers met een aanvullende expertise op die van de eigen docenten. Het panel heeft een overzicht van gastsprekers gezien en stelt vast dat met deze sprekers het actualiteitsgehalte van de opleiding en de verbinding met het werkveld wordt versterkt. Uit diverse tevredenheidonderzoeken (STO 2008, blokenquêtes en de HBO- Monitor 2008) is af te leiden dat studenten tevreden zijn over de praktijkgerichtheid van hun opleiding en over de manier waarop die aansluit op actuele ontwikkelingen in de blokken (gemiddeld cijfer 6,5). De beoordeling van aspecten zoals de voorbereidingen op de beroepspraktijk door de stages, de mogelijkheid om te studeren in het buitenland en om een deel van de studie te volgen in het Engels of in het buitenland in een vreemde taal te volgen, hebben een hogere tevredenheidsscore: circa 7,0. Het panel concludeert dat het oordeel bij dit facet voldoende is, gezien de winst die nog te behalen is met versterking van de kennisbasis door een meer internationaal georiënteerde literatuurlijst wat betreft business. Facet 2.2 Relatie doelstellingen en inhoud programma goed Criteria - Het programma is een adequate concretisering van de eindkwalificaties, qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen. - De eindkwalificaties van de doelstellingen zijn adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma. - De inhoud van het programma biedt studenten de mogelijkheden om de geformuleerde eindkwalificaties te bereiken. 20/57 NQA - visitatie Hanzehs. Groningen, hbo-bacheloropleiding International Business and Languages (vt)

21 Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Studenten werken aan het verwerven van de competenties in een thema-, competentieen projectgericht programma met een opbouw aan de hand van competentieniveaus en leerlijnen (zie ook facet 2.3). Het studieprogramma omvat vier studiejaren van elk 60 EC, met per studiejaar vier blokken van 15 EC. - In de eerste twee studiejaren is er in elk blok een geïntegreerde studieopdracht, studieloopbaanbegeleiding, een moderne vreemde taal (keuze uit verschillende talen), communicatievaardigheden en een aantal vakspecifieke vakken. - Dit geldt ook voor de eerste twee blokken van het derde jaar. In het tweede semester van het derde studiejaar is er een verplichte buitenlandstage. - Het eerste half jaar van het vierde jaar is ingericht met keuzeonderwijs in het buitenland of een door de student te kiezen minor. De opleiding wordt afgerond in een afstudeertraject van een half jaar. - In de stagehandleiding en de afstudeerhandleiding zijn de criteria vastgelegd voor de keuze van de stageplaats en van de afstudeerplek en -opdracht. Het panel heeft een overzicht gezien waarin de tien opleidingscompetenties zijn gerelateerd aan de onderdelen van het curriculum. In de modulehandleidingen is aangegeven wat de leerdoelen zijn en hoe die aansluiten bij de opleidingscompetenties. Bij de leerdoelen van de onderwijseenheden zijn beroepssituaties, waarneembare gedragskenmerken en het niveau van de beheersing aangegeven. De Body of Knowledge and Skills (BoKS) is per competentie geïntegreerd in het programma. Het panel is dan ook van oordeel dat de opleiding heeft aangetoond dat de opleidingsdoelstellingen adequaat zijn geconcretiseerd in het curriculum. De specifieke focus van de Groninger IBL-opleiding, te weten aandacht voor intercultural awareness en export voor het MKB en vaardigheden in drie vreemde talen, is herkenbaar in het curriculum, de studieopdrachten en in de thema s van enkele verplichte modulen. Voorbeelden hiervan zijn genoemd bij facet 1.1. Voor alle IBL-opleidingen (zie Body of Knowledge and Skills, competentie 7) is kennis van Engels verplicht op B1 niveau (intermediate) en van de andere twee talen op A2 niveau (basis). In de OER wordt niet gespecificeerd dat Engels op B1 moet zijn, maar wordt gesproken van één moderne vreemde taal. De beheersing van de tweede en derde moderne vreemde taal moet volgens de OER minimaal op niveau A2 zijn, maar er wordt, anders dan in de BokS, expliciet gesteld dat dit ook een hoger niveau kan zijn. Door de verschillen tussen de twee documenten was het panel aanvankelijk niet helder wat het vereiste niveau van taalcompetentie was. In de gesprekken tijdens de visitatie werd duidelijk dat de opleiding zich inspant om het niveau van de talen zo hoog mogelijk te krijgen. Beheersing op niveau A2 vindt de opleiding niet afdoende voor verplichte taken bij het afstuderen, zoals de schriftelijke samenvatting en de mondelinge presentatie van de afstudeeropdracht. De opleiding stelde dat een studieperiode in het buitenland van belang is om dit hogere niveau te bereiken, mede gezien het aantal uren dat in het curriculum beschikbaar is voor taalverwerving. Het panel is het in dit opzicht eens met de opleiding. NQA - visitatie Hanzehs. Groningen, hbo-bacheloropleiding International Business and Languages (vt) 21/57

22 Uit evaluaties (STO 2008, blokenquêtes en de HBO-Monitor 2008) is af te leiden dat studenten tevreden zijn over hun opleiding. Zij waarderen de inhoud van de opleiding met een 6,2 (STO 2008). Het geboden onderwijs in totaliteit krijgt eenzelfde cijfer. De breedte en diepgang van de opleiding scoort in de HBO-Monitor beduidend lager dan het landelijk gemiddelde (25% respectievelijk 50% ten opzichte van 60% respectievelijk 72% landelijk). De moeilijkheidsgraad en verhouding tussen theorie en praktijk scoren 100% (ten opzichte van 85% respectievelijk 91% landelijk). Facet 2.3 Samenhang in opleidingsprogramma goed Criterium - Studenten volgen een inhoudelijk samenhangend opleidingsprogramma. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De horizontale samenhang in de studie wordt gerealiseerd door de themagerichte aanpak per onderwijseenheid. Voorbeelden van thema s zijn het eerstejaarsthema International Sales en de tweedejaarseblokken De Organisatie in de Markt en Marketingstrategie. Het kennis- en vaardigheidsonderwijs zijn ondersteunend aan de beroepstaak van het thema. De verticale samenhang in de studie wordt bereikt via de leerlijnen. De opleiding spreekt van zowel inhoudelijke als didactische leerlijnen. - Er zijn twaalf inhoudelijke leerlijnen, te weten marketing, algemene economie, bedrijfseconomie, recht, talen, bedrijfscommunicatie Nederlands, communicatieve vaardigheden, human resource management, management & organisatie/informatie, cross cultural management, statistiek & rekenvaardigheid en studieloopbaanbegeleiding. In het curriculumoverzicht is met codes aangegeven welke studieonderdelen bij welke leerlijn horen. Studenten met wie het panel heeft gesproken, herkennen deze inhoudelijke leerlijnen in hun studie. - Er zijn vier didactische leerlijnen: o De integrale leerlijn is geconcretiseerd in de beroepstaken; in elk blok is er een centrale beroepstaak. o De studieonderdelen in de conceptuele leerlijn ondersteunen de studenten met kennis en informatie die nodig zijn voor de beroepstaak in het blok en die bijdraagt aan de kennisontwikkeling. o Binnen de (taal)vaardighedenleerlijn worden de vaardigheden van de student getraind die zij nodig hebben om aan het eind van de opleiding over goede (taal)vaardigheid te beschikken. o De studieonderdelen van de reflectieleerlijn bieden ondersteuning aan de eigen ontwikkeling van de studenten. Deze didactische leerlijn is nauw verbonden met de hierboven vermelde inhoudelijke leerlijn SLB. Een van de instrumenten van de opleiding is de digitale onderwijs planner (DOP), waarmee de studenten zich kunnen inschrijven voor studieonderdelen. De studenten zijn goed te spreken over de DOP en maken er veelvoudig gebruik van. 22/57 NQA - visitatie Hanzehs. Groningen, hbo-bacheloropleiding International Business and Languages (vt)

23 De samenhang binnen een onderwijsblok wordt bewaakt door de blokcoördinatoren. De opbouw bij de inhoudelijke leerlijnen wordt bewaakt door de leerlijncoördinator. Deze leerlijncoördinator stemt het onderwijs af met de verschillende docenten uit de leerlijn en met de blokcoördinator. Bij de afwisseling tussen binnenschools en buitenschools leren (bedrijfsbezoeken, excursies, stages, buitenlandse ervaringen) wordt steeds bewaakt dat er binnenschools reflectie is, en voorbereiding, op de buitenschoolse leerervaringen (zie ook 2.1). Studenten zijn goed te spreken over de samenhang in hun studie, gezien de resultaten van de blokenquêtes , met scores van 6,2 tot 7,8. Dit werd bevestigd tijdens het visitatiebezoek. De resultaten van het onderzoek via de HBO-Monitor, de Keuzegids en Elsevier bevestigen dit beeld. Facet 2.4 Studielast goed Criterium - Het programma is studeerbaar doordat factoren die betrekking hebben op dat programma en die de studievoortgang belemmeren zoveel mogelijk worden weggenomen. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De opleiding streeft ernaar de studielast gelijk te verdelen. Elk studiejaar bestaat uit vier blokken van tien of elf weken. Het blok wordt afgesloten met een tentamenperiode. Herkansingen vinden plaats in de tentamenperiode van het volgende blok. Het aantal tentamens per onderwijsperiode is beperkt tot vier. Het panel hoorde van de studenten met wie zij hebben gesproken, dat de studie goed studeerbaar is, maar dat er maar zeer beperkt ruimte is voor bijbaantjes. De opleiding hanteert een Bindend StudieAdvies (BSA); de BSA regeling is opgenomen in het studentenstatuut en in het OER. De drempel voor toegang tot het tweede studiejaar is 40 EC. Vóór aanvang van het derde studiejaar moet een student de gehele propedeuse hebben afgerond, anders dient hij de opleiding alsnog te verlaten. De studievoortgang wordt structureel besproken tijdens de studieloopbaanbegeleiding (SLB). Bij achterstand ontwerpt een student een nieuw studieplan, samen met zijn begeleider (zie ook facet 4.2). Voor toegang tot de derdejaarsstage geldt een minimum van 55 EC uit het tweede studiejaar en deelname aan de blokken 9 en 10 in het derde jaar (inclusief toetsing). Voor toegang tot de afstudeerfase geldt dat studenten 135 EC in de hoofdfase behaald moeten hebben. De eisen voor toegang tot de stage zijn vermeld in de OER van het instituut, zo heeft het panel vastgesteld. In het eerste en tweede jaar zijn er 16 contacturen ingeroosterd. In het derde en vierde jaar zijn er 10 wekelijkse contacturen, afgezien van de wekelijkse projectactiviteiten (ca 6 uur per week). Het aantal credits van een studieonderdeel is leidend voor het aantal contacturen. NQA - visitatie Hanzehs. Groningen, hbo-bacheloropleiding International Business and Languages (vt) 23/57

24 Andere maatregelen ter versterking van de studeerbaarheid zijn onder meer: - Uit analyses van studieresultaten (2006) heeft de studieleiding geconcludeerd dat algemene economie een struikelvak is. Naar aanleiding daarvan heeft de opleiding vanaf het studiejaar voor alle eerstejaars studenten cursussen (commerciële) rekenvaardigheid en taalvaardigheid ingeroosterd. Vwo- en tempostudenten kunnen na een toets vrijstelling krijgen van deze cursussen. - Er is een extra cursus Engels voor studenten die daaraan behoefte hebben. - In het eerste blok van de studie is er een bijspijkeruur algemene economie voor mbostudenten. - Studenten worden tijdens het afstuderen in groepen of individueel begeleid. Na tegenvallende rendementscijfers in de afgelopen jaren is er sinds het studiejaar extra begeleiding voor studenten met studievertraging in de laatste studiefase. Dit is een uitvoering van maatregelen die zijn verwoord in het document Analyse en aanpak rendementsverbetering IM&M (Groningen, oktober 2008). Er worden individuele afspraken gemaakt met studenten die intussen een werkkring hebben, maar die nog enkele studieonderdelen moeten afronden. Tussenresultaten in de studievoortgang wijzen erop dat deze maatregelen intussen effect hebben, zo hoorde het panel tijdens het visitatiebezoek van de docenten. Uit evaluatiegegevens is af te leiden dat studenten tevreden zijn over de studielast (STO 2008). Zij waarderen deze met een 3,4 (vijfpuntsschaal). Het studentenoordeel over de informatievoorziening over studievoortgang is in twee jaar tijd verbeterd: van een 5,1 (tienpuntsschaal) naar een 3,1 (vijfpuntsschaal). Facet 2.5 Instroom goed Criterium - Het programma sluit qua vorm en inhoud aan bij de kwalificaties van de instromende studenten: vwo, havo, middenkaderopleiding of specialistenopleiding (WEB) of daarmee vergelijkbare kwalificaties, blijkend uit toelatingsonderzoek. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De toelatingseisen voor de opleiding IBL zijn landelijk vastgelegd. Studenten moeten een mbo-diploma (niveau 4), een havo- of vwo-diploma kunnen tonen. Voor havo- en vwoinstromers is het verplicht dat zij Economie 1 in hun pakket hebben. Mocht dit niet het geval zijn, dan kunnen zij deze deficiëntie repareren met een zomercursus bij de hogeschool. Voor instroom en begeleiding van studenten van buiten de EU heeft de opleiding de Code of Conduct getekend. De opleiding streeft naar versterking van de kwaliteit van de instroom, onder meer door gerichte werving en adequate voorlichting. Aspirant-studenten moeten een motivatiebrief schrijven; deze wordt besproken met de studieloopbaanbegeleider. Weigeren van instromers is niet mogelijk, maar de opleiding heeft het beleid dat zij in geval van twijfel over de geschiktheid van de instromer of over de motivatie, met een instroomgesprek zal 24/57 NQA - visitatie Hanzehs. Groningen, hbo-bacheloropleiding International Business and Languages (vt)

25 proberen na te gaan welke mogelijkheden er zijn voor andere opleidingen voor deze instromer. De opleiding heeft op basis van de rendementsgegevens besloten in de toekomst te gaan werken met vooropleidingspecifieke propedeuseklassen. Bijspijkerklassen zullen op eenzelfde wijze worden ingedeeld. De project-aanpak bij de studie sluit aan bij de werkwijze waarmee de mbo-instromers vertrouwd zijn. Ook havisten en vwo ers hebben in hun vooropleiding ervaring opgedaan met projectwerk, zo heeft de studieleiding vastgesteld na overleg met toeleverende scholen in de regio. Mbo-studenten van een verwante instroom nemen hun taalportfolio mee, waaraan zij bij IBL verder werken. Voor vwo-instromers en voor mbo-instromers met een verwante vooropleiding is er een verkort studietraject mogelijk, op basis van een besluit van de Examencommissie. Een aanvullende eis dat deze kandidaat-studenten in augustus een cursus volgen, en die met positieve toetsing afronden. Dit is vastgelegd in de OER. In 2006 en 2008 was er een uitwisseling van docenten van IM&M met economiedocenten van scholen in het voortgezet onderwijs in de stad Groningen. Deze uitwisseling heeft geleid tot een aanscherping van de aansluiting van de opleiding op deze vooropleiding. In komt er een vervolg op deze uitwisseling, in het zogeheten Navette Project. Uit evaluaties blijkt dat studenten de aansluiting in het STO 2008 waarderen met een 6,3. Dat is wat minder positief dan de landelijke score van 7,0 uit 2005 (Uit de Elsevier 2005). In de Groninger blokenquêtes over de periode is deze waardering gemiddeld een 6,1. Facet 2.6 Duur voldaan Criterium - De opleiding voldoet aan formele eisen met betrekking tot de omvang van het curriculum: hbo-bachelor: 240 studiepunten. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De opleiding biedt een studieprogramma dat voldoet aan de formele eis voor de omvang van een curriculum voor een hbo-bachelor, te weten 240 EC. Elk studiejaar heeft twee semesters, elk semester bestaat uit twee (thema)blokken. Een themablok bestaat uit een samenhangend geheel van onderwijseenheden van totaal 15 EC. In het curriculumoverzicht is aangegeven hoe de 15 EC binnen een thema zijn verdeeld over de verschillende onderdelen van het thema. Voor instroom in verkorte leerroutes zijn er heldere en goed omschreven criteria. NQA - visitatie Hanzehs. Groningen, hbo-bacheloropleiding International Business and Languages (vt) 25/57

26 Facet 2.7 Afstemming tussen vormgeving en inhoud goed Criteria - Het didactisch concept is in lijn met de doelstellingen. - De werkvormen sluiten aan bij het didactisch concept. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De onderwijsvisie van het Instituut sluit aan bij de richtlijnen van de hogeschool, zoals die zijn opgenomen in het Onderwijskader van de hogeschool. Het uitgangspunt is daarbij het aanbod van competentiegericht onderwijs, met als hoofdthema s: het beroep staat centraal in een effectieve leefomgeving, studenten worden benaderd als actieve partners in het onderwijs, er zijn activerende en motiverende studieopdrachten. De werkvormen binnen de thema s sluiten aan bij deze onderwijsvisie en bij de inhoud van de diverse studieonderdelen. Er is daarbij een afwisseling van werkvormen. Naast opdrachten binnen de (beroeps)context van de blokken met hun thema s, de projectopdrachten, is er ondersteunend onderwijs in de vorm van hoorcolleges, instructiecolleges, werkcolleges, gastcolleges, (taal)practica, excursies, individuele of groepsgewijze training in salesgesprekken. Er is groepswerk naast individuele opdrachten. Een bijzondere werkvorm is het ETP, het Europees Taal Portfolio. In het ETP leggen de studenten vast hoe zij vorderen met het verwerven van de vaardigheden in hun drie vreemde talen, op basis van het niveau dat zij willen verwerven. Door de onderwijsactiviteiten in de studieloopbaanlijn (individuele en groepsgesprekken, reflectiegesprekken en -opdrachten, presentaties) worden de projectopdrachten ingekaderd in de persoonlijke ontwikkeling van een student. De voorbereiding op de buitenlandstage en op het afstuderen, deels in de studieloopbaangesprekken en deels in gerichte stage- dan wel voorbereidingsgesprekken voor het afstuderen met de begeleidende docent, heeft een integrerend karakter van de tot dan toe verkregen competenties. Het onderwijs is erop gericht dat de complexiteit in de beroepstaken en de zelfsturing van de student toenemen gedurende het verloop van de studie. Daarbij neemt de intensiteit van sturing en begeleiding door de docenten geleidelijk af. Uit evaluatiegegevens is af te leiden dat studenten de werkvormen als voldoende waarderen (blokenquêtes): studenten beoordelen in het STO 2008 de afwisselingen in werkvormen met een 6,1. Facet 2.8 Beoordeling en toetsing goed Criterium - Door de beoordelingen, toetsingen en examens wordt adequaat getoetst of de studenten de leerdoelen van (onderdelen van) het programma hebben gerealiseerd. 26/57 NQA - visitatie Hanzehs. Groningen, hbo-bacheloropleiding International Business and Languages (vt)