Samenvatting Economie Europa

Transcriptie

1 Samenvatting Economie Europa Samenvatting door een scholier 2706 woorden 21 februari ,3 48 keer beoordeeld Vak Methode Economie LWEO Hoofdstuk 1 Protectionisme: het land beschermen tegen het buitenland. Vormen hiervan: Tarifaire belemmeringen / invoerrecht: een belasting op invoergoederen. Invoerquotum/-contingent: maximeren van de hoeveelheid in te voeren producten. Subsidiëren van eigen producenten en exporteurs. Het opwerpen van administratieve belemmeringen. Local content voorschriften: de overheid dat een bepaald percentage afkomstig moet zijn uit eigen land. Voorstanders protectie: Werkgelegenheid kan beter in stand gehouden worden bij recessie. Er is meer diversificatie van producten, omdat producenten niet weggeconcurreerd worden. Bescherming van jonge industrie. De veiligheid, als je afhankelijk bent van importproducten levert dit problemen op bij politieke conflicten. Voorstanders vrijhandel: Als men zelf het land gaat beschermen zullen buitenlandse overheden hun ondernemingen ook beschermen. Door het beschermen van bedrijfstakken houdt de overheid goedkopere buitenlandse productie buiten de deur. De binnenlandse bedrijfstak heeft dan geen concurrentie en gaat ook niet innoveren. De productie vindt bij protectie niet plaats in de landen die het goedkoopst produceren waardoor er geen optimale allocatie van prod. factoren is. WTO (World trade organisation): streeft naar vrijhandel op wereldschaal. Integratie: diepere vorm van samenwerking tussen landen waarbij ze uiteindelijk als eenheid optreden. Bij groepsvorming en integratie gaat de grotere vrijhandel naar binnen meestal gepaard met protectionisme naar buiten. Samenwerkingsvormen: Vrijhandelszone: de landen hebben onderlinge invoerrechten afgeschaft. Per lande is er een eigen Pagina 1 van 8

2 buitentarief naar landen buiten deze zone. Douane unie: een grote zone, geen onderlinge invoerrechten. Een gemeenschappelijk buitentarief. Gemeenschappelijke markt: hierbij ook non-tarifaire belemmeringen afgeschaft. Hierbij gaat het bijvoorbeeld om een bepaalde kwaliteit producten die wel of niet naar binnen mag. Economische unie: hierbij worden ook de politieke belemmeringen afgeschaft. Volledig economische integratie / monetaire unie: Er komt dan ook 1 geldsoort, er is dus geen wisselkoers meer. Vb is de EMU. Toetredingseisen EMU zijn zwaar. Bijvoorbeeld staatsschuld mag maximaal 60% van het BBP zijn. Toegetreden tot de EMU heb je ook nog een stabiliteitspact waaraan gehouden moet worden. Op middellange termijn begrotingsevenwicht/overschot. Op korte termijn begrotingstekort max. 3% van het BBP (behalve bij ernstige recessie). Argumenten voor deelname aan EMU: Verdwijnen van omwisselingkosten tussen Europese munten. Verdwijnen van het koersrisico. Een grotere transparantie van de prijsvorming. Doordat alle producten in dezelfde muntsoort zijn uitgedrukt zijn ze beter te vergelijken. Een land kan niet achterblijven als al haar handelspartners overstappen naar de euro. Argumenten tegen deelname aan de EMU: Een land verliest door deelname het wisselkoersmechanisme, hierdoor kan de overheid het niet meer als instrument gebruiken waardoor het moeilijker wordt de betalingsbalans in evenwicht te houden. Het rente instrument verdwijnt. Het rente beleid wordt namelijk in handen gelegd van de ECB (Europese centrale bank). Met de EMU zal een land met een betalingsbalanstekort (relatief) goedkoper moeten worden door de prijzen te verlagen of minder te laten stijgen dan het buitenland. De prijsverlaging zal waarschijnlijk te zien zijn in daling van de loonkosten. Hierdoor stijgt de werkloosheid. Als een land de verbetering van de concurrentiepositie zoekt in investeringen in infrastructuur en kennis en opleiding dan moet dit land weer op andere uitgaven bezuinigen (3%-norm). Dit gebeurt dan vaak bij de uitgaven aan sociaal zwakkeren. De kosten die gemaakt worden tijdens de overgangsperiode. De enorme bezuinigingen die de landen moesten doorvoeren om erbij te horen, en die kandidaatlidstaten nog zullen moeten doen. Grote overdrachtsuitgaven die betaald moet worden. Het rijke noorden betaalt bijvoorbeeld veel meer dan het zuiden. Nederland is rijk en moet dus veel betalen. EMU regels (oa 3% norm) werken pro-cyclisch. Een land in een recessie moet toch bezuinigen vanwege de regel, wat de slechte situatie alleen maar verergert. De overschakeling tot de euro heeft ook een politieke achtergrond. Zo is het onomkeerbaar. De EU kent de volgende belangrijke bestuursorganen: Pagina 2 van 8

3 Raad van ministers: van elk land is er een minister, toegespitst op zijn vakgebied (vb lanbouw/defensie). besluitvorming: de beslissingen die rechtsgeldig zijn. Europese commissie: uitvoerend orgaan. Voert uit wat de ministerraad zegt. Adviserend: geeft advies aan de ministers. Europees parlement: heeft uit elk land vertegenwoordigers die een keer in de vier jaar gekozen worden door het volk. Het controleert de Europese commissie, met hulp van de Europese rekenkamer. Deze raad heeft maar 1 bevoegdheid: het kan (alleen) de gehele commissie laten aftreden. Het heeft verder een adviserende bevoegdheid aan de raad van ministers. Bijna elk voorstel moet uitdrukkelijke toestemming hebben van dit orgaan (in verdrag van Amsterdam). Het kan zelf echter geen initiatieven nemen tot wetgeving. Het stelt de jaarlijkse begroting vast en kan om meer of minder geld vragen. Hof van justitie: hoogste rechtelijk orgaan dat uitspraak kan geven. Europese raad van regeringsleiders: bijna hetzelfde als de raad van ministers. Via deze weg kan de raad van ministers gelijk beslissen, en hoeft het niet eerst naar het Europese parlement. De ministerraad neemt dit dan dus gelijk over. De belangrijkste beleidsterreinen zijn: Het gemeenschappelijk landbouwbeleid (sociaal economisch beleid): gemaakt in het verdrag van Rome. Het beleid rust op twee pijlers: o het structuurbeleid, gericht op productiviteitsverbetering. o en het markt en prijsbeleid wat moet zorgen voor stabiele gemeenschappelijke markten en redelijke inkomens. Interventieprijs: om de boeren te beschermen tegen een te lage marktprijs stelt de EU voor een groot aantal producten een minimumprijs vast. De EU-interventie bureaus kopen het aanbod op tegen de interventieprijs. Naar buiten hanteert de EU exportsubsidies en invoerrechten. Het beleid ligt al jaren onder vuur. De interventieregeling kost te veel. Het leidt tot hoge consumentenprijzen en scheve inkomensverhoudingen. Het is nu de bedoeling dat de interventieprijs zal verdwijnen. De prijssubsidies zullen worden vervangen door inkomenssubsidies (McSharry-plan). Uiteindelijke doel is de beëindiging van het protectionistische Europese landbouwbeleid. Het monetaire beleid: dit is geheel in handen van de ECB. Het mededingingsbeleid: geen discriminatie tussen producten. De concurrentie moet optimaal zijn. Overheden en ondernemingen mogen geen maatregelen nemen waardoor deze mededingingen negatief beïnvloed worden. Het sociale beleid: maatschappelijke randvoorwaarden voor productie harmoniseren. Vb gelijke arbeidsbeloning tussen man en vrouw. Hiervoor heeft de EU verschillende fondsen, waaronder het Europees sociaal fonds. Het ontwikkelingsbeleid. Hierbij werkt de EU samen met een aantal ontwikkelingslanden (verdrag van Lome). Er worden bijvoorbeeld geen invoerrechten geheven. De EU kan dit stopzetten als het met de eigen Pagina 3 van 8

4 economie minder gaat. Inkomsten van de Eu: Contributie: hoogte hang af van BBP en BTW opbrengst. Verder douanerechten (invoerrechten) en landbouwheffingen. Uitgaven: veel aan landbouwbeleid. 80% aan subsidies. Sommigen willen verdieping van de EU: meer integratie door landen meer op elkaar af te stemmen. Anderen willen verbreding: EU moet uitgebreid worden met enkele aspirant-leden zodat het draagvlak van vrijhandel groter wordt. Dit zie je beiden terugkomen. Hoofdstuk 2 Chartaal geld: wettig betaalmiddel: munten en bankbiljetten. Functies geld: Betaalmiddel Rekeneenheid (waarde van je goederen uitdrukken in geld) Bewaarmiddel (sparen) Giraal geld: geld dat op de bank staat. Rekening-couranttegoed: het bedrag dat je op die rekening hebt staan. Functies bank: Het verzorgen van het betalingsverkeer. Beheerder van vermogen (vb d.m.v. pinnen, chippen acceptgiro enz.) Bemiddeling tussen vraag en aanbod: zij trekt geld aan en leent geld weer uit waar tekort is. Chartaal + giraal geld = geldhoeveelheid. Beleggen: het omzetten van geld in financiële activa om daaruit inkomen te verwerven in de vorm van rente of winst. Intrinsiek volwaardig geld: de materiaalwaarde was evenveel als de nominale waarde: waarde die erop vermeld staat. Intrinsieke onvolwaardige munten: materiaalwaarde kleiner dan de nominale waarde. Fiduciair geld: geld gebaseerd op vertrouwen (in de wet, waarin dit geregeld is). Sommige banken gaven te veel krediet. Hierdoor werd de geldeenheid meer dan de goudhoeveelheid dat de bank eigenlijk had. Er ontstond dan een run op de bank iedereen wilde zijn bankbiljetten inleveren tegen goud, maar dit was dus al snel op. 1814: De Nederlandse Bank (DNB). Deze kreeg in 1863 de monopolie in bankbiljetten uitgeven. Bij DNB kon je inwisselen voor goud. Deze inwisselplicht was door het vertrouwen in het begin van de vorige eeuw niet meer nodig. Giraal geld moet altijd omgezet kunnen worden in chartaal geld. Banken konden dit wel beleggen, maar moesten altijd bepaald percentage in bezit houden. Hoogconjunctuur jaren 50+60: grote vraag naar bankkredieten. Jaren 60 bankfusies. Begin jaren 90 een Pagina 4 van 8

5 tweede fusiegolf i.v.m. de openstelling van grenzen voor internationaal kapitaalverkeer. Verder kwam er ook branchevervaging. Het enige onderscheid van belang is het verschil tussen primaire en secundaire banken. Primaire banken: geldscheppend: banken die het geld verhogen van de kredietnemer waardoor de geldhoeveelheid toeneemt. Meeste banken. Secundaire banken: niet-geldscheppend: lenen het geld uit dat door spaarders is toevertrouwd. Bijvoorbeeld ASN. Banken gaan ook meer samenwerken met verzekeringsmaatschappijen en pensioenfondsen (institutionele beleggers). Dit leidde tot financiële conglomeraten. Maatschappelijke geldhoeveelheid / primaire liquiditeitsmassa (M1): al het chartaal en giraal geld in handen van het publiek. Substitutie: de ene geldsoort wordt omgezet in de andere (vb giraal in chartaal), M1 blijft gelijk. Wederzijdse schuldaanvaarding: de bank aanvaard een schuld aan de klant (rekening-courranttegoed) en de klant aanvaard een schuld aan de bank (hij moet dit krediet ooit terug betalen). De bank schept dan geld voor de klant. M1 stijgt dan. Transformatie: iets dat niet behoorde tot de maatschappelijke geldhoeveelheid wordt omgezet in maatschappelijk geld (vb dollars naar euro s). M1 stijgt. Secundaire liquiditeitsmassa: korte termijn deposito s (spaartegoeden van te voren vastgesteld en niet langer dan 2 jaar) korte valutagoederen (andere muntsoort bij banken in de EMU, die binnen 2 jaar omgezet kunnen worden) korte spaartegoeden (spaargeld dat minder dan 2 jaar op een spaarrekening staat, wat niet van te voren vastgesteld is). M3: primaire en secundaire liquiditeitsmassa. 2.4 in elk euro gebied eigen soevereine centrale bank, nu belangrijke bevoegdheden overgedragen aan de ECB, 20% van goud ging naar deze bank en het monetaire toezicht. Men moet de inflatie onder de 2% houden. De ECB opereert onafhankelijk van politiek. besluiten over de ECB worden gemaakt door de Raad van Bestuur: Directie ECB en de presidenten van de nationale banken. Drectie van de ECB wordt gekozen door de staatshoofden van de lidstate en bestaat uit de directeur en 5 andere leden. de nationale banken helpen de ECB met het uitvoeren van het beleid. micro niveau: de centrale bank schrijft de banken een verplicht dekkingspercentage voor. solvabiliteit: een bedrijf is solvabel als het alle schulden kan terugbetalen, er moet dus voldoende eigen vermogen zijn in verhouding tot het vreemd vermogen. Banken moeten ook solvabel zijn. Pagina 5 van 8

6 meso niveau: structuurtoezicht op de banksector: er moet voldoende concurrentie zijn. macro niveau: toezien op het betalingsverkeer, dat het zowel in het binnen als- buitenland goed loopt. het is verder de kassier van de nationale overheid. De overheid houdt een rekening bij DNB, via deze rekening lopen dus de betalingen en ontvangsten. De bank is verder nog de beheerder van de resterende nationale voorraad aan goud en deviezen. De kas van de overheid wordt niet gerekend tot M1. Verricht de overheid betalingen dan stijgt M1. Hoofdstuk 3 het besteedbaar inkomen jan geconsumeerd of gespaard worden. Als men het spaart kan men het oppotten of beleggen. De vermogensmarkt bestaat uit het geheel van vraag en aanbod van vermogen. Het aanbod wordt uitgevoerd door de beleggers, dit zijn de gezinnen, bedrijven en de overheid, de vraag bestaat uit dezelfde groepen. financiele markten: hierop worden financiele middelen gevraagd en aangeboden. vermogenstitels: de handel gaat gepaard met overdrachten hiervan. Dit zijn bijvoorbeeld obligaties of aandelen, de vermogensvragers verkopen vermogenstitels aan de beleggers. 2 grote deelmarkten: geldmarkt: vermogenstitels van looptijd tot 2 jaar. vermogensmarkt: vermogenstitels van looptijd langer dan 2 jaar. hypothecaire lening: langlopende lening met als onderpand onroerend goed waardoor er voor de geldgever weinig risico is, bv bij een huis. Voldoet de geldnemer niet aan zijn verplichtingen, dan wordt het onroerend goed verkocht en krijgt de geldgever daarvan zijn krediet terug. rekening-courantkrediet: het rood dat je staat op je betaalrekening van de bank, dat een maximum heeft. grootste vragers zijn de bedrijven: verschillende mogelijkheden om vermogen aan te trekken, dezelfde als de gezinnen, maar ook: onderhandse lening: langlopende lening bij je huisbankier, waarbij vrager en aanbieder in onderling overleg alle voorwaarden regelen. aandelen en obligaties uitgeven: alleen BV's en NV's, je bent dan mede eigenaar, en je hebt dan recht op een uitkering uit de winst. obligatie: schuldbekentenis voor een langlopende lening met een vaststaand rentepercentage. Hiermee vergroot het bedrijf zijn eigen vermogen, maar het vreemd vermogen neemt ook toe. Overheden maken hier veel gebruik van. termijndeposito: geld wordt vastgesteld voor een van te voren bepaalde tijd. gedwongen besparingen: premies die je verplicht bent af te dragen: verzekeringsmaatschappijen, pensioenfondsen, sociale verzekeringsfondsen (=institutionele beleggers) effecten: waardepapieren (oa abligaties, aandelen), verhandeld op de effectenbeurs. Aandelen en obligaties koop je tegen een bepaalde koers, de beursprijs op dat moment. koersen en gemiddelden worden in de media gepubliceert. Bv die van de AEX, de Amsterdamse Exchange. Grootste beurs: New York: Dow Jones (20 belangrijkste industrie fondsen) en de Nasdaq (de grootste technologie fondsen. De koersen zijn gebaseerd op de verwachte winsten, je maakt kans op de winstuitkering, behalve als t Pagina 6 van 8

7 bedrijf verlies lijdt, dan krijg je niks. Alleen obligaties hebben een vaste uitkering. Aandelen vooral gekocht vanwege de verwachte koerswinst. Dit zijn speculanten. Hier kan daardoor een speculatieve bel ontstaan: de prijzen staan dan niet meer tot verhouding met de onderliggende waarde. Je kan ook een beleggingsfonds nemen. Deze belegt dan de aandelen voor jou en krijgt dan een deel van de winst. Functie van de vermogensmarkt is om de allocatie van middelen en bestedingen in de tijd mogelijk te maken. Andere risicofactor is als een bedrijf risicovol investeerd, meer kans op een fiasco. Beleggers willen soms dus ook een risicopremie. Verder is er het inflatierisico dat de rente aantast. doordat er deelmarkten zijn, zijn er verschillende prijzen. Deze markten beinvloeden elkaar echter wel. Een algehele rentestijging op de kapitaalmarkt heeft niet alleen invloed op de obligaties maar ook op de aandelen. Door de liberalisering zijn vermogensmarkten sterk internationaal. Het aantal vragers en aanbieders is heel groot, ook is de toetredingsmogelijkheid heel makkelijk. Informatie heeft grote gevolgen, want dit heeft te maken met de afwegingen van voor en nadelen. Managers weten dit vaak al eerder, maar misbruik maken van voorkennis mag niet, dus mogen ze dan niet opeens veel meer aandelen kopen. Grote beleggers hebben meer voordeel dan kleine. Kleine kunnen banken aanwenden die hun helpen, en bemiddelen op de vermogensmarkt. Verder bieden banken ook veel aandelen aan omdat ze geld kunnen scheppen. Goederensfeer/reële sector van de economie: productie en verdeling van goederen en diensten. Geldsfeer/monetaire sector van de economie: het geldverkeer en de financiële markten. Deze twee sectoren beïnvloedden elkaar. Als er minder wordt belegd zal op de financiële markten de rente stijgen. Degenen die vermogen willen aantrekken hebben dan hogere kosten dus moeten sommige investeringen schrappen. Hoofdstuk 4 Bij de euro heb je onderscheidt tussen: interne waarde: de koopkracht van de euro binnen de euro zone. externe waarde: de koopkracht van de euro in alle landen buiten de EMU. ECB doet een geldhoeveelheidbeleid: de ECB probeert M3 te manipuleren. Verder houdt de ECB zich bezig met inflatie indicatoren, waardoor ze de inflatie kunnen voorspellen. Er is geen actief wisselkoersbeleid omdat de EU een redelijk gesloten blok is. Liquiditeitsmassa neemt toe door: landen buiten de EMU (transformatie) banken die geld aan gezinnen, bedrijven en overheid uitlenen. Pagina 7 van 8

8 Geldmarkt in enge zin: deel waarbij alleen banken en ECB actief zijn. Alle transacties op de geldmarkt in enge zin beïnvloeden de dekkingsmiddelen van de banken. Zo n verandering heb je ook als het publiek belasting betaalt (giraal) of giraal geld omzet naar chartaal (of andersom). Wanneer de bank teveel geld moet uitgeven kan het een geldtekort hebben. De bank kan dan een lening nemen bij een andere bank met een overschot. Geldmarkttekort:Wanneer de banken gezamenlijk een tekort hebben. Soms creëert de ECB een kunstmatig geldmarkttekort. De ECB leent dan geld aan de banken, dit krediet wordt weer doorgerekend naar het publiek, waardoor de inflatie daalt. De ECB kan ook een lagere rente vragen als er laagconjunctuur is. hoeveelheidsinstrumenten van de monetaire politiek: Open markt transactie: hiermee kan de ECB de hoeveelheid dekkingsmiddelen van een bank manipuleren. De ECB kan hierbij altijd overheidspapier van de bank kopen, en kan valutaswaps uitvoeren. Valutaswap: een koop/verkoop door de ECB van vreemde valuta s met daarbij de afspraak dat ze ze later tegen een vaste koers verkopen/kopen. ECB kan ook zelf schuldpapier verkopen/uitgeven. Verplichte kasreserves: een geldmarktoverschot moet de bank een gedeelte van de dekkingsmiddelen op een aparte rekening bij de ECB plaatsen, de kasreserverekening. Dit valt buiten de dekkingsmiddelen, waardoor er een algeheel tekort ontstaat bij de banken. Doordat de banken steeds weer bij de ECB lenen, blijft dit tekort. Refirente: het vaste officiële rentetarief van de ECB. Deze rente wordt vaak doorberekend aan de klanten waardoor dit maatgevend is voor de geldmarktrente. Door dit te variëren kan de ECB dus ook de geldmarkt beïnvloeden. Dit is echter wel moeilijk omdat de EU uit verschillende landen bestaat, met verschillende behoeftes. Herfinancieringstransacties: kredieten die de banken bij de ECB opnemen. Deze vallen onder de openmarkt transacties. Verkrapping van de geldmarkt in enge zin: omvang van de dekkingsmiddelen van de bank neemt af. Verruiming: omgekeerde. Dit wordt niet alleen beïnvloed door de ECB, maar ook door massaal omzetten van giraal naar chartaal geld, belastingoverdrachten van het publiek en het betalen van salarissen en sociale uitkeringen van de overheid. Pagina 8 van 8