17.1 Veranderingen van de geldhoeveelheid

Transcriptie

1 Samenvatting door een scholier 2137 woorden 18 juni keer beoordeeld Vak Methode Economie Percent Economie: Geldschepping H Veranderingen van de geldhoeveelheid De maatschappelijke geldhoeveelheid bestaat uit de in omloop zijnde bedragen chartaal en giraal geld. Chartaal en giraal geld worden ook wel primaire liquiditeiten genoemd. Tegoeden in andere valuta s behoren ook tot het girale geld. Veranderingen van de maatschappelijke geldhoeveelheid noemen we geldschepping of geldvernietiging. Van geldschepping is sprake wanneer de maatschappelijke geldhoeveelheid toeneemt. Van geldvernietiging is sprake wanneer de maatschappelijke geldhoeveelheid afneemt. De geldscheppende instellingen kunnen de maatschappelijke geldhoeveelheid beïnvloeden, de voornaamste zijn de centrale bank, de staat en de kredietinstellingen. De centrale bank heeft het alleenrecht het in omloop brengen van bankbiljetten en de staat het alleenrecht om munten in omloop te brengen. Het girale geld wordt geschapen en beheerd door de kredietinstellingen, ondernemingen die er hun bedrijf van maken vermogen aan te trekken en dat als basis te gebruiken voor het verlenen van kredieten, bijvoorbeeld banken. Onderscheid tussen banken; Primaire banken en secundaire banken. Primaire banken konden de geldhoeveelheid beïnvloeden, de secundaire niet. Deze bestaan nu niet meer dus geen onderscheid meer. De maatschappelijke geldhoeveelheid bestaat uit het totaal van chartaal en giraal geld, voorzover dat in handen is van niet-geldscheppende instellingen als staat en banken. Spaarrekening= chartale geldvernietiging, bankgirorekening= girale geldschepping Van substitutie is sprake wanneer de ene geldsoort wordt omgezet in de andere geldsoort. Als maatschappelijke geldhoeveelheid niet verandert, noemen we dit formele geldschepping/-vernietiging. Als dit wel zo is dan is het materiele geldschepping/-vernietiging. Transformatie is het omzetten van zaken die geen geld zijn in geld (of omgekeerd) in het verkeer tussen publiek en geldscheppende instellingen. (voorbeeld= termijndeposito) Wederzijdse schuldaanvaring is een vorm van krediet verlening, waarbij zowel de bank als cliënt verplichtingen op zich neemt De bankbalans Een balans is een cijfermatige opstelling waarin de bezittingen, de schulden en het eigen vermogen van een organisatie overzichtelijk en systematisch zijn opgenomen. Pagina 1 van 6

2 Een balans heeft een activa/debetzijde en een passiva/creditzijde. De tellingen tussen de 2 zijn gelijk. Activa: Vaste activa: bezittingen die gedurende langere tijd in het bedrijf aanwezig zijn en in ieder geval niet binnen een jaar omgezet kunnen worden in geld. (bijvoorbeeld gebouwen en inventaris/interieur) Vorderingen: de som van de bedragen die men van anderen in de toekomst ontvangen heeft. (bijvoorbeeld uitstaande kredieten/leningen en overig/debiteuren) Financiële activa: eigendomsrechten op andere organisaties of delen daarvan. (bijvoorbeeld effecten (aandelen en obligaties) en valuta s/valutagoederen= vreemd valuta) Liquide middelen: voorraad giraal en chartaal geld. (bijvoorbeeld tegoeden bij DNB en kas) Passiva: Eigen vermogen: vermogen dat eigendom van de bank is. (bijvoorbeeld aandelenvermogen en reserves: opgespaarde winsten) Lang vreemd vermogen: schulden die op langere termijn behoeven te worden afgelost. (bijvoorbeeld spaargelden, termijndeposito s en opgenomen kredieten (bij andere financiële instellingen)) Kort vreemd vermogen: schulden die binnen een jaar afgelost moeten worden. (bijvoorbeeld tegoeden in rekening-courant, termijndeposito s, spaargelden, valutategoeden en voorschotten bij DNB: op korte termijn vervallende schulden) 17.4 Grenzen aan de geldschepping Substitutie: geen verandering maatschappelijke geldhoeveelheid. Wel verandering in verhouding tussen diverse posten op de bankbalans. Om het vertrouwen van cliënten te behouden, moet de bank haar liquiditeit bewaken. Een belangrijk kengetal hierbij is de kasliquiditeit. Kasliquiditeit = kasgeld / direct opeisbare tegoeden X 100% Kasliquiditeit is gemiddeld 3%. DNB houdt bij haar bedrijfseconomisch toezicht op de banken ook de ontwikkeling van de solvabiliteit in de gaten. Een bank is solvabel als ze voldoende eigen vermogen heeft om de risico s van kredietverlening op te vangen. De maatschappelijke geldhoeveelheid, ook wel geldhoeveelheid in enge zin of primaire liquiditeitenmassa genoemd, wordt aangeduid met het symbool M1 en bestaat uit het chartale en girale geld. Secundaire liquiditeiten zijn vorderingen op geldscheppende instellingen die snel in primaire liquiditeiten kunnen worden omgezet. Enkele voorbeelden zijn kortetermijndeposito s, kort spaargeld/oneigenlijk spaargeld en overige secundaire liquiditeiten (deelnames in geldmarktfondsen of kortlopende schulden door banken uitgegeven). Met het symbool M2 wordt de tussenliggende geldhoeveelheid aangeduid. Deze bevat behalve M1 de kortetermijndeposito s en het korte spaargeld. De geldhoeveelheid in ruime zin (M3) bevat M2 + de overige secundaire liquiditeiten. M3 werd vroeger door DNB de binnenlandse liquiditeitenmassa genoemd. M3 is ruimer en stabieler dan M1. Met behulp van M3 kan de liquiditeitsquote worden berekend: Liquiditeitsquote = M3 / bruto binnenlands product X 100% Groeit M3 snel, dan is het mogelijk dat er inflatie gaat optreden. ECB moet de groei van M3 kunnen beheersen. Het verantwoord geachte groeitempo van M3 wordt aangeduid als de referentiewaarde. Om M3 in de buurt van deze waarde te houden maakt de ECB gebruik van de rentepolitiek. Als M3 te snel groeit dan zal de rente stijgen. Bij het verband tussen M3 en inflatie speelt ook de omloopsnelheid een rol. Pagina 2 van 6

3 H Wat is de vermogensmarkt? Inkomsten en uitgaven lopen niet altijd met elkaar in de pas. Consument: inkomsten iedere einde maand, uitgaven verspreid. Bedrijven hebben ook te maken met deze seizoenschommelingen Voor personen is een spaar- en leencyclus te onderscheiden die het hele leven omvat. Zie fig op blz. 31 De vermogensmarkt is een abstracte markt en geen concrete markt. Onder het begrip vermogensmarkt vallen alle gezinnen, bedrijven en (overheids)instellingen die voor een bepaalde periode geld willen beleggen of lenen. De vermogensmarkt is het geheel van vraag naar en aanbod van financieringsmiddelen. Het valt uiteen in de kapitaalmarkt en de geldmarkt. Het onderscheid wordt bepaald door de looptijd van de financieringsmiddelen die er verhandeld worden Kapitaalmarkt De kapitaalmarkt is het geheel van vraag naar en aanbod van financieringsmiddelen met een looptijd van meer dan een jaar. De kapitaalmarkt is onder te verdelen in de deelmarkten voor aandelen, obligaties, hypothecaire leningen en langlopende spaartegoeden. Aandeel: bewijs van deelname in het vermogen van een NV. Bezit van aandelen kan 2 voordelen opleveren: 1. Koerswinst; als de koers op de effectenbeurs stijgt 2. Dividenduitkering/winstuitkering Als bijv. bedrijven obligatieleningen plaatsen kunnen beleggers deze kopen en zo in een lening deelnemen. Obligatieleningen worden voor lange tijd aangegaan. De spaarder / koper heeft recht op een vaste jaarlijkse rentevergoeding. Veel van deze soort leningen worden verhandeld op de effecten beurs, en horen tot de schulden van een NV. Hypothecaire leningen zijn leningen waarbij een onroerende zaak als zekerheid geldt. Als de geldnemer zijn schuld niet betaalt, dan wordt het gebouw in het openbaar verkocht en de opbrengst word dan gebruikt om de lening af te lossen. De geldgevers zijn vooral banken en verzekeringsinstellingen, geldnemers zijn vooral gezinnen en bedrijven. Hypothecaire leningen komen tot stand in direct contact tussen geldgever en nemer. Dit gebeurt op de onderhandse markt. Hier vindt ook transactie van persoonlijke leningen, afbetalingskredieten en pensioenfondsen plaats. Langlopende spaartegoeden zijn spaartegoeden die gemiddeld. Ze vormen een kleiner bedrag dan de kortlopende spaartegoeden. Aanbod op de kapitaalmarkt komt van gezinnen, bedrijven, banken en institutionele beleggers. Een klein deel van de gezinsbesparingen komt op de kapitaalmarkt door de aankoop van aandelen en obligaties. De overheid, bedrijven, banken en gezinnen treden op als vragers. Vooral de overheid leent al jaren grote bedragen op de kapitaalmarkt om begrotingstekorten te financieren Geldmarkt De geldmarkt is het geheel van vraag naar en aanbod van financieringsmiddelen met een looptijd van minder dan een jaar. De geldmarkt wordt onderscheiden in de geldmarkt in ruime zin en in enge zin. Op de geldmarkt in ruime zin gaat het om kredieten met een korte looptijd, bijvoorbeeld rekeningcourantkredieten. Vraag en aanbod wordt gedaan door banken, bedrijven, gezinnen en overheid. Op de geldmarkt in enge zin worden de korte financieringsmiddelen tussen de geldscheppende Pagina 3 van 6

4 instellingen verhandeld: de centrale bank, de banken en het Rijk. DNB probeert vraag en aanbod zo te beïnvloeden dat de totale kredietverlening passend is voor de actuele economische situatie. De situatie op de geldmarkt in enge zin leest men af uit de schulden van banken aan DNB. Bij grote tegoeden bij DNB spreken we van ruime geldmarkt en bij lage tegoeden van krappe geldmarkt. Als de centrale bank op een bepaald moment wil dat banken hun kredietverlening moeten beperken zal ze de geldmarkt afromen. De banken zijn dan verplicht een speciale belening op te nemen. Het tegoed van de bank blijft eigendom van die bank maar is niet meer bruikbaar als dekkingsmiddel voor kredietverlening. Dit tegoed wordt bevroren. Daarnaast kan DNB nog een instrument inzetten om op aanwijzingen van de ECB de geldmarkt af te romen: de verkoop van ESCB schuldbewijzen aan de banken. De banken zijn hiertoe verplicht. Banken krijgen een vordering op de ECB maar hun directe tegoed bij de Bank vermindert erdoor: verkrapping van de geldmarkt. Willen de banken zelf kredieten blijven verlenen, dan moeten ze vrijwel voortdurend lenen bij de ECB. En dan zal de centrale bank een hoge rente vraagt, dan zullen de banken de rente op hun kredieten verhogen. Zo is er minder vraag en minder geldschepping Rentestand De hoogte van rente is een belangrijke economische graadmeter. De rente bestaat eigenlijk niet. Rente of interest is de vergoeding die een geldgever ontvangt als hij geld uitleent. Ondanks het feit dat er niet 1 rentevoet is, is er toch wel zo iets als een algemeen renteniveau. Als we spreken over de rente hebben we het over het algemene renteniveau. Het staat onder invloed van vraag en aanbod, inflatie en wisselkoers Sparen en besteden Een verhoging van de rente leidt in het algemeen tot lagere bestedingen. Dit verband is het effect dat de rente heeft op de omvang van de stroom goederen en diensten: de reële of goederensfeer. Een ander verband is dat de rente wordt bepaald door vraag en aanbod op de vermogensmarkt. Langs deze weg vormt de rente de koppeling tussen de reële sfeer en de monetaire sfeer van een economie. H Wat is inflatie? Inflatie is een stijging van het algemene prijspeil. Geldontwaarding kan zo snel gaan, dat we spreken van een hyperinflatie of een galopperende inflatie. Mogelijk gevolg kan zin dat men overschakelt op directe ruil. Het tegenovergestelde van inflatie is deflatie: de prijzen dalen. Economen en politici geven de voorkeur aan geringe inflatie van een enkel procent per jaar Inflatie meten Prijsontwikkelingen laten zich het gemakkelijkst voorstellen m.b.v. indexcijfers. De eerste prijs is het basisgegeven met indexcijfer 100. Vervolgens berekenen we hoeveel procent de prijs op volgende momenten was, uitgedrukt in procenten van het basisgegeven (antwoord zonder % en afgerond op gehelen). Het CBS berekent voor een groot aantal goederen de prijsindexcijfers. Vaak wordt als benadering van het algemeen prijspeil de consumentenprijsindex gehanteerd. De opstelling van deze reeks indexcijfers begint met een budgetonderzoek. Zo stelt het CBS m.b.v. enquêtes vast hoe het uitgavenpatroon van de Nederlanders er gemiddeld uitziet. Pagina 4 van 6

5 19.3 Reëel en nominaal inkomen Van een nominale stijging van het inkomen is sprake wanneer het inkomen uitgedrukt in geld stijgt Van een reële stijging van het inkomen is sprake wanneer de ontvanger van het inkomen meer goederen kan kopen. Van reële inkomensverbetering is pas sprake als de nominale loonstijging groter is dan de gemiddelde prijsstijging. De werknemers zullen minstens de prijscompensatie ontvangen Oorzaken van inflatie Binnenlandse oorzaken van inflatie zijn: overbesteding, kostenstijging of verhogen van winstmarges. Overbesteding: vraag is groter dan arbeid - prijzen stijgen - de vragers moeten het geld hebben om de koopsom te betalen - verdiende inkomen, spaarrekening of lening. Deze vorm van inflatie noemen we bestedingsinflatie. Kostenstijging: toenemende productiekosten (loonkostenstijging of overheidsheffingen) - prijsstijgingen. Als de oorzaak van inflatie ligt bij de kosten, spreken we van kosteninflatie. Verhogen van winstmarges: populaire producten - winstmarges verhogen - prijzen stijgen. In dit geval spreken we van winstinflatie Gevolgen van inflatie Inflatie en inflatieverwachtingen zijn belangrijk in een economie. Ze hebben invloed op de koopkracht, het spaargedrag, het bestedingsgedrag, de inkomensverhoudingen, de vermogensverhoudingen en de international concurrentiepositie. Koopkracht: inflatie - waardedaling van geld - koopkracht neemt af. Werknemers krijgen meestal prijscompensatie. Spaarkracht: geld is minder waard - sparen onaantrekkelijk want je wilt een hoge rentevergoeding. Vandaar dat bij hoge inflatie ook de rente oploopt. Onderscheid tussen reële en nominale rentevoet: De nominale rentevoet is het rentepercentage dat wordt overeengekomen als te betalen rentevergoeding. De reële rentevoet is gelijk aan de nominale rentevoet gecorrigeerd met het inflatiepercentage. Bestedingsgedrag: inflatie is groot - neiging om te besteden stijgt want verwachting is dat inflatie blijft stijgen - vraag stijgt - inflatie nog groter. Op deze manier ontstaat een inflatiespiraal. Inkomensverhoudingen: prijzen stijgen - in veel cao s stijgen lonen mee - Inkomensverhoudingen tussen actieven en in-actieven - sociale onrust. International concurrentiepositie: In 1 land stijgt inflatie meer als bij concurrenten - het land prijst zich de markt uit - export daalt Maatregelen tegen inflatie Bestrijd de overbesteding a. Beperking van kredietverlening ten behoeve van consumptieve uitgaven. b. Bevordering van de besparingen c. Beheersing van de geldhoeveelheid door het ESCB d. Beperking van het mechanisme van de automatische prijscompensatie in de CAO s. Bestrijd kostenstijging Door de automatische prijscompensatie te beperken of af te schaffen, wordt ook de loonkostenstijging beperkt. Meer gebruik van prijzenwet. Bestrijd het vermogen van winstmarges Prijsstijging verbieden m.b.v. prijzenwet. Pagina 5 van 6

6 Bestrijd de importinflatie Overleg met EU of VN Pagina 6 van 6