Samenvatting Economie Hoofdstuk 7 en 8

Transcriptie

1 Samenvatting Economie Hoofdstuk 7 en 8 Samenvatting door een scholier 323 woorden 1 april ,3 7 keer beoordeeld Vak Methode Economie Kern van de economie Hoofdstuk 7 - Geld en geldtheorie 7.1 De geschiedenis van het geld functies van geld: ruilmiddel, oppotmiddel, rekeneenheid geld = ongedifferentieerde koopkracht die algemeen (door iedereen) wordt aanvaard. ongedifferentieerde koopkracht = je kunt met geld vraag naar alle goederen uitoefenen en je kunt er overal mee terecht. Eerst werden goud en zilver gebruikt als ruilmiddel omdat het vrij zeldzame metalen zijn, omdat ze niet worden aangetast door water of weersinvloeden en omdat een kleine hoeveelheid een grote waarde vertegenwoordigt. Omdat men het lastig vond om elke keer het geld te wegen gingen steden munten uitgeven waarvan de zuiverheid en het gewicht gewaarborgd waren door de stempel op de munten. nominale waarde = de waarde die op de munt staat. intrinsieke waarde = de waarde aan goud of zilver die de munt bevat. (Aanvankelijk waren de nominale en intrinsieke waarde aan elkaar gelijk.) Om het snoeien van munten te voorkomen bracht men in de zijkant van de munt een inscriptie aan. (dit hebben wij nu nog.) In de 17e eeuw gaven mensen in Engeland goud en zilver in bewaring bij goudsmeden, voor de veiligheid. Ze ontvingen hiervoor een ontvangstbewijs, deze werden gebruikt als geld. Iedereen vertrouwde deze omdat er op elk moment goud of zilver voor te krijgen was. Deze ontvangstbewijzen ontwikkelden zich later tot bankbiljetten. De goudsmeden ontdekten dat steeds maar een klein aantal van alle afgegeven schuldbekentenissen werd ingewisseld voor goud. Ze konden hierdoor krediet gaan verlenen, de goudsmeden werden bankiers, die leningen verstrekten. 7.2 Geldstelsels vroeger en nu gouden standaard = het goud vormt de basis van het geldstelsel. goudenmuntenstandaard = er zijn gouden munten als betaalmiddel in omloop. standaardmunt = deze munt heeft een vast goudgewicht en een vaste prijs. Hierdoor behield het goud ook een vaste officiële prijs. goudenkernstandaard = (nld ) het goud ligt opgeslagen bij de bank, er zijn bankbiljetten in Pagina 1 van 9

2 omloop. De bankbiljetten kunnen bij de bank ingewisseld worden voor een vaste hoeveelheid goud. Hierdoor is ook bij deze standaard sprake van een vaste goudprijs. Goud speelt in een goudenkernstandaard nog steeds een belangrijke rol, iedereen heeft vertrouwen in goud en het wordt vaak gebruikt om aan het buitenland betalingen te doen. papieren standaard = (nld )Bij de papieren standaard is het niet meer mogelijk om bankbiljetten in te wisselen tegen goud, de vaste verhouding tussen de gulden en de hoeveelheid goud is verbroken. deviezen = buitenlandse geldsoorten die gebruikt worden voor het doen van internationale betalingen. Bretton Woods = hier werden aan het eind van wo2 een aantal afspraken gemaakt over het internationale geldstelsel. Tussen 195 en 1971 heeft indirect er nog wel een vaste band bestaan tussen de gulden en het geld. De munteenheden van de Bretton Woods landen stonden in een vaste verhouding tot de dollar. De dollar vertegenwoordigde vervolgens een bepaald gewicht aan goud. De inwisselbaarheid van de dollar tegen goud is in 1971 opgeheven. sleutelvaluta = dollar en euro. Deze valuta s vertegenwoordigen een betrouwbare geldhoeveelheid. Veel internationale transacties worden met sleutelvaluta s gedaan. 7.3 Het betalingsverkeer vandaag fiduciair geld = (fiducie = vertrouwen) geld waarvan de waarde is gebaseerd op het vertrouwen dat mensen er in hebben. Om ervoor te zorgen dat dit vertrouwen gehandhaafd blijft is er maar één bank in het eurogebied die het recht heeft om bankbiljetten in omloop te brengen. circulatiebank = bank die het recht heeft om bankbiljetten in omloop te brengen. In het eurogebied is dit de ECB. De feitelijke uitgifte kan zowel worden verzorgd door de nationale centrale banken als door de ECB, maar alleen de ECB bepaalt de hoeveelheid. chartaal/stoffelijk geld = bankbiljetten en munten giraal geld = rekening-couranttegoeden (bank- of girorekeningen). creditcard = als je betaald met een creditcard, bouw je voor dat bedrag een schuld op bij de creditcardmaatschappij. De eerste maand hoeft hierover geen geld worden betaald de daaropvolgende maanden wel. chippen = vorm van giraal betalen die vooral geschikt is voor kleine bedragen. 7. De maatschappelijke geldhoeveelheid maatschappelijke geldhoeveelheid = Al het girale en chartale geld dat in handen is van het publiek. het publiek = iedereen, behalve de instellingen die geld kunnen scheppen. Publiek: de consumenten, de ondernemingen (behalve de geldscheppende banken) en de overheid. geldscheppende instellingen = de ECB en banken die in staat zijn nieuw giraal geld uit te geven. Deze banken zijn: de algemene banken en effectenkredietinstellingen. Geldschepping vindt plaats doordat geldscheppende instellingen weten dat rekeninghouders nooit allemaal tegelijk hun tegoeden komen opvragen. Het geld in de kas van geldscheppende instellingen telt niet mee in de maatschappelijke geldhoeveelheid omdat het dient ter dekking van de girale tegoeden van het publiek. 7.5 Samenstelling van de maatschappelijke geldhoeveelheid Pagina 2 van 9

3 substitutie = de omzetting van chartaal geld in giraal geld en andersom noemen we substitutie. De maatschappelijke geldhoeveelheid verandert hierdoor niet. balans = deze geeft een overzicht van de bezittingen (activa) en het vermogen dat de onderneming heeft aangetrokken (passiva). termijndeposito s = tegoeden die voor een bepaalde periode, bijvoorbeeld zes maanden, tegen rente bij een bank zijn vastgezet. In de tussentijd kan de eigenaar niet over het tegoed beschikken. 7.6 Geldschepping en geldvernietiging geldschepping = vergroting van de maatschappelijke geldhoeveelheid, de rekening-couranttegoeden worden dan hoger terwijl de kas van de bank gelijk blijft. Dit gebeurt bijv. als er vreemde valuta s bij de bank worden omgezet in euro s. transformatie = het omzetten van niet-geld in geld. kredietverlening = dit is de belangrijkste vorm van geldschepping. Als een ondernemer krediet nodig heeft, kan hij daarvoor bij zijn bank aankloppen. De bank zal het benodigde bedrag in de vorm van een rekening-courant. wederzijdse schuldaanvaarding = ander woord voor kredietverlening. Beide partijen zijn schuldig aan elkaar: de bank moet rekening-couranttegoed verlenen, de kredietnemer heeft een schuld bij de bank(, hij is debiteur bij de bank). 7.7 De binnenlandse liquiditeitenmassa primaire liquiditeitenmassa = maatschappelijke geldhoeveelheid (M1) secundaire liquiditeitenmassa = (M2) kortlopende vorderingen van het publiek op geldscheppende instellingen, die op korte termijn en zonder veel kosten en koersverlies op grote schaal in binnenlands geld kunnen worden omgezet. Ze worden ook wel bijna geld genoemd. (bijv.: korte-termijndeposito s, tegoeden in vreemde valuta s en spaargelden met een looptijd korter dan twee jaar.) binnenlandse liquiditeitenmassa = primaire plus de secundaire liquiditeitenmassa. (M3-M2=M1). De ECB let vooral op M3, omdat de secundaire liquiditeiten snel in geld kunnen worden omgezet. 7.8 Actieve en inactieve kassen transactiemotief = bestemd voor de betaling van transacties. actieve kassen = geld met een transactiemotief. De actieve kassen worden ook wel transactiekassen genoemd. Als het nationaal inkomen hoger wordt, stijgt ook het bedrag in de actieve kassen, omdat er meer transacties plaatsvinden. inactieve kassen = het deel van de geldhoeveelheid wat niet voor de betaling van transacties wordt gebruikt. Er zijn twee redenen om geld ongebruikt in kas of op een girorekening te houden. 1. Voorzorgsmotief. Consumenten en ondernemingen houden geld achter met het oog op onvoorziene gebeurtenissen. 2. Speculatiemotief. Als men een stijging van de rente of een daling van de aandelenkoersen verwacht, is het verstandig om belegging van het beschikbare geld nog even uit te stellen. oppotting = geld overhevelen van de actieve naar de inactieve kas. Pagina 3 van 9

4 ontpotting = geld overhevelen van de inactieve naar de actieve kas. 7.9 De verkeersvergelijking van Fisher omloopsnelheid van het geld = deze geeft aan hoeveel keer een geldeenheid gemiddeld in een jaar in andere handen omgaat. geldstroom = maatschappelijke hoeveelheid x omloopsnelheid van het geld. goederenstroom = gemiddelde prijs van alle transacties x het aantal transacties. monetaire inflatie = het saldo van geldschepping en ontpotting is samen groter dan het saldo van geldvernietiging en oppotting. De geldstroom wordt dan dus groter. (zie 7.9 voor duidelijkheid) monetaire deflatie = het tegenovergestelde van monetaire inflatie. monetair evenwicht = de geldstroom MV verandert in de tijd niet. De verkeersvergelijking van Fisher = MV = PT (M x V = P x T) M = maatschappelijke geldhoeveelheid in een land V = omloopsnelheid P= prijsniveau van de transactie T = het aantal transacties in een periode Deze vergelijking komt er op neer dat de geldstroom (MV) gelijk moet zijn aan de goederenstroom (PT). Hierbij nemen we aan dat alle transacties tegen geldbetaling plaatsvinden. prijsinflatie = MV neemt toe, T (aant. transacties) kan niet langer stijgen MV=PT dus P moet dan gaan stijgen. P=prijs. Dus hogere prijzen >> prijsinflatie De waarde van het geld Inflatie is nadelig voor mensen die gespaard hebben, het is voordelig voor mensen die geleend hebben. nominale rente = het percentage dat de bank over het gespaarde bedrag vergoed. reële rente = dit is de rente die je overhoudt als rekening wordt gehouden met de prijsstijging. vb. nom. rente = %. inflatie=3%. Reële rente= [(1,0/1,03) -1] x 100%=1,1%. Een ander nadeel van inflatie is dat de concurrentiepositie met het buitenland ervan achteruit gaat. Als het buitenland minder inflatie heeft, dan worden de Nederlandse producten in die landen in verhouding duurder, de concurrentiepositie gaat dus achteruit Het monetarisme monetaristen = monetaristen zijn van mening dat prijsinflatie de belangrijkste oorzaak is van het niet goed functioneren van economieën. Volgens hen is V constant en mag M alleen toenemen als de PT toeneemt door stijging van de productiecapaciteit. (7.11 boek) De monetaristen vinden geldschepping gevaarlijk omdat dat de inflatie bevorderd Geldgroeiregel geldgroeiregel = in elk land moet de centrale bank ervoor zorgen dat de geldhoeveelheid per jaar met niet meer dan een vast, laag percentage groeit. Dit percentage moet zo zijn bepaald dat alleen een reële toename van het bruto binnenlands product wordt gefinancierd. Een reële productieverhoging dus die wordt veroorzaakt door de groei van de productiecapaciteit. krapgeldpolitiek = deze maatregel wordt krapgeldpolitiek genoemd. Pagina van 9

5 monetaire financiering = een overheid maakt gebruik van het geldscheppend vermogen van een bank om tekorten op haar begroting te financieren (in de EU is dit verboden). verwachtingen over het inflatietempo = als de overheid gebruik maakt van monetaire financiering, verwachten consumenten en ondernemingen dat de prijzen in de toekomst zullen stijgen. Ondernemers en werknemers lopen op deze verwachting vooruit: werknemers eisen hogere lonen ter compensatie van de door hen verwachte prijzen. Ondernemers geconfronteerd met hogere loonkosten, verhogen daardoor nu al hun prijzen. loon-prijsspiraal = steeds stijgende lonen en prijzen. stagflatie = combinatie van werkloosheid en inflatie, (zie verwachtingen over het inflatietempo). Hoofdstuk 8 - Het bankwezen en de vermogensmarkt 8.1 Het bankwezen geldscheppende instellingen = banken die meer krediet verlenen dan zij zelf aan geldmiddelen hebben. Vijf dingen waar banken zich mee bezig kunnen houden behalve kredietverlening: 1. de aan- en verkoop van vreemde valuta s 2. het kopen en verkopen van aandelen, obligaties, pandbrieven en andere waardepapieren voor cliënten. 3. de verzorging van girale betalingen tussen de rekeninghouders.. het aantrekken van spaargelden 5. verzekeringen en vakantiereizen. niet-geldscheppende financiële instellingen = hypotheekbanken, zij verstrekken hypothecaire geldleningen. Een hypothecaire lening wordt verstrekt met onroerend goed, zoals grond of een huis als onderpand. pandbrieven = waardepapieren met een vaste rente, die na een bepaalde looptijd weer worden afgelost. 8.2 Vermogensmarkt: de geldmarkt vermogensmarkt = het geheel van vraag en aanbod van geld en krediet. de vermogensmarkt wordt onderverdeeld in een geldmarkt en een kapitaalmarkt, het verschil is de lengte van de termijn waarop het geld wordt (uit)geleend. geldmarkt = krediet op korte termijn (looptijd tot 1 jaar) wordt verhandeld op de geldmarkt. geldmarkt in enge zin = het onderdeel van de geldmarkt waar banken onderling kort krediet vragen en aanbieden. Als men over de geldmarkt spreekt wordt de geldmarkt in enge zin bedoelt. rekening-courantkrediet = de bank leent geld uit dmv. een rekening-courant. de overheid leent vooraal kortlopend door kasgeldleningen te sluiten of door schatkistpapier te plaatsen bij de banken schatkistpapier = schuldbekentenissen van de staat met een korte looptijd. daggeldleningen = een krediet dat per dag kan worden opgezegd. 8.3 Vermogensmarkt: de kapitaalmarkt kapitaalmarkt = op de kapitaalmarkt verhandelt men geld met een lange looptijd. Hier hebben vooral overdrachten plaats in de vorm van waardepapieren, zoals aandelen, obligaties en onderhandse leningen. aandeel = bewijs van deelname in het kapitaal van een onderneming. Pagina 5 van 9

6 aandeelhouder = bezitter van een aandeel. dividenduitkeringen = winstuitkering aan de aandeelhouders (meestal 1x per jaar). obligatie = stukje van een lening (meestal 1000,- nominale waarde) couponpercentage = rentepercentage over een obligatie. boven pari = de koers van een obligatie is hoger dan de nominale waarde. beneden pari = de koers van een obligatie is lager dan de nominale waarde. overheidsobligaties = obligaties uitgegeven door de overheid. onderhandse lening = de geldlener en de belegger sluiten in dit geval rechtstreeks een leningovereenkomst. voordeel: er wordt beter rekening gehouden met de behoeften van een schuldenaar en men vermijdt sommige kosten zoals, provisie voor de banken, de drukkosten van de obligaties en administratiekosten. De rentevergoeding op onderhandse leningen en obligaties is van verschillende factoren afhankelijk, namelijk: 1. het risico, 2. de looptijd, 3. de overdraagbaarheid. risicopremie = deze geeft aan hoeveel hoger de rente is dan de rente op staatsobligaties. Staatsobligaties worden nl. geacht risicovrij te zijn. 8. De effectenbeurs effectenbeurzen = beurzen waar aandelen, obligaties en andere effecten worden verhandeld. Wall Street = (NYSE) New York Stock Exchange. commissionairs in effecten = personen die lid zijn van de Vereniging voor Effectenhandel, zij hebben toegang tot de beurs. Zij voeren aan- of verkooporders van beleggers uit. giraal effectenverkeer = de beleggers ontvangen geen gekochte aandelen of obligaties meer, als eigendomsbewijs ontvangt de koer van effecten van zijn bank een afschrift, waarop staat hoeveel en welke effecten hij bezit. beleggingsfondsen = fondsen die geld van veel beleggers bij elkaar brengen en op deze manier het aankopen van aandelen goed kunnen spreiden. beleggingsspecialisten = mensen die veel afweten van bepaalde beleggingen. institutionele beleggers = vb. beleggingsfondsen, pensioenfondsen en verzekeringsinstellingen> grote beleggers. efficiënte markt = een markt waar alle nieuwe informatie direct in de prijsvorming wordt verwerkt. In zo n markt zal alleen nieuwe informatie de koers beïnvloeden. beurscrash = bijna alle koersen gaan sterk omlaag, wordt vaak veroorzaakt door een paniekreactie bij de beleggers. Black Thursday = grote beurscrash in Black Monday = grote crash in 1987, beursindex = een gewogen gemiddelde koers van een groep effecten, zoals aandelen. Een beursindex is handig om in één oogopslag een beeld te krijgen van de koersontwikkeling van vele effecten samen. Dow Jones-index = grote Amerikaanse beursindex, deze wordt bepaald door de aandlen van dertig grote ondernemingen die staan genoteerd aan de beurs op Wall Street. AEX-index = index van de 25 meest verhandelde aandelen aan de Amsterdamse effectenbeurs. 8.5 Opties Pagina 6 van 9

7 optie = het recht om een waardepapier tegen een vooraf bepaalde koers, de uitoefenprijs, en op een van te voren afgesproken tijdstip te kopen of te verkopen. calloptie = een optie die het recht geeft om te kopen. putoptie = een optie die het recht geeft om te verkopen. opties schrijven = opties verkopen 8.6 De Economische en Monetaire Unie staatsbank = bank waar het Rijk een rekening bij aanhoudt.(dnb) ECB heeft als taak het voeren van het monetair beleid, dit komt neer op het handhaven van de prijsstabiliteit. De voornaamste taken van de DNB zijn: het houden van toezicht op financiële instellingen en het bevorderen van het betalingsverkeer. EMU = Economische en Monetaire Unie. Verdrag van Maastricht = hierin zijn een aantal economische voorwaarden vastgelegd, waaraan lidstaten moeten voldoen voordat ze mogen deelnemen aan de EMU. Stabiliteitspact = hierin is onder andere vastgelegd dat de begroting op middellange termijn vrijwel in evenwicht moet zijn of een klein overschot moet vertonen. Door mee te doen aan de EMU, geeft een land het eigen wisselkoersbeleid en het eigen rentebeleid grotendeels uit handen. Zwakke regio s kunnen niet meer met een rentedaling de economische groei stimuleren of de export stimuleren door een devaluatie. 8.7 De Europese Centrale Bank De DNB heeft vanouds 3 kerntaken: 1. monetair beleid 2. het toezicht op financiële instellingen 3. het girale en chartale betalingsverkeer Het monetaire beleid is sinds de start van de EMU een gemeenschappelijke Europese taak. ESCB = Europees Stelsel van Centrale Banken, hiervan is de DNB lid. De ESCB, heeft het monetair beleid overgenomen. Het ESCB bestaat uit de ECB en de centrale banken van alle vijftien lidstaten van de Europese Unie. ECB = Europese Centrale Bank. Raad van Bestuur van de ECB = deze bestaat uit de zes directieleden van de ECB en de centrale bankpresidenten van de twaalf aan de EMU deelnemende EU-lidstaten. De ECB heeft als primaire doelstelling het handhaven van de prijsstabiliteit in het eurogebied. 8.8 Monetair beleid Onder het eerder genoemde handhaven van de prijsstabiliteit in de eurozone wordt verstaan, een stijging van de consumptieprijzen met minder dan 2% op jaarbasis. De strategie die de ECB hiervoor hanteert bestaat uit twee onderdelen. In de eerste plaats richt de ECB zich op de groei van de geldhoeveelheid, als deze meer bedraagt dan,5% kan de ECB de rente verhogen. Dit leidt tot een verlaging van de geldgroei en daarmee tot minder inflatiedruk. Pagina 7 van 9

8 Het tweede punt is of de ECB ook daadwerkelijk overgaat tot een renteverhoging, ze houden namelijk ook rekening met de marktvariabelen die informatie verschaffen over de toekomstige inflatieontwikkeling. bankier van de banken = dit is een bijnaam voor de ESCB, onderlinge geldstromen tussen de banken gaan namelijk via een rekening die ze aanhouden bij de ESCB. refi-rente = rente die banken moeten betalen als ze bij de ESCB moeten lenen.(zie blz 122 staat nog meer) 8.9 Het monetaire instumentarium reserveverplichtingen = deze dienen om een structureel tekort op de geldmarkt tot stand te brengen(?????????)kredietinstellingen zijn steeds voor een maand verplicht gemiddeld 2% van bepaalde passivaposten van hun balans aan te houden bij één van de nationale centrale banken. Over deze reserve wordt een rentevergoeding uitgekeerd die gelijk is aan de refi-rente. open markttransacties = deze zijn bedoeld voor het sturen van de rente, het beheersen van de liquiditeitsverhoudingen en het afgeven van signalen over de koers van het monetaire beleid. (8.9 overlezen) 8.10 Toezicht het toezicht op het bankwezen, de beleggingsinstellingen en de wisselkantoren wordt uitgevoerd op nationaal niveau en is in Nederland in handen van De Nederlandsche Bank. toezicht op het bankwezen = dit valt uiteen in het bedrijfseconomische toezicht en het structuurtoezicht. bedrijfseconomisch toezicht = hierbij let de DNB erop dat kredietinstellingen liquide en solvabel zij. liquiditeit = het vermogen om aan de normale opvragingen van de rekeninghouders te voldoen. Om te bepalen of de liquiditeit van een bank voldoende is, kijkt men naar het kasgeld van die bank (hier valt ook de rekening van de bank bij het ESCB onder. solvabiliteit = het vermogen om eventuele niet terugbetaalde kredieten uit eigen middelen op de te vangen. Een bank moet dus voldoende eigen vermogen hebben, dit eigen vermogen bestaat uit reserves die de bank uit de winst heeft gevormd. bank run = Zodra rekeninghouders twijfelen aan de liquiditeit en/of solvabiliteit van banken, vragen zij massaal hun tegoeden bij de banken op. structuurtoezicht = dit is het tweede onderdeel van het toezicht op het bankwezen, dit is bedoeld om ongewenste machtsposities te voorkomen die door fusies van banken ontstaan. Ze kunnen dan hun macht gaan misbruiken en hoge prijzen voor diensten gaan vragen. Dit toezicht wordt in samen met de NMa gedaan. toezicht op de beleggingsinstellingen = het doel van dit toezicht is: 1. een goede werking van financiële markten, 2. het beschermen van potentiële beleggers op de markten. toezicht op wisselkantoren = dit toezicht is met name gericht op de handhaving van de integriteit van deze kantoren Betalingsverkeer Één van de hoofdtaken van de DNB is het bevorderen van een goede werking van het betalingsverkeer. Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen het chartaal en giraal betalingsverkeer. chartaal betalingsverkeer = de ECB bepaalt de hoeveelheid uit te geven bankbiljetten en munten in de eurozone. Pagina 8 van 9

9 giraal betalingsverkeer = De Nederlandse Bank verwerkt het interbancaire betalingsverkeer in een eigen geautomatiseerd betalingssysteem, TOP genoemd. Sinds 1 januari 1999 is het betalingsverkeer van DNB gekoppeld aan dat van andere centrale banken in de Europese Unie. Samen vormen zij het ESCBbetalingsverkeersysteem TARGET. Ook banken kunnen hun geldmarkttransacties en andere grote grensoverschrijdende betalingen afwikkelen via TARGET Publicaties van de Nederlandsche Bank en de Europese Centrale Bank DNB: het Jaarverslag, het Kwartaalbericht. Jaarverslag: de president van de DNB geeft hierin zijn visie op de ontwikkeling van de Nederlandse economie. Aan deze visie wordt veel belang gehecht door de regering, financiële marktpartijen en ondernemingen. Kwartaalbericht: cijfermatige analyse van de economische situatie in het afgelopen kwartaal. ECB: het Jaarverslag, het Maandbericht en de Weekstaat. Jaarverslag: president van de ECB geeft zijn visie op de ontwikkeling van de economie in het eurogebied. Maandbericht: hierin worden de economische ontwikkelingen in het eurogebied geschetst (zowel van afgelopen maand als op langere termijn) en wordt een overzicht van de monetaire beleidsmaatregelen gegeven. Weekstaat: geeft informatie over ontwikkelingen op de geldmarkt. Pagina 9 van 9