Evaluatie Kernenbeleid 2013

Transcriptie

1 Titel beleidsnota onder titel (optioneel) Evaluatie Kernenbeleid 2013 De reis fan Surch nei Starum oer Snits en wer werom. 1

2 Inhoudsopgave Pag. Inhoudsopgave 2 Samenvatting 3 1. Waarom een Kernenbeleid? Inleiding 1.2 Beleidsuitgangspunten Uitgangspunten vooruitlopend op de herindeling Uitgangspunten in bestuursproducten Uitgangspunten Kernenbeleid Landelijk beleid: motie Heijnen 6 2. Evaluatieproces Kernenbeleid Proces en gaandeweg ontstane methode Proces Inrichting structuur met bestuurders en coördinatoren Gaandeweg ontstane methode Landelijke belangstelling 2.2 Uitgangpunten van de evaluatie Te evalueren onderdelen Onderzoeks aanpak en -methoden Ook een oog naar de buitenwereld en een blik naar binnen De evaluatie Algemeen 3.2 Rol gemeente: bestuurlijk 3.3 Rol gemeente: ambtelijk (Sociale) leefbaarheid Rol van de stads-, dorps- en wijkbelangen Resultaat van de stads, dorps, en wijk visies Communicatie Kernenfonds Gerealiseerde producten en activiteiten Integraliteit en interne samenwerking Tevredenheid van de stads-, dorps-, en wijkbelangen Conclusies en vervolg Opsomming van de conclusies 4.2 Slotconclusie Vervolg Bijlagen overzicht 25 Bijlage I - Telefonische enquête Bijlage II - Buurtmeter Bijlage III - Media Bijlage IV - P B)K W 2

3 Samenvatting Súdwest-Fryslân bestaat sinds 1 januari 2011 als fusiegemeente van vijf gemeenten. In de voormalige gemeenten was de afstand tussen burger en bestuur (fysiek) klein. De nieuwe gemeente is in oppervlakte de grootste van Nederland en qua inwonertal de één na grootste van Fryslân. Tijdens het fusieproces bestond de angst, bij zowel voor- als tegenstanders van de fusie, dat met de schaalvergroting de bestuurlijke afstand ook groter zou worden. Al voor het officiële ontstaan van de gemeente bestond er de wens om de mienskip centraal te stellen met behulp van een wijk- en dorpsgerichte aanpak. Dit heeft geleid tot het Kernenbeleid. Het werken met een stad-, dorp- en wijkcoördinator, contactwethouders en organisatie- en kwaliteitsgeld zijn belangrijke elementen van het Kernenbeleid. Het doel van de evaluatie van het Kernenbeleid is vast te stellen hoe de in de beleidsnotitie Kernenbeleid geformuleerde aanpak functioneert. Er is voor gekozen om specifiek te evalueren in welke mate de beleidsdoelen uit de beleidsnotitie Kernenbeleid behaald zijn. Er is gekeken naar de rol van de gemeente (bestuurlijk en ambtelijk), de sociale leefbaarheid, de rol van de stads-, dorps- en wijkbelangen, het resultaat van de stads-, dorps- en wijkvisies, de communicatie en de inzet van het Kernenfonds. Maar ook de gerealiseerde producten en activiteiten, de integraliteit van de interne samenwerking binnen de gemeente en de mate van tevredenheid van de stads-, dorps- en wijkbelangen. Om de evaluatie uit te voeren zijn drie methoden gebruikt: enquêteren, interviewen en deskresearch. De stads-, dorps- en wijkbelangen zijn door middel van een telefonische enquête bevraagd. De stads-, dorps- en wijkcoördinatoren, collegeleden en een aantal (vak)ambtenaren zijn geïnterviewd. Bij de deskresearch zijn met name interne registraties en beleidsstukken geanalyseerd. Het Kernenbeleid zorgt voor contact met de stads-, dorps- en wijkbelangen. Dit maakt dat de relatie van de gemeente (vertegenwoordigd door de stads-, dorps- en wijkcoördinator en de contactwethouders) met de stads-, dorps- en wijkbelangen (vertegenwoordigd door hun besturen)versterkt is. En daarmee de door de herindeling verwachte afstand is voorkomen. Het contact wordt positief gewaardeerd door de stads-, dorps- en wijkbelangen. De stads-, dorps- en wijkcoördinatoren hebben de positie van ambassadeur verworven. Ze zijn goed bekend en worden door bijna iedereen ervaren als het aanspreekpunt van de gemeente. Het contact wordt door de besturen van de stads-, dorps en wijkbelangen als zeer positief ervaren. Het lukt bovendien behoorlijk goed om informatie tijdig te verstrekken aan de steden, dorpen en wijken, met name op het gebied van beleidsveranderingen. Het is de besturen van de stads-, dorps- en wijkbelangen duidelijk wie de contactwethouder is en, ondanks de schaalsprong, ervaart slechts een vijfde van de besturen de wethouders als niet bereikbaar. Het Kernenfonds worden hoog gewaardeerd. Er zijn onderdelen van het Kernenbeleid die beter kunnen functioneren. Zo ervaren de coördinatoren onvoldoende richting bij het bevorderen van de leefbaarheid, door gebrek aan beleidssturing op dit onderdeel van hun taken. De verwerking van de stads-, dorps- en wijkvisies is nog niet zoals gewenst. De integrale en interne samenwerking binnen de organisatie is nog niet conform doelstelling. In lijn met de conclusies is het aannemelijk dat in de nieuwe bestuursperiode er voorstellen komen voor een verdere aanpak rond het Kernenbeleid. In samenhang met ontwikkelingen als de veranderende rol van de overheid en de beoogde gebiedsgerichte aanpak. De evaluatie kan na de verkiezingen een vervolg krijgen binnen nader te maken lokale, politiek bestuurlijke keuzes, met een daarop toegesneden invulling van ambities. 3

4 H 1 Waarom een Kernenbeleid? 1.1 Inleiding Súdwest-Fryslân bestaat sinds 1 januari 2011 als fusiegemeente van vijf gemeenten. In de voormalige gemeenten was de afstand tussen burger en bestuur (fysiek) klein. De nieuwe gemeente is in oppervlakte de grootste van Nederland en qua inwonertal de één na grootste van Fryslân. Tijdens het fusieproces bestond de angst, bij zowel voor- als tegenstanders van de fusie, dat door de schaalvergroting de bestuurlijke afstand ook groter zou worden. Al voor het officiële ontstaan van de gemeente bestond er de wens om de mienskip centraal te stellen met behulp van een wijk- en dorpsgerichte aanpak. Dit uitgangspunt is herhaald in het B V Súdwest-F K D bele K - De doar iepen foar de m H een evaluatie van het Kernenbeleid plaatsvindt. Deze evaluatie ligt voor u. Begripsbepaling Voor de leesbaarheid van deze evaluatie en om eenduidige begripsvorming te krijgen wordt hieronder weergegeven wat er bedoeld wordt met een aantal gebruikte termen. Met de B K - D M op dat onderdeel verwoord in de beleidsnotitie K B Stads-, dorpsbedrijfscontacten W O wordt verstaan de stads-, dorps- en wijkbelangen. Wanneer er gesproken Hindelopen, Workum, Stavoren en IJlst. Bij wijken gaat het over de wijken van Bolsward en Sneek. Inmiddels is door een organisatiewijziging het hierboven genoemde team uitgebreid met bedrijfscontactfunctionarissen. Om verwarring te voorkomen zal er in deze evaluatie alleen gesproken worden over dorps- en wijkcoördinatoren. 1.2 Beleidsuitgangspunten Uitgangspunten vooruitlopend op de herindeling Zoals hiervoor al aangegeven is er vooruitlopend op de herindeling al nagedacht over hoe de nieuwe gemeente met de kernen zou moeten omgaan. Medio 2010 heeft hiervoor een eerste conferentie plaatsgevonden in Bolsward. Daarvoor zijn alle afgevaardigden van de kernen die in de nieuwe gemeente terecht zouden komen uitgenodigd. En ook de maatschappelijke partners zoals woningcorporaties en welzijnsinstellingen. De conferentie was een succes met een grote opkomst. De uitkomsten daarvan zijn weergegeven in de kadernotitie Kernenbeleid gemeente Súdwest- Fryslân (opgesteld in juni 2010). Deze kadernotitie is voorbereid door de oude besturen en ter vaststelling aangeboden aan het nieuwe gemeentebestuur in Uitgangspunten in bestuursproducten Stapsgewijs zijn bij het beleidsproces de doelen van het Kernenbeleid ingevuld. Dit heeft, door de looptijd van het proces en het aantal stappen, een grote hoeveelheid verschillende doelen opgeleverd op zowel strategisch, tactisch als operationeel niveau. Het beleidsproces Kernenbeleid bestaat globaal uit vijf stappen. 4

5 Dit zijn: Visiedocument Gemeente Súdwest Fryslân (september 2009); Kadernotitie Kernenbeleid Gemeente Súdwest Fryslân (juni 2010); Hoofdlijnenakkoord Coalitie (december 2010); Bestuursprogramma Súdwest Fryslân Op Koers! (juni 2011); B K - De doar iepen foar de mienskip (september 2011). In het visiedocument Kernenbeleid ambitieus, integraal en robuust vormgegeven B K In de kadernotitie een belangrijk onderdeel van de notitie vormt. De kaders voor structuur en organisatie daarvan zijn E - en wijkbelangen verwacht. Zij vertegenwoordigen de algemene belangen van de dorpen en wijken naar In het hoofdlijnenakkoord is aangegeven dat de kadernotitie het uitgangspunt vormt voor de verdere uitwerking van het K A oden die inhoud geven aan de kadernota Kernenbeleid en worden gedragen door de plaatselijk belangenorganisaties en het maatschappelijk middenveld en een met draagvlak uitgewerkte methode voor het omgaan met het Kernenfonds dat uiterlijk in 2012 volgens de eigen werkwijze kan In het bestuursprogramma is aangegeven dat het Kernenbeleid zich primair richt op hoe de nieuwe gemeente het contact met de besturen van dorpen en wijken vorm gaat geven. Het hoofddoel van het Kernenbeleid is bereikt als de identiteit van de steden, dorpen en wijken behouden blijft. Het sociale en culturele voorzieningenniveau moet in stand blijven en waar nodig worden versterkt. We beogen het zelf organiserend vermogen en de denkkracht van de steden, dorpen en wijken te versterken en voldoende draagkracht te creëren voor het Kernenbeleid. Er is sprake van een effectieve samenwerking tussen steden, dorpen, wijken en de gemeente als dit naar tevredenheid van betrokken partijen wordt vormgegeven. Vervolgens kon als vijfde stap het Kernenbeleid opgesteld worden Uitgangpunten Kernenbeleid De beleidsnotitie Kernenbeleid is een uitwerking van de vier hiervoor genoemde stappen. In de beleidsnotitie is primair aangegeven hoe de gemeente de communicatie met de besturen van de stads-, dorps-, en wijkbelangen vorm gaat geven en welke rollen de verschillende partijen daarbij hebben. Súdwest-Fryslân staat voor goede fysieke en sociale woon- en leefomstandigheden waar de bewoners tevreden over zijn. Het realiseren van die omstandigheden kent een belangrijke inzet en betrokkenheid van de bewoners en haar verbanden/netwerken. Belangrijk daarbij voor de gemeente is het creëren van draagvlak. De rollen van de gemeente, de (sociale) leefbaarheid, de stads- dorps- en wijkbelangen, stads-, dorps- en wijkvisies, communicatie en financiën zijn beschreven. 5

6 De algemene rol van de gemeente bestaat uit: de regiefunctie, de sturende functie en de faciliterende functie. Hiermee wil de gemeente vooral duidelijk aangeven dat zij niet alles zelf wil doen, maar in samenwerking met andere belanghebbende partijen. De gemeente laat ruimte voor stads-, dorps- en wijkbelangen voor eigen initiatief en verantwoordelijkheid. De bestuurlijke rol van de gemeente kenmerkt zich door aandacht voor steden, dorpen en wijken. Daarom is er een specifieke portefeuillehouder Kernenbeleid en hebben alle wethouders, in hun rol als contactwethouder, ieder een eigen, maar ook een gezamenlijke verantwoordelijkheid. De ambtelijke rol wordt ingevuld met voldoende capaciteit in de vorm van dorps- en wijkcoördinatoren. Deze coördinatoren zijn op de hoogte van alles wat in zijn stad, dorp en/of wijk speelt. Ze zijn voor de dorpen en wijken goed bereikbaar en beschikbaar. Ten aanzien van de (sociale) leefbaarheid wil de gemeente een vitale, sterke en solidaire samenleving realiseren. Hierbij horen de aanwezigheid van veiligheid, kwaliteit van milieu, voorzieningen en openbare ruimte. Bovendien moet er sprake zijn van voldoende handhavend vermogen. Ook de aanwezigheid van voldoende sociale kenmerken zoals steunstructuren, buurtcontacten en vormen van burenhulp en vrijwilligerswerk rekent de gemeente tot haar zorg. Hierbij hebben de besturen van stads,- dorps- en wijkbelangen een zeer belangrijke rol. Zij behartigen de collectieve belangen en zijn de gesprekspartners voor de gemeente. Hun inbreng is zwaarwegend maar niet bindend. Belangrijk instrument bij deze belangenafweging zijn de stads-, dorps- en wijkvisies. De gemeente zal de ontwikkeling daarvan zo veel mogelijk stimuleren en faciliteren. De gemeente wil de besturen van stads-, dorps- en wijkbelangen ondersteunen en daar waar nodig versterken door kennis te delen. De gemeente zal intensief communiceren met de steden, dorpen en wijken. De gemeente heeft een proactieve en flexibele houding richting haar burgers en maatschappelijke partners. Dit uit zich in een moderne, klantgerichte dienstverlening waarbij de klant centraal staat. De gemeente is duidelijk en helder over wat kan en wat niet kan. Súdwest-Fryslân doet wat ze zegt en zegt wat ze doet. Voor het Kernenbeleid zijn financiële middelen beschikbaar vanuit het Kernenfonds, in de vorm van drie geldstromen: organisatiegeld (voor het besturen van stads-, dorps- en wijkbelangen), kwaliteitsgeld (om o.a. onderdelen van stads-, dorps- en wijkvisies te realiseren) en een projectenbudget (om in te zetten als (co)financiering voor de grotere projecten) Landelijk beleid: motie Heijnen Bij de behandeling van het herindelingswetsvoorstel voor Súdwest-Fryslân is in de Tweede Kamer een motie aangenomen (motie Heijnen) waarin de regering verzocht wordt in 2013 het functioneren van de gemeente te evalueren. De Tweede Kamer was met name geïnteresseerd in de consequenties van de bestuurlijke schaalsprong en de gevolgen voor de kernen. Het eindrapport is inmiddels beschikbaar. 6

7 H 2 Evaluatieproces Kernenbeleid 2.1 Proces en gaandeweg ontstane methode Proces Vooruitlopend op de herindeling zijn er in 2009 en 2010 al voorbereidingen getroffen om de zorg en aandacht voor alle kernen in de nieuwe gemeente te waarborgen. Zo is er gekeken naar de aanpak van een aantal andere, enigszins overeenkomstige gemeenten die een herindeling hebben doorlopen. Hun ervaringen op dit gebied zijn bekeken. De uitgangspunten van Súdwest-Fryslân kennen in Nederland echter geen precedent. Zowel qua inwonersaantal (82.500) als qua samenstelling van 63 kernen en 6 steden, qua ruimtelijke ordening als qua economische verscheidenheid met specifieken in de watersportrecreatie en toerisme is Súdwest-Fryslân uniek. En door de verschillen tussen stad en platteland geldt dat ook voor het Kernenbeleid. Daarom is er medio 2010 een eerste symposium georganiseerd voor alle kernen en maatschappelijke partners. Hieruit zijn de uitgangspunten gekomen die geleid hebben tot het K K G F O september 2010 al begonnen met de samenstelling van de dorps - en wijkcoördinatoren. Zij hebben allereerst gewerkt aan een structuur waarin de uitgangspunten van bereikbaarheid en gebiedsdekking geborgd waren, zodat met ingang van 1 januari 2011 ook daadwerkelijk gestart kon worden. De gemeente heeft een tweede conferentie voor de stads-, dorps- en wijkbelangen gehouden in april Daar is de conceptbeleids- K - De doar voorgelegd en met grote instemming beoordeeld. De aanwezige stads-, dorps- en wijkbelangen gaven wel aan een aanvulling op de beleidsnotitie wenselijk te vinden voor de werkwijze in de wijken van Bolsward en Sneek. De beleidsnotitie is vervolgens vastgesteld in september 2011 door de gemeenteraad. Met vaststelling van de beleidsnotitie heeft het bestuur andermaal bevestigd dat zij voor het eind van de eerste bestuursperiode het beleid geëvalueerd wil hebben. Kaart van Súdwest-Fryslân en haar dorpen en steden 7

8 2.1.2 Inrichting structuur met bestuurders en coördinatoren Ook is vanaf dag één de structuur van gebiedsindeling in clusters gebruikt, met daaraan gekoppeld contactwethouders en coördinatoren. Wegens gebrek aan precedent in Nederland heeft de gemeenteraad de ruimte geboden voor experiment en is er afgesproken dat er gaandeweg producten en activiteiten ter uitvoering van het Kernenbeleid door de dorps-en wijk coördinatoren ontwikkeld zouden worden. En ook dat er snel en regelvrij naar de kernen toe gewerkt moest worden. De ruime opstelling van de raad heeft geleid tot de resultaten die weergegeven worden in deze evaluatie Gaandeweg ontstane methode Om de gaandeweg ontwikkelen methode goed te laten werken is er vooral ingestoken om initiatieven vanuit en voor en door de mienskip leidend te laten zijn. Het team heeft het uitgangspunt daarbij gehanteerd om de stads-, dorps- en wijkbelangen hiervoor de ruimte te geven en hun initiatieven te koesteren. Een ander uitgangspunt was regel-arm en snel werken. Weinig regels en snel de initiatieven aan de organisatie toetsen en doorvoeren. Daarmee is meteen de lerende organisatie als uitgangspunt weergegeven. Met inwerkingtreding van de nieuwe gemeente was er een organisatiestructuur opgezet waarmee gestart kon worden. Ook zorgde de harmonisatie van beleid soms voor onduidelijkheid over de voor de toekomst te hanteren aanpak Landelijke belangstelling Er is vanaf het begin landelijke belangstelling geweest voor de werkwijze van het Kernenbeleid van Súdwest-Fryslân. De belangstelling was van gemeenten die ook aan fusie of vergaande samenwerking dachten. Of bezig waren hun kleine kernenbeleid / stadswijkenbeleid / plattelandsbeleid, etc. te herzien en graag hun licht opstaken bij Súdwest-Fryslân. Het gaat om zowel direct omringende gemeenten als gemeenten van elders in Nederland. De fusiegemeente Friese Meren omarmde de werkwijze volledig en drie potentiele dorpen- en wijkcoördinatoren draaiden een dag mee op proef in het team dorps- en wijkcoördinatoren. Op het congres van de VNG is in 2012 een presentatie van het Kernenbeleid gegeven. Kernenbeleid te verzorgen. Vanuit het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties kwam begin 2013 de vraag mee te werken aan de handreiking W hetgeen in september 2013 resulteerde in een publicatie over de werkwijze van het Kernenbeleid in de digitale nieuwsbrief E-filts Doe-democratie van het ministerie. De handreiking is bijgevoegd in bijlage IV. De samenwerking met het ministerie leidde ook tot een uitnodiging om in juli 2013 in Den Haag op BiZa een lunchlezing over het 8

9 Onderstaande gemeenten hebben een werkbezoek gebracht aan onze gemeente in het kader van herindeling en Kernenbeleid of kregen bezoek vanuit raad/bestuur/ambtelijk apparaat. Gemeente Slochteren, Gemeente De Marne, Gemeente Appingedam, Gemeente Brummen, Gemeente Molenwaard, Gemeente Dongeradeel, Gemeente Lemsterland, Gemeente Opsterland, Gemeente Ooststellingwerf, Gemeente Aa en Hunze, Gemeente Borger en Odoorn, Gemeente Westerveld, Gemeente Berkelland, Gemeente Bronckhorst, Gemeente Hulst, Gemeente Sluis, Gemeente Schouwen Duiveland, Gemeente Hollandse Kroon, Gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude en de Liemerse gemeenten: Duiven, Rijnwaarden, Westervoort en Zevenaar. Tijdens de werkbezoeken werd de film Actief Kernenbeleid vertoond en een presentatie verzorgd over de aanloop, de resultaten en de werkwijze van het Kernenbeleid. 2.2 Uitgangpunten van de evaluatie Te evalueren onderdelen In hoofdstuk 1 werd al beschreven dat er voor het Kernenbeleid een grote hoeveelheid verschillende beleidsdoelen was opgezet. Met het oog op de overzichtelijkheid is besloten om specifiek te evalueren in welke mate de beleidsdoelen uit de beleidsnotitie Kernenbeleid behaald zijn. Deze beleidsdoelen worden gevormd door de rol van de gemeente (bestuurlijk en ambtelijk), de sociale leefbaarheid, de rol van de stads-, dorps- en wijkbelangen, het resultaat van de stads-, dorpsen wijkvisies, de communicatie en de inzet van het Kernenfonds. Maar ook de gerealiseerde producten en activiteiten, de integraliteit van de interne samenwerking binnen de gemeente en de mate van tevredenheid van de stads-, dorps- en wijkbelangen. In hoofdstuk 3 worden deze beleidsdoelen in bovenstaande volgorde geëvalueerd Onderzoeks aanpak en - methoden Onderzoeksstrategie Voor het uitvoeren van de evaluatie is de volgende onderzoeksstrategie gehanteerd. Er is gekozen voor breedte versus diepgang, kwalitatief versus kwantitatief en empirisch versus bureauonderzoek. Bij de evaluatie van het Kernenbeleid is sprake van een groot aantal doelstellingen en een groot aantal verschillende betrokkenen. Er is daardoor meer sprake van breedte dan diepgang. Het onderzoek is zowel kwantitatief als kwalitatief van aard, maar neigt meer naar kwantitatief onderzoek. De mate waarin de beleidsdoelen behaald zijn, laat zich bijvoorbeeld met name getalsmatig uitdrukken. Er is sprake van een praktijkgericht, empirisch onderzoek. Onderzoekspopulatie De doelgroep van het Kernenbeleid wordt voor een groot deel gevormd door de stads-, dorps- en wijkbelangen, en specifiek door de besturen hiervan. Hun doel is belangenbehartiging van hun kern en/of de leefbaarheid daar te bevorderen. Wijkbelangen is de verzamelnaam voor de belangenbehartigers uit de wijken van Bolsward en Sneek. De belangenbehartigers uit IJlst, Stavoren, Hindeloopen en Workum zijn respectievelijk Vereniging Stadsbelang IJlst, Stavers Belang, Plaatselijk Belang Hindeloopen en Vereniging Plaatselijk Belang Workum. De rest bestaat uit dorpsbelangen waarvan sommigen meerdere dorpen omvatten. Er zijn in totaal 73 belangen. Elk belang heeft een gekozen bestuur. Onderzoeksmethoden Om het onderzoek uit te voeren zijn drie methoden gebruikt, namelijk: deskresearch, interviewen en enquêteren. Hieronder worden ze toegelicht. 9

10 Enquêteren Door middel van een telefonische enquête zijn de stads-, dorps- en wijkbelangen bevraagd over de tevredenheid over het werken met en van de coördinator, de contactwethouder, het Kernenfonds en de communicatie. Bij de enquête zijn stellingen voorgelegd, maar alle opmerkingen zijn ook genoteerd. De enquête heeft daardoor naast kwantitatieve, ook kwalitatieve gegevens opgeleverd. De besturen van de stads-, dorps- en wijkbelangen zijn van te voren geïnformeerd over het uitvoeren van de enquête. De enquête is uitgevoerd in oktober 2013 (week 42 en 43). De enquête is uitgevoerd door Breuker Telemarketing uit Scharnegoutum. De respons was hoog: van de 73 kernen hebben er 70 meegedaan. De uitkomsten en grafische weergave van de enquête zijn opgenomen in de bijlage (zie bijlage I). De respondenten hebben 38 vragen voorgelegd kregen. De uitkomsten van de beantwoording van de vragenlijsten in de bijlage zijn opgedeeld in 1. algemene vragen, 2. vragen over de stads-, dorps- en wijkcoördinator, 3. vragen over de contactwethouder, 4. vragen over beschikbare gemeentelijke middelen en 5. vragen over toegankelijkheid, bereikbaarheid en klantgerichtheid van de gemeente. De meest relevante uitkomsten zijn opgenomen in de evaluatie in hoofdstuk 3. Interviewen Interviewen is een andere veelgebruikte methode, waarbij de stads-, dorps- en wijkcoördinatoren, collegeleden en een aantal (vak)ambtenaren geïnterviewd zijn. Hiervoor zijn semigestructureerde interviews gebruikt, die door de onderzoeker één op één zijn afgenomen. Hiervoor is gekozen omdat hierbij de respondenten dezelfde vragen en in mindere mate antwoordmogelijkheden voorgelegd krijgen, maar er toch doorgevraagd kan worden. De gespreksverslagen zijn geanonimiseerd en gebruikt als bron van informatie bij de analyse en het schrijven van de evaluatie. Om een betrouwbaar beeld te krijgen van de mate waarin de doelen behaald zijn, is zowel gevraagd naar de beleving als naar concrete voorbeelden. Deskresearch en documentenstudie Onderzoek doen naar alle beschikbare gegevens ten behoeve van een probleemstelling en documentenstudie verstaan we onder deskresearch Ook een oog naar de buitenwereld en een blik naar binnen De wereld om ons heen - en daarmee de overheidsomgeving - is veranderd in de tijd tussen de herindeling en nu. Naast de eerder aangegeven uitgangspunten voor de evaluatie is, waar nodig, aandacht besteed aan actuele ontwikkelingen. 10

11 H 3 De evaluatie 3.1 Algemeen In dit hoofdstuk vindt de evaluatie van het Kernenbeleid per onderwerp van evaluatie plaats. Eerst wordt per onderwerp in cursieve tekst weergegeven wat de uitgangspunten van het Kernenbeleid voor het onderwerp waren. Daaronder komt het deel met de uitkomsten van de evaluatie per onderwerp. Dit wordt afgesloten met de conclusies per onderwerp. 3.2 Rol gemeente: bestuurlijk Het beleid beoogt dat het bestuur zich kenmerkt door een grote aandacht voor de steden, dorpen en wijken. Om dat mogelijk te maken hebben de wethouders allemaal niet alleen een verantwoordelijkheid voor portefeuilles (vakwethouder), maar ook voor een gebied (contactwethouder). Het zou voor de besturen van de stads-, dorps- en wijkbelangen en wijkverenigingen niet alleen duidelijk moeten zijn wie hun contactwethouder is, de wethouder moet (via de coördinator) altijd bereikbaar zijn, jaarlijks een bestuurlijk overleg voeren met het bestuur en daarnaast nog desgewenst deelnemen aan wijkschouwen en/of visitaties. Doel is dat 100% van de steden, dorpen en wijken bestuurlijk contact hebben met de gemeente en 50% een (wijk)schouw of visitatie heeft gehad. Sinds de start van de gemeente functioneren de wethouders als vakwethouder en contactwethouder. Volgens de doelstelling zou het de besturen van de stads-, dorps en wijkbelangen niet alleen duidelijk moeten zijn wie hun contactwethouder is, deze moeten ook altijd bereikbaar zijn en jaarlijks bestuurlijk overleg (BO) voeren met het bestuur. Deze doelstelling is gehaald. De overgrote meerderheid van de belangen kent de naam van hun contactwethouder. Haast driekwart van de belangen ervaart dit contact als positief. 19% is neutraal in haar antwoord en 3% negatief. De geïnterviewde coördinatoren geven aan dat de wethouders een grote aandacht voor de steden, dorpen en wijken tonen. Er wordt vaak gevraagd hoe de betreffende kern staat tegenover actuele onderwerpen. De frequentie van het contact is (zoals verwacht) laag: 10 % tussen de maand en 3 maand. 14% 1 x per half jaar. En 60% ziet de contactwethouder 1 keer per jaar. 14% heeft geen contact of weet het niet. In de beleidsnotitie staat dat er jaarlijks bestuurlijk overleg (BO) moet zijn. De bestuurlijke overleggen worden in veruit de meeste gevallen volgens de beoogde frequentie gehouden. 11

12 De contactwethouder is volgens 90% minimaal één keer per jaar aanwezig bij een bestuurlijk overleg. 54% vindt de contactwethouder bereikbaar. 29% heeft daar geen mening over en 19% is het daarmee oneens. De beschikbare tijd van de wethouders wordt wel eens als knelpunt ervaren, maar de beschikbaarheid van de coördinatoren vangt dat dan op. Dit is overeenkomstig met de doelstelling. Er wordt door sommige wethouders voor gepleit deze jaarlijkse aanwezigheid minder strikt te maken. Alle collegeleden zijn het er over eens dat de indeling vak- en contactwethouder in de eerste periode van Súdwest-Fryslân een goede werkwijze was, een deel wil er in de toekomst flexibeler mee omgaan. Er is geen eenduidige definitie van schouw of visitatie. Daarom is het afhankelijk van de betekenis of er voldoende of te weinig visitaties hebben plaatsgevonden om de doelstelling te behalen. Uitgaande van het huidige contact is dit ruim voldoende. Uitgaande van een verdiepend bezoek per kern is dit onvoldoende. Conclusies bestuur Door het Kernenbeleid is er contact met de stads-, dorps- en wijkbelangen ontstaan. Daardoor is de relatie van het gemeentebestuur met de belangen versterkt en de door de herindeling verwachte afstand voorkomen. Het contact wordt positief gewaardeerd door de stads-, dorps- en wijkbelangen. Het is duidelijk wie de contactwethouder is. Slechts een kleine minderheid ervaart deze niet als bereikbaar. De bestuurlijke overleggen worden grotendeels volgens de beoogde frequentie gehouden. 3.3 Rol gemeente: ambtelijk De dorpen- en wijkencoördinatoren moeten de ambassadeurs van de gemeente naar de dorps- en wijkbesturen zijn. Ze hebben een grote verantwoordelijkheid en een groot aantal taken. Daarvan worden er in de beleidsnotitie zestien onderscheiden. Ze moeten onder andere bijdragen aan de leefbaarheid. Maar ook de oren en ogen van de gemeente en het loket voor collectieve vragen zijn. En op de hoogte zijn van alles wat er in zijn of haar kern speelt. De gemeente moet hiervoor voldoende capaciteit inzetten. De coördinatoren hebben de ambassadeurspositie verworven. Men kent de coördinator bij naam en deze wordt gezien als eerste aanspreekpunt binnen de gemeente. Daarmee heeft 53% wekelijks of maandelijks contact, 30% om de 2 tot 3 maand, en 10% per half jaar of per jaar en 7% niet. Het contact wordt door de besturen van de stads-, dorps- en wijkbelangen bijna unaniem als positief benoemd. Gevraagd naar de dertien in de Kernenbeleid genoemde taken, is de overgrote meerderheid van de deelnemers het er over eens dat de coördinator deze uitvoert. Tussen de 66% en 84% van de ondervraagden vindt dat de coördinator de ogen en oren van de gemeente is en het loket voor 12

13 vragen is. Over de rol voor het signaleren van kansen en knelpunten door de coördinator is gemiddeld de helft van de geïnterviewden het eens en een derde het oneens. 53% vindt dat hij initiatieven van dorpen en wijken coördineert, faciliteert en functioneert als vliegwiel. 33% tot 37% is het daarmee oneens. De beschikbare capaciteit is momenteel voldoende. Ook de uitbreiding per 1 januari 2014 van het gebied van de Lege Geaën, na de opdeling van de gemeente Boarnsterhim is daarmee op te vangen. Het gaat om 5 kernen die aan Súdwest-Fryslân toegevoegd worden. Echter de toekomstige aanvulling van 16 kernen per 2018 van de gemeentelijke opdeling van Littenseradiel valt naar verwachting niet te verenigen met de huidige capaciteit en uitgangspunten. Conclusies ambtelijk De coördinatoren hebben de ambassadeurspositie verworven. Zij hebben de uitvoering van de 13 genoemde taken gaandeweg gezamenlijk ontwikkeld tot een goed werkende aanpak. Deze aanpak kenmerkt zich door veel maatwerk, een uitstekende bereikbaarheid, veel persoonlijke contacten met de besturen van de stads-, dorps- en wijkbelangen en het bevorderen van zelforganisatie en zelfredzaamheid. Daarnaast spelen laagdrempeligheid en een regelarme werkwijze mee. Dit alles wordt positief gewaardeerd door de kernen. Voor toekomstige gebiedstoevoegingen zou opnieuw gekeken kunnen worden naar uitgangspunten en capaciteit. 3.4 Sociale leefbaarheid Súdwest-Fryslân streeft een vitale, sterke en solidaire samenleving na waar burgers elkaar vinden en ondersteunen. De (regie)rol van de gemeente wat betreft leefbaarheid verschilt per stad, dorp en wijk. Er zal maatwerk moeten worden geleverd. De sociale leefbaarheid is een onderdeel van het Kernenbeleid van Súdwest-Fryslân wat in een aparte kader- en beleidsnotitie zal worden uitgewerkt. Er was in de voormalige gemeente Sneek een leefbaarheidsaanpak die nu nog functioneert, namelijk de Sneker wijkaanpak. 13

14 Er is in 2012 besloten om geen kader- en beleidsnotitie leefbaarheid uit te werken. Er is geconstateerd dat de ervaren leefbaarheid een gevolg is van keuzes op onder andere het Kernenbeleid, het veiligheidsbeleid en het sportbeleid. Alle coördinatoren beschouwen het als een deel van hun werk om de leefbaarheid te verbeteren, maar ervaren tegelijkertijd een gebrek aan beleid. Deels komt dat door de rekbaarheid van het begrip leefbaarheid. De coördinatoren vinden daarbij Mienskip -filosofie, met name aan de dorpen en wijken zelf is om te bepalen hoe de leefbaarheid vergroot kan worden. Bij het bevorderen van de leefbaarheid spelen de coördinatoren gemiddeld in de wijken een grotere, meer initiërende rol dan in de dorpen. Ondanks dat er geen gericht gemeentelijk beleid aan ten grondslag ligt vindt 74 % van de ondervraagden dat de coördinator bijdraagt aan de leefbaarheid in hun kern. In de vier aandachtswijken in Sneek hebben de wijkplatforms vanuit de Sneker wijkaanpak een belangrijke rol bij het verbeteren van de leefbaarheid. Daar is ook tot eind 2014 een budget voor beschikbaar (zie ook 3.9 kwaliteitsgeld). Inmiddels ligt er een evaluatie voor de Sneker wijkaanpak. Daar komt uit dat er in 2014 een nieuw beleid ontwikkeld wordt wat gemeentebreed is en waarbij op grond van nog vast te stellen criteria gekeken wordt in welke wijken of kernen extra inzet nodig is. Uitgangspunt blijft het versterken van de leefbaarheid. Er kan ook aangesloten worden op de vanuit de Ontwikkelvisie opgezette clusteragenda. Begin 2014 krijgt deze aanpak nader gestalte. Conclusies sociale leefbaarheid Alle coördinatoren beschouwen het als een deel van hun werk om de leefbaarheid te verbeteren, maar ervaren tegelijk een gebrek aan beleidssturing. Bij het bevorderen van de leefbaarheid spelen de coördinatoren in de wijken gemiddeld een grotere, meer initiërende rol dan in de dorpen. 3.5 Rol van de stads-, dorps- en wijkbelangen Súdwest-Fryslân streeft naar een gelijke en gelijkwaardige structuur van belangenvertegenwoordiging in alle dorpen en wijken. Stads,- dorps- en wijkbelangen behartigen collectieve belangen, zijn de ogen en oren van de gemeenschap en het bestuur is de gesprekpartner voor de gemeente. De inbreng is zwaarwegend, maar niet bindend. De belangen zorgen zelf voor communicatie met de achterban. De gemeente streeft er naar de buurt- en wijkverenigingen te laten doorgroeien naar wijkbelangen. 100% van de steden, dorpen en wijken zou een stads-, dorps-, of wijkbelang/vereniging moeten hebben. Om deze doelen mogelijk te maken, zou scholing en deskundigheidsbevordering aangeboden moeten worden en stads-, dorps- en wijkbelangen waar die nog niet zijn, geactiveerd moeten worden. Súdwest-Fryslân streeft naar een gelijke, gelijkwaardige en hoogwaardige structuur van belangenvertegenwoordiging. Dit is een kwestie van de lange termijn. De stads-, dorps- en wijkbelangen hebben in de beleidsnotitie een stevige rol toebedeeld gekregen. De mate waarin ze deze rol kunnen invullen verschilt sterk. Tegelijkertijd is er sprake van een duidelijk verschil tussen de kleine steden/dorpen en de stadswijken in Sneek en Bolsward. 14

15 Bolswards nieuwsblad, De vier kleine steden en de dorpen Zowel bestuurders als coördinatoren vinden dat de vier kleinere steden en de dorpen beter en vaak veel langer (historisch) een vertegenwoordiging hebben. De collectieve belangenbehartiging is daar vaak goed geborgd. Zulke dorpen en stadjes redden zichzelf wel en hebben vaak een sterk netwerk. Ook ziet men een groot verschil in de werkzaamheden inhoudelijk per dorp en stad. Bij de echt kleine kernen wordt geconstateerd dat die het moeilijker hebben. Vaak is het zo dat er voor incidentele activiteiten voldoende mensen te vinden zijn. Voor structurelere, zoals bestuursfuncties, ligt dat moeilijker. Deze gegevens worden bevestigd door uitkomsten uit de Buurtmeter (zie 3.9 en bijlage II). Sommige besturen worstelen met een gebrek aan vrijwilligers. De coördinatoren proberen daar bij te helpen, bijvoorbeeld bij het opstellen van de agenda of door te coachen. Maar alleen als het bestuur dat wil. De meeste dorpen en steden communiceren goed met hun achterban. In de dorps- en wijkkrant staat informatie van de gemeente en bij de jaarvergaderingen zitten de meeste zalen vol. Om visies op te stellen worden soms meerdere werkgroepen samengesteld. In de kleine steden en de dorpen is de gemeenschapszin goed ontwikkeld. De stadswijken De situatie in de wijken van Bolsward en Sneek is veelal anders. De collectiviteit is minder. Hier is minder historische vertegenwoordiging en W E een probleem - D initiatief gemeente ondersteunt en faciliteert. Er moeten netwerken ontstaan. Veel wijken echter kampen vaker met een gebrek aan vrijwilligers, het kader is vaker vergrijsd en versmald. Dit levert spanning op met de tegelijkertijd veronderstelde zelfredzaamheid en zelforganisatie op de lange termijn. Toch zijn er ook verschillende wijken waar, dankzij een gezamenlijke inzet vanuit het opbouwwerk en de coördinator, stevige nieuwe besturen zijn of zijn ontstaan. Sneek kent inmiddels drie wijkpanels. Volledigheidshalve: er zijn ook wijken die wel goed vertegenwoordigd zijn, waar goede initiatieven ontplooid worden en die in de lift zitten. Conclusies rol van de stads-, dorps- en wijkbelangen Een klein deel van de dorpen en een groter deel van de stadswijken in Bolsward en Sneek staan nog aan de vooravond van een ontwikkelslag om te voldoen aan het door de gemeente beoogde streven van gelijke en gelijkwaardige structuur van belangenvertegenwoordiging. De ontwikkelingen zijn positief maar het is een proces wat nog vele jaren vergt. Dit levert spanning op met de tegelijkertijd veronderstelde zelfredzaamheid en zelforganisatie op de korte termijn. Er zijn ook stadswijken waar dit niet speelt. 3.6 Resultaat van de stads-, dorps-, en wijk visies Súdwest-Fryslân streeft er naar om voor alle steden, dorpen en wijken een ontwikkelingsvisie op te laten stellen. Dit zou in % moeten zijn. Het is daarbij de bedoeling dat het een visie van, voor en door stad, dorp en wijk wordt. De gemeente ondersteunt actief steden, dorpen en wijken bij het 15

16 opstellen van stads-, dorps- en wijkvisies, onder andere door een handreiking. In overleg met stads-, dorps- en wijkbelangen wordt de visie vertaald naar uitvoeringsjaarplannen, die (financieel) vertaald worden naar de meerjarenbegroting. Súdwest-Fryslân streeft er naar alle steden, dorpen en wijken een stads-, dorps- of wijkvisie op te laten stellen. Bij de start van de gemeente hadden 33 kernen een visie. Op moment van schrijven hebben de vier steden Hindeloopen, IJlst, Stavoren en Workum allemaal een visie. Van de 63 dorpen hebben inmiddels 52 een visie of zijn er één aan het ontwikkelen, 16 dorpen hebben geen visie. Van de wijken in Bolsward en Sneek hebben er 8 wel een visie, en 9 niet. Alle visies staan op de website van de gemeente. De coördinatoren stimuleren de steden, dorpen en wijken om een visie te maken en ondersteunen daar ook bij, wanneer dat nodig is. De coördinatoren beschouwen de visie primair als de bewuste kernen - dorp, wijk stad - zelf. Deze moeten er zelf mee aan de slag, ook na vaststelling. Er is in oktober 2011 een handreiking stads-, dorps- en wijkvisies gepresenteerd. Hier staat in beschreven wat een visie is, wat er in kan staan, hoe het ontwikkelen en opstellen aangepakt kan worden en hoe de gemeente er (intern) mee omgaat. Volgens de handreiking worden geuite wensen geïnventariseerd en gerubriceerd, waarna het intern door de vakafdeling(en) aan gemeentelijk beleid getoetst wordt en daarna aan het bestuur van de gemeente voorgelegd voor besluitvorming. Er wordt in de praktijk verschillend om gegaan met visies. De beschreven werkwijze wordt niet door iedereen herkend of gebruikt, een aantal stelt dat er geen vaste werkwijze voor is. Er wordt wel geprobeerd afspraken te maken, maar dit kost een aantal coördinatoren veel tijd en energie. Op de voorgelegde visies komt niet altijd een constructieve respons. Soms wijken visies ook af van regulier gemeentelijke beleid. Dat kan ook komen door de inhoud van visie. Een vertaling met inbedding in de meerjarenbegroting is (nog) niet gebruikelijk. Conclusies resultaten stads-, dorps- en wijkvisies De doelstelling dat 80% van de kernen in 2013 een visie heeft is voor de steden en dorpen nagenoeg gehaald. De stadswijken in Bolsward en Sneek zijn bezig met een inhaalslag. De slag naar de vertaling in uitvoeringsplannen is nog onvoldoende van de grond gekomen. 3.7 Communicatie Súdwest-Fryslân beoogt tijdige informatieverstrekking van de gemeente aan de steden, dorpen en wijken over beleidsveranderingen, projecten en activiteiten in hun stad, dorp of wijk. De dorps-, en wijkcoördinatoren zijn permanent bereikbaar en er is een periodiek thematische uitwisseling van kennis en deskundigheid. De gemeente heeft een proactieve en flexibele houding, wat zich vertaalt in een moderne, klantgerichte dienstverlening. Hiervoor zijn een aantal overleggen, activiteiten en middelen in de notitie benoemd. De communicatie met de kernen door de coördinatoren wordt positief gewaardeerd. De coördinatoren gebruiken verschillende manieren om met de besturen van de stads-, dorps- en wijkbelangen te communiceren. Een belangrijk deel van de communicatie gaat via en telefoon. Tegelijkertijd worden er ook veel bezoeken afgelegd. Daarnaast is er een digitale nieuwsbrief ontwikkeld die vier keer per jaar naar de belangen gezonden wordt en algemene informatie bevat. Van deze nieuwsbrief wordt in toenemende mate ook gebruik gemaakt door de vakambtenaren die zo alle stads-, dorps- en wijkbelangen kunnen informeren. 66% vindt dat de coördinator zorgdraagt voor de communicatie tussen bewoners en gemeente. 16

17 Tussen en 93 % en 78% vindt dat de coördinator informeert en geraadpleegd kan worden over gemeentelijke initiatieven (dit zijn twee verschillende vragen, daarom staan hier 2 verschillende percentages). Over het informeren en raadplegen van initiatieven uit wijken en dorpen vindt tussen de 50% en 83% dat de coördinator dat doet. Tussen de 84% en 63% vindt dat het belang door de coördinator geïnformeerd wordt over beleidsveranderingen, projecten en activiteiten die hun belang aangaan. Tussen de 12% en 30% is het daarmee oneens. Voor meldingen overlast en onderhoud in de openbare ruimte is er vanaf voorjaar 2011 een meldpunt ingericht. Telefonisch en via internet kunnen bewoners en stads-, dorps- en wijkbelangen nu meteen constateringen doorgeven. Het team brengt dit systeem voortdurend en aanhoudend onder de aandacht van de belangen. Het systeem ontlast het team en zorgt ervoor dat er veel vragen sneller bij de vakteams terechtkomen. De coördinatoren merken ondermeer daardoor dat de gemeente in toenemende mate beter communiceert, maar er zijn ook verbeterpunten. Bij grote projecten of meer omvattende beleidsvragen geven verschillende kernen aan dat er meer D Conclusies communicatie De communicatie met de kernen door de coördinatoren wordt positief gewaardeerd. De beoogde tijdige informatievertrekking aan de steden, dorpen en wijken door de gemeente is richting de besturen van de belangen grotendeels gelukt. Met name op het gebied van beleidsveranderingen. De communicatie vanuit grotere projecten of meer omvattende beleidsvragen van de gemeente naar de kernen kan beter. 3.8 Kernenfonds Om het streefbeeld te realiseren dat alle besturen van steden, dorpen en wijken op termijn zelfstandig kunnen functioneren vindt de financiële ondersteuning ervan plaats langs drie geldstromen: organisatiegeld, kwaliteitsgeld en projectengeld. De besturen moeten snel over gelden kunnen beschikken voor de uitvoering van onderdelen van hun visies. Dit kan alleen in overeenstemming met de visie door de gemeente en gebaseerd op jaarplannen. De besturen moeten enig zicht hebben op beschikbare middelen daarvoor. Organisatiegeld Het organisatiegeld is structureel vastgelegd in de begroting en bestaat uit een jaarlijkse vaste - voor het besturen van stads-, dorps- en wijkbelangen. Dit budget is beschikbaar gesteld voor het goed en onafhankelijk functioneren en scholing van die besturen en vrij te besteden. In de beleidsnotitie werd ingezet o -. In 2011 moest nog worden uitgegaan van een lager bedrag (wat overigens deels kon worden aangevuld met nog bestaande werkbudgetten uit de oude gemeenten). In de besparingsronde 2012 werd het jaarlijkse - (vanaf boekjaar 2012). Zie tabel 1 voor de begrote en toegekende bedragen. 17

18 De bijdrage wordt zeer hoog gewaardeerd door de besturen. Het wordt in het gebruik breder toegepast dan waar het voor bedoeld is. Er worden ook (kleine) uitgaven mee gedaan die goed passen bij het bevorderen van de leefbaarheid en daarmee een goede invulling geven aan het Kernenbeleid. Tabel 1 Organisatiegeld Begroot Toegekend Restant , , ,- 000, , , , ,- Kwaliteitsgeld Kwaliteitsgeld is structureel vastgelegd in de begroting en is o.a. bedoeld voor de uitvoering van onderdelen van de stads-, dorps- en wijkvisies. D -. Stads-, dorps- en V meerjarenvisie en opname van de beoogde voorziening in het jaarprogramma van uitvoering van de visie. Daarnaast is het ingezet voor andere aanvragen waarvoor door een belang wordt aangegeven dat daarvoor een breed draagvlak bestaat. In de beleidsnotitie werd ingezet op een jaarlijks -. In 2011 moest nog worden uitgegaan van een lager bedrag (wat overigens kon worden aangevuld met nog bestaande budgetten uit de oude gemeenten. In de besparingsronde 2 - (vanaf boekjaar 2012). Bij B -. Zie tabel 2 voor de begrote en toegekende bedragen. De teammanager van de coördinatoren is gemandateerd, waarbij in de praktijk het team gezamenlijk beslist. Het team toetst daarbij vooral op breed draagvlak en leefbaarheid. De aanvragen voor het kwaliteitsgeld gaan vooral om (kleinere) fysieke aanpassingen (Jeu de Boulebaan, trailerhelling, plaatsen van een bankje). De aanvragende besturen hechten hier veel waarde aan. Een aantal dorpen is erg handig geworden in het doen van aanvragen. Van het kwaliteitsgeld en het projectenbudget maakt maar 44% van de besturen gebruik. 50% niet en 4% kent dit niet. Ervanuit gaan de dat 44% van de besturen het aangevraagd heeft, is het merendeel ervan positief over de helderheid en de snelheid van afhandeling. 18

19 Als gekeken wordt waar het toegekende kwaliteitsgeld terecht komt dan blijkt dat het in 2011 voor 92% terecht kwam bij de dorpen en steden en 8% bij de stadswijken in Bolsward en Sneek. In 2012 is 86% van het geld besteed in de dorpen en steden en 14% in de stadswijken. Van 2013 is bij de uitgaven sprake van 87% voor de dorpen en steden en 13% voor de stadswijken. Het feit dat er meer geld naar de dorpen dan naar de stadswijken gaat wordt verklaard doordat merendeel van de aanvragen uit de dorpen komt. Van de stedelijke aanvragen komt het meeste uit Sneek. Uit Bolsward komen weinig of geen aanvragen. Daarnaast bestond er voor de stadswijken van Sneek ook nog het budget voor de Sneker wijkaanpak. Hierin is de afgelopen jaren nog een fors bedrag uitgegeven aan fysieke leefbaarheidsprojecten. De Sneker wijkaanpak loopt eind 2014 af. Daarnaast is er een structurele bijdrage, tot eind 2014, voor de wijkplatforms voor het uitvoeren van maatregelen om de leefbaarheid in de wijk te verbeteren (zie ook 3.5). Het hiaat dat ontstaat door het wegvallen van financiële stroom van de Sneker wijkaanpak eind 2014 wordt deels opgevangen door het toepassen van het Kernenbeleid - specifiek de verfijning van de Notitie Stadswijken - Maatwerk voor Bolsward en Sneek (zie 3.9). Het ontbrekende deel valt onder het reguliere welzijnsbeleid en zal binnen het sociale domein opgepakt moeten worden. Tabel 2 Kwaliteitsgeld Begroot Toegekend Restant , , ,- 000,- Projectengeld Vanaf 2011 is éénmalig een bed iljoen beschikbaar gesteld. Dit staat bekend als het projectengeld. Het is bedoeld voor de realisatie van (fysieke) leefbaarheidsprojecten in de steden, dorpen en wijken (uitgezonderd infrastructurele projecten, onderhoudswerken en dergelijke). Deze initiatieven moeten vanuit de steden, dorpen, buurten, wijken of straten zelf komen, met ondersteuning van de gemeente. H - en waarvoor de gemeenteraad groen licht moet geven. Er zijn in 2011 en 2012 geen uitgaven gedaan ten laste van het projectengeld. In de loop van - aan verplichtingen aangegaan. Het projectengeld heeft aanvankelijk zijn meerwaarde onvoldoende kunnen aantonen. Er is te zien dat er in 2013 een duidelijke toename van aanvragen is. Het college komt begin 2014 met aanvullende voorstellen om het projectengeld zo goed als volledig te benutten. De gemeenteraad ontvangt hiervoor over nog een voorstel. Conclusies Kernenfonds Organisatiegeld: De bijdrage wordt zeer hoog gewaardeerd door de besturen. Het wordt overwegend gebruikt waar het voor bedoeld is en daarnaast worden er ook (kleine) uitgaven mee gedaan die goed passen bij het bevorderen van de leefbaarheid en daarmee een invulling geven aan het Kernenbeleid. Kwaliteitsgeld: Van het kwaliteitsgeld en het projectenbudget maakt maar 44% gebruik. 50% niet en 4% kent dit niet. Er zijn geen doelstellingen geformuleerd voor het gebruik van het kwaliteitsgeld. Er wordt in de praktijk vooral getoetst op breed draagvlak en leefbaarheid. Het merendeel van het geld ging tussen 2011 en 2014 naar de vier kleine steden en dorpen. Er zit een langzame verschuiving richting de wijken van Sneek en Bolsward. Ervanuit gaande dat 44% van 19

20 de besturen het aangevraagd heeft, is het merendeel ervan positief over de helderheid en de snelheid van afhandeling. Projectengeld: Het projectengeld heeft aanvankelijk zijn meerwaarde onvoldoende kunnen aantonen. Er is te zien dat er in 2013 een duidelijke toename van aanvragen is. Dit duidt op een bepaalde behoefte aan projectmatig geld. Het college komt begin 2014 met aanvullende voorstellen om het projectengeld zo goed als volledig te benutten. De gemeenteraad ontvangt hiervoor nog een voorstel. 3.9 Gerealiseerde producten en activiteiten De verschillende door het team ontwikkelde producten, activiteiten en de ontwikkelde aanpak dragen, afzonderlijk en in samenhang met elkaar, dragen bij aan de realisering van de doelstellingen van het Kernenbeleid. Informatiebrochure Voorjaar 2011 en zomer 2013 zijn er informatiebrochures uitgegeven. Alle stads-, dorps- en wijkbelangen alsmede alle vakafdelingen, bestuur en raadsleden ontvingen de brochure. In de tweetalige brochure wordt tekst en uitleg gegeven over de werkwijze van het Kernenbeleid. Tevens wordt de verdeling van de steden, dorpen en wijken over de contactwethouders en coördinatoren aangegeven met de daarbij horende contactgegevens. Website Kernenbeleid Vanaf de start in 2011 is op de gemeentelijke website ruimte gecreëerd voor het Kernenbeleid. Alle beleidsnotities, handreikingen en informatiebrochures zijn daar te vinden. Ook de uitgaven die in 2011, 2012 en 2013 in het kader van het Kernenfonds kwaliteitsgeld zijn gedaan, zijn hier te vinden. Op de website staan ook de aanvraagformulieren voor het organisatie- en kwaliteitsgeld. Handreiking stads-, dorps en wijkvisies Er is in oktober 2011 een handreiking stads-, dorps- en wijkvisies gepresenteerd. Hier staat in beschreven wat een visie is, wat er in kan staan, hoe het ontwikkelen en opstellen aangepakt kan worden en hoe de gemeente er (intern) mee omgaat. Volgens de handreiking worden geuite wensen geïnventariseerd en gerubriceerd. Daarna wordt het intern door de vakafdeling(en) aan gemeentelijk beleid getoetst. En uiteindelijk aan het gemeentebestuur voorgelegd voor besluitvorming. D M Daarnaast is er in 2011 een digitale nieuwsbrief ontwikkeld die vier keer per jaar naar de belangen gezonden wordt en algemene informatie bevat. Van deze nieuwsbrief wordt in toenemende mate gebruik gemaakt door de vakambtenaren die zo alle stads-, dorps- en wijkbelangen kunnen informeren. De nieuwsbrief gaat standaard naar de gemeenteraadsleden en provinciale staten. Tevens is het mogelijk een abonnement te nemen. Buurtmeter In 2011 is in samenwerking met Doarpswurk, Partoer en woningcorporaties de Buurtmeter ontwikkeld. De Buurtmeter is een vragenlijst (checklist). In de vragenlijst is vooral aandacht voor de sociale verbondenheid en vitaliteit binnen de dorpen en wijken. In de Buurtmeter staan 7 onderwerpen centraal die weergeven hoe het staat met de kern. Er wordt gekeken naar 1. Sociale samenhang en verenigingsleven; 2. Leefbaarheid en veiligheid; 3. Wonen en woonomgeving; 4. Toegankelijkheid en veiligheid; 5. Recreatie/toerisme en werkgelegenheid; 6. duurzaamheid en 7. een onderdeel Algemeen. Het doel van deze checklist is om inzichtelijk te maken welke effecten investeringen (fysiek / sociaal) hebben op het verbeteren van de leefbaarheid van een dorp en wijk. Deze investeringen kunnen door de gemeente, de woningcorporaties of de bewoners worden gedaan. De resultaten uit de 20

21 Buurtmeter kunnen bijdragen aan het ontwikkelen van bijvoorbeeld gemeentelijk beleid en zorgen dat er investeringen worden gedaan door diverse partijen waardoor de leefbaarheid verbeterd wordt. Hiermee kan na een paar jaar in beeld worden gebracht welke interne /externe ontwikkelingen en investeringen van invloed zijn geweest op veranderingen in de leefbaarheid. De Buurtmeter wordt op vrijwillige basis uitgevoerd. Hij wordt ook aangedragen als opstap naar het opstellen van een visie of voor het actualiseren van een visie. De stads-, dorps- en wijkbelangen zijn zeker geïnteresseerd in de Buurtmeter, maar de tijdsinvestering die gevraagd wordt zorgt voor problemen. Men wil wel, maar nu nog niet, of pas als er een visie herzien of gemaakt wordt. Op dit moment is in 1 van de kleine steden, 12 dorpen en 4 wijken een Buurtmeter uitgevoerd. In bijlage II zijn de uitkomsten van 13 van de 17 deelnemende kernen verkort weergegeven. Daar waar van toepassing zijn de uitkomsten van de Buurtmeter gebruikt voor het bevestigen van constateringen in deze evaluatie. Notitie Stadswijken - Maatwerk voor Bolsward en Sneek I N - M B M de notitie wordt een aanzet gegeven om collectieve belangenbehartiging in de wijken van Sneek en Bolsward te realiseren. Gezien de positie van de wijken, die anders is dan die van de kleinere steden en dorpen (zie ook 3.5), wordt ingezet op maatwerk. Gekozen is voor een tweesporenbeleid. Dat van realisatie van wensen en plannen 1. mét collectieve belangenbehartiging (wijkpanels) en 2. zonder. Op deze manier kunnen initiatieven in de wijken gestalte krijgen. Belangrijk is dat in deze structuur zowel wijkbelangen als wijk overstijgende belangen worden meegenomen. Voor Sneek geldt dat het hiaat dat ontstaat door het wegvallen van financiële stroom uit de Sneker wijkaanpak (eind 2014), deels wordt opgevangen door het toepassen van bovenstaande tweesporen beleid. Het ontbrekende deel valt onder het reguliere welzijnsbeleid en zal door het sociale domein opgepakt moeten worden (zie ook 3.8). Ook voor Bolsward geldt maatwerk. Daar is inmiddels een stadsbelang opgericht. Een platform voor overleg en debat over zaken die de stad in zijn volle breedte en diepte raken. Stadsbelang Bolsward wil de leefbaarheid en de sociale samenhang bevorderen. De oprichting van een stadsbelang laat een nieuwe werkwijze zien waarbij een platform een belangrijk instrument zal zijn. Film: Actief Kernenbeleid In 2012 is een film gemaakt die een beeld geeft van de werkwijze van het Kernenbeleid en het Kernenfonds. De tweetalige film is veelvuldig getoond bij de diverse stads-, dorps- en wijkbelangen, op congressen en voorlichtings en promotiemateriaal bij werkbezoeken aan of van andere gemeenten. Leefbaarheidsbijeenkomsten in Bolsward Al vanaf 2011 vinden er in Bolsward leefbaarheidsbijeenkomsten plaats. Deze worden samen met woningstichting Elkien, Timpaan en het Marne College georganiseerd. Daarbij zijn alle wijkbelangen aanwezig. De frequentie is op 1 keer per jaar gezet vanaf 2012 op verzoek van de betrokken wijkbelangen. Door de bijeenkomsten is de samenwerking tussen de wijkverenigingen vergroot. Conclusies gerealiseerde producten en activiteiten De verschillende door het team ontwikkelde producten, activiteiten en de ontwikkelde aanpak dragen, afzonderlijk en in samenhang met elkaar, bij aan de realisering van de doelstellingen van het Kernenbeleid Integraliteit en interne samenwerking Het kernen- en wijkenbeleid wordt integraal uitgevoerd binnen alle beleidsterreinen. 21

22 Dit onderdeel is ook al ter sprake gekomen in 3.6 en 3.7. Bij de interviews met de collegeleden, de stads-, dorps- en wijkcoördinatoren en (vak)ambtenaren uit andere delen van de organisatie is de integraliteit van het Kernenbeleid en de samenwerking binnen de organisatie onderzocht. De samenwerking met teams op uitvoerend niveau en praktische beleidsterreinen loopt volgens de coördinatoren steeds beter. Het openstellen van het meldpunt voor overlast en onderhoud in de openbare ruimte (zie ook 3.7) is hier een voorbeeld van. Het is echter nog geen vanzelfsprekendheid dat het doorzetten van een vraag van een stads-, dorps- of wijkbelang goed gaat. Soms duurt beantwoording van vragen langer dan gewenst. Vooral met grotere projecten en op bredere ruimtelijke afwegingen valt hier wel wat te verbeteren. Dit wordt mede verklaard door de ervaren drukte bij de andere H Kernenbeleid als abstract ervaren en vinden dat een concrete vertaling mist. Er wordt een grotere rol van leidinggevenden binnen de organisatie op deze punten verwacht om te zorgen voor een goede afstemming van zowel horizontaal op teamniveau als verticaal in de hiërarchie. Conclusie integraliteit en interne samenwerking: De integraliteit van de interne samenwerking voor het Kernenbeleid is nog niet conform doelstelling. Er moet binnen de gemeentelijke organisatie zowel horizontaal op teamniveau en werkvloerniveau, als in de verticale hiërarchie aan gewerkt worden om de verschillende werkabstractieniveaus op elkaar af te stemmen. Zodanig dat de doorwerking van het ene naar het andere werkterrein naar de kern toe - en omgekeerd - beter gestalte kan krijgen Tevredenheid van de stads-, dorps-, en wijkbelangen Als laatste punt van deze evaluatie wordt gekeken naar de tevredenheid van de stads-, dorps-, en wijkbelangen. De overgrote meerderheid van de belangen krijgt antwoord op de gestelde vragen aan de coördinator of contactwethouder. En is tevreden over de snelheid waarmee de gemeente dat antwoord geeft. Opvallend is dat tussen de 48% en 51% het eens is met de vragen over of de gemeente toegankelijker, bereikbaarder en klantgerichter is dan in de situatie voor de herindeling. Tussen de 36% en 46% is het hiermee oneens. En tussen de 6% en 13% heeft hierover geen mening. Conclusies tevredenheid stads-, dorps- en wijkbelangen De stads-, dorps-, en wijkbelangen zijn zeer tevreden over de beantwoording van hun vragen door bestuur of coördinator. En ook over de snelheid van de beantwoording. Rond de 50% vindt dat de gemeente toegankelijker, bereikbaarder en klantgerichter is dan voor de herindeling. Rond de 40% is het daarmee oneens. En 10% heeft daarover geen mening. 22