Boerenbusiness heet u welkom op het

Transcriptie

1 Boerenbusiness heet u welkom op het Nationaal Economisch Landbouwcongres #BBlandbouwcongres

2 Femke Wolthuis & Eric Bergsma Dagvoorzitters #BBlandbouwcongres

3 Kees Maas Uitgever Boerenbusiness #BBlandbouwcongres

4 #BBlandbouwcongres

5 Cor Pierik Centraal Bureau voor de Statistiek #BBlandbouwcongres

6 Macro-economie en Landbouwtelling #BBlandbouwcongres

7 Intro Transitie naar vroeger? De toekomst van het Nederlandse landbouwbedrijf ligt in de jaren vijftig Biologische landbouw slecht voor het klimaat Cruciaal belang cijfers (blijf vragen), voorkom framing #BBlandbouwcongres

8 Wat? Macro-economische bespiegelingen Landbouwinkomen Melkveehouderij Akkerbouw Varkenshouderij Directe verkoop vanaf boerderij (korte keten) #BBlandbouwcongres

9 Macro-economie en landbouwinkomen #BBlandbouwcongres

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42 Conclusies Schaalvergroting, specialisatie en intensivering zijn niet meer vanzelfsprekend Verankering van kringloopboerderij in regio/omgeving Blijvers zijn niet de grootste, de meest gespecialiseerde of de meest extensieve bedrijven, de bedrijven die zich het beste weten aan te passen en de kracht in het bedrijf optimaal benut. #BBlandbouwcongres

43 Dank voor uw aandacht #BBlandbouwcongres

44 Linda de Bie Wageningen University & Research #BBlandbouwcongres

45 Van overzicht naar inzicht #BBlandbouwcongres

46 Inkomensraming 2018 Land en tuinbouw Totaal: 42 Akkerbouw: 38 Zetmeel: 22 Melkvee: 30 Biologisch: 20 Zeugen: -86 Vleesvarkens: 26 Inkomen uit bedrijf, x euro per oaje Bron: Bedrijveninformatienet #BBlandbouwcongres

47 Grote verschillen tussen bedrijven Inkomen uit bedrijf, x euro per onbetaalde arbeidsjaareenheid (aje) %groep gemiddeld (r) Bron: Bedrijveninformatienet

48 Rentabiliteit gedaald 125 Opbrengst per 100 euro kosten %groep gemiddeld (r) Bron: Bedrijveninformatienet

49 Inkomensdaling in alle sectoren gemiddeld groenten, vollegrond akkerbouw melkvee vleesvarkens zetmeel bio melk gesloten varken zeugen wijziging t.o.v inkomen 2018 Inkomen uit bedrijf, x euro per oaje Bron: Bedrijveninformatienet

50 Belangrijkste Belangrijkste factoren factoren en ontwikkelingen voor inkomsten 2018 Foto droogte/beregenen? #BBlandbouwcongres

51 1. Droogte groot effect Resultaat melkveebedrijven, per regio klei- en veenweidegebieden (r) zandgebieden Inkomen uit bedrijf, x euro per oaje Bron: Bedrijveninformatienet

52 1. Droogte groot effect Resultaat akkerbouwbedrijven, per regio noordelijk en centraal kleigebied 11 3 zuidwestelijk kleigebied (r) veenkolonien en noordelijk zandgebied oostelijk, centraal en zuidelijk zandgebied Inkomen uit bedrijf, x euro per oaje Bron: Bedrijveninformatienet

53 2. Lagere afzetprijzen dierlijke sectoren AKKERBOUW Zetmeel-aardappelen Consumptie aardappelen Tarwe -20 Suikerbieten 110 Uien HOKDIEREN Scharreleieren Vleesvarkensvoer Vleesvarkens Biggen 4 Vleeskuikens Melk gangbaar MELKVEE Melk biologisch krachtvoer Verandering (%) tussen 2017 en 2018 Bron: Bedrijveninformatienet

54 Belangrijkste factoren en ontwikkelingen 1. Droogte zorgt voor hogere kosten en lagere productie 2. Afzetprijzen voor dierlijke sectoren lager 3. Hogere kosten (mestafzet, voer, energie, arbeid en machines, gebouwen en werktuigen) 4. Groei productiviteit (voederconversie, etc.) 5. Minder maar grotere bedrijven #BBlandbouwcongres

55 Grote Belangrijkste thema s factoren voor inkomsten 2018 Foto droogte/beregenen? #BBlandbouwcongres

56 THEMA S Handelspositie Milieu en klimaat Digitalisering Transparantie Eiwittransitie #BBlandbouwcongres

57 Wat kunt u doen? #BBlandbouwcongres

58 Strategie Optimaliseren Nieuwe waarde Nieuwe producten

59 Betere economische prestaties bij grotere bedrijven door efficiëntie Rentabiliteit totaal landen tuinbouwbedrijven, gemiddeld naar grootteklasse o.b.v. SVC (1.000 euro) Bron: Bedrijveninformatienet

60 Betere economische prestaties bij duurzamere bedrijven Bron: Bedrijveninformatienet

61 Geen garanties!

62 Gemengd: stabiel maar lagere prijzen melkvee akkerbouw varkens gecombineerd Inkomen uit bedrijf, x euro per oaje Bron: Bedrijveninformatienet

63 Wat past bij u? #BBlandbouwcongres

64 Lage score op samenwerken en analyse Bron: Bedrijveninformatienet, Innovatiemonitor 2017

65 Vernieuwers scoren beter Samenwerken en initieren Overbrengen van ideeen Netwerken Omgaan problemen Kansen analyseren 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% Niet-vernieuwers Vernieuwers Bron: Bedrijveninformatienet, Innovatiemonitor 2017

66 AGF werkt meer samen bij verkoop producten Studieclub Verkoop en/of verwerken producten Inkoop producten 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% glas, opengrond en fruit akkerbouw en melkvee intensieve veehouderij Bron: Positie primaire producent in de keten; Samenwerking en prijsvorming, 2018

67 Uitsmijter Take aways... #BBlandbouwcongres

68 Take aways 1. Doen wat bij jou en jouw bedrijf past 2. Zet een koers uit en wijk daar niet te gemakkelijk vanaf 3. Zorg dat je met schommelingen om kunt gaan 4. Werk samen met anderen 5. Ga in gesprek en sta open voor mogelijkheden en kansen! #BBlandbouwcongres

70 Pauze TED-talk met Jeen Nijboer Food en Agri Rabobank #BBlandbouwcongres

71 Welkom terug op het Nationaal Economisch Landbouwcongres #BBlandbouwcongres

72 Hidde Boersma Wetenschapsjournalist #BBlandbouwcongres

73 De weg naar een groene en welvarende wereld in 2050 #BBlandbouwcongres

74

75

76

77

78

79

80

81

82 phalan et al 2016

83

84

85

86

87 Cameron et al. 2017

88

89 Nu Toekomst?

90

91

92

93

94

96 Jaap van Duijn Econoom #BBlandbouwcongres

97 De economische ontwikkeling en het perspectief van de boer #BBlandbouwcongres

98 Nederlandse economie draait op volle toeren 2017 en 2018 jaren van hoogconjunctuur Meer banen in Nederland dan ooit tevoren In sommige sectoren is het moeilijk om aan personeel te komen Toch stijgen de lonen maar weinig Met als gevolg dat de inkomens van gezinnen ook niet hard toenemen #BBlandbouwcongres

99 Europese economie pas laat op gang gekomen In het voorjaar van 2009 begon wereldwijd het economisch herstel Maar in Europa kromp de economie in 2012 en 2013 als gevolg van de eurocrisis Europa liep ten opzichte van de VS en China daardoor een grote achterstand op #BBlandbouwcongres

100 Gemiddelde groei in deze cyclus lager dan ooit cyclus groei ber.bev. arb.prod. lengte ,3 1,1 4, ,4 1,1 3, ,9 1,1 5, ,3 0,9 2, ,2 1,4 2, ,2 1,7 1, ,0 1,0 2, ,0 0,5 0,6 10

101 China loopt jaarlijks verder op Europa in Groei China en Eurozone Euro-area China

102 China is nu al de grootste economie ter wereld Aandeel in wereld-bbp (2017) China 18,2% Rusland 3,6 Verenigde Staten 15,3 Brazilië 2,6 India 7,4 Ver. Koninkrijk 2,3 Japan 4,3 Frankrijk 2,2 Duitsland 3,3 Mexico 1,9 #BBlandbouwcongres

103 Meer banen in Nederland dan ooit tevoren Werkzame beroepsbevolking

104 Werkloosheid bijna even laag als in 2008 Werkloosheid Nederland (%)

105 Loonstijgingen desondanks zeer bescheiden Lonen per uur, particulier bedrijf proc. ver. jaar op jaar 20,0 18,0 16,0 14,0 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 0,

106 Reële lonen gaan vrijwel niet omhoog Reële loonstijging (uurlonen)

107 Na jaren van daling stijgt de koopkracht weer Koopkrachtontwikkeling modaal/mediaan inkomen

108 De eerste tekenen van een conjunctuuromslag Consumentenvertrouwen Nederland

109 Ook de Duitse economie zwakt af IFO Geschaftsklima Index

110 Amerika heeft het heel lang heel goed gedaan INSTITUTE FOR SUPPLY MANAGEMENT INDEX

111 Na zeer lage werkloosheid volgt altijd recessie US unemployment rate

112 Aandelenbeurzen kondigen de omslag al aan S&P500 vanaf

113 Verloop AEX belooft weinig goeds AEX

114 Wereldhandel houdt zich nog vrij goed Wereldhandelsmonitor CPB

115 Grootste dreigingen komen vanuit VS Afwezigheid van nieuwe groei-impulsen (lonen niet, rentebeleid niet, belastingbeleid niet) Trump maakt ruzie met iedereen Kredietwaardigheid van bedrijven sterk afgenomen Omslag beurssentiment zelf kan recessie veroorzaken #BBlandbouwcongres

116 Een handelsoorlog schaadt VS meer dan China VS importeert ruim 4 keer zoveel van China als het naar China exporteert In 2018 is de invoer verder toegenomen, maar de uitvoer niet Heffingen Trump schaden vooral eigen economie (duurdere auto s, minder uitvoer) #BBlandbouwcongres

117 Een sluitende handelsbalans voor VS is uitgesloten US trade balance as % of gdp 2,00 1,00 0, ,00-2,00-3,00-4,00-5,00-6,00 trade balance %

118 China nu het epicentrum van economische groei : Nederland Na 1800: Engeland Na 1900: Ver. Staten Na 1950: Japan, Duitsland Na 2000: China #BBlandbouwcongres

119 Wat kan China voor Nederland betekenen? Invoer uit China heeft het leven goedkoper gemaakt (invoer China 8,8% van het totaal) Uitvoer naar China is beperkt (2,4% van totaal) Kennis-export kan zich tegen een land keren Chinezen zullen hun eigen afzetmarkt voorzien, en dit niet overlaten aan buitenlanders Voor veel export speelt afstand een rol #BBlandbouwcongres

120 percentage Nog steeds blijft ¾ van onze uitvoer in Europa Aandeel Europa in goederenuitvoer Nederland

121 Een destabiliserende factor: rentebeleid ECB ECB heeft rente kunstmatig laag gehouden Ondanks drie jaar hoogconjunctuur is korte rente nog steeds negatief Door rentebeleid ECB hoeven landen als Italië zich niet aan te passen Spaarders en gepensioneerden betalen de prijs #BBlandbouwcongres

122 Idioot dat Draghi korte rente negatief houdt Korte rente Nederland 3-maands

123 Lange rente nog nooit zo laag geweest Lange rente Nederland kapitaalmarktr 1 0

124 Normaal zou kapitaalmarktrente nu ca 4½% zijn Lange rente Nederland

125 Lage rente heeft perverse effecten Verkeerde allocatie van middelen Schuldenberg nu groter dan ooit tevoren Rijken worden rijker, armen worden armer Huizen worden onbetaalbaar (A dam, Londen) Beleggers storten zich op onroerend goed, dat overgewaardeerd is #BBlandbouwcongres

126 Grote onbekende: wat gaan centrale banken doen bij volgende recessie? Als rente tijdens hoogconjunctuur niet wordt verhoogd, kan hij bij laagconjunctuur ook niet worden verlaagd Of krijgen we nog negatievere (korte) rentes? Of is helikoptergeld de volgende truc? Centrale banken moeten rust brengen, maar creëren juist onrust #BBlandbouwcongres

127 De vermogenspositie van de boer is vaak veel beter dan zijn inkomen Een boer leeft arm, maar sterft rijk Van de werkzame miljonairs was in % actief in de landbouw de helft daarvan was melkveehouder NB: een laag inkomen en een hoog vermogen kunnen heel goed samen gaan! #BBlandbouwcongres

128 Rijker worden dankzij de schaarste aan ruimte Prijs per ha van onverpacht bouwland (in )

129 Ook gecorrigeerd voor inflatie wordt bouwland steeds duurder Reële prijs ha bouwland (prijzen van 2000)

130 Boeren zitten structureel in een moeilijke positie De positie van de boer in de keten is zwak Hij is prijsnemer en hoeveelheidsaanpasser Dit leidt automatisch tot schaalvergroting, maar er zijn grenzen aan productiviteitsverhoging door schaalvergroting De vrije markt leidt tot wrede aanpassingen en grote inkomensschommelingen #BBlandbouwcongres

131 Voedselschaarste? Dagelijks lezen we over de noodzaak tot productiviteitsverhoging om straks 9 miljard mensen te voeden Echter, de prijzen van voedsel stijgen al decennialang veel minder dan het algemeen prijspeil In het Westen is er eerder overproductie #BBlandbouwcongres

132 In 1975 was de tarweprijs even hoog als nu

133 De toekomst Wedden op grootschaligheid of juist niet? Productdifferentiatie dé manier om aan de greep van volledige mededinging te ontsnappen Eisen die de maatschappij stelt aan het boerenbedrijf zullen alleen maar toenemen Hoe kunnen we consumenten zover krijgen om kwaliteit ook qua prijs te belonen? #BBlandbouwcongres