UIT De Phillips curve in het kort

Transcriptie

1 Phillips ontdekt een verband (korte termijn). De econoom Phillips zag in de gegevens van eind jaren 50 tot eind jaren 60 een duidelijk (negatief) verband tussen werkloosheid en inflatie. Phillips stelde dat er een onlosmakelijk verband is tussen werkloosheid en inflatie. Als de overheid stimuleringsbeleid toepast (om de werkloosheid te laten dalen) of de centrale bank rentebeleid toepast (om de inflatie te beteugelen), zal dit beleid als bijeffect telkens hebben dat de andere factor gaat stijgen. Er is een afruil tussen werkloosheid en inflatie. Het negatieve verband tussen werkloosheid en inflatie (en andersom) kan op de korte termijn conjunctureel worden verklaard (figuur 1 en figuur 2): figuur 1. stimulering door de overheid. figuur 2: afremmend rentebeleid door de Centrale Bank. Als korte termijn curve, ziet de Phillips curve er uit als in figuur 3. De punten A en B zijn verhoudingen op de korte termijn tussen werkloosheid en inflatie. Een verklaring bij deze curve voor de verschuiving van punt A naar punt B zou kunnen zijn: Door overheidsstimulering daalt de werkloosheid. Er ontstaat krapte op de arbeidsmarkt. Dat leidt tot stijgende loonkosten waardoor de loonkosten per product stijgen. Hierdoor stijgen de prijzen ofwel het prijspeil stijgt. Pagina 1 van 5

2 figuur 3: korte termijn Phillips curve. De Phillips curve op de korte termijn en het AS/AD model. In het AS/AD model (macro-economisch model) worden de omvang van het reële BBP en het Prijspeil tegen elkaar afgezet. In het AS/AD model leidt een toegenomen macro economische vraag (overheidsbeleid, rentebeleid, consumentenvertrouwen, etc), via een krapper wordende arbeidsmarkt, tot een hoger prijspeil, bij een gestegen reëel BBP. De hogere vraag naar goederen en diensten zal leidt tot meer vraag naar arbeid en dus een dalende werkloosheid. Dit laatste is zichtbaar in de Phillips curve. figuur 4. het AS/AD model gecombineerd met de Phillips curve Pagina 2 van 5

3 De praktijk is weerbarstig. Er zijn twee redenen waarom de Philips curve uit de gratie raakte: 1. De oliecrisis eind jaren '70, leidde er toe dat via de gestegen olieprijs, de kostprijzen van alle producten stegen. Die stijgende kostprijzen leidden tot directe inflatie. Dit heet een aanbodschok. Door de gestegen prijzen daalde daardoor de vraag naar goederen en diensten waardoor uiteindelijk arbeid werd uitgestoten. Er ontstond een periode van stagflatie. Hoge inflatie gaat samen met hoge werkloosheid. Iets wat volgens de gedachte van de theorie van Phillips niet kan. 2. Onderzoek vanaf de jaren zestig tot en met de jaren negentig toonde geen mooie curve waarin het verband zichtbaar was. De werkloosheid, afgezet tegen de inflatie zag er uit als een puntenwolk. Daarin was niet direct een verband te zien tussen werkloosheid en inflatie. Friedman redt de theorie. De econoom Friedman bestudeerde de puntenwolk en vond wel degelijk enkele perioden waarin het verband tussen inflatie en werkloosheid zichtbaar was (zie figuur 5). figuur 5. bevindingen van Friedman Ook viel het Friedman op dat de curve in de loop van de jaren 60 tot de jaren 80 steeds verder naar rechts verschoof. Dat betekent dat bij hetzelfde werkloosheidspercentage een steeds hogere inflatie hoorde. Daar had Friedman twee verklaringen voor: 1. Een curve schuift omhoog (naar rechts) door een aanbodschok (stagflatie) zoals de oliecrisis. 2. Als eenmaal de inflatie op een bepaalde hoogte is gekomen verwachten werkgevers en werknemers inflatie en passen daarop hun looneis aan (werknemers) en hun prijzen (werkgevers). Pagina 3 van 5

4 De curven vanaf de jaren 80 tot en met de jaren 90 schoven juist naar links. Deze verschuiving kan worden verklaard door het krachtige inflatiebeleid van de centrale banken. Doelstelling was om de verwachte inflatie te laten dalen. Door zeer hoge rentestanden lukte dat, maar de prijs daarvan was een langdurige diepe recessie. De inflatie kan versnellen en vertragen (NAIRU). Friedman kwam tot de conclusie dat de verandering van het prijspeil kan versnellen en vertragen. In de economie zit een mechanisme dat schakelt tussen versneld stijgende lonen (hoogconjunctuur) en vertraagd groeiende lonen (laagconjunctuur). Een hoge verwachte inflatie leidt tot hogere prijzen. Hogere prijzen leiden tot de uitstoot van arbeid. Friedman stelde: de werkloosheid keert altijd terug op het niveau waarbij de inflatie niet meer versnelt en ook niet meer afneemt (Non accelerating inflation rate of unemployment, NAIRU). Dit niveau van werkloosheid kan worden gezien als een vorm van natuurlijke werkloosheid die hoort bij het normale productieniveau van het land. In conjunctuurtermen, het niveau waarbij er geen sprake is van hoogconjunctuur (daar ligt de werkloosheid lager en de inflatie hoger) of laagconjunctuur (hogere werkloosheid, lagere inflatie). De Phillips curve op de lange termijn. Het concept van de NAIRU is van belang bij de Phillips curve op de lange termijn. We bekijken deze curve in figuur 6 om te zien welk proces zich volgens Friedman afspeelt. Dat zijn de volgende stappen: figuur 6. de lange termijn Phillips curve Stap 1.Verandering op de korte termijn Phillips curve (van punt A naar punt B). Door stimulering van de economie (rentebeleid centrale bank, stimuleringsbeleid van de overheid) daalt de werkloosheid waardoor via krapte op de arbeidsmarkt, de prijs van een hogere inflatie voor word betaalt. Pagina 4 van 5

5 Stap 2. Verandering van de ligging van de korte termijn (van punt B naar punt C). Door de hogere inflatie ontstaat de verwachting dat de inflatie hoog zal zijn. Vakbonden stellen hoge looneisen die horen bij de verwachte inflatie. Door teruglopende verkopen daalt de werkgelegenheid naar het niveau van de NAIRU (Phillips LT) Advies van Friedman: flexibiliseer de arbeidsmarkt. Lonen zijn niet geneigd te dalen, omdat ze veelal vastliggen in cao s. In tijden van teruglopende vraag maken starre lonen dat de werkloosheid verergert. Zowel loonflexibiliteit als een flexibel ontslagrecht zijn volgens Friedman belangrijk om een teruglopende vraag op te vangen. Als lonen flexibel zijn in plaats van star zullen bedrijven kiezen voor loonsverlaging en zal de werkloosheid niet oplopen. Door lagere loonkosten per product zal een land weer snel concurrerend worden en zal de vraag weer aantrekken. Kritiek op de korte termijn Phillips curve. Samengevat kunnen we de volgende kritieken op de korte termijn Phillips curve benoemen: - In de praktijk bleek de Phillips curve alleen, en niet altijd, op de korte termijn te kloppen (vandaar dat de oorspronkelijke curve de naam de korte termijn Phillips curve kreeg). - Stagflatie kan niet met de korte termijn Phillips curve worden verklaard. - Werknemers houden in de praktijk rekening met de verwachte inflatie. Om die reden zal de werkloosheid uiteindelijk altijd terug vallen op het niveau van de natuurlijke werkloosheid. Beleid om de werkloosheid verder te verminderen dan de natuurlijke werkloosheid, zijn om die reden niet zinnig. Pagina 5 van 5