Het tij van biologie en cultuur: een Nederlands perspectief

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Het tij van biologie en cultuur: een Nederlands perspectief"

Lien de Jong
5 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Het tij van biologie en cultuur: een Nederlands perspectief Joop de Jong, MD, PhD Hoogleraar Culturele en Internationale Psychiatrie VUMC Hoogleraar Psychiatrie Boston University Principal Advisor Socio-Medical Projects and Public Mental Health Amsterdam Jubileumcongres, 23 april 2009 DEZE VOORDRACHT IS SAMENVATTING VAN TWEE HOOFDSTUKKEN PSYCHOPATHOLOGIE, TE VERSCHIJNEN IN HANDBOEK CULTURELE PSYCHIATRIE EN PSYCHOTHERAPIE (2009) BIJ UITGEVERIJ DE TIJDSTROOM ONDER REDACTIE VAN J DE JONG EN S COLIJN.

2 Lijn Een vogelvlucht over 150 jaar culturele psychiatrie en psychologie En een korte blik achter- en voorwaarts

3 Afgelopen 150 jaar drie perspectieven. In een bepaald tijdsperk prevaleert het ene perspectief boven een ander (1) Dichotome perspectief: (2) Continuüm-perspectief: (3) Spectrum-perspectief: een divers spectrum aan symptomen en syndromen manifesteert zich als gevolg van een centrale kern van pathologie Opmaat naar DSM-V in 2012 en DSM-VI

4 (1) Dichotome perspectief: 19 e eeuwse degeneratieleer, Kraepelin (1896) in Z.O. Azië: dementia praecox en bipolaire affectieve psychosen universele aandoeningen, cultuurspecifieke uitingen (minder wanen en akoestische hallucinaties onder Javanen toe) gevolg van gebrekkige intellectuele ontwikkeling (verg Lévi-Bruhl en Carothers) Kraepelin suggereert al in 1920 een dimensioneel-hiërarchisch model voor psychosen omdat dit meer recht zou doen aan het klinisch beeld!

5 (1) Dichotome perspectief (vervolg): Naast Kraepelin en Bleuler maakten etnologische verslagen melding van lokaal optredende exotische aandoeningen: 192 CBS Psychiatrie bepaald door koloniale verhoudingen: evolutionisme beschouwde de westerse samenleving als de hoogste fase van ontwikkeling Ontwikkeling psychiatrisch asiel koloniën

6 Reactie en Verzet in 50-er en 60-er jaren Fanon: het Noord-Afrikaans syndroom Lambo: Afrikaanse psychiatrische dorpen Senghor: Négritude, Afrikaanse ideologische reactie tegen het Franse kolonialisme Moderne variant Z Afrika: ubuntu ik ben mens door de ander (ik word mens door de ander menselijkheid te geven)

7 (2) Het continuüm-perspectief Lehrman 1970; Engel 1977 biopsychosociaal we leren interdisciplinair te kijken naar de complexe interactie van biologische, sociaalculturele, cognitieve, emotionele en linguïstische aspecten van gedrag er zijn interne dysfuncties, en cultuur bestempelt die als gepast of ongepast

8 Psychiatrische en psychosociale aandoeningen gerangschikt naar de mate waarin zij binnen een biomedisch of sociaal-psychologisch paradigma verklaard kunnen worden ZIE HANDBOEK CULTURELE PSYCHIATRIE EN PSYHCOTHERAPIE (2009) RED J DE JONG EN S COLIJN

9 Wat hebben we bereikt binnen het spanningsveld universeel-specifiek specifiek? Kennis over wat te doen in de zorg: Interculturalisatie/Culturele Competentie/ Cultureel Verantwoorde Zorg Redelijk inzicht in epidemiologie van common mental disorders en schizofrenie onder volwassenen en jeugdige migranten en vluchtelingen op bevolkingsniveau en op verschillende zorgniveaus

10 Psychopathologie op bevolkingsniveau Jaarprevalentie (%) van depressieve stoornis, angststoornis, PTSS S en middelenmisbruik onder Marokkaanse, Surinaamse, Turkse en inheemse Nederlanders, Vluchtelingen en Asielzoekers ZIE GRAFIEKEN IN HANDBOEK CULTURELE PSYCHIATRI EN PSYCHOTHERAPIE (2009)

11 (3) Het spectrum-perspectief perspectief een divers spectrum aan symptomen en syndromen manifesteert zich als gevolg van een centrale kern van pathologie psychopathologie door een prisma gebroken in uiteenlopende gedragspatronen die vanuit verschillende invalshoeken en disciplines beschreven worden geen pogingen meer om een omvattend model te ontwikkelen voor de interactie tussen disciplines en psychopathologie

12 Van spectrum naar DSM-V Het wetenschappelijk doel van de diagnostische psychiatrie is de geclassificeerde verschijnselen te ordenen, te verklaren, te voorspellen en te behandelen DSM slaagt hier niet in, maar is wel een praktisch instrument voor behandelaars, zorgverzekeraars en de farma-industrie Voorbeeld: ordening en etiologie depressie en angst (zie volgende dia)

13 De makke van DSM/ICD bij het onderscheiden van psychiatrische beelden: angst en depressie Depressie en angst, treden meestal gelijktijdig op (tot 90%) Associatie tussen stemmings- en angststoornissen sterker dan tussen twee verschillende angststoornissen Enorme overlap tussen depressie, fobieën, gegeneraliseerde angststoornis en PTSS Onderzoeksinstrumenten meten zowel depressie als angst Oplossing vh probleem door psychiatrie: comorbiditeit. Maar helft respondenten in bevolkingsonderzoek naast hoofddiagnose een tweede diagnose Medicatie als de SSRI s voorgeschreven voor depressie, angst, paniek, obsessies, eetstoornissen, middelenmisbruik, PTSS etc. SSRI s beïnvloeden algemene hersensystemen in plaats van specifieke symptoomconstellaties

14 Vraag en antwoord Vraag: als mensen niet de geclassificeerde specifieke psychiatrische aandoeningen ontwikkelen, hoe komen hun symptomen dan tot stand? Antwoord: biologische, psychologische en sociale factoren produceren een kwetsbaarheid die zich vervolgens onder invloed van sociaal-culturele factoren in een bepaalde aandoening uit

15 DSM-V (2012) van categorisch naar categorisch-dimensioneel systeem DSM nu binair en niet categorisch (diagnose + of -) Het gaat om de toevoeging van een dimensionele schaal met 1 drie of meer waarden (bijv. 0 geen, 4 ernstige symptomen), 2 een discrete score (bijv. aantal borrels/week) of 3 een continuüm (bijv. de duur van de symptomen) De term dimensioneel wordt bovendien gebruikt voor 1 multivariate diagnosen (bijv. combinatie van age of onset, duur en ernst symptomen) Meeste voorstellen rond DSM-V behelzen de aanvulling van categorische met dimensionele diagnosen waardoor het voor een behandelaar makkelijker wordt te bekijken of een behandeling aanslaat, en waardoor een onderzoeker subtieler kan aangeven op welke aspecten van de behandeling in welke mate vooruitgang wordt geboekt

16 Maar De vragen zijn zo omvangrijk en complex dat wrs pas met DSM-VI het systeem meer genuanceerd en wereldwijd optimaler wordt Oa een dimensioneel systeem voor psychosen dat zowel ontwikkelingsproblematiek als symptoom factor scores meet met minder vals-positieve diagnosen schizofrenie bij migranten Voor de integratie van angsts- en depressieve stoornissen Modulaire benadering van psychotherapie dat veel problemen voor migranten in therapie zal verminderen

17 Prioriteiten komende 25 jaar? 1 Meerjarig regeringsbeleid: neem uw verantwoordelijkheid 2 Integratie cultureel verantwoorde zorg in alle curricula 3 Hoogleraarstoelen psychiatrie, psychologie, volwassenen & jeugd, koppelen hoogleraren aan kenniscentra 4 Aanpassing psychotherapie, ontwikkeling evidence behandeleffect oa van implementatie Cultureel Verantwoorde Zorg, zowel onder volwassenen als jeugd

18 Prioriteiten komende 25 jaar? (vervolg) 5 Verbeterde epidemiologie: schizofrenie (incl. alternatieve verklaringen hoge prevalentie), depressie/angst, healthy migrant effect. Nemesis! 6 Consensus methodologie migranten in onderzoek: verplichte deelname, sampling, minimumcondities validiteit/vertaling 7 Bijdrage ontwikkeling DSM-VI voor de culturele psychiatrie en psychologie DANK U VOOR UW AANDACHT

Vergelijkbare documenten

DSM 5 - psychose Dr. S. Geerts Dr. O. Cools 28-11-2014

DSM 5 - psychose Dr. S. Geerts Dr. O. Cools 28-11-2014 Inhoud DSM IV -> DSM 5 DSM IV: Schizofrenie als kernsyndroom Even stilstaan bij SCHIZOFRENIE Kritiek op DSM IV Overzicht DSM 5 Schizofrenie (1) Epidemiologie: