Ontwikkelprogramma Assetmanagement Eindbeeld Assetmanagement

Transcriptie

1 Provincie Noord-Brabant Ontwikkelprogramma Assetmanagement Eindbeeld Assetmanagement Auteur Kernteam AM Datum 20 mei 2014

2

3 Inhoud 1. Inleiding Aanleiding Doel Leeswijzer 2 2. Beschrijving van onze assets Onze assets: provinciale weginfrastructuur Relatie met weggebruikers en voertuigen Maatschappelijke impact Schaalniveaus Rentmeesterschap 4 3. Meerwaarde assetmanagement voor onze organisatie 5 4. Nadere beschrijving assetmanagement Assetmanagement in kort bestek bouwstenen 8 5. Betekenis voor onze organisatie 10-1/10

4 1. Inleiding 1.1. Aanleiding Als provincie Noord-Brabant willen we aan de slag met de ontwikkeling van Assetmanagement (vanaf hier: AM) van onze weginfrastructuur. Om concreet aan de slag te gaan met AM is voor 2014 een ontwikkelprogramma gemaakt. Dit programma bestaat uit een aantal concrete ontwikkelacties. Daarmee willen we bereiken dat: het ontwikkelproces op gang komt; we met elkaar de eerste concrete resultaten boeken; het van daaruit ook vanzelfsprekend is dat we met elkaar verder gaan met de ontwikkeling. De ontwikkelacties uit het programma zijn de volgende: 1. AM-organisatie 2. Ontwikkeling competenties 3. Beleidsnotitie 4. Instandhoudingsplannen 5. Programmeringsproces 6. Beleidsrichtlijn contractvormen 7. Wisselwerking OG-ON 8. Monitoringsrapportage Onderhavige notitie hoort bij ontwikkelactie Doel Het doel van deze notitie is om een eenduidig en gedragen (eind)beeld van AM en de meerwaarde ervan te schetsen binnen de organisatie. Dit eindbeeld is voor een belangrijk deel al geschetst in het eerder genoemde ontwikkelprogramma. Bijgaande notitie bevat op onderdelen aanvullingen en kleine aanpassingen. De hoofdlijn is echter intact gebleven Leeswijzer Hoofdstuk 2 geeft een beknopt beeld van onze assets: de provinciale weginfrastructuur. In hoofdstuk 3 introduceren we AM en staan we stil bij de meerwaarde ervan voor Noord-Brabant. In hoofdstuk 4 volgt een nadere beschrijving van en toelichting op AM. In hoofdstuk 5 duiden we kort de betekenis van deze beschrijving voor onze organisatie. 2/10 -

5 2. Beschrijving van onze assets 2.1. Onze assets: provinciale weginfrastructuur AM gaat over het managen van assets. In ons geval gaat het bij assets om ons eigen provinciale netwerk van weginfrastructuur, bestaande uit 560 km wegen en 540 km fietspaden. Natuurlijk staat onze weginfrastructuur niet op zichzelf. Zij maakt deel uit van een regionaal en landelijk netwerk waarin diverse andere AM-organisaties een rol spelen, zoals bijvoorbeeld RWS, gemeenten, Prorail etc. Daarom werken wij meer en meer samen met deze assetmanagers. In de toekomst is het dan ook goed denkbaar dat het AM van een samenhangend regionaal infrastructuurnetwerk in beeld komt, dat over de huidige beheergrenzen heen gaat. Voor dit moment ligt de focus echter op het AM van de eigen provinciale weginfrastructuur. Vanzelfsprekend werken we waar mogelijk en nuttig samen met onze collega-am-organisaties Relatie met weggebruikers en voertuigen Onze infrastructuur is één van de 3 componenten in het provinciaal wegvervoersysteem. De andere twee componenten zijn de weggebruikers en de voertuigen. Deze 3 componenten samen bepalen het functioneren van het systeem. In ons denken en handelen als AM-organisatie moeten we de relatie tussen deze 3 componenten altijd voor ogen hebben. Zo wordt de mate van verkeersveiligheid van het vervoersysteem bepaald door het rijgedrag van de weggebruikers, de veiligheid van de voertuigen (remmen, geavanceerde elektronische systemen e.d.) en de kwaliteit (inrichting en onderhoud) van de infrastructuur Maatschappelijke impact Op een gemiddelde werkdag worden er zo n 6½ miljoen voertuigkilometers op ons netwerk afgelegd. Onze assets leveren dus een cruciale bijdrage aan mobiliteit en bereikbaarheid. Daarnaast hebben onze assets een relatie met andere belangrijke beleidsthema s zoals bijvoorbeeld verkeersveiligheid en milieu/leefbaarheid (lucht, geluid, landschap, ecologie e.d.). Onze assets zijn hiermee verbonden met de belangen van vele stakeholders, zoals het provinciebestuur, weggebruikers, fietsers, bedrijven en omwonenden. Tegelijkertijd zijn met het management van onze assets jaarlijks grote sommen geld gemoeid (voor aanleg, verbetering, onderhoud e.d.). Ook de belastingbetaler is dus een stakeholder. - 3/10

6 2.4. Schaalniveaus Onze assets zijn onder te verdelen in een aantal schaalniveaus. Nr. Niveau Toelichting/voorbeeld 1 Netwerk Het totale provinciale netwerk van weginfrastructuur. 2 Netwerkcategorie Deel van het netwerk met homogeen functie-prestatieniveau. We hebben reeds een belangengestuurde categorisering in 3 categorieën, maar deze is nog niet vastgesteld en wordt nog niet gebruikt. 3 Traject Wegdeel van knooppunt tot knooppunt, bijvoorbeeld de N279 tussen de aansluiting met de A2 en de aansluiting met de A50. 4 Object Bijvoorbeeld verharding, brug, berm. De objecten in niveau 4 zijn nog verder uit te detailleren in allerlei objectonderdelen (zoals bijvoorbeeld een brugleuning), maar dat voert voor dit document te ver. De schaalniveaus hangen nauw met elkaar samen. Zo hangt bijvoorbeeld het functioneren van een traject af van het functioneren van het samenstel van objecten waaruit het traject is opgebouwd. En het functioneren van het ene traject beïnvloedt het functioneren van andere trajecten in het netwerk. Bij AM staat een individueel object en traject dus nooit op zichzelf, het maakt onderdeel uit van een groter, samenhangend geheel Rentmeesterschap Ons netwerk is opgebouwd uit een groot aantal fysieke objecten, zoals bijvoorbeeld verhardingen, kunstwerken, bomen en lichtmasten. De vervangingswaarde van al deze kapitaalgoederen ramen wij op ordegrootte 1½ - 2 miljard euro. Dit bedrag geeft een idee van de verantwoordelijkheid die de provincie als rentmeester heeft. 4/10 -

7 3. Meerwaarde assetmanagement voor onze organisatie Onze assets hebben een grote maatschappelijke en financiële relevantie, zoals geschetst in hoofdstuk 2. Als manager (beheerder) van deze assets hebben wij een veelomvattende en verantwoordelijke taak. Wij staan daarbij als provincie op een kantelpunt: Geld is tot nu toe altijd ruim voorhanden geweest, maar de financiële kaders worden krapper en we moeten financieel scherper aan de wind gaan zeilen. Het nieuwe credo luidt: Er is geen geld, tenzij.. Tegelijkertijd worden we geconfronteerd met verouderende infrastructuur. Het meest aansprekende voorbeeld zijn de civiele kunstwerken (bruggen, viaducten e.d.). Veel daarvan zijn in de jaren 50, 60 en 70 van de vorige eeuw gebouwd. Het einde van de levensduur van deze kunstwerken wordt in de komende decennia verwacht. We verwachten dus een vervangingsopgave, waarvoor extra geld nodig is. De focus verschuift van bouwen naar behouden; van uitbreiding van ons netwerk met nieuwe infrastructuur naar duurzaam behoud en optimalisatie van ons bestaande netwerk. Het wordt steeds belangrijker om richting stakeholders transparant te zijn over prestaties, risico s, kosten, werkwijzen, resultaten e.d. Deze ontwikkelingen maken dat er bij onze beheerorganisaties een behoefte is ontstaan om onze beheertaak verder te professionaliseren. Daarmee willen we bereiken dat we onze financiële middelen optimaal inzetten en onze beheertaak effectief, efficiënt en transparant vervullen. Kort gezegd is AM niets meer of minder dan deze moderne en professionele vorm van beheer. Wij staan hierin zeker niet alleen. Andere beheerorganisaties, waaronder Rijkswaterstaat, Prorail en een aantal andere provincies, zijn al bezig met de ontwikkeling van AM in hun organisatie. Ook zij zien soortgelijke ontwikkelingen op zich afkomen en voelen de behoefte om verder te professionaliseren. AM is in Nederland (en daarbuiten) de laatste jaren dan ook stevig in opkomst. Deze opkomst blijkt ook uit de groeiende aandacht voor kwaliteitssystemen als de PAS55 1, een Brits kwaliteitsmanagement-systeem specifiek voor AM-organisaties. Niet voor niets is recent de NEN-ISO verschenen, een vergelijkbaar systeem met een internationaal karakter. De NEN-ISO is voor een groot deel gebaseerd op de PAS 55. Systemen als de PAS 55 en de NEN-ISO kunnen door AM-organisaties op verschillende manieren worden gebruikt bij hun professionaliseringsopgave. Zo kunnen ze bijvoorbeeld dienen als inspiratiebron, als leidraad of als norm. In het laatste geval kan certificering het uiteindelijke resultaat zijn. De stip op de horizon zou kunnen zijn dat we over een aantal jaren uiteindelijk gecertificeerd willen zijn op basis van de PAS 55 of NEN-ISO Onze ambities hieromtrent moeten nog nader worden gevormd. Voor dit moment gebruiken we de PAS/NEN-ISO als leidraad bij het verder vormgeven van de geschetste professionaliseringsopgave. 1 PAS staat voor Publicly Available Specification. - 5/10

8 Samengevat bereidt AM ons voor op de toekomst waarin we met minder financiële middelen toch ons infrastructuurnetwerk zo goed mogelijk willen laten functioneren en met elkaar op transparante wijze werken aan een optimale balans tussen prestaties, risico s en kosten. 6/10 -

9 4. Nadere beschrijving assetmanagement 4.1. Assetmanagement in kort bestek De PAS55 geeft in de kern de volgende definitie van AM: Systematische en gecoördineerde activiteiten en werkwijzen.. waardoor een organisatie optimaal en duurzaam haar kapitaalgoederen beheert de daarmee verbonden prestaties, risico s en kosten gedurende de gehele levenscyclus beheerst.. met het doel om het strategische plan van de organisatie te realiseren. Om met deze laatste bullit te beginnen: AM begint dus eigenlijk niet bij de assets, maar bij de concerndoelen, in dit geval de doelen van onze provinciale organisatie. Het gaat om doelen ten aanzien van beleidsthema s als bereikbaarheid, veiligheid en leefbaarheid. Assetmanagement is het zodanig managen van onze assets het provinciale wegennetwerk dat deze assets binnen financiële, juridische en andere kaders de verwachte bijdrage leveren aan de concerndoelen. Terugkijkend naar de definitie zijn andere kernwoorden van AM: systematisch en gecoördineerd werken; sturing op prestaties, risico s en kosten; optimaal en duurzaam beheer, waarbij: o optimaal refereert aan het streven naar een optimale balans tussen prestaties, risico s en kosten o duurzaam duidt op het belang van het in ogenschouw nemen van een lange termijn bij het inzichtelijk maken van consequenties en het maken van afwegingen. Anders gezegd is AM: de integrale zorg voor het functioneren van de assets (het netwerk) tegen acceptabele kosten en risico s (waarbij de eerder genoemde relaties met weggebruikers en voertuigen worden meegenomen); het rentmeesterschap van de bijbehorende kapitaalgoederen. AM wordt nogal eens gelijkgeschakeld aan onderhoud, maar in het licht van voorgaande alinea is deze opvatting te smal. AM omvat op hoofdlijnen: het dagelijks houden van toezicht op de assets en het functioneren daarvan (waakhondfunctie); het treffen van fysieke maatregelen aan de assets: o instandhouding (onderhoud en vervanging): deze maatregelen zijn gericht op het behoud van bestaande functionaliteit; o functionele aanpassing (aanleg, sloop, upgrading, downsizing, overdracht): deze maatregelen zijn gericht op vergroten of verkleinen van bestaande functionaliteit; het reguleren/beïnvloeden van het gebruik van de assets, bijvoorbeeld met verkeersmanagement, vergunningverlening en handhaving; taken die faciliterend zijn aan bovenstaande taken, zoals bijvoorbeeld het beheer van areaaldata. - 7/10

10 Samengevat is AM niet meer en niet minder dan een moderne en professionele vorm van (netwerk)beheer bouwstenen Royal HaskoningDHV heeft het model van de 7 bouwstenen van professioneel AM ontwikkeld. Dit model gebruiken wij als uitgangspunt. Het model is gebaseerd op de PAS55 en NEN-ISO De bouwstenen zijn hieronder weergegeven. Royal HaskoningDHV Een belangrijk element in dit schema is de bekende Plan-Do-Check-Act-cyclus, die borgt dat er sprake is van continu leren en verbeteren. Op de volgende pagina staat een toelichting op de bouwstenen. 8/10 -

11 Bouwsteen Belanghebbenden Beheerbeleid Programmering Mensen en middelen Uitvoering Monitoring Bijsturing Toelichting Deze bouwsteen gaat over de belanghebbenden en hun belangen. Denk bij belanghebbenden aan bijvoorbeeld weggebruikers, omwonenden en andere infrabeheerders. Beleid en strategie t.a.v. het netwerkbeheer van de infrastructuur. Dit beleid is gebaseerd op de bouwsteen belanghebbenden en het provinciale concernbeleid. Deze bouwsteen resulteert in een samenhangend, meerjarig en geprioriteerd maatregelprogramma inclusief kostenbegroting, onderbouwd met onderliggende plannen (bijvoorbeeld instandhoudingsplannen). Dit maatregelprogramma geeft concreet invulling aan het geformuleerde beheerbeleid. Deze bouwsteen bevat alle randvoorwaarden die nodig zijn om invulling te geven aan de andere bouwstenen. Het gaat daarbij om zaken als organisatiestructuur, mensen, de toepassing van risicomanagement, uitbesteding en informatiemanagement. Het zwaartepunt van deze bouwsteen ligt bij de overgang van programmering naar uitvoering, vandaar dat deze bouwsteen dáár is gepositioneerd. Maar hij is dus randvoorwaardelijk voor alle andere bouwstenen. Dit betreft het nader uitwerken, voorbereiden en uitvoeren van het maatregelprogramma. Het gaat hier om de check van de PDCA-cyclus. Deze check vindt plaats op meerdere niveaus, bijvoorbeeld: Halen we onze beleidsdoelstellingen zoals geformuleerd in de bouwsteen beheerbeleid? Maken we voldoende voortgang met de uitvoering van ons programma? Op basis van de monitoring vindt bijsturing plaats in de vorm van verbetermaatregelen, beleidsaanpassing e.d. - 9/10

12 5. Betekenis voor onze organisatie Als provinciale organisatie zijn we dagelijks bezig met het beheer van onze infrastructuur. De 7 bouwstenen uit hoofdstuk 4 zijn voor ons dan ook herkenbaar en op een aantal fronten geven we dagelijks invulling aan de bouwstenen. Als we met AM aan de slag gaan, dan gaan we dus niet starten met iets heel nieuws. Het is wél zo dat we nieuwe onderdelen aan ons werk gaan toevoegen en dat we ons bestaande werk op onderdelen ánders gaan doen. Hoe ziet dat anders er dan uit? We zullen in ons werk: meer gericht moeten zijn op doelen en functies; meer moeten denken in prestaties en risico s; kostenbewuster, efficiënter en transparanter moeten zijn; meer verbinding moeten maken met in- en externe partners; continu moeten leren en verbeteren. Al met al hebben we dus een mooie uitdaging. We kunnen daarin alleen maar succesvol zijn als management en werkvloer gezamenlijk commitment tonen en de schouders eronder zetten. 10/10 -