Passend onderwijs (hoog)begaafdheid

Transcriptie

1 (Hoog)begaafdheid binnen Passend onderwijs SLO nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling Themabijeenkomst (Hoog)begaafdheid 1 februari 2016 Desirée Houkema d.houkema@slo.nl Passend onderwijs (hoog)begaafdheid "You'llseeitwhen you do it!" Talentontwikkeling (SLO) 1

2 (Hoog)begaafdheid binnen Passend Onderwijs vanaf 1 aug 2015: 8 miljoen oplopend tot 29 miljoen SWV Dekkend onderwijs en ondersteuningscontinuüm, dus óók voor (hoog)begaafden Uitdaging binnen samenwerkingsverbanden: Voorzien in alle ondersteuningsbehoeften van alle leerlingen op de 3 ondersteuningsniveaus binnen Passend onderwijs. 1. Basisondersteuning Passend aanbod en begeleiding in elke klas 2. Lichte ondersteuning Specifieke arrangementen/ voorzieningen binnen school/ bestuur / swv 3. Zware ondersteuning Extra ondersteuning met intensieve en gespecialiseerde begeleiding, o.a. door samenwerken in de regio Ondersteuningspiramide Toenemende complexiteit van uitdagingen en belemmeringen Toenemende intensiteit van begeleiden en mate van specialisatie voor passende ondersteuning Talentontwikkeling (SLO) 2

3 Basis Welke voedingsbodem is nodig? Basis Structureel aandacht voor leren (groei mindset), executieve functies, metacognitieve vaardigheden en persoonlijke ontwikkeling Rijke voedingsbodem Stimulerend signaleren (cyclisch!): (zelf)inzicht, kwaliteiten én uitdagingen (h)erkennen, doorgaande ontwikkeling Begeleiden naar ontwikkelingsbehoefte (flexibel groeperen) Structureel vak / domeinspecifiek differentiëren: instructie naar behoefte, reguliere lesstof compacten, huiswerk/ examen op meerdere niveaus (vo) Structureel verrijkend: passende doelen, aansluiten op capaciteiten, behoeften en talenten/ interesses Talentontwikkeling (SLO) 3

4 Speciaal Onderwijs Arrangementen (bestuur/swv) (swv/regionaal/landelijk) Extra ondersteuning Inzet (multi disciplinaire) ondersteuningsteams met (hb) expertise (extern of binnen swv) Individuele en/of geclusterde begeleiding van 'dubbel bijzondere leerlingen (met kenmerken van leer en/ of gedragsproblemen) (mgl. twice exceptional) Begeleiding van leerlingen met een complexe problematiek (bijv. onderpresteren, leerstrategieën, faalangst, zelfbeeld) (bijv. m.b.t. leeren/ of levenshouding) Wat past bij dit kind op dit moment? Welke mogelijkheden zijn er in zijn omgeving? Ondersteuningsbehoeften als uitgangspunt i.p.v. organisatie VAN VORM NAAR INHOUD Talentontwikkeling (SLO) 4

5 Enkele voorbeelden van vraagstukken Peuters die motorisch erg voorzichtig zijn en achter lopen in hun motoriek en al wel school klaar lijken. Ze hebben vaak al heel erg zin in school, maar zijn dan teleurgesteld als ze naar school gaan, waarbij hun motoriek een beperkende factor is. Kleuters die versnellen op school, maar dat met schrijven niet bij kunnen houden. Nu lossen we dat vaak op door extra te oefenen met schrijven maar ook met de leerkracht te overleggen over werk aanpassen d.m.v. vergroten, minder werk etc. Drukke kinderen die overal op of onder zitten en waarbij er door leerkrachten en/ of artsen aangestuurd wordt op prikkelverwerkingsproblematiek. Hoe zijn HB kinderen daarin te onderscheiden? Op verschillende ontwikkelingsgebieden verschillende behoeften! Emotionele ontwikkeling Sociale ontwikkeling Motorische otnwikkeling Cogntief (domein y) Cogntief (domein x) Talentontwikkeling (SLO) 5

6 Ondersteuningscontinuüm Toenemende complexiteit van uitdagingen en belemmeringen Toenemende intensiteit van begeleiden en mate van specialisatie voor passende ondersteuning Continuüm Flexibel Tijdelijk Cyclisch Systematische, transparante werkwijze Hoe gaan we het realiseren? Wat zien we? Wat gaan we doen? Wat heeft de leerling nodig? Talentontwikkeling (SLO) 6

7 Talentontwikkeling als uitgangspunt Welke factoren beïnvloeden het proces van talentontwikkeling? productief Dabrowski: overexcitabilities gevoelig Dweck: FIXED vs growth mindset intens scherpe waarneming plezier in creëren origineel snel opvallend gevoel voor humor rijke fantasie veel ideeën Ken Robinson omgaan met ambiguïteit ontwikkelingspotentieel probleem oplossing brede interesse nieuwsgierig specifieke, diepgaande interesses gedrevenheid (hoog)begaafdheid meerdere invalshoeken leergierig rijk en levendig voorstellingsvermogen problemen herkennen meerdere oplossingen kennishonger creërend (denk)vermogen flexibel Csikszentmihalyi flow zelf ontdekkend autonoom reflecterend actief zet door veel energie intrinsiek gemotiveerd veel willend veeleisend perfectionistisch gefocust procesgericht enthousiast voor passies eigengereid zelfsturend Deci & Ryan Luc Stevens zoekend naar betekenis initiatiefrijk kritisch ondernemend eigen wijsheid nonconformistisch sterk rechtvaardigheidsgevoel Talentontwikkeling (SLO) 7

8 Stimulerende (leer)omgeving continu proces van afstemmen! Gezin [Renzulli & Mönks] Leerling Vrienden School productief Dabrowski: overexcitabilities Dweck: FIXED vs growth mindset opvallend gevoel voor humor rijke fantasie veel ideeën Ken Robinson omgaan met ambiguïteit origineel brede interesse nieuwsgierig (hoog)begaafdheid meerdere invalshoeken problemen herkennen probleem oplossing eigen wijsheid meerdere oplossingen Csikszentmihalyi zoekend naar betekenis autonoom reflecterend kritisch enthousiast voor passies initiatiefrijk nonconformistisch veel willend veeleisend perfectionistisch gevoelig specifieke, intens zet door diepgaande interesses actief flow scherpe waarneming kennishonger veel energie snel gefocust leergierig intrinsiek gemotiveerd ontwikkelingspotentieel gedrevenheid procesgericht plezier in creëren rijk en levendig voorstellingsvermogen creërend (denk)vermogen flexibel zelf ontdekkend eigengereid Luc Stevens sterk rechtvaardigheidsgevoel zelfsturend Deci & Ryan ondernemend Talentontwikkeling (SLO) 8

9 Verrijkend onderwijs betekent... afstemmen op leerling kenmerken: individuele mogelijkheden, interesses en behoeften Talenten ontdekken, ontwikkelen en zichtbaar maken Voorkomen van onderpresteren: demotivatie werk en leerstrategieën faalangst (sociaal) conformeren gebrek aan afstemming intrinsieke motivatie leer /denkvoorkeuren passende uitdagingen eigen doelen stellen goede communicatie Focus! (swv) Complexe uitdagingen en belemmeringen Intensieve begeleiding en hoge mate van specialisatie vereist voor passende ondersteuning Talentontwikkeling (SLO) 9

10 Uitgaan van ontwikkelingsbehoeften op ALLE dimensies begeleiding en ondersteuning bieden (Levens)houding growth mindset, leren (voor het) leven Optimale (talent)ontwikkeling Kennis cognitieve honger, verrijkend onderwijsaanbod Vaardigheden leer en denkstrategieën, executieve functies, metacognitieve vaardigheden Uitgaan van ondersteuningsbehoeften op ALLE dimensies begeleiding en ondersteuning bieden (Levens)houding growth mindset, leren (voor het) leven Complexe problematiek ingrijpende levensgebeurtenissen (trauma s) Kennis cognitieve honger, verrijkend onderwijsaanbod Vaardigheden leer en denkstrategieën, executieve functies, metacognitieve vaardigheden dubbel bijzonder ( twice exceptional ) onderpresteren (risico op drop out) Talentontwikkeling (SLO) 10

11 Indicaties mate van ervaren mismatch met omgeving Volledig gedemotiveerd, suïcidaal, burn out of bore out, automutilatie, negatief beeld van zichzelf, school en de omgeving, geen beweging, soms teruggetrokken in een virtuele wereld. Zwaar gedemotiveerd, alleen open voor activiteiten dicht bij eigen interesses en met weinig weerstand in een therapeutische omgeving met een passende structuur (meer of minder gestructureerd) Gedemotiveerd, staat open voor activiteiten in lijn met eigen interesses, afhankelijk van een soms in iets meer of minder gereguleerde omgevingen Licht gemotiveerd, kan wat grotere persoonlijke projecten oppakken en staat open voor activiteiten die indirect tot succes leiden (zoals schoolvakken of beroepsgerichte cursussen) als ze maar weinig weerstand ervaren Hoopvol naar de toekomst, begint stappen te zetten om hiaten op te lossen en vaardigheden te verwerven, in een externe structuur in staat om vooruitgang te boeken In staat om zelfstandig stukken stof te verwerken met dagelijkse persoonlijke coaching In staat om in een school/werkomgeving te functioneren met regelmatige parttime persoonlijke begeleiding Zelfstandig in staat zelfredzaam in een reguliere school/werkomgeving te functioneren met externe coaching Bron: Tijl Koenderink, Feniks Talent Talentontwikkeling (SLO) 11

12 Expertise (beter) benutten! Toenemende complexiteit van uitdagingen en belemmeringen Toenemende intensiteit van begeleiden en mate van specialisatie voor passende ondersteuning Continuüm Flexibel Tijdelijk Cyclisch Visie 3 pijlers Talentontwikkeling (SLO) 12

13 "Look for the gold!" 1 Ontdek en ontwikkel talenten 2 Ieder kind zijn eigen oplossing Wat past bij dit kind op dit moment? Welke mogelijkheden zijn er in zijn omgeving? Talentontwikkeling (SLO) 13

14 3 Persoonlijke ontwikkeling in balans... sociaal emotioneel Hoe ontwikkel je een open mindset gericht op persoonlijke groei? Talentontwikkeling (SLO) 14

15 Ondersteuningsstructuur Talentontwikkeling Continuering van... expert en uitwisselingsbijeenkomsten regionale middagconferenties themaconferenties jaarlijkse conferentie ( 500) praktijkvoorbeelden in beeld ontwikkeling tools (o.a. online modules) edutalks, webinars,... & populairwetenschappelijke artikelen publiceren schoolbezoeken agenderen 'critical friend / sparring partner bij werkgroepen swv aansluiten op lopende activiteiten en ontwikkelingen samenwerken met bestaande (landelijke) netwerken en verenigingen Regionale bijeenkomsten Update landelijke ontwikkelingen Passend onderwijs Workshops over diverse thema's: Bijzonder begaafd Persoonlijke ontwikkeling Overig (per regio) Uitwisselen en netwerken in eigen regio 15 sept 14 sept 2 juni 1 juni 6 sept 7 sept 7 juni 8 juni I.s.m. o.a. Vereniging ECHA Nederland, LBSB en BPS Talentontwikkeling (SLO) 15

16 Bijzonder Begaafd In je element met wie je bent! Conferentie 28 september 2016 Keynote: Linda Silverman Pre & post conference op 27 & 29 september Talentontwikkeling (SLO) 16