Verslag themadag Infrastructuur alternatieve brandstoffen 2017

Transcriptie

1 Verslag themadag Infrastructuur alternatieve brandstoffen 2017 NEN, het Nederlands kennisnetwerk voor normalisatie, organiseerde op 19 december 2017 de themadag Infrastructuur alternatieve brandstoffen voor Nederlandse belanghebbenden. De doelstellingen van deze themadag waren enerzijds het informeren van de geïnteresseerden over de lopende (normalisatie)activiteiten op het gebied van de infrastructuur van alternatieve brandstoffen en anderzijds het in kaart brengen van aanvullende (normalisatie)behoeften voor de overgang naar een emissieloze transportsector. De themadag werd voorgezeten door Liesbeth Jansen, Industry Liaison Officer bij Kuwait Petroleum Research & Technology, en daarnaast voorzitter van de NEN beleidscommissie Energiewinning, distributie en brandstoffen. Stand van zaken Nederlandse implementatie Richtlijn 2014/94/EU en Brandstofvisie met LEF Els de Wit, coördinator Brandstoffen, Innovatie en Infrastructuur bij het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, trapte de themadag af met een presentatie over het Nederlands beleid betreffende de duurzame brandstoffenmix en het belang van veiligheidsnormen. Ze lichtte toe dat de Nederlandse brandstofvisie, die gestoeld is op een reductie van broeikasgasemissies met 60 % in 2050, moet worden herijkt naar aanleiding van het Parijsakkoord dat uitgaat van een emissiereductie van 80 % tot 95 % in Ze benadrukte dat deze reductiedoelstelling een enorme uitdaging is voor de transportsector, met name voor bepaalde modaliteiten zoals de luchtvaart en scheepvaart. Ze nodigde de industrie uit om haar ideeën te delen en bij te dragen aan de herijking van de Nederlandse brandstofvisie. Els de Wit vermeldde verder dat de Europese richtlijn voor de uitrol van de infrastructuur van alternatieve brandstoffen (Richtlijn 2014/94/EU) is omgezet naar nationale weten regelgeving, voornamelijk in de Wet Milieubeheer. Ze refereerde hierbij aan de normen die de aspecten op het gebied van interoperabiliteit en veiligheid behandelen. Els de Wit (Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat) presenteert de weg naar een (bijna) emissieloze transportsector in 2050 Veiligheidsaspecten van alternatieve brandstoffen Hans Spobeck, Programmamanager Transportveiligheid bij het Instituut Fysieke Veiligheid (IFV), presenteerde de veiligheidsaspecten van overslag, opslag, distributie en gebruik van alternatieve brandstoffen. Hij lichtte toe dat de afgelopen jaren veel kennis en ervaring is opgedaan met LNG, wat heeft geresulteerd in handreikingen voor hulpverleners alsook in andere nuttige protocollen (zie bijvoorbeeld Een van de uitdagingen is het vertalen van de beschikbare informatie naar een begrijpbare taal voor de doelgroep, zoals de vrijwillige brandweer, gemeenteambtenaren of burgers in het algemeen. Hans Spobeck vervolgde zijn presentatie met de ontwikkelingen op het gebied van waterstof, waarmee minder ervaring is, ook het beperkt aantal waterstofvoertuigen en waterstoftankstations in Nederland op dit moment in ogenschouw nemend. Omdat de toepassing van waterstof snel kan toenemen niet alleen als transportbrandstof, maar ook in andere energietoepassingen of -opslag is het van belang dat veiligheidsaspecten en incidentbestrijding goed worden begrepen. In dat opzicht kunnen de aanpak en formats die voor LNG zijn gehanteerd worden overgenomen.

2 Hans Spobeck (Instituut Fysieke Veiligheid) geeft een update van de stand van zaken omtrent veiligheidsaspecten van LNG en waterstof Normalisatie als instrument voor voldoen aan regelgeving: normalisatieverzoek nader verklaard Jarno Dakhorst, consultant Energie bij NEN, gaf een introductie over normalisatie en de relatie met wet- en regelgeving en certificatie, waarbij de toegevoegde waarde van normen werd belicht. De visie van de olie- en gassector: International standards used locally worldwide vat in vijf woorden de essentie van normalisatie samen. Jarno Dakhorst gaf verder een toelichting op het normalisatieverzoek, waarbij hij zich richtte op het verzoek van de Europese Commissie met betrekking tot de interoperabiliteitsaspecten aangaande de infrastructuur van alternatieve brandstoffen (M/533). Met dit verzoek beoogt de Europese Commissie dat men onbezorgd door geheel Europa voertuigen kan tanken of laden door het wegnemen van belemmeringen in de uitrol van de infrastructuur van alternatieve brandstoffen. Hij toonde de voortgang van het werkprogramma, dat de normen omvat op het gebied van connectoren en vul-/laadpunten voor transport over de weg of het water. Verscheidene van deze Europese normen betreffen identiek overgenomen internationale normen. Deze normen (of specifieke elementen hiervan) worden bindend in Europa door middel van gedelegeerde handelingen. Een breed samengesteld deelnemersveld liet zich informeren over de (normalisatie) ontwikkelingen op het gebied van de infrastructuur van alternatieve brandstoffen Van gas los? Rijden en varen op aardgas of biogas als schoon en stil alternatief Erik Büthker, coördinator LNG als scheepsbrandstof bij PitPoint Clean Fuels, ging in op de rol van aardgas in de overgang naar een koolstofarme energievoorziening. Hij legde uit dat aardgas in gecomprimeerde (CNG) of vloeibaar gemaakte (LNG) vorm in vergelijking met andere fossiele brandstoffen niet alleen de broeikasgasemissies vermindert, maar ook andere emissies als SOx, NOx en fijnstof, waarmee het op deze manier bijdraagt aan de verbetering van de (lokale) luchtkwaliteit. Met de overstap op het gebruik van biomethaan kan het gasverbruik verder worden verduurzaamd. Erik Büthker lichtte toe dat (bio-)lng met name een aantrekkelijke brandstof is voor zwaar wegverkeer en scheepvaart. Hij liet een aantal projecten

3 zien waar PitPoint momenteel mee bezig is op het gebied van nieuwe LNG bunkeringfaciliteiten en groene multifuel stations in havengebieden. Erik Büthker (PitPoint) licht de rol van aardgas toe als transitiebrandstof naar een koolstofarme energievoorziening Of je stopt de stekker erin! Elektrisch rijden neemt een vlucht Jan Wieling, Program/Business Manager Legal, Risk & Compliance bij Allego, presenteerde de ontwikkelingen op het gebied van elektrische voertuigen. De opname van elektrische voertuigen heeft de afgelopen jaren een enorme vlucht genomen evenals de laadinfrastructuur. Hij merkte op dat de Benelux een derde van de wereldwijd beschikbare laadpunten heeft. Jan Wieling lichtte verder toe dat de connector/contactdoos een van de aspecten is dat wordt gestandaardiseerd. Hij verwees naar andere onderwerpen waar normalisatieactiviteiten zijn of worden opgestart, zoals op het gebied van communicatie tussen laadpunt en voertuig, tussen laadpunt en operator en tussen operator en dienstverlener. Hiermee wordt ook aangetoond dat verscheidene actoren actief zijn in dit speelveld. Om het verhaal nog wat complexer te maken, sloot hij zijn presentatie af met een lijst aan onderwerpen gerelateerd aan elektrische voertuigen, zoals energiemanagementsystemen, oplossingen voor batterijopslag en autonoom rijden, waarmee ook werd geïllustreerd dat systemen in toenemende mate geïntegreerd raken, waarbij het hebben van normen ook handig kan zijn. Jan Wieling (Allego) toont de snelle opname van elektrische voertuigen wereldwijd Wordt de waterstofeconomie booming? Toepassing van waterstof in de transportsector Stefan Holthausen, Algemeen Directeur van de Holthausen Groep, ging in op de ontwikkelingen van waterstof als alternatieve brandstof voor de transportsector. Zijn bedrijf loopt in Nederland voorop in de ontwikkeling van de waterstofinfrastructuur. Hoewel waterstof momenteel nog veelal wordt geproduceerd uit fossiele bronnen, produceert Holthausen waterstof uit hernieuwbare bronnen om het wagenpark in Noord-Nederland van brandstof te voorzien. Hij vermeldde verder dat zijn bedrijf een mobiel waterstoftankstation heeft ontwikkeld,

4 gezien het beperkt aantal waterstoftankstations in Nederland op dit moment. Stefan Holthausen liet verder verscheidene voertuigen zien die geschikt zijn gemaakt om te rijden op waterstof, zoals veegwagens, stadsbussen en de zogenoemde Hesla (afgeleid van Tesla) waarin waterstof als range extender wordt gebruikt. Alle ingrediënten zijn dus aanwezig om de waterstofeconomie op te schalen. Stefan Holthausen (Holthausen Groep) gaat in op de duurzame waterstofketen Wat verkoop je me nou? Naar een eenduidige consumenteninformatie over alternatieve brandstoffen Ortwin Costenoble, senior consultant Energie bij NEN, sloot de ochtendsessie af met een presentatie over brandstofmarkering aan de pomp. Hij refereerde aan Richtlijn 2014/94/EU, die ook voorschrijft dat consistente en heldere informatie over (alternatieve) brandstoffen moet worden meegedeeld in de motorvoertuighandleidingen, bij de tank- en oplaadpunten, op de motorvoertuigen en bij de dealers van motorvoertuigen op hun grondgebied. De Richtlijn verwijst daarbij naar normen die deze informatie zouden moeten specificeren, zonder dat deze normen deel uitmaken van het eerder gepresenteerde normalisatieverzoek. Om deze reden heeft NEN het initiatief genomen om een specifieke Europese norm te ontwikkelen die een geharmoniseerde grafische weergave van de markering voor op de markt gebrachte vloeibare en gasvormige brandstoffen beschrijft. Deze grafische weergave moet eenvoudig en gemakkelijk te begrijpen zijn en tegelijkertijd duidelijke en consistente markering van bestaande en nieuwe brandstoffen borgen. Ortwin Costenoble lichtte verder toe dat de normvereisten zijn gebaseerd op daadwerkelijke informatiebehoeften van klanten met betrekking tot brandstof- en voertuigcompabiliteit die zij nodig hebben wanneer ze aankomen bij een tankstation of laadpunt. Hij vermeldde tot slot dat de markering vanaf 12 oktober 2018 verplicht is in Europa. Ortwin Costenoble (NEN) presenteert de markering aan de pomp voor de verschillende (alternatieve) brandstoffen

5 Na de netwerklunch konden de deelnemers kiezen uit een drietal workshopsessies om met hun gelijken verder te discussiëren over de toekomstige (normalisatie)behoeften voor de succesvolle uitrol van de infrastructuur van alternatieve brandstoffen en de overgang naar een emissieloze transportsector. Workshopsessie 1: Multifuel stations : naar een samenhangend stelsel voor ontwerp, bouw, ingebruikname, bedrijfsvoering en onderhoud van gangbare tankstations De eerste workshopsessie ging over multifuel stations, welke werd geleid door Erik Büthker (PitPoint) en Sui Wan (NEN). Momenteel behandelen alle normen en PGS-publicaties een enkele (alternatieve) brandstof afzonderlijk daar waar de meeste tankstations verschillende brandstoffen leveren door een of meer operators onder een luifel, wat een complex plaatje oplevert. Het optreden van domino-effecten zouden moeten worden voorkomen, omdat veiligheid goed bekend en gereguleerd is voor elke brandstof afzonderlijk, maar de impact van mogelijke neveneffecten op andere brandstoffen niet altijd bekend zijn. Daarnaast bestaat er behoefte om de verantwoordelijkheden van de verschillende partijen betrokken bij de handelingen bij een multifuel station nader te verklaren, zoals het melden van incidenten. Een van de uitgangspunten zou een eenduidig raamwerk voor het maken van (op risico-gebaseerde) berekeningen moeten zijn. De huidige aanpak van het ontwikkelen van handreikingen voor risicobeoordeling en risicomitigatie volgens een multi-stakeholders proces werd verwelkomd. Belangrijkste conclusie was dat een overkoepelende (paraplu) PGS nodig is die de onderlinge samenhang tussen de verschillende typen vulpunten (en laadpunten) inzichtelijk maakt. Erik Büthker (PitPoint) legt de complexiteit uit bij een multifuel station Workshopsessie 2: Van onbewust onbekwaam naar bewust bekwaam: aantoonbare competentieontwikkeling voor het veilig omgaan met alternatieve brandstoffen De tweede workshopsessie stond in het teken van competenties om de overgang van onbewust onbekwaam naar bewust bekwaam te maken op het gebied van veiligheidsaspecten. Deze workshopsessie stond onder begeleiding van Françoise de Jong (NEN). Een van de conclusies was dat competentie de volledige leveringsketen behoort te omvatten, wat ook verschillende behoeften inhoudt naar gelang de plek in de keten. Indien trainingsprogramma s worden ontwikkeld, dan behoren deze zich te richten op handelingen door personen betrokken bij het overslaan dan wel het tanken van brandstoffen als ook handelingen door hulpverleners. Daarnaast behoren trainingsprogramma s alle (alternatieve) brandstoffen te omvatten in plaats van zich te richten op een enkele brandstof. Het werd behulpzaam gevonden als trainingsprogramma s geharmoniseerd en formeel erkend (bijv. door certificatie of door overheid) zouden zijn. Bovendien werd de suggestie gemaakt om publieke bewustzijn te vergroten door in een begrijpelijk taal te communiceren. Voor dit doeleinde zou een doelgericht informatiepunt moeten worden ingesteld, dat ook door professionals kan worden geraadpleegd.

6 Goede discussie over competentieontwikkeling op het gebied van veiligheid van alternatieve brandstoffen Workshopsessie 3: Naar een emissieloos transport: verder innovaties in duurzaam transport ter land, ter zee en in de lucht en normalisatiebehoeften In de derde workshopsessie werd de routekaart opgetekend naar een emissieloos transport onder begeleiding van Dirk Schaap (Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat) en Jeannette Hofman-Züter (NEN). Een van de constateringen was dat technologische ontwikkelingen sneller gaan dan verwacht, waarbij werd ingebracht dat bepaalde zekerheden voor investeringen in innovatieve technologieën nodig zijn zonder lock-in effecten te creëren. Daarnaast werd gesteld dat het voorschrijven van normen prikkels kan genereren om nieuwe technologieën te implementeren. Verder kunnen fiscale instrumenten worden ingezet, rekening houdend dat deze niet aan hun eigen succes ten onder zouden moeten gaan. Een andere belangrijke bevinding was dat een consistente, duidelijke en transparante methode voor het berekenen van de koolstof voetafdruk over de gehele levenscyclus van brandstoffen nodig is, met inbegrip van de grondstoffenwinning en de verwerking bij einde levensduur, om nuttige en onderbouwde vergelijkingen tussen opties te kunnen maken. Er werd veel input verzameld over wat nodig is om de overgang naar een emissieloos transport in 2050 te bewerkstelligen Samenvattend kan worden teruggekeken op een geslaagde themadag. Het bieden van een breed perspectief op de infrastructuur van alternatieve brandstoffen door het bijeen brengen van experts van verschillende disciplines werd door de deelnemers op prijs gesteld. Dit illustreert ook dat de energietransitie samenwerking vereist tussen zowel bestaande als nieuwe belanghebbenden als ook het integreren van systemen die voorheen gescheiden van elkaar werkten. De toegevoegde waarde van NEN is dat experts van verschillende disciplines al deel uitmaken van een normalisatienetwerk en hierdoor eenvoudig aan elkaar kunnen worden gelinkt om de deze samenwerking te ondersteunen en versnellen teneinde de benodigde normen te ontwikkelen voor de overgang naar een emissieloos transportsector.