GROWTH MINDSET. Pocketboek. Barry Hymer en Mike Gershon

Transcriptie

1 GROWTH MINDSET Pocketboek Barry Hymer en Mike Gershon

2 Wat is mindset? Met vallen en opstaan Gerichte inzet Feedback: beter dan compliment en beloning Metacognitieve vaardigheden Deel 1: Wat is mindset? Let op je taalgebruik Een growth mindset voor de groep 7

3 Wat zijn mindsets? Wat maakt jou jou? Je gedachten? Je genen? Je ervaringen? Je onweerstaanbare persoonlijkheid of je mooie ogen? Om daar echt antwoord op te geven is een pocketboek veel te klein, dus laten we een variant proberen: kun je invloed uitoefenen op wat jou jou maakt? Je antwoord geeft ons een beeld van jouw mindset. Simpel gezegd is mindset een overtuiging - een overtuiging over jezelf en je basiseigenschappen, zoals bekwaamheid en aanleg, geloof (of het gebrek daaraan), persoonlijkheid, politieke voorkeur, talent, enzovoort. Mensen met een fixed mindset geloven dat basiseigenschappen zoals intelligentie in wezen stabiel zijn: in de loop der tijd veranderen ze niet sterk. Mensen met een growth mindset geloven dat deze eigenschappen kunnen groeien: dat ze kunnen veranderen, en onder bepaalde omstandigheden opbloeien of juist verwelken. Twee aanvullende vragen: Doet het er echt toe welke mindset je hebt? Kun je je mindset veranderen? Dat is precies waar het in dit boek om gaat. In het kort: ja, en ja. Je mindset doet er echt toe. 8 Wat is mindset?

4 Overtuiging versus aanleg Hoeveel van deze uitdrukkingen heb je weleens gehoord of gebruikt? Aangeboren gave Natuurtalent Genialiteit komt altijd bovendrijven Zo vader, zo zoon Goede genen hebben Geen gevoel voor muziek Geboren hardloper Absoluut gehoor Moeiteloos succes Al deze uitdrukkingen plaatsen prestaties binnen het Victoriaanse concept van genetische, vaststaande aanleg. Hoewel dat idee nog veel voorkomt, is er deze eeuw een overweldigende hoeveelheid bewijs gevonden waaruit blijkt dat er betere voorspellers zijn voor succes dan vage capaciteits -concepten zoals intelligentie, bekwaamheid of talent. Doorzettingsvermogen bijvoorbeeld. Het lijkt erop dat niet alleen je aanleg ertoe doet, maar vooral wat jij gelooft over je aanleg. Geloof je dat je je aanleg verder kunt ontwikkelen, of dat wat je kunt al vaststaat voor je heden, verleden en toekomst? Wat is mindset? 9

5 Wat aanleg an sich heeft bijgedragen aan de mensheid Eerder noemden we intelligentie als een voorbeeld van je basiseigenschappen. Maar het eigenaardige is: intelligentie is lang niet zo essentieel als de westerse wereld lijkt te geloven. We kunnen de bijdrage van enkel en alleen aanleg aan de vooruitgang van de mensheid als volgt samenvatten: Noppes. Niks. Nada. Nul. 10 Wat is mindset?

6 Het bewijs Waar is dan het bewijs voor de bewering dat aanleg an sich nooit iets heeft opgelost, gemaakt of uitgevonden? Je hoeft alleen maar te kijken naar de biografie van een willekeurige invloedrijke probleemoplosser, uitvinder of creatieve geest: aanleg zegeviert alleen in combinatie met gelegenheid, motivatie en wilskracht - daardoor ontstaat vanzelf aanleg en bekwaamheid. Dat geldt voor Mozart, Marie Curie en Johan Cruyff. Bovendien is het genoom-onderzoekers en andere wetenschappers nog niet gelukt een talent -gen of buitengewoon getalenteerde eicel te vinden. En wat dacht je van de bewering dat wat mensen geloven over hun aanleg van grote invloed is op wat ze uiteindelijk werkelijk presteren? Veel onderzoeken uit de psychologie staven deze bewering, maar de grootste bijdrage hieraan is geleverd door Carol Dweck* van de Stanford-universiteit - de grondlegger van de mindset-theorie. *Haar boek Self Theories is de beste samenvatting van haar onderzoek. Wat is mindset? 11

7 Het bewijs Vier decennia en ontelbare onderzoeken lang hebben Carol Dweck en andere mindsetonderzoekers empirisch bewijs geleverd waaruit blijkt dat mensen met een growth mindset: meer openstaan voor uitdagingen en constructieve, kritische feedback; veerkrachtiger omgaan met tegenslag en dingen die niet meteen lukken; sterker geloven dat je eigen inzet het verschil kan maken; hun successen en mislukkingen eerder toeschrijven aan hun inzet dan hun aangeboren talent; beter met en van anderen kunnen leren; meer kans hebben om de top te halen en daar te blijven. Mensen met een growth mindset hebben minder de neiging hun prestaties mooier te maken dan ze zijn. Dat hoeft namelijk niet: een mindere prestatie zegt niets over hun intelligentie. Het betekent gewoon dat ze harder of anders moeten werken aan die vaardigheid. Het is dus geen wonder dat het werk van Dweck aan de basis staat van de krachtigste recente leerinterventies, zoals toepassing van formatieve assessment. 12 Wat is mindset?

8 Waarom is mindset belangrijk? Stel je Robin en Eman voor, klasgenoten die ongeveer even ver zijn en een vergelijkbare (thuis)achtergrond hebben. Je geeft hen allebei dezelfde taak. De taak is uitdagend en de leerlingen moeten zich er tot het uiterste voor inspannen. Robin begint enthousiast. Hij is goed in dit soort taken en is trots op zijn reputatie als iemand die het altijd snel goed doet. Hij vindt de taak moeilijker dan anders en de moed zakt hem al snel in de schoenen. Hij is bang dat hij overkomt als sloom. Hij zegt dat de taak saai is en geeft het op. Eman begint enthousiast. Hij vindt de taak moeilijk, waardoor hij zich intellectueel geprikkeld voelt. Zijn eerste pogingen leiden tot niets, en hij lacht als hij inziet dat het pad doodloopt. Hij probeert een andere strategie en bespreekt de taak met klasgenoten. Hij blijft nieuwsgierig en vasthoudend, en maakt gestaag vorderingen. Ondanks hun vergelijkbare uitgangspunt, zal de growth mindset van Eman het winnen van de fixed mindset van Robin, en dat effect neemt steeds verder toe. Wat is mindset? 13

9 De gevolgen van mindset Het onderstaande schema verklaart de verschillende reacties van Robin en Eman op dezelfde taak: Mindset Prioriteit Streeft naar: Vermijdt: Als het moeilijk wordt... Intelligentie staat vast (Robin) Leerprestatie bewijzen (laten zien dat ik slim ben). snel resultaat, eenvoudige successen, minder vaardige tegenstanders; want zo zie je dat ik intellectueel goed bedeeld ben. lastige uitdagingen, inzet, moeilijkheden, klasgenoten die beter presteren. gedraag ik me grillig en onzeker, of loop ik gewoon weg, omdat ik twijfel of ik de taak kan volbrengen. Of misschien probeer ik het met list en bedrog. Intelligentie kan groeien (Eman) Leerprestatie verbeteren (slimmer worden). uitdagingen, vrienden die veel weten en andere kansen om te leren en beter te worden; want zo kan ik me ontwikkelen. taken en situaties die ik al beheers - daarvan valt niets nieuws te leren. doe ik harder mijn best om mijn strategie aan te passen. Ik toon veerkracht, creativiteit en doorzettingsvermogen - daardoor leer ik beter. 14 Wat is mindset?

10 De meeste mensen hebben toch een growth mindset? De meeste mensen hebben toch gewoon een growth mindset? Nou, nee. Hoezeer je zelf ook gelooft dat de growth mindset van Eman een kwestie is van gezond verstand ( Natuurlijk scheelt het of je je best doet! ) - verwacht niet dat al je leerlingen (of collega s) dat ook denken. Uit onderzoek blijkt dat zo n 40% van de mensen een fixed mindset heeft, dat een ongeveer even groot deel een growth mindset heeft, en dat deze mindset redelijk stabiel is over de verschillende domeinen, zoals sport, kunst, academische prestaties, enzovoort. Ongeveer 15-20% van de mensen heeft een gemengde mindset: growth mindset in het ene, fixed mindset in het andere domein. Zo kun je geloven dat oefening kunst baart wat autorijden betreft, maar dat je bent geboren zonder het computer-gen. In je klas kan de verdeling natuurlijk anders zijn, zodat er misschien meer leerlingen zijn met de ene of de andere mindset. Wat is mindset? 15

11 Mindsets op school Mary Cay Ricci Bewerkt door Madeleine Weij-van Wanrooij en Jankees Dekker met Katja Bosch en Wouter Camps

12 1Wat zijn mindsets en welke invloed hebben ze in de klas? Moet je haar werkstuk zien, zij is de slimste! Het was de eerste maand van het nieuwe schooljaar in groep 5 en ik bracht een bezoek aan de leerlingen om te zien of ze enige voorkennis hadden over de hersenen. 70% van de leerlingen van deze school leefde onder de armoedegrens en voor de meeste leerlingen was Engels niet hun moedertaal. Ik liep rond tussen de tafels en keek toe hoe een leerling productief aan het werk was, toen ik het hoorde: Moet je haar werkstuk zien, zij is de slimste! Deze mededeling werd vol trots gedaan door een van haar klasgenootjes. Ik verzekerde hem ervan dat hij en al zijn klasgenoten ook hard werkten aan hun werkstuk. Dat was hij wel met me eens, maar hij bevestigde nogmaals dat dit ene klasgenootje het beste werkstuk zou hebben. Wat ik in deze klas ontdekte, was een typisch voorbeeld van een fixed mindset (vaste mindset): een achtjarige leerling die ervan overtuigd was dat zijn klasgenootje de slimste was en dat haar werkstuk altijd beter zou zijn, hoe hard hij ook zijn best deed op zijn eigen werkstuk. In dit geval geloofde de leerling niet dat hij ook de slimste zou kunnen zijn, of een van de beste werkstukken van de klas zou kunnen hebben. Dit is een mindset die ik in mijn tijd als onderwijsprofessional en onderwijsadviseur vaak heb gezien. En dat is het doel van dit boek: al die leraren, schoolbestuurders, ouders en leerlingen, zoals de leerling in deze anekdote, helpen zich te realiseren dat ze de manier waarop ze over succes en intelligentie in de klas denken, kunnen veranderen. 1.1 Kun je intelligentie veranderen? Wat zijn growth mindsets en fixed mindsets? Het is geen nieuw concept dat intelligentie ontwikkelbaar is en dus beïnvloed kan worden. Maar de afgelopen jaren is de aandacht toegenomen voor het idee dat je intelligentie bij zowel kinderen als volwassenen kunt laten groeien en veranderen. Deze aandacht is ontstaan dankzij het onderzoek van dr. Carol Dweck, professor in de psychologie aan de Stanford University, en haar boek Mindset, de weg naar een succesvol leven (2006). In haar boek kijkt Dweck naar het concept van growth mindsets (groei mindsets) en fixed mindsets (vaste mindsets) bij mensen die succes hebben op uiteenlopende gebieden, zoals honkballer Alex Rodriguez, tennisser John McEnroe, CEO s Lou Gerstner van IBM en Ken Lay van Enron, en de leraren Marva Collins en Rafe Esquith. Het onderzoek van Dweck en haar ontwikkeling van de theorie van de fixed mindset en growth mindset hebben bijgedragen aan een grote verandering in de manier waarop we kijken naar de intelligentie van leerlingen en hoe ze leren. Dweck (2006) beschreef een geheel aan innerlijke overtuigingen dat stelt dat intelligentie een eigenschap is die ontwikkeld kan worden: een growth mindset. Mensen met een growth mindset Mindsets op school 9

13 geloven dat ze zo ongeveer alles kunnen leren. Het zal wellicht veel moeite kosten en ze zullen weleens fouten maken, maar ze begrijpen dat ze door inzet en doorzettingsvermogen kunnen groeien. Iemand met een growth mindset is erop gericht om te leren, niet om slim over te komen. Een leraar met een growth mindset gelooft dat iedere leerling aanzienlijke vooruitgang kan boeken als die leerling zich inzet en hard werkt. Alle leerlingen hebben dus recht op uitdagingen. Voeg aan deze overtuiging een leraar toe die is uitgerust met leermiddelen die afgestemd zijn op de leerling, aangepast kunnen worden aan zijn behoeften en die een kritisch denkproces bevorderen, en je hebt een recept voor optimale leeromstandigheden voor de leerling. growth mindset een geheel aan innerlijke overtuigingen dat stelt dat iemand zijn intelligentie kan vergroten of ontwikkelen door inzet, doorzettingsvermogen en door zich te richten op het leerproces Dweck voert nog een ander geheel aan overtuigingen over intelligentie aan, dat erop gebaseerd is dat je geboren bent met een zekere intelligentie en dat je intelligentieniveau niet kan worden veranderd: een fixed mindset. Iemand met een fixed mindset kan oprecht geloven dat zijn intelligentie, vaardigheden of talent al bij voorbaat vaststaan. Deze innerlijke overtuiging is aan beide uiteinden van het continuüm problematisch. Voor leerlingen die het moeilijk hebben of die zichzelf niet zien als slim wordt het een selffulfilling prophecy een zichzelf bevestigende voorspelling. Omdat ze niet echt geloven dat ze succesvol kunnen zijn, geven ze het vaak op en doen ze geen moeite. Gevorderde, goede leerlingen lopen het risico dat ze, ten koste van alles, alleen nog maar bezig zijn met slim overkomen. Zulke leerlingen hebben de school misschien zonder al te veel moeite doorlopen en zijn al vaak geprezen om hun goede cijfers en vaardigheden. Een gevorderde leerling met een fixed mindset zal echter vaak situaties gaan vermijden waarin hij zou kunnen falen en wordt risicomijdend. In haar boek gebruikt Dweck (2006) tennisser John McEnroe als voorbeeld om te laten zien dat iemand met een fixed mindset vaak goed presteert, maar anderen de schuld geeft wanneer hij faalt. fixed mindset een geheel aan innerlijke overtuigingen dat stelt dat iemands intelligentie, vaardigheden en talenten al bij voorbaat vaststaan Denk eens even na over je eigen mindset. Een mindset is een verzameling innerlijke overtuigingen, een manier van denken die van invloed is op je gedrag en houding ten opzichte van jezelf en anderen. De mindset van een leraar is rechtstreeks van invloed op het zelfbeeld van een leerling en hoe hij zichzelf ziet als leerling. De mindset van een kind of jongere is rechtstreeks van invloed op de manier waarop hij omgaat met intellectuele uitdagingen. Een leerling met een growth mindset blijft doorzetten, ook als hij hindernissen tegenkomt. Een leerling met een fixed mindset geeft misschien sneller op en gaat het leerproces niet aan. Een fixed of growth mindset kan ook rechtstreeks van invloed zijn op de gezinsdynamiek. Het is niet verrassend dat ouders het zelfbeeld van hun kinderen ook sterk beïnvloeden. Vaak zien ouders hun kinderen door een bepaalde bril: Jonas is geboren met een wiskundeknobbel. Irem heeft altijd al slimme vragen gesteld. Dominique weet gewoon hoe ze woorden moet spellen. Dit zijn allemaal voorbeelden van een fixed mindset, ook al klinken de beweringen positief. Deze beweringen beschrijven wie de kinderen zijn, niet hoezeer ze hun best hebben gedaan. Denk eens terug aan momenten waarop je een ouder zijn of haar kind hebt horen beschrijven op een manier die een zwakte moest verklaren: Ze lijkt precies op mij, ik was ook niet goed in wiskunde. Of : Ik begrijp wel waarom hij niet zo goed leest, ik houd ook niet van lezen. In hoofdstuk 6 bespreken we suggesties en bronnen om ouders te helpen een growth mindset aan te nemen. 10 Mindsets op school

14 1.1.1 Veranderen van mindset Het is een uitdaging om het idee af te breken dat intelligentie onveranderlijk is, maar met de juiste basis en scholing kan een mindset stukje bij beetje verschuiven. Het is niet realistisch om onmiddellijk te verwachten dat je een mindset verandert; sommige leraren hebben tenslotte al het grootste deel van hun leven een fixed mindset. Zelfs als iemand naar eigen zeggen een verschuiving van mindset heeft ondergaan, zal hij bewust moeite moeten doen om die verandering vast te houden. Een fixed mindset is net een elastiekje dat steeds wil terugveren. Een voorbeeld: een begaafde leerling met leerstoornissen belde naar zijn moeder, die toevallig ook in het onderwijs zat, om zijn lesrooster met haar te bespreken. De moeder had enkele jaren daarvoor een verandering van mindset ondergaan en mij trots verteld wat ze allemaal deed om thuis een cultuur van growth mindset te stimuleren. Op het rooster van haar zoon stonden verschillende lessen die om acht uur s ochtends begonnen. Hij volgde uiteenlopende vakken, waaronder macro-economie, internationale bedrijfskunde, boekhouden, media-analyse en management. Zijn moeder voelde hoe haar oude fixed mindset diep vanbinnen wilde schreeuwen: Ben je gek geworden? Met zo n rooster vraag je er gewoon om dat het niet lukt! In plaats daarvan zei ze: Dat klinkt als een hele uitdaging, maar ik weet zeker dat het je zal lukken wanneer je je best doet. De kern van deze overtuiging is dat alle kinderen kunnen slagen als ze inzet, doorzettingsvermogen en motivatie tonen Onderzoek naar de werking van de hersenen Een van de redenen die ten grondslag liggen aan deze verandering in hoe we denken over intelligentie is de beschikbare technologie waarmee de werking en samenstelling van de hersenen kan worden onderzocht. Recent hersenonderzoek ontkracht het idee dat intelligentie al vanaf de geboorte vaststaat. Formeel en informeel onderzoek toont aan dat de hersenen zich kunnen ontwikkelen wanneer ze op de juiste manier geprikkeld worden. Overig recent neurologisch onderzoek benadrukt het concept neuroplasticiteit. Neuroplasticiteit is het vermogen van de hersenen om zich gedurende ons hele leven aan te passen, te veranderen en opnieuw verbindingen te leggen. Als je weleens van dichtbij hebt meegemaakt hoe iemand herstelde na een beroerte, heb je van nabij kunnen zien hoe neuroplasticiteit in zijn werk gaat. Voor de meeste patiënten geldt dat de hersenen na een beroerte meteen beginnen met het bedradingsproces, zodat de patiënt opnieuw kan leren praten en lopen. Patiënten die een beroerte hebben gehad, moeten echter wel hard werken en veel moeite doen om dankzij therapie alles weer opnieuw te leren. Neuroplasticiteit werkt twee kanten op; er worden nieuwe verbindingen aangelegd, maar ook verbindingen verwijderd die weinig worden gebruikt. neuroplasticiteit het vermogen van de hersenen om zich gedurende ons hele leven aan te passen, te veranderen en opnieuw te bedraden Begrip van en geloof in neuroplasticiteit is een belangrijk onderdeel van een growth mindset. Malcolm Gladwell, auteur van Uitblinkers: Waarom sommige mensen succes hebben en andere niet (2009), maakte de koppeling tussen neuroplasticiteit en schoolsucces door te bespreken dat sommige leerlingen eenvoudigweg een leerachterstand oplopen doordat ze tijdens de zomervakantie niet de kans krijgen om op hetzelfde niveau door te leren als hun leeftijdsgenoten. Hij beschreef het volgende: Mindsets op school 11

15 Het blijkt dat de zomervakantie voor sociaal-economisch zwakkere kinderen een groot nadeel is. Rijkere kinderen krijgen tijdens de zomer veel hulp. Ze hebben thuis veel boeken en andere dingen waarmee ze hun kennis kunnen vergroten. Ze gaan kamperen en doen allerlei andere activiteiten. In arme gezinnen kan dat niet allemaal. We zouden als maatschappij moeten zorgen dat dit gat wordt gedicht. Tijdens het schooljaar leren arme kinderen zelfs meer en sneller dan rijke kinderen. Maar tijdens de zomer vallen ze stil. (Newman, 2008, par. 5) Dit is een voorbeeld van de manier waarop neuroplasticiteit verbindingen verwijdert of verzwakt. In dit geval gaat het om verbindingen die niet gebruikt worden door kinderen en jongeren van wie de familie geen geld heeft voor intellectueel stimulerende zomeractiviteiten. Leerlingen die tijdens de zomer wel zulke kansen krijgen, kunnen hun leerniveau op peil houden. We weten nu zoveel meer over de neurologische aspecten van de hersenen dat deze kennis als vanzelf van invloed is op onze benadering van leren, instructiemethodes en motivatie. Deze kennis beïnvloedt de verwachting van en het vertrouwen in de potentiële prestaties van leerlingen die leraren hebben. Wanneer leraren en leerlingen (en hun ouders) meer te weten komen over de hersenen, wat de hersenen allemaal kunnen en hoeveel impact dit heeft op het leerproces, kan de mindset beginnen te veranderen. (In hoofdstuk 8 wordt besproken hoe je leerlingen meer kunt leren over de hersenen.) Intelligentie en het meten van intelligentie Kun je je IQ verhogen? De Universiteit van Michigan en de Universiteit van Bern hebben samen een onderzoek uitgevoerd naar de vraag of het mogelijk is je IQ te verhogen. Voor deze studie uit 2008 (zie Palmer, 2011) moesten deelnemers doorlopend een geheugenspelletje spelen op de computer, waarbij ze visuele patronen moesten onthouden. Steeds wanneer een nieuw patroon zichtbaar werd, kregen de deelnemers een letter van het alfabet te horen in hun koptelefoon. Ze moesten reageren wanneer het visuele patroon, of de letter die ze hoorden, werd herhaald. Naarmate het spel moeilijker werd, duurde het langer voor de patronen en letters werden herhaald. De onderzoekers ontdekten het volgende: naarmate de deelnemers meer hadden geoefend en beter werden in het spelletje, verbeterden ook hun scores op IQ-testen (Palmer, 2011). Dit onderzoek en andere vergelijkbare studies dragen bij aan ons begrip van ontwikkelbare intelligentie, een belangrijke factor in growth mindset, en een concept dat moeilijk te begrijpen is. Leraren hebben slechts in beperkte mate kennis van cognitieve wetenschappen. Recent is aan verschillende groepen leraren de vraag gesteld wat IQ-testen nu eigenlijk precies meten. Zonder uitzondering werd er geaarzeld om hierop een antwoord te geven. Na enig wachten kwamen er enkele antwoorden naar boven: de capaciteiten van een leerling, hoe slim ze zijn, hun aangeboren vaardigheden. Wat nog meer verbaasde dan de antwoorden zelf, was het feit dat er zo veel leraren en directeuren waren die het antwoord op de vraag gewoon niet wisten. Leraren bevinden zich vaak in situaties waarin informatie over leerlingen wordt uitgewisseld, zoals cognitieve scores uit testen voor hoogbegaafdheid, plusklassen, speciaal (basis)onderwijs en/of IQ-testen. Wie had ooit gedacht dat zo veel leraren werkelijk geen idee hebben van wat deze testen eigenlijk meten? IQ-testen meten ontwikkelde vaardigheden. Dus als een leerling nooit in de gelegenheid is geweest zijn redenerend vermogen te ontwikkelen, zal zo n test geen bijzondere uitslag opleveren. David Lohman (2002), professor onderwijspsychologie aan de Universiteit van Iowa en medeontwikkelaar van de Cognitive Abilities Test (CogAT) stelt dat vaardigheden en capaciteiten worden ontwikkeld door ervaringen binnen en buiten de school (par. 3). Wanneer ouders en leraren deze intelligentiescores doornemen, worden mogelijk aannames gedaan over het kind en kunnen overtuigingen ontstaan die het potentieel van het kind beperken. 12 Mindsets op school

16 1.2 De rol van potentieel en hard werken Potentieel. Wat een geweldig woord. Een woord dat doet denken aan kansen en mogelijkheden. Potentieel wordt echter vaak gebruikt op een manier die mij een ongemakkelijk gevoel geeft. Denk maar aan zinnen als: Hij benut zijn potentieel nog niet volledig. Of: We zullen je kind helpen zijn volledige potentieel te bereiken. Hoe wordt potentieel volledig? Is het iets wat je kunt aanvinken op een rapport? Potentieel is nooit volledig vervuld; het is oneindig en onze mogelijkheden zijn eindeloos. Terwijl iemand zich ontwikkelt, wordt het leren uitdagender en worden ervaringen complexer. Er vindt doorlopend groei plaats. Potentieel wordt nooit bereikt, omdat het onmogelijk te bereiken is. Veel mensen dachten misschien dat zwemmer Michael Phelps zijn volledige potentieel had bereikt na zijn tiende Olympische medaille in 2008 maar die prestatie zwom hij in 2012 aan stukken toen hij bij de Olympische Spelen nog eens acht medailles won. Deze eindeloze mogelijkheden kunnen worden gestimuleerd door te geloven dat intelligentie, talent, vaardigheden, en zelfs sportieve aanleg, kunnen worden ontwikkeld. We worden allemaal geboren met potentieel. Er kunnen echter specifieke gebieden zijn waarop we aangeboren kracht of capaciteiten bezitten. Er zijn veel verschillende manieren waarop we deze krachten aan de dag kunnen leggen. Je kracht kan fysiek, creatief, sociaal of academisch zijn, of liggen op het gebied van waarnemingsvermogen de mogelijkheden zijn eindeloos. In vergelijking met hun leeftijdsgenoten worden sommige kinderen geboren met meer specifieke krachten op een bepaald gebied, maar elk kind heeft zijn eigen kracht. Begaafde leerlingen of leerlingen met een bijzondere specifieke kracht verdienen het om zich verder te ontwikkelen. Het is echter ook belangrijk om te bedenken dat andere leerlingen het potentieel hebben om zij aan zij te werken met leerlingen met aangeboren vaardigheden, of hen zelfs te overtreffen. Denk eens terug aan een moment waarop je een nieuwe vaardigheid wilde leren en daar even wat tijd voor nodig had. Bijvoorbeeld een vaardigheid waar fysieke coördinatie voor nodig was, het leren bespelen van een instrument, het leren omgaan met nieuwe technologie of het leren van een nieuwe instructiemethode. Toen je deze vaardigheid eenmaal onder de knie had, werd het een kracht. In feite heb je veel mensen overtroffen die deze vaardigheid al jaren bezaten. Op dat moment had je, als volwassene, de daadkracht, de motivatie en het doorzettingsvermogen om te besluiten dat het belangrijk voor je was om dit doel te bereiken. Niemand ontnam je de kans om te leren, niemand zei dat het te moeilijk voor je zou zijn, niemand zei dat dit niet de juiste groep voor je was. Er was niemand die een barrière opwierp om je het leren te belemmeren. En toch doen we al deze dingen soms wel in ons huidige onderwijssysteem. De structuur van onze scholen neemt kansen weg, draagt lage verwachtingen uit en haalt leerlingen vroegtijdig weg uit uitdagende omgevingen. Er zijn veel redenen waarom het potentieel van leerlingen wordt gehinderd. Het feit dat we zowel volwassenen als kinderen beoordelen op de snelheid waarmee ze iets uitvoeren, is daarbij een van de voornaamste obstakels. In onze samenleving wordt veel waarde gehecht aan snelheid. Hoe sneller, hoe beter. Als we onze cafeïnevrije cappuccino met magere melk niet binnen twee minuten krijgen, zijn we geïrriteerd. Als we geen supersnelle internetverbinding hebben, zitten we te mopperen en driftig met de muis te klikken. Als de auto voor ons in een ander tempo rijdt dan wij, zitten we hardop te klagen. Als een leraar een pientere leerling in zijn klas beschrijft, gebruikt hij misschien het woord snel, terwijl leerlingen in de laagste leesgroep worden omschreven als langzaam. Laten we even een stapje terug doen, diep ademhalen en beseffen dat het er niet om gaat hoe snel leerlingen iets leren beheersen. Het gaat om hoeveel moeite ze doen en hoe volhardend ze zijn. Mindsets op school 13

17 1.3 Scholen met een growth mindset ontwikkelen Het voornaamste doel van dit boek is het uitwerken van manieren om een gemeenschap te ontwikkelen waarin iedereen gelooft dat intelligentie ontwikkelbaar is. Alle medewerkers van de school het bestuur, de directie, de leraren, ondersteunend personeel en de ouders dienen oprecht te geloven dat alle leerlingen succesvol kunnen zijn. Tegelijkertijd is het van het grootste belang dat de leerlingen hiervan ook overtuigd zijn. Denk nog even terug aan de korte anekdote aan het begin van dit hoofdstuk. Geloofde het jongetje, dat zijn klasgenootje het slimste vond, dat hij zelf ook succesvol zou kunnen zijn? Niet echt, zelfs niet toen ik hem een beetje in die richting probeerde te helpen. Kun je je voorstellen hoe anders zijn houding in deze situatie had kunnen zijn, als hij er wel in had geloofd dat alle kinderen het potentieel hebben om succesvol te zijn? Het draait allemaal om overtuigingen en verwachtingen. Meer leren over de hersenen en alle mogelijkheden van de hersenen is één manier om te zorgen dat zowel leraren, ouders als kinderen dit denken aanvaarden (nogmaals, zie hoofdstuk 8 voor leertaken voor zowel leerlingen als volwassenen om meer te leren over de hersenen). De kennis op het gebied van neurowetenschappen is de afgelopen jaren met sprongen vooruitgegaan. Meer kennis over de hersenen zowel bij onszelf als bij onze leerlingen heeft een enorme impact op de inzet en motivatie van leerlingen. 1.4 Het belang van mindset op scholen Carol Dweck (2010) heeft in New York onderzoek gedaan bij leerlingen van elf tot dertien jaar die het vak wiskunde volgden. De leerlingen lieten positieve groei zien wanneer ze geloofden dat intelligentie ontwikkelbaar is en ze meer leerden over de hersenen. Onderzoek heeft aangetoond dat veel leerlingen naar de middelbare school gaan met het idee dat we allemaal zijn geboren met een specifiek, vaststaand intelligentieniveau, oftewel een fixed mindset (Dweck, 2010). Iets vergelijkbaars kreeg ik te horen over een school in een buitenwijk. Deze school probeerde de mindset van de leerlingen te veranderen. Door middel van feedback van leerlingen en interviews was vastgesteld dat meer dan 60% van de brugklasleerlingen geloofde dat ze waren geboren met specifieke sterke en zwakke punten op academisch gebied en dat ze die niet konden veranderen. Op basis van deze cijfers vroeg ik me af op welk moment leerlingen overgaan naar dat type mindset. Dat inspireerde me om mijn eigen onderzoek te gaan doen. Ik begon gegevens te verzamelen in kleutergroepen. In het najaar ondergingen de leerlingen een onderzoek om hun ideeën over intelligentie vast te leggen. In de twee groepen die ik heb onderzocht één groep met veel armoede en leerlingen van verschillende achtergronden en één groep met voornamelijk leerlingen uit de middenklasse had 100% van de kinderen een growth mindset. Deze kleuters kwamen naar school met het gevoel dat ze konden leren en succesvol konden worden. Ze waren enthousiast, vol belofte en klaar om zich vol te zuigen met sociale en intellectuele kennis! Met die optimistische gegevens in handen ging ik verder met leerlingen uit groep 3. Ook deze leerlingen werden onderzocht om vast te leggen hoe ze dachten over intelligentie. In dit geval had 10% van de leerlingen in deze klas een fixed mindset. Deze leerlingen uit groep 3 herhaalden grotendeels het enthousiasme van de kleuters. Een paar leerlingen vormden een uitzondering. Zij dachten dat sommige leerlingen nu eenmaal slimmer waren dan anderen en dat dit niet te veranderen is. Toen ging ik verder met groep 4. In deze groepen ontdekte ik dat 18% van de leerlingen een fixed mindset had. Begint het patroon zichtbaar te worden? Hoe hoger de groep, hoe meer leerlingen er waren die geloofden dat intelligentie een vaststaande eigenschap was. Zij waren het eens met dit idee: Sommige mensen zijn slim, sommige mensen niet. Maar de grote sprong tussen groep 4 en groep 5 was misschien nog wel het verrassendst. Van de leerlingen uit groep 5 die deelnamen aan mijn onderzoek had 42% een fixed mindset! Deze resultaten zijn weergegeven in tabel Mindsets op school

18 Tabel 1 Veranderingen in fixed en growth mindset per schooljaar. Groep Fixed mindset Growth mindset Groep 1-2 n.v.t. 100% 3 10% 90% 4 18% 82% 5 42% 58% De boodschap van deze gegevens is overduidelijk. We moeten zo vroeg mogelijk samenwerken met leraren en leerlingen, zodat ze een geheel aan innerlijke overtuigingen kunnen behouden dat overbrengt dat alle leerlingen kunnen slagen. Onze leerlingen komen op hun eerste schooldag binnen, zijn klaar om te leren en geloven in zichzelf met al het optimisme dat een kind van vier jaar in zich heeft. Die mindset moeten we vangen en we moeten ervoor zorgen dat ze die hun hele schooltijd vasthouden. Hoe kunnen we dat bereiken? Mindsets op school 15

19 Inhoud Voorwoord Wat zijn mindsets en welke invloed hebben ze in de klas? Kun je intelligentie veranderen? Wat zijn growth mindsets en fixed mindsets? Veranderen van mindset Onderzoek naar de werking van de hersenen Intelligentie en het meten van intelligentie De rol van potentieel en hard werken Scholen met een growth mindset ontwikkelen Het belang van mindset op scholen Hoe begin je met het opbouwen van een growth mindset-schoolcultuur? Reflecteren en een inschatting maken (stap 1) De kennis van je medewerkers over de ontwikkelbaarheid van intelligentie ontwikkelen (stap 2) Je teamleden leren hoe ze leerlingen moeten prijzen (stap 3) Leraren kennis bijbrengen over de hersenen (stap 4) Leerlingen kennis bijbrengen over de hersenen (stap 5) Ouders kennis bijbrengen (stap 6) Schoolprotocollen controleren, evalueren en herzien (stap 7) Waarom is een gedifferentieerde, responsieve klas van belang voor een growth mindset-cultuur? Vooruitblik en pre-assessment Vooruitblikken op de inhoud Pre-assessments ontwikkelen Curriculum compacten Flexibele groepjes vormen Management Versnellen en verrijken Formatieve assessment Summatieve assessment Nog een laatste woord over gedifferentieerde, responsieve instructie Planningssjabloon 040

20 4 Waarom is kritisch denken belangrijk voor een growth mindset-cultuur in de klas? Kritisch denken op school Het Kritisch denken en growth mindset-project Non-verbale redeneringsspellen en het effect op mindset in het 047 Kritisch denken en growth mindset-project Resultaten van het Kritisch denken en growth mindset-project Hoe kunnen leerlingen leren van hun fouten? Reageren op falen Motivatie Veranderen hoe leerlingen omgaan met falen Wat zouden ouders moeten weten over growth mindset? Veerkracht opbouwen Ouders informeren over de hersenen en growth mindsets Hoe kunnen ouders een growth mindset overbrengen aan leraren? Vraag ouders om feedback Kunnen onderwijs op basis van hoogbegaafdheid en een growth mindset- 067 overtuiging naast elkaar bestaan? 7.1 Het label hoogbegaafd Vroege selectie Jouw filosofie over onderwijs aan begaafde leerlingen Hoe kun je leerlingen helpen een growth mindset te ontwikkelen? Leerserie Vooruitblikken en pre-assessment (activeren van voorkennis) Vooruitblikken op de basisschool Vooruitblikken in het voortgezet onderwijs Pre-assessment op de basisschool Pre-assessment in het voortgezet onderwijs Wat is het doel van een pre-assessment? Zouden leerlingen dan al veel weten over de hersenen? Pre-assessment van growth en fixed mindset Voorbeeld-leertaak #1: De hersenen lijken op een spons (alle leerjaren) Wat zit er in de doos? We zetten je hersenen aan het werk! Voorbeeld-leertaak #2: Een neuraal netwerk opbouwen Leerervaring #1: Leerlingen worden neuronen Leerervaring #2: Wegenkaart Leerervaring #3: Visualiseren Leerervaring #4: Tastbare leermiddelen in de klas gebruiken Leerervaring #5: Technologie gebruiken om neuronen in actie te laten zien Voorbeeld-leertaak #3: De hersenen lijken op spieren 090

21 8.7 Voorbeeld-leertaak #4: Goed voor je hersenen zorgen Voorbeeld-leertaak #5: Verzamelingsstrategie Kennismaking met growth mindset-terminologie Literatuur gebruiken om een growth mindset te stimuleren Spelletjes om doorzettingsvermogen op te bouwen Omgaan met mislukkingen Voorbeeld-leertaak: Analyseren van schrijvers en personages Conceptkaart Optimisme overbrengen Growth mindset-geheugensteuntjes in de klas en op school Hoe kun je op school zorgen voor het vasthouden van een growth mindset-cultuur? Ten slotte 109 Bronnen 113 Literatuur 117 Appendix 120 Over de auteur 123

22 16 Mindsets op school

23 Deak Ackerley Je Je Fantastische Elastische Brein van JoAnn Deak is een belangrijke aanvulling op de boekenkast in elke klas waarin met growth mindset gewerkt wordt. Zelfs onze jongste leerlingen zullen een conceptueel begrip opbouwen van de neuroplasticiteit van het brein, dankzij de prachtige illustraties en de begrijpelijke uitleg. Mary Cay Ricci, auteur van Mindsets op school Je Fantastische Elastische Brein is een inspirerend prentenboek met een belangrijke boodschap voor kinderen: je kunt je brein sterker en slimmer maken door nieuwe dingen te leren, te oefenen en fouten te maken. Dit boek is een aanrader voor iedereen die kinderen wil helpen bij het ontwikkelen van een growth mindset, die talenten laat groeien en op laat bloeien! drs. Floor Raeijmaekers, medeoprichter van Platform Mindset en eigenaar van Het TalentenLab In samenwerking met JE FANTASTISCHE ELASTISCHE BREIN Een fantastisch, toegankelijk prentenboek over de werking en groeikracht van het brein. Je Fantastische Elastische Brein is een perfecte introductie op de ontwikkeling van een growth mindset. De illustraties, de helderheid van de feiten over het brein, de humor en de inspirerende boodschappen over hoe we direct invloed kunnen uitoefenen op de groeicapaciteit van ons brein, maken van dit boek een onmisbare bron voor thuis en op scholen. Zoals de auteur zegt: Iedere actie van een kind als breinkunstenaar, vormt onze toekomstige wereld. Shirley Clarke, auteur van Leren zichtbaar maken met Formatieve Assessment JoAnn Deak, Ph.D. illustraties: Sarah Ackerley

24 Het brein werkt net als elastiekjes die R-E-K-K-E-N als je eraan trekt... zelfs dingen die moeilijk zijn in het begin... of die je niet leuk vindt om te doen...

25 of die je niet zo goed kunt... Goed schot! Denk eens terug aan de eerste keer dat je ging voetballen. Je kon de bal waarschijnlijk niet ver schoppen of niet veel doelpunten maken. Door veel te trainen leerde je meer over de regels van het spel en volgde je de tips op van je coach. worden makkelijker als je het blijft proberen. De spieren in je benen en voeten werden sterker, je bewegingen werden preciezer en je kon verder en sneller rennen. Je ging beter voetballen en je had meer plezier omdat je meer leerde en oefende. Als veel oefent, word je supergoed... of, tenminste, veel beter!

26 Zelfs als je een fout maakt terwijl je iets nieuws aan het leren bent... Hmmm... nog niets. dan train je nog steeds je brein. Blijf proberen. Je zult die fout onthouden en het op een andere manier proberen - net zolang totdat je het goed doet!

27 Fouten maken is een van de beste manieren waarop je brein groeit en dingen leert. Als je geen fouten durft te maken, geef je je elastische brein niet de kans om te R-E-K-K-E-N

28 In dit bestand heb je kennisgemaakt met de volgende uitgaven: Growth Mindset Pocketboek Barry Hymer en Mike Gershon Wat is een growth mindset en hoe help je leerlingen om zo n mindset te ontwikkelen? Het pocketboek Growth Mindset biedt een schat aan toegankelijke informatie op zakformaat. Mindsets op school - Mary Cay Ricci Hoe geef je vorm aan Growth Mindset in je klas, in de school en met de betrokken ouders? Dit boek zoomt hierop in en geeft praktische voorbeelden en tips. Je Fantastische Elastische Brein - JoAnn Deak Een fraai prentenboek over de werking en groeikracht van het brein, dat het concept van growth mindset ook voor jonge kinderen duidelijk maakt. Bij het boek is een gratis lesplan te downloaden. In de praktijk aan de slag? Wij kunnen je daarbij helpen! Neem contact met ons op via dienstverlening@bazalt.nl Wil je meer previews ontvangen meld je dan aan voor de wekelijkse ing. Bazalt Niets uit deze pagina s mag worden gereproduceerd of doorgegeven zonder schriftelijke toestemming van Bazalt.