LEERPLAN NIET-CONFESSIONELE ZEDENLEER LERAAR SO GROEP 1

Transcriptie

1 LEERPLAN NIET-CONFESSIONELE ZEDENLEER LERAAR SO GROEP 1 Leerplan NCZ-Leraar SO-Groep 1 Pagina 1

2 INHOUD 1. Algemene situering van de cursus NCZ 3 2. Doel van de cursus NCZ 3 3. Basiscompetenties leraar secundair onderwijs Groep Competentieprofiel leerkracht NCZ 4 5. Functieprofiel leerkracht NCZ 5 6. Fundamenten van het NCZ-onderwijs 5 7. Inhoud van de cursus NCZ Kennistheoretisch deel Methodiek en didactiek van de cursus NCZ 6 8. Leerplan NCZ 6 9. Bronnen 9.1 Boeken Algemeen Didactiek Tijdschriften Leden van de leerplancommissie 37 Leerplan NCZ-Leraar SO-Groep 1 Pagina 2

3 1. Algemene situering van de cursus NCZ leraar secundair onderwijs-groep 1 De cursus niet-confessionele zedenleer (NCZ) in de opleiding leraar secundair onderwijs-groep 1 (LSO-1) sluit aan bij de algemene leerplanontwikkeling uitgewerkt door de bevoegde officiële instantie, de Raad voor de Inspectie en Begeleiding van de cursus NCZ (RIBZ). In de mate van het mogelijke werd rekening gehouden met het competentie- en functieprofiel van de leerkracht NCZ, hoewel deze nog niet volledig vastliggen. Uiteraard sluit de cursus aan bij de basiscompetenties zoals uitgetekend door de Dienst voor Onderwijsontwikkeling (DVO). 2. Doel van de cursus NCZ De doelstellingen voor deze cursus liggen op verschillende vlakken. Het gaat zowel om het leren verwerven van attitudes, kennis en vaardigheden, als om het opbouwen van een levensbeschouwelijk engagement. De studenten worden opgeleid binnen de doelstellingen en grenzen van de leerplanontwikkeling NCZ. Dit betekent dat in de opleiding vijf procesdoelen voorop staan: 1. Vrij en zelfstandig leren denken en handelen om te komen tot een zo groot mogelijke persoonlijke autonomie. 2. Moreel leren denken, wat inhoudt dat de studenten leren ingaan tegen de onverschilligheid en betrokkenheid leren ontwikkelen. 3. De waarde leren inzien van het humaniseren van de samenleving, in een poging een humane wereld op te bouwen. 4. Verantwoordelijkheid leren opnemen tegenover de huidige en de toekomstige generaties. 5. Het oefenen van de zingeving en leren inzien dat de individuele mens nooit de enige zindrager is. De studenten zullen in hun opleiding leren een hoge graad van morele autonomie te bereiken en leren verantwoordelijk om te springen met de principes van het vrij onderzoek. De studenten leren bovendien hoe zij aan jongeren diezelfde principes kunnen aanreiken en hoe ze de voorwaarden kunnen scheppen opdat die leerlingen eveneens tot een moreel verantwoord denken en handelen kunnen komen. De studenten weten daarbij hun taak als leerkracht te kaderen rond de principes verdraagzaamheid, gelijkwaardigheid en solidariteit om op die manier bij te dragen tot een meer menselijke, rechtvaardige samenleving. En dit zoals gezegd in overeenstemming met de leerplanontwikkeling van de cursus niet-confessionele zedenleer en met de basiscompetenties voor de leraar secundair onderwijs, groep 1. Uiteraard vormt het aanleren van de gepaste didactiek een belangrijk onderdeel van de opleiding. Vooral omdat het leerplan volledig in het licht staat van het doen, het handelen. Leerplan NCZ-Leraar SO-Groep 1 Pagina 3

4 3. Basiscompetenties leerkracht secundair onderwijs-groep 1 Uit de uitwerking van het leerplan en de procesdoelen (zie verder) blijkt duidelijk, dat wat betreft kennis, vaardigheden en attitudes er in zeer grote mate rekening gehouden werd met de basiscompetenties. De basiscompetenties worden hier opgesomd, zodat de lectoren in hun leerplanontwikkeling daar kunnen naar verwijzen. 1. De leraar als begeleider van leer- en ontwikkelingsprocessen 2. De leraar als opvoeder 3. De leraar als inhoudelijk expert 4. De leraar als organisator 5. De leraar als innovator/onderzoeker 6. De leraar en de relatie met ouders/verzorgers 7. De leraar als lid van het schoolteam 8. De leraar en de relatie met externen 9. De leraar als lid van de onderwijsgemeenschap 10. De leraar als cultuurparticipant 4. Competentieprofiel leerkracht NCZ Hierbij enkele richtinggevende uitgangspunten voor het bepalen van het profiel: 1. De leerkracht heeft kennis van de leerstof, de leerplannen en de doelstellingen van de cursus NCZ. 2. De leerkracht weet waar relevante informatie te zoeken, die te raadplegen en te verwerken. 3. De leerkracht kan zich aanpassen aan het niveau van de leerlingen, rekening houdend met zowel de kwaliteiten en eigenschappen van de klas als geheel als van de leerlingen als individu. 4. De leerkracht kan de methode van het vrij onderzoek toepassen en integreren in zijn lessen. 5. De leerkracht toont een duidelijk maatschappelijk engagement. 6. De leerkracht baseert zich in zijn denken en handelen op de principes van het vrijzinnig humanisme. 7. De leerkracht beheerst voldoende de didactische werkvormen om zijn doelstellingen te realiseren. Leerplan NCZ-Leraar SO-Groep 1 Pagina 4

5 8. De leerkracht weet een vertrouwensrelatie op te bouwen met zijn leerlingen. 5. Functieprofiel leerkracht NCZ Hoewel het functieprofiel van de leraar NCZ nog niet is vastgelegd door de RIBZ, geven we hier toch de algemene elementen aan waarop het functieprofiel betrekking heeft: 1. Planning en organisatie 2. Het lesgeven 3. Vertrouwensleraar 4. Evaluatie en zelfevaluatie 5. Waardenvorming 6. Verantwoordelijkheid 7. Maatschappelijk engagement 8. Actualiteitsgericht 9. Overleg en samenwerking 10.Persoonlijke ontwikkeling 6. Fundamenten van het NCZ-onderwijs We nemen hier de belangrijkste elementen over van de gedachtestroom die aan de basis ligt voor de zingeving en de waardeoriëntatie van de cursus NCZ: 1. Er worden geen bovennatuurlijke autoriteiten ingeroepen. 2. De cursus is gericht op de emancipatie van het denken en het zijn. 3. De mens wordt als zelfstandig en verantwoordelijk gezien. 4. Er wordt actief gestreefd naar een rechtvaardige en democratische samenleving gebaseerd op samenhorigheid. 5. Het verwezenlijken van het menselijk geluk voor iedereen staat centraal. Voorop staat hier de zorg voor de levenskwaliteit van eenieder. 6. Er wordt gebruik gemaakt van een wetenschappelijke fundering. 7. Inhoud van de cursus NCZ De cursus bestaat uit een combinatie van informatie, dialoog, discussie, oefeningen, praktijk, didactiek en begeleid zelfstandig werk. Alle beschikbare wetenschappelijke kennis en de methode van het vrij onderzoek vormen het draagvlak van de lessen NCZ. De inhoud van de cursus wordt geplaatst in zijn maatschappelijke en culturele context. Via colleges, discussies, opdrachten en analyse-oefeningen krijgen de studenten inzicht in de menselijke psychische processen en de werking van de maatschappij. Hierbij wordt veel gebruik gemaakt van onder andere de Socratische methode. Alle verworven inzichten worden naar de praktijk vertaald en getoetst aan de realiteit. Dit geldt zeker voor de voorbereiding en realisatie van proeflessen. Via praktische oefeningen en stagelessen leren de leerkrachten tenslotte op een bewuste manier hun lessen niet-confessionele zedenleer uit te werken. Hierbij wordt veel aandacht besteed aan evaluatie, reflectie en remediëring. Leerplan NCZ-Leraar SO-Groep 1 Pagina 5

6 Zeer veel aandacht gaat naar de creatieve invulling van de cursus vertrekkende van de interesses en de ervaringswereld van de leerlingen. Alle vorming dient praktisch gericht te zijn. 7.1 Kennistheoretisch deel (procesdoelen) Vrij en zelfstandig leren denken en handelen Moreel denken tegen de onverschilligheid en pro betrokkenheid Humaniseren van het samenleven met anderen Verantwoordelijkheid tegenover huidige en toekomstige generaties Oefening in zingeving 7.2 Methodiek en didactiek cursus NCZ Socratische methode Hoorcolleges Praktijkcolleges Onderwijsleergesprekken Discussies en debatten Begeleid zelfstandig werk (BZW) Projectwerk Probleemgestuurd leren (PGL) Case-studies Multimediale werkvormen Andere didactische werkvormen 8. Leerplan NCZ De inhoudelijke modules van het leerplan baseren zich op de reeds eerder beschreven leerplanontwikkeling. Specifiek voor de leerkrachten NCZ van het hoger onderwijs werden binnen de procesdoelen thema s uitgewerkt die de lectoren van de hogescholen moeten toelaten hun doelstellingen maximaal te realiseren binnen de specifieke context van hun hogeschool. De leerkrachten krijgen op die manier inzicht in de studie van morele verschijnselen. Ze leren ethische problemen en ethische standpunten te analyseren. Daarbij krijgen ze eveneens een basispakket filosofie aangereikt. Via kennis van het psychologisch en moreel ontwikkelingsproces van de mens in het algemeen en jongeren in het bijzonder, verwerven de leerkrachten de noodzakelijke basis om hun lessen op te bouwen. Via de vorming van de eigen persoonlijkheid, het inzicht in waardeontwikkeling en het intermenselijk gedrag, verwerven de leerkrachten inzicht in attitudevorming. Dit alles kadert in een grondige studie van het vrij denken, de evolutie en werking van het vrij onderzoek, de vrijzinnigheid en het humanistisch waardesysteem. De leerkrachten leren de principes van het vrij onderzoek in de praktijk hanteren om hun toekomstige leerlingen tot morele autonomie op te voeden en hen morele verantwoordelijkheid bij te brengen. Bovendien leren de leerkrachten de principes en grondslagen van de leerplanontwikkeling niet-confessionele zedenleer op een consequente, overdachte en creatieve manier te hanteren. Leerplan NCZ-Leraar SO-Groep 1 Pagina 6

7 Voorop staat de betrachting dat leerkrachten niet alleen moraal moeten leren, maar in de eerste plaats moeten doen. Dat moet later ook hun betrachting zijn met hun toekomstige leerlingen. Uiteraard is in de opleiding een grondige studie en analyse van de maatschappij en van alle mogelijke maatschappelijke fenomenen voorzien. Leerplan NCZ-Leraar SO-Groep 1 Pagina 7

8 PROCESDOEL 1 VRIJ EN ZELFSTANDIG LEREN DENKEN EN HANDELEN Bijzondere procesdoelen 1.1. Groei naar volwassenheid 1.2. Zelfstandig denken 1.3. Zelfstandig handelen 1.4. Postconventionele instelling 1.1 Groei naar volwassenheid De ontwikkeling van de persoonlijkheid - erfelijkheid en milieu - lichaam en geest - karakter en persoonlijkheid - zelfaanvaarding, zelfontplooiing - ontwikkelingsgebieden cognitief socio-affectief moreel - persoonlijkheidstheorieën - behoeftentheorieën De emotionele ontwikkeling - wat zijn emoties en gevoelens - ontstaan en ontwikkeling van gevoelens - soorten gevoelens - invloed van gevoelens De relationele en seksuele ontwikkeling algemeen - hoe gaan mensen met elkaar om (ouder /kind, leeftijdsgenoten, lk./ll.) - relaties in kleine en in grote verbanden omgaan met verschillen (jong/ oud, jongen/meisje, holebi, zwart/wit, cultuurverschillen, karakterverschillen,...) - samenlevingsvormen (soorten huishoudens, historische en antropologische duiding, partnerkeuze) - omgaan met conflicten (macht/ onmacht, geweld/geweldloos,...) - rolpatronen seksuele vorming Leerplan NCZ-Leraar SO-Groep 1 Pagina 8

9 - wat is seksualiteit? - hoe verloopt de seksuele ontwikkeling? - wat is kinder- en jongerenseksualiteit? - wat willen jongeren weten en wanneer? - seks en maatschappij, waarden en normen,... - bewustwording van de eigen seksuele gevoelens waarden en normen - respect voor seksuele gevoelens, waarden en normen van anderen,... hulpverleningsinstanties jongeren - CLB s, JAC s, CAW, Jongerentelefoon, vertrouwensartscentra, Bijzondere Jeugdzorg, CGSO s,... Hebben inzicht in de denk- en socio-affectieve wereld van jongeren (weten wat jongeren boeit, waar zij mee bezig zijn). Herkennen en erkennen de problemen die zich kunnen voordoen in hun ontwikkeling. Verschaffen de lln. inzicht in hun eigen persoonlijkheid (helpen de lln. zichzelf ontdekken in hun relatie met anderen). Herkennen en erkennen gevoelens bij zichzelf en bij de ln., stimuleren het uiten van gevoelens, ondersteunen het spontaan meevoelen met anderen. Beschikken over voldoende relationele, en sociale vaardigheden om met kinderen om te gaan. Hebben voldoende communicatieve vaardigheden, kunnen luisteren en een open gesprek leiden. Bouwen een vertrouwensband met de lln. op en creëren een open democratische sfeer in de klas. Durven waarden en gevoelens rond seks en relaties ter discussie stellen. Evalueren en gebruiken het bestaande materiaal m.b.t. RSV op een kritische manier. Ondersteunen de leerlingen in hun groei naar volwassenheid en verwijzen hen zo nodig door naar deskundige hulpverlening. 1.2 Zelfstandig denken Vrij onderzoek - de ontwikkeling van heteronoom / preconventioneel denken naar autonoom / postconventioneel denken - vrij onderzoek ondogmatisch onbevooroordeeld methodische twijfel beperkingen kritisch denken / zelfkritiek - bronnenonderzoek soorten bronnen Leerplan NCZ-Leraar SO-Groep 1 Pagina 9

10 informatie en betrouwbaarheid beïnvloeding :reclame propaganda sensatie - de wetenschappelijke methode inductie en deductie (hypothetisch en deductief denken) verificatie en falsificatie kennisprobleem: in hoeverre kunnen we de wereld kennen? wat is waarheid? de waarneming logica - minder betrouwbare methodes geloof, bijgeloof paranormale 'kennis' mystieke ervaringen, trance instincten, (voor)gevoel,... kritiekloze 'verwerving' van info (media, reclame,...) - leren redeneren en inzichtelijk leren analyseren vragen stellen (filosoferen) argumenteren (rationeel en irrationeel) oordelen rationele en irrationele argumentatie Passen de principes van het vrij onderzoek in hun eigen lessen toe. Informeren zich en raadplegen de bronnen op een kritische manier. Snijden onbevooroordeeld een problematiek aan. Belichten problemen vanuit verschillende perspectieven. Beroepen zich enkel op wetenschappelijke inzichten bij het verklaren van feiten. Analyseren vakkundig morele problemen en weten welke standpunten hierover bestaan en welke de mogelijke argumenten zijn. Stimuleren het zelfstandig denken bij de lln. door bronnenonderzoek en dialoog. Stimuleren door middel van goede vraagstelling, werkvormen en methodes de lln. tot redeneren, argumenteren, eigen standpunten innemen en postconventioneel denken. Scheppen een democratische klassituatie waarin, door inspraak en luisterbereidheid, de lln. de kans krijgen hun ideeën aan die van hun klasgenoten te toetsen. 1.3 Zelfstandig handelen Leerplan NCZ-Leraar SO-Groep 1 Pagina 10

11 Het menselijk gedrag - motieven en behoeften handelen op grond van informatie handelen op grond van overtuiging handelen op grond van overleg handelen op grond van belangen handelen op grond van gevoelens - vrijheid versus determinisme - factoren die ons gedrag beïnvloeden de situatie een autoriteit macht groepsdruk maatschappij cultuur natuur - gevolgen bedoelde en onbedoelde perspectief: jezelf de anderen (gezin, klas,...) de wereld, de maatschappij, milieu Leggen samen met de lln. de motieven bloot die het handelen leiden. Maken de lln. bewust van de factoren die hun gedrag beïnvloeden. Onderzoeken samen met de lln. de consequenties van hun handelen. Sporen lln. aan zich in te leven in de gevolgen van hun handelen voor anderen en de omgeving, Zetten de lln. aan tot assertiviteit en weerbaarheid. 1.4 Postconventionele instelling Autonomie -autonome versus heteronome moraal het geweten socialisering -vrijheid en determinering erfelijkheid en milieu in hoeverre is de mens vrij? -vrijheid en verantwoordelijkheid Leerplan NCZ-Leraar SO-Groep 1 Pagina 11

12 -de kloof tussen denken en handelen is goed weten, goed doen? is kennis, deugd? Postconventionaliteit - conventionaliteit en postconventionaliteit - eigen waarden opbouwen - de emancipatorische gedachte Stimuleren de lln. hun waarden en normen kritisch in vraag te stellen. Gaan samen met de lln. na waar hun waarden en normen vandaan komen Maken de lln. bewust dat eigen keuzes gemaakt kunnen worden (na overleg en overweging.) Leggen het verband tussen eigen keuzes, eigen waarden, autonoom gedrag en verantwoordelijkheid voor de gevolgen ervan. Zetten de lln. aan tot emancipatorisch gedrag. Leerplan NCZ-Leraar SO-Groep 1 Pagina 12

13 PROCESDOEL 2 MOREEL DENKEN TEGEN ONVERSCHILLIGHEID, VOOR BETROKKENHEID Bijzondere procesdoelen 2.1 Exploreren, verkennen en integreren van waarden 2.2 Ontdekken van morele problemen 2.3 Ontwikkelen van morele beleving en inleving 2.1 Exploreren en integreren van waarden Waarden - wat zijn waarden? - waardeverheldering - soorten waarden (ethische, esthetische,...) - verband tussen waarden, normen en levensbeschouwing, cultuur en maatschappij - belang en functie van waarden - eigen waarden Verschil tussen waarden en feiten - feiten en waarden - waarden en waardeoordelen - waardeoordelen vermomd als feiten - waarden herkennen: impliciete en expliciete - waardeonderzoek Fundering van waarden - godsdienst en levensbeschouwing - traditie, cultuur, maatschappij - wetenschap - relativiteit van funderingen - intersubjectieve waarden en normen - waardeconflicten - universele waarden en normen Onderscheiden waardeoordelen van feiten en oefenen de lln. om het onderscheid te maken. Onderzoeken samen met de lln. welke funderingen aan hun waarden ten grondslag liggen. Tonen de relativiteit en universaliteit van waarden aan. Ontdekken hun eigen waarden en brengen deze in verband met levensbeschouwing, cultuur, traditie en maatschappij. Bevorderen het waardebewustzijn bij de lln. Leerplan NCZ-Leraar SO-Groep 1 Pagina 13

14 Stimuleren de lln. tot morele autonomie via dialoog en zelfonderzoek. 2.2 Ontdekken van morele problemen Wat is moraal? - verschil tussen moraal en ethiek - normatieve en descriptieve ethiek - waarden en normen - moreel, amoreel en immoreel Morele problemen herkennen in o.a.: - bio-ethiek - milieu - Noord-Zuid verhouding, - economie - oorlog en vrede - multiculturele maatschappij - relationeel en seksueel gedrag - de rechten van de mens - ideologieën -... Morele problemen analyseren - ontdekken, bespreken, onderzoeken van morele problemen - onderscheiden van verschillende ethische standpunten en de bijhorende argumenten - argumentaties onderzoeken, geldigheid nagaan, premissen opsporen, consequenties formuleren,... - logisch redeneren Waardeconflicten - waarden in de weegschaal, morele keuzes maken - morele dilemma's - waardehiërarchieën Moraal in de praktijk - de kloof tussen morele waarden en het morele handelen: is goed weten, goed doen? - dubbele moraal en consequent handelen - factoren die consequent handelen bemoeilijken: belangen macht en onmacht emoties Leerplan NCZ-Leraar SO-Groep 1 Pagina 14

15 Situeren en analyseren samen met de lln. de morele problematiek die zich in verschillende domeinen voordoet. Hebben belangstelling voor morele kwesties en zijn in staat deze op een gepaste manier aan lln. aan te bieden. Stimuleren de lln. door gepaste oefeningen, degelijke vraagstelling en discussietechnieken tot waardevorming, logisch denken en argumenteren. Herkennen de morele problemen die in de leefwereld van de lln. belangrijk zijn. Leggen de lln. morele dilemma's voor, waarbij zij aangezet worden tot het afwegen van waarden. Gebruiken actieve werkvormen en een projectgerichte aanpak om de kloof tussen het denken en het handelen te dichten. 2.3 Ethische beleving Morele ontwikkeling - evolutie morele denken bij jongeren thuis op school de peer-group de maatschappij - invloed zelfbeeld en wereldbeeld op het morele denken Morele opvoeding - thuis voorbeeldgedrag waardeoverdracht - het verborgen curriculum op school pedagogisch project structuur en organisatie school sfeer en schoolklimaat lesstijl non-verbaal gedrag eigen waarden en normen lk. verborgen waarden in teksten en handboeken - in de peer-group voorbeeldgedrag conformisme zelfstandigheid - in de maatschappij cultuur media rolpatronen - opvoeden tot postconventioneel denken en handelen Leerplan NCZ-Leraar SO-Groep 1 Pagina 15

16 waardeoverdracht waardeverheldering waardeontwikkeling en perspectiefwisseling dilemmadiscussie Socratische dialoog handelend moraal leren * Zijn zich bewust van hun eigen waarden en deze van de leerlingen. * Herkennen en analyseren waardeconflicten bij jongeren. * Schatten het morele ontwikkelingsniveau van jongeren in. * Herkennen verborgen impliciete waarden en oefenen de lln. in deze vaardigheid. * Zetten de lln. aan tot het zoeken naar alternatieve antwoorden en oplossingen voor morele conflicten * Stimuleren de morele ontwikkeling naar postconventionaliteit door: a) werkmethodes die aanzetten tot autonoom denken en handelen b) het creëren van een democratische leeromgeving in de klas en op school c) leerlingen verantwoordelijkheid laten opnemen. Leerplan NCZ-Leraar SO-Groep 1 Pagina 16

17 PROCESDOEL 3 HUMANISEREN VAN HET SAMENLEVEN MET ANDEREN 3.1 Exploreren, verkennen en integreren van de mogelijkheden van de mens 3.2 Exploreren, verkennen en integreren van de grenzen van de mens 3.3 Ontdekken van mensenrechten 3.4 Beleven van de democratie 3.5 Oefenen in sociale verantwoordelijkheid 3.1 Exploreren, verkennen en integreren van de mogelijkheden van de mens Wat is de mens? - biologisch wezen - rationeel wezen - emotioneel wezen - waarderend wezen - handelend wezen Erfelijkheid - wat is erfelijkheid? - de invloed van erfelijkheid op onze persoonlijkheid Milieu - voeding, hygiëne, klimaat,... - opvoeding, onderwijs, cultuur - maatschappij (welvaart of armoede, stad of platteland,...) - status, vrienden... - de invloed van milieufactoren op onze persoonlijkheid Persoonlijkheid - wat is persoonlijkheid? - vrijheid of determinisme? - weten, voelen, doen - waarden en normen: de mens is, als zelfbewust wezen, in staat tot kiezen * Kennen de elementaire begrippen van de erfelijkheid en weten welke invloed erfelijke factoren hebben op de ontwikkeling van de persoonlijkheid. * Hebben inzicht in de determinerende factoren van het milieu op de mens. * Erkennen dat de mens tot morele autonomie in staat is. * Stimuleren de lln. om meer inzicht te verkrijgen in zichzelf. * Streven de persoonlijkheidsontwikkeling na door zowel aandacht te besteden aan de cognitieve, de affectieve en de actieve aspecten in de leer-en opvoedingsstrategie. * Werken aan een positief zelfbeeld bij de lln.. Leerplan NCZ-Leraar SO-Groep 1 Pagina 17

18 * Passen hun lessen aan in functie van de individuele mogelijkheden en kenmerken van de lln Exploreren, verkennen en integreren van de grenzen van de mens Mens en natuur - de mens als onderdeel van de natuur - relatie mens en dier - relatie mens en natuurlijke omgeving - verantwoordelijkheid van de mens t.o.v. de natuur - bio-ethische problemen Mens en maatschappij - de mens als product van een maatschappij - de mens als participant aan deze samenleving - de mens gesitueerd in een cultuur - de culturele diversiteit Mens en verantwoordelijkheid - rechten en plichten t.o.v. zichzelf anderen de maatschappij de natuur * Kennen de mogelijkheden en beperkingen van de mens. * Onderzoeken op een kritische manier de wijze waarop de mens omgaat met de natuur. * Starten en begeleiden milieu-educatieve projecten. * Maken analyses van de invloed van maatschappelijke factoren op de ontwikkeling van de mens. * Zetten lln. aan tot een participerende rol in het maatschappelijk gebeuren. * Brengen de maatschappij in de klas en nemen deel aan buitenschoolse, maatschappelijk relevante evenementen. * Stimuleren een open houding t.o.v. andere culturen en oefenen in perspectiefwisseling via multiculturele activiteiten Ontdekken van mensenrechten Gelijkwaardigheid en gelijkheid - rechten en plichten - verschil tussen gelijkheid en gelijkwaardigheid Leerplan NCZ-Leraar SO-Groep 1 Pagina 18

19 - solidariteit - egalitarisme - individualisme - het recht van de sterkste Universele mensenrechten - fundamentele rechten - de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (1948) - Europees Verdrag inzake de Rechten van de Mens (1950) - het Verdrag inzake de Rechten van het Kind (1989) - beperkingen en schendingen - naleving en implementatie - situatie in België en in andere landen Mensenrechtenorganisaties - Amnesty International - Hof van Straatsburg - Russell-Tribunaal - Human Rights Watch - Hof van Den Haag - Liga voor de mensenrechten - * Kennen de universele mensenrechten en onderzoeken waar ze worden nageleefd. * Vertalen de mensenrechten naar de leefwereld van de lln.. * Tonen de leerlingen aan op welke waarden deze rechten gebaseerd zijn. * Werken aan mondiale en interculturele opvoeding * Onderzoeken vooroordelen en stereotiepen. * Laten de lln. kennismaken met andere gewoonten en andere culturen. * Kennen de organisatie en werking van de voornaamste mensenrechtenorganisaties 3.4 Beleven van democratie Staatsvormen - dictatuur - technocratie - democratie - republiek - oligarchie - monarchie -... Politieke en sociale systemen - sociaal-democratie Leerplan NCZ-Leraar SO-Groep 1 Pagina 19

20 - christen-democratie - marxisme - socialisme - communisme - liberalisme - kapitalisme - anarchisme - fascisme - nationalisme -... Economische systemen - ruileconomie - markteconomie - geleide economie De politieke structuur van België - de grondwet - de drie machten - de federale overheid - gemeenschappen en gewesten - provincies - gemeenten - het kiessysteem - de politieke partijen en hun ideologie De maatschappij - socialisatie - sociale klasse - groepen en sociale organisaties - drukkingsgroepen - onderwijs (structuur, netten, enz...) - pluralisme en verzuiling - de interculturele samenleving Democratische vaardigheden - overleg en discussie - compromis - participatie en engagement Democratische waarden - tolerantie - respect voor minderheden - rechtvaardigheid - solidariteit - gelijkwaardigheid Niet-democratische waarden - fundamentalisme - racisme Leerplan NCZ-Leraar SO-Groep 1 Pagina 20

21 - totalitarisme -... * Hebben inzicht in verschillende staatsvormen en politieke systemen. * Kennen de politieke structuur van ons land en kunnen deze op een eenvoudige manier aan lln. uitleggen. * Volgen de brede politieke actualiteit en engageren zich in het maatschappelijk gebeuren. * Stimuleren de maatschappelijke betrokkenheid bij de lln.. * Bevorderen democratische waarden en attitudes. * Moedigen lln. aan tot participatie op school en in de klas. * Geven op een democratische manier les. * Kennen het verschil in lesstijlen. 3.5 Oefenen in sociale verantwoordelijkheid Vrijheid - wat is vrijheid? - vrijheid van... - vrijheid tot... - ik doe wat ik wil - grenzen aan vrijheid Verantwoordelijkheid - participatie - engagement - inleving en verbondenheid - individuele en collectieve verantwoordelijkheid Rechtvaardigheid - wat is rechtvaardig? - meerderheid en minderheid - regels en wetten - rechten en plichten * Zetten lln. aan tot democratisch gedrag. * Oefenen lln. in inleving en solidariteit. * Sporen de lln. aan tot meevoelen met de zwakkere. * Stimuleren de hulpvaardigheid en verbondenheid van de lln.. * Hanteren rechtvaardigheidscriteria bij de beoordeling van conflicten. * Geven lln. verantwoordelijkheden in het schoolse gebeuren. * Leren lln. op te komen voor hun rechten en deze van anderen. Leerplan NCZ-Leraar SO-Groep 1 Pagina 21

22 * Wijzen de jongeren op de relatie tussen rechten en plichten. Leerplan NCZ-Leraar SO-Groep 1 Pagina 22

23 PROCESDOEL 4 VERANTWOORDELIJKHEID VOOR HUIDIGE EN TOEKOMSTIGE GENERATIES Bijzondere procesdoelen 4.1 Verantwoordelijkheid tegenover zichzelf 4.2 Eerbied voor de anderen 4.3 Zorg voor de anderen 4.4 Eerbied voor de natuur 4.5 Zorg voor de natuur 4.6 Inzichtelijke omgang met wetenschap en techniek 4.7 Inzichtelijke omgang met media 4.1 Verantwoordelijkheid tegenover zichzelf Inzicht in de ontwikkeling van het menselijk lichaam - functies en grenzen Inzicht in de ontwikkeling van de menselijke psyche - het geweten - zelfbewustzijn Vrijheid en verantwoordelijkheid - zelfbeschikkingsrecht en verantwoordelijkheid - levenskwaliteit - zelfbepaling en maatschappij * Hebben inzicht in hun eigen zelfbeeld. * Ontwikkelen een gevoel van eigenwaarde en zelfvertrouwen. Koppelen dit aan een zelfbewuste, consequente en assertieve houding. * Moedigen de lln. aan tot het ontwikkelen van een positief zelfbeeld. * Verschaffen de lln. inzicht in hun eigen denken, gevoelens, waarden en normen betreffende hun zelfbeeld. * Bieden de lln. inzicht in gedragingen die schadelijk zijn voor hun psychische en lichamelijke gezondheid. * Laten lln. nadenken over een gezonde levenswijze en hun verantwoordelijkheid hierin. Leerplan NCZ-Leraar SO-Groep 1 Pagina 23

24 4.2. Eerbied voor de anderen De waarde van de anderen - gelijkheid en gelijkwaardigheid - rechten en plichten - grenzen aan de individuele vrijheid - tolerantie en respect Leven met anderen - omgaan met verschillen - integratie en emancipatie - interculturaliteit - pluralisme * Hebben belangstelling, begrip en eerbied voor de specificiteit van anderen en brengen dit ook hun lln. bij. * Reageren tegen stereotiepen, vooroordelen en discriminaties. * Beschouwen alle mensen als gelijkwaardig, maar toch uniek. * Verduidelijken en analyseren voor de lln. de relaties en interacties tussen mensen. * Hebben inzicht in geweldloze conflicthantering * Stimuleren de kennis over en de kennismaking met anderen Zorg voor de anderen Eerbied en zorg voor de anderen - micro-, meso- en macroniveau - het individu en de zorg voor de anderen - de maatschappij en de zorg voor de anderen - zelfbeschikkingsrecht of betutteling Maatschappelijke voorzieningen - sociale zekerheid - onderwijs - rechtspraak - gelijke kansenbeleid - asiel- en migrantenbeleid - ontwikkelingshulp -... Leerplan NCZ-Leraar SO-Groep 1 Pagina 24

25 * Tonen aan dat de zorg voor de anderen rechtvaardig is. * Verschaffen de lln. inzicht in de zorg voor anderen op het individuele en maatschappelijke vlak. * Zetten de lln aan tot meevoelen en zich inzetten voor anderen. * Leren de lln. hoe ze voor anderen kunnen zorgen. * Laten de lln. kritisch nadenken over hun persoonlijke zorg voor anderen. 4.4 Eerbied voor de natuur Kennis van de natuur - kosmos - evolutie mens en dier - evolutie van de natuur De natuur als waarde - de natuur als hulpbron - grenzen aan de natuur - antropocentrisme en ecocentrisme - ecologisme * Geven de lln. inzicht in de relaties van de mens met de natuur. * Tonen de waarde van de natuur aan voor de mens en de maatschappij. * Verschaffen de lln. inzicht in de diversiteit van de natuur en het natuurlijk evenwicht. * Brengen de lln. eerbied voor het milieu bij. 4.5 Zorg voor de natuur - Eerbied voor de natuur leidt tot zorg voor de natuur - Milieubeheer - Milieuwetgeving - Preventie van milieuhinder op individueel en maatschappelijk vlak - Verantwoord omgaan met de natuur. * Organiseren en steunen milieu-educatieve projecten. * Nemen samen met de lln. hun verantwoordelijkheid op ten overstaan van de natuur. * Zetten de lln. aan tot verantwoord gedrag tegenover de natuur. * Geven voorbeelden van natuurbewust gedrag. Leerplan NCZ-Leraar SO-Groep 1 Pagina 25