Herita Jaarverslag 2014

Transcriptie

1 Herita Jaarverslag 2014

2 1_ 2_ 3_ 4_ 5_ 6_ 7_ 8_ 9_ 10_ 11_ 12_ 13_ Voorwoord 1 Inleiding 3 Organisatie Statuten Samenstelling bestuursorganen Code Goed Bestuur Strategie Verkiezingen Besparingen Samenwerkingsovereenkomst 9 Werking Publiekswerking en communicatie Netwerk Beheer van monumenten 14 Leden Gezinsleden Erfgoedzorgers 18 Bezoekers Nieuwe kassasysteem Bezoekers rond de monumenten Bezoekers in de monumenten 21 Herita in de pers 26 Evenementen Open Monumentendag Vlaanderen Open Monumentencongres Activiteitenkalender Locatie- en standenverhuur Socio-economisch verslag Personeel Financieel beleid Infrastructuur en uitrusting Sociaal-economisch verslag 38 Organogram 40 Organisatieontwikkeling 41 Vrijwilligers Vrijwillige medewerkers Raad van bestuur - Algemene vergadering 45 Blik vooruit naar Een nieuwe ledenstrategie Een nieuwe partnerstrategie Een kwalitatieve publiekswerking Acquisitie 47 Foto cover: Kasteel van Horst - Holsbeek

3 1 HERITA JAARVERSLAG 2014 Voorwoord Een erfgoedorganisatie kijkt niet enkel naar het verleden. In 2014 heeft Herita de krijtlijnen aangescherpt en op basis daarvan is een vijfjarenplan opgemaakt. Het strategische huis heeft stevige fundamenten. Er zijn nu heel concrete doelstellingen, met als leidmotief een betere openstelling van erfgoed en het bereiken van een breed publiek van alle leeftijden. Nu al vindt dat publiek steeds beter zijn weg naar erfgoed. Tijdens Open Monumentendag gingen een half miljoen bezoekers langs bij meer dan 600 monumenten en erfgoedactiviteiten. De Herita-fanclub begint ook aan te dikken. Onze nieuwsbrief bereikt intussen erfgoedliefhebbers, een stijging van 25 procent. Met dezelfde gedrevenheid brengen we ons enthousiasme naar de hele erfgoedsector. In 2014 hebben we daarom het allereerste Open Monumentencongres georganiseerd. Erfgoedprofessionals en vrijwilligers kregen er een goedgevuld dagprogramma over de openstelling van erfgoed. Het was ook een dag van kennisuitwisseling, want Herita stimuleert zo veel mogelijk het delen van expertise. Ondertussen vergroten we onze eigen kennis op onze erfgoedsites. In Kasteel van Horst ontwikkelden we een innovatief traject om meer kinderen te bereiken. Het leidde tot een significante stijging van het aantal jonge bezoekers en het traject is omgevormd tot een onmiddellijk toepasbare leidraad voor de hele sector was dus een erg dynamisch jaar, met doelstellingen en acties die vanaf 2015 tot heel concrete resultaten gaan leiden. Herita kijkt vol vertrouwen de toekomst tegemoet, en dat kan alleen maar dankzij iedereen die ons hielp bij het bouwen aan dat vertrouwen. Jan van den Nieuwenhuijzen Voorzitter Kristl Strubbe Directeur 1

4 Kasteel van Horst - Holsbeek 2

5 2 Inleiding HERITA JAARVERSLAG 2014 Voor u ligt het tweede jaarverslag van Herita. In het vorige jaarverslag maakten we melding van een organisatie in volle evolutie was een jaar van verandering. Diezelfde samenvatting gaat ook voor 2014 op, maar toch zijn er grote verschillen. In dit verslag leest u welke keuzes gemaakt werden, hoe de organisatie intern veranderde en vooral welke resultaten al die inspanningen opleverden. Herita is een niet-gouvernementele en not-for-profitorganisatie die mensen wil sensibiliseren voor onroerend en varend erfgoed. Herita wil dé Vlaamse referentie worden inzake publiekswerking en openstelling van dat erfgoed. Die focus van Herita is duidelijk bepaald: missie en visie zijn uitgeschreven en er zijn nu ook strategische doelstellingen aan gekoppeld. Herita werkt dus - zoals het een professionele organisatie betaamt - binnen een strategisch kader met een vijfjarenplan en met operationele doelstellingen op korte en middellange termijn. In de nasleep van de fusie uit 2012 moest Herita het huis intern op orde krijgen. De statuten werden bijgeschaafd en de bestuursorganen kenden een aanzienlijke aanwas op basis van een uitgebreide Code Goed Bestuur. Ook op personeelsvlak waren er in 2014 enkele fundamentele wijzigingen. De meest opvallende - en zonder meer dieptepunt van het jaar - was het ontslag van zes collega s ten gevolge van de bezuinigingen op de werkingssubsidie door de Vlaamse Regering. Herita koos ervoor om zich zo snel mogelijk aan te passen aan die nieuwe realiteit. Een positieve ontwikkeling was dan weer de opmaak van een samenwerkingsovereenkomst tussen Herita en de Vlaamse overheid voor de periode Daarmee komt een einde aan de jaarlijkse resultaatsverbintenissen en kan Herita haar langetermijnvisie baseren op een meerjarenfinanciering. De resultaten en vorderingen blijven uiteraard permanent gemonitord en regelmatig gerapporteerd aan het agentschap Onroerend Erfgoed. In mei 2014 vonden Vlaamse, federale en Europese verkiezingen plaats. Een moment bij uitstek om vijf topprioriteiten naar voren te schuiven in een memorandum en daarmee actief politici te benaderen. Het memorandum ging dieper in op concrete voorstellen voor fiscale stimuli. Daarmee anticipeerde Herita duidelijk op de Vlaamse beleidskeuze om het budget voor erfgoedpremies op termijn te verminderen en meer in te zetten op een (nieuw) fiscaal instrumentarium. De focus op publiekswerking en ontsluiting vertaalde zich in 2014 al duidelijk in de werking van Herita. Het gloednieuwe familieparcours in het Kasteel van Horst was een groot succes. De meeste sites kenden een toename van het aantal bezoekers, net als hun digitale communicatiekanalen. Herita organiseerde het eerste Open Monumentencongres en na meer dan een kwarteeuw kreeg het blijvend succesnummer Open Monumentendag een nieuwe toekomst. Traditioneel bevat een jaarverslag facts and figures en voor het eerst kunnen we uitpakken met vergelijkingsmateriaal en evoluties. Belangrijk is de stijging van de eigen bedrijfsopbrengsten dankzij de exploitatieovereenkomsten op enkele erfgoedsites. Sommige stijgingspercentages zijn groot en moeten enigszins gerelativeerd worden vanuit een langetermijnperspectief. Veel van wat in 2014 werd bedacht, veranderd en voorbereid, zal (pas) vanaf 2015 zichtbaar worden voor sector en publiek. Daarom wilden we het jaarverslag zeker afsluiten met een blik vooruit, onder andere op fundamentele strategiewijzigingen voor leden en sectorpartners. 3

6 3 Organisatie HERITA JAARVERSLAG 2014 Kasteel van Horst - Holsbeek In 2014 heeft Herita een interne transformatie en herstructurering doorgevoerd. In lijn daarmee kende Herita ook op bestuurlijk vlak enkele belangrijke wijzigingen. De vernieuwingsoperatie verliep in twee fasen: enerzijds werden de statuten aangepast, anderzijds veranderde ook de samenstelling van de bestuursorganen. Zo hebben we, in overeenstemming met de Code Goed Bestuur, enkele fundamenten verstevigd van ons strategisch huis. Herita hecht voor de bouw en strategie van haar organisatie overigens veel belang aan de samenwerking met beleidsmakers. Zeker in een verkiezingsjaar als 2014 waren we voortdurend met hen in dialoog. 3.1 Statuten De statuten van de vereniging waren om verschillende redenen dringend aan herziening toe. Ten eerste zorgde de fusie in 2012 en de daaropvolgende opstart van Herita voor een heel nieuwe situatie. De statuten waren dus op sommige vlakken achterhaald. Een van de wijzigingen was dan ook dat de statutaire doelstellingen van de vzw voortaan een afspiegeling zijn van de strategie van Herita. Ten tweede bevatten de statuten uit 2012 ook enkele anomalieën. Om bijvoorbeeld te verhinderen dat leden van de bestuursorganen als vertegenwoordiger van een andere rechtspersoon optreden, is de mogelijkheid om rechtspersonen op te nemen geschrapt uit de statuten. De tekst stelt nu ook dat bestuurders participeren vanuit hun eigen competenties en het algemeen belang van Herita moeten dienen. Bij eventuele persoonlijke of professionele belangenconflicten moet hij of zij zich onthouden. Om de democratische participatie en controle te verhogen is vastgelegd dat de meerderheid binnen de algemene vergadering geen bestuursmandaat binnen Herita kan opnemen. Ten derde waren er enkele wijzigingen nodig in de raad van bestuur. Zo worden de mandaten beperkt tot een termijn van vier jaar. Het bestuursmandaat van de voorzitter kan eenmaal hernieuwd worden, dat van de andere bestuurders tweemaal. Dat moet zorgen voor een tijdige vernieuwing. Het statutair vooropgestelde benoemingscomité was in de praktijk reeds vervangen door het Zakelijk comité, dat staat nu ook vastgelegd in de statuten. Er is verder nog beslist dat leden van de bestuursorganen geen lidgeld betalen en dat de (tien-)duizenden toegetreden leden geen afdwingbaar toegangsrecht meer krijgen tot de algemene vergadering. Ten slotte was er ook de uitgesproken intentie om enerzijds het aantal bestuurders terug te brengen en anderzijds de 4

7 algemene vergadering verder uit te breiden. Het aantal leden in de algemene vergadering is nu vastgelegd op minimum veertien maar het doel is een grotere groep van minstens een twintigtal stemgerechtigde leden. Het aantal bestuurders is daarentegen verminderd, met een minimum van zeven en een maximum van dertien. Het streefcijfer is hier negen. Een kleinere samenstelling moet de raad van bestuur meer slagkracht geven, terwijl een ruimere algemene vergadering als klankbord meer mogelijkheid tot reflectie en terugkoppeling biedt. Om te vermijden dat er een derde partij zou ontstaan tussen de raad van bestuur en het managementteam is de optie voor een dagelijks bestuur geschrapt. De functie van ondervoorzitter werd niet gebruikt en ook deze is dus geschrapt. De algemene vergadering keurde de statutenwijziging goed op 27 maart Tegelijk werd het einde van de bestuursmandaten voor alle bestuurders gelijkgetrokken. Alle mandaten lopen nu af op 30 juni Bij deze gelijktrekking werd het mandaat van twee bestuurders niet hernieuwd, zij blijven wel lid van de algemene vergadering. 3.2 Samenstelling bestuursorganen voorbereidt voor elke bestuursvergadering. Aan het comité participeren naast de voorzitter, de directeur en de zakelijk manager ook drie bestuurders. 3.3 Code Goed Bestuur Herita kende reeds van bij haar oprichting in 2012 een Code Goed Bestuur. Dit document is (moreel) bindend voor de bestuurders en bespreekt de beoogde waarden binnen de vereniging en de relatie tussen de bestuurders en het personeel. De Code formuleert afspraken rond goede bestuurlijke en collegiale praktijk. In 2014 voegde de raad van bestuur enkele bepalingen toe met betrekking tot de samenstelling van haar eigen raad. Sindsdien mag maximum twee derde van de bestuurders van hetzelfde geslacht zijn. De raad moet bovendien evenwichtig samengesteld zijn, met diverse expertises en competenties. De helft van de bestuurders moet binding hebben met de erfgoedsector. Deze nieuwe bepalingen werden reeds toegepast bij de uitbreiding van de algemene vergadering (zie eerder), met het oog op een nieuwe raad van bestuur in De bepalingen zijn vanaf dan ook bindend, als de bestuursmandaten gewijzigd zijn en de bestuursorganen opnieuw zijn samengesteld. De tweede fase in de vernieuwingsoperatie behelst een hersamenstelling van de bestuursorganen, op basis van de Code Goed Bestuur (zie verder). De bestuurders en het managementteam brachten nieuwe kandidaten voor de algemene vergadering aan. Dat leverde een lijst op van dertien geïnteresseerde kandidaat-leden met diverse competenties en achtergronden. Uiteraard hebben alle kandidaten een belangstelling voor erfgoed, maar er zijn ook specialisten in financiën, publiekswerking, communicatie, recht, vastgoed, enzovoort. Die verscheidenheid is uiteraard een grote meerwaarde voor de algemene vergadering. Op 11 december 2014 aanvaardde de algemene vergadering de nieuwe leden en bracht zo het totaal aantal leden op 28. Als laatste stap in de transformatie wordt uit die verruimde algemene vergadering een nieuw bestuur geselecteerd en ter benoeming voorgelegd op de algemene vergadering van maart Het HR-comité binnen de raad van bestuur is begin 2014 omgevormd tot het Zakelijk comité, dat naast de personeelsdossiers ook de financiële en zakelijke dossiers Ten slotte zijn er aan de Code bepalingen toegevoegd over de neutraliteit van de organisatie, ongewenst gedrag en de verwachte positieve bijdrage van bestuurders en personeel aan Herita. 3.4 Strategie Strategisch huis Herita is ontstaan uit een fusie van de organisaties Erfgoed Vlaanderen, Forum voor Erfgoedverenigingen en Open Monumentendag Vlaanderen. Na die fusie was het nodig om alle operationele strategieën en processen op elkaar af te stemmen en te stroomlijnen. Om de strategie van Herita bevattelijk en transparant te maken werd een strategisch huis ontwikkeld met vijf grote blokken. Een efficiënte en financieel gezonde organisatie vormen de fundamenten. Daarop steunt de onderbouw van interne en externe kennisdeling. Twee engagementspiramides gericht op enerzijds het publiek en anderzijds de sector 5

8 gemaakt over wat Herita wel en niet meer doet. Acties zijn omschreven ter verbetering, als project of als proces, waarbij telkens het onderscheid tussen middel en doel scherp werd gesteld. Bestaande trajecten die de toets van het strategisch huis niet doorstaan, worden afgebouwd en stopgezet. In de veelheid aan acties werd tevens een prioriteit aangebracht, met een focus op de witte zones in het strategische huis, die de corebusiness van Herita uitmaken. 3.5 Verkiezingen 2014 vormen de bovenbouw. De ondergrond van het strategische huis refereert naar de nagestreefde waarden: efficiëntie, transparantie en vertrouwen. Het strategische huis wordt gebruikt om strategische en operationele keuzes aan af te toetsen. Strategieblad Met het nieuwe aftoetsingskader in de hand, werd opnieuw de kam gehaald door de strategische en operationele doelstellingen en de vele acties. Deze werden geherformuleerd en gebundeld in een strategieblad met de vijf doelstellingen van het strategische huis. Het gaat daarbij om strategische, facilitaire en tactische doelstellingen. Daaronder zijn telkens nagestreefde doelstellingen, operationele doelstellingen en acties met indicatoren bepaald. De eerste strategische doelstelling is het sensibiliseren van het grote publiek zodat het enthousiasme voor erfgoed vergroot. De tweede is het sensibiliseren van de erfgoedsector zelf, opdat er meer erfgoed opengesteld wordt. De facilitaire doelstelling luidt: het actief delen van kennis zodat sensibilisering van sector en publiek mogelijk wordt. Tot slot zijn er ook twee tactische doelstellingen om meer en betere sensibilisering van sector en publiek mogelijk te maken: het bouwen van een efficiënte organisatie en het leggen van een financieel sterke basis. Aan elke actie koppelen we een stappenplan en een indicator, maar ook streefdoelen voor de komende vijf jaar. Horizon van het document is 2019, met 2015 als pilootjaar en 2017 als jaar waarin Herita op kruissnelheid wil zijn. Intern proces Op basis van de vernieuwde strategie zijn duidelijke keuzes Verkiezingsmemorandum Op 25 mei 2014 vonden de Vlaamse, federale en Europese verkiezingen plaats. Daarom maakte Herita een memorandum op, waarbij aan de beleidsmakers aandacht gevraagd werd voor vijf topprioriteiten: een integraal erfgoedbeleid, fiscale stimuli, meer publiekswerking en verbreding van het draagvlak, uitbouw van de Vlaamse Erfgoedkluis en een versterking van Herita. Naast het memorandum werd een apart document gemaakt met een toelichting bij de voorstellen van fiscale stimuli. Beide documenten werden verzonden naar alle politieke partijen die deelnamen aan deze verkiezingen, naar de partijsecretariaten, de voorzitters, de fractievoorzitters in het Vlaams en federaal parlement en individuele politici die in de voorbije legislatuur interesse hadden getoond voor erfgoed. Er kwamen positieve reacties binnen vanuit N-VA, Groen, Open Vld, PVDA en CD&V. Het memorandum werd ook opgepikt door andere organisaties in de ruime erfgoedsector en door het agentschap Onroerend Erfgoed. Bij de communicatie naar de politieke partijen werd expliciet gevraagd om de prioriteiten mee te nemen bij de opmaak van regeerakkoorden en beleidsnota s voor de komende legislatuur. Na de verkiezingen werden de partijen die een meerderheidscoalitie vormden, opnieuw gecontacteerd om aandacht te vragen voor erfgoed in het regeerakkoord (zie verder). Nota aan de nieuwe minister Begin juli 2014 waren er de formatiegesprekken voor de nieuwe Vlaamse Regering. Herita bezorgde toen een nota aan het kabinet van uittredend Vlaams minister van Onroerend Erfgoed Geert Bourgeois. Die nota gaat dieper in op het laatste punt van het verkiezingsmemorandum, 6

9 Herita ledendag Ieper dat gaat over de uitbouw en versterking van Herita zelf. De nota biedt concrete voorstellen en verwijst daarbij naar de conclusies van de doorlichtingen uit 2006 en 2010 van de organisaties Erfgoed Vlaanderen, Open Monumentendag en Forum voor Erfgoedverenigingen dat was dus vóór hun fusie tot Herita. Bij die doorlichtingen werden duidelijke aanbevelingen naar voor geschoven op vlak van strategische visie, organisatorische uitbouw, financiële transparantie, inhoudelijke expertise, professioneel management, filantropische organisatiecultuur, enzovoort. In 2013 en 2014 werden deze aanbevelingen een voor een in realiteit omgezet. De conclusie van de nota is: De doorlichting door Nikè Consult in 2006 legde belangrijke pijnpunten bloot, de doorlichting door Ethicom in 2010 bevestigde die conclusies. De aanbevelingen zijn een waardevolle aanzet voor de herstructurering van de 3 oorspronkelijke erfgoedorganisaties die samen Herita zijn geworden. Sinds januari 2013 is hard gewerkt aan de integratie en sanering. Daarbij was het noodzakelijk om eerst af te bouwen, om daarna beter te kunnen opbouwen. In 2014 is de basis stilaan gelegd. Vanaf 2015 begint Herita zichtbaar te bouwen. In 2018 [sic, nadien gewijzigd in 2017, zie eerder] wil Herita als organisatie op kruissnelheid draaien, met uitgebouwde structuren, schaalbare dienstverlening naar de sector, kritische massa aan lidmaatschappen, een imago als probleemoplossende organisatie en voortdurende realisatie van strategische doelstellingen in functie van missie en visie. Op die manier kan Herita effectief publiek engagement voor onroerend erfgoed versterken. Herita heeft hierbij 3 concrete vragen aan de nieuwe Vlaamse minister van Onroerend Erfgoed: 1) Herita heeft tijd nodig om vanuit een moeilijke fusie met fundamentele pijnpunten bij elk van de 3 fusiepartners naar een performante erfgoedorganisatie op kruissnelheid te groeien. Herita vraagt tijd en geduld tot het op kruissnelheid kan draaien vanaf ) Herita heeft voldoende werkingsmiddelen nodig om publiek engagement voor onroerend erfgoed te kunnen versterken. Een eerste beheersovereenkomst voor 5 jaar is de enige garantie om onze doelstellingen op middellange termijn en dus de opdracht van de Vlaamse regering mee te kunnen realiseren. 3) Herita heeft bijkomende restauratiemiddelen nodig om de erfgoedsites die het in beheer heeft duurzaam te restaureren en onderhouden. Door middel van premies 7

10 Herita-dag - Stadsmuseum Gent kan tot 80 procent van de kosten gedekt worden, maar het restaandeel blijft openstaan. Extra middelen door fondsenwerving zullen pas op middellange termijn bescheiden realiseerbaar zijn. Voor de volledige en duurzame restauratie van alle sites in beheer bij Herita is - gespreid over 10 jaar - 15 miljoen euro extra nodig. werken met de verschillende organisaties die in binnen- en buitenland actief bezig zijn met verschillende vormen van erfgoed, waaronder FARO. In zijn Beleidsnota Onroerend Erfgoed gaat minister-president Geert Bourgeois, bevoegd voor onroerend erfgoed, dieper in op zijn concrete visie op Herita: Wij zijn ervan overtuigd dat de visie en daadkracht waarmee de organisatorische herstructurering, strategische onderbouwing en inhoudelijke versterking het voorbije anderhalf jaar zijn doorgevoerd, Herita de komende jaren zal helpen uitgroeien tot een geloofwaardige organisatie met breed draagvlak, mits de nodige tijd en middelen ter beschikking kunnen gesteld worden. Regeerakkoord en Beleidsnota Onroerend Erfgoed Het Regeerakkoord Vlaamse Regering verwijst onder het hoofdstuk Onroerend Erfgoed expliciet naar Herita: We bekijken welke initiatieven nodig zijn om Herita te doen uitgroeien tot dé onroerenderfgoedorganisatie in Vlaanderen die door ontsluiting van onroerend erfgoed bijdraagt tot een breed maatschappelijk draagvlak alsook het vrijwilligerswerk in de erfgoedsector stimuleert en ondersteunt. We moedigen Herita aan om nauw samen te In het licht van maatschappelijke veranderingen en de wijzigende rol van het agentschap Onroerend Erfgoed herbekijk ik ook de samenwerking met de partnerorganisaties. Ik kies er resoluut voor om met een beperkt aantal goed uitgebouwde verenigingen samen te werken en hen in hun werking financieel te ondersteunen. Ik sluit in 2015 een meerjarige samenwerkingsovereenkomst met jaarlijks actieplan af met Herita [ ]. Zij dragen immers bij aan de realisatie van de algemene beleidsdoelstellingen. Ik ga steeds na welke meerwaarde zij kunnen betekenen en hoe eventuele ondersteuning budgettair kan worden ingepast. Ik verlang van de partnerorganisaties dat ze steeds complementair aan en versterkend voor de overheid werken. Ze fungeren bovendien als spreekbuis voor de eigenaars en beheerders van het onroerend erfgoed en nemen een begeleidende rol op voor de vrijwilligerswerking. Door samen te werken met verenigingen verwacht ik dat het draagvlak voor de onroerenderfgoedzorg verhoogt. 8

11 Ik bekijk welke bijkomende initiatieven nodig zijn om Herita te doen uitgroeien tot dé onroerenderfgoedorganisatie in Vlaanderen. Herita biedt ondersteuning aan het middenveld en zorgt ervoor dat de onroerenderfgoedsector een stem heeft. Bovendien heeft Herita een onmisbare taak op het vlak van de ontsluiting van het erfgoed naar het voorbeeld van de Britse National Trust. Ik streef ernaar meer erfgoedsites beter en vaker toegankelijk te maken zodat iedere burger de kans krijgt om ervan te genieten. Herita zal inzetten op erfgoedparticipatie voor iedereen, met als belangrijk instrument de jaarlijkse Open Monumentendag. Ik wil op deze dag niet alleen het onroerend erfgoed in de kijker zetten maar ook de link maken met de erfgoedzorg in de brede zin. Het onroerend, roerend en immaterieel erfgoed vertellen zo één verhaal. Ik zal, in samenspraak met mijn collega-minister voor Onroerend Erfgoed, een samenwerking opzetten tussen FARO, die zich ontfermt over het roerend en immaterieel erfgoed, en Herita, die zich inzet voor het onroerend erfgoed. Op deze manier wil ik de Erfgoeddag en Open Monumentendag verbinden om, conform het Vlaams Regeerakkoord, een maximale betrokkenheid van al het erfgoed in Vlaanderen (roerend, varend, immaterieel, onroerend) bij Open Monumentendag te garanderen. afsluit, om Herita te laten uitgroeien tot dé organisatie voor onroerend erfgoed in Vlaanderen. In het begin van de legislatuur is een samenwerkingsovereenkomst afgesloten voor de periode 1 januari 2015 tot en met 31 december Die overeenkomst legt afspraken vast over het beleidskader, de doelstellingen, de financiering, de communicatie en de manier waarop het agentschap Onroerend Erfgoed toezicht houdt en evalueert. De overeenkomst verwijst voor de concrete uitwerking van doelstellingen naar een jaarlijks actieplan, dat telkens gevalideerd wordt door het agentschap. Het actieplan formuleert de doelstellingen voor dat jaar, voorziet twee rapporteringsmomenten en is de basis voor de uitbetaling van de werkingssubsidie. De doelstellingen zijn geformuleerd aan de hand van drie kapstokken en streefwaarden die het ambitieniveau van Herita weergeven. Ten eerste: Herita als ledenorganisatie, hiervoor wordt het aantal individuele leden in rekening gebracht. Ten tweede: Herita als netwerk van open monumenten, daarvoor tellen het aantal sites in het netwerk. En ten derde: Herita als kennisnetwerk, waarbij het aantal kennispartners van belang is. Samen zorg dragen voor ons collectieve erfgoed moet een positieve beleving worden. Het is van groot belang dat Herita de vrijwilligerswerking ondersteunt en begeleidt waar nodig. [ ] Om deze doelstellingen waar te kunnen maken, moedig ik Herita aan om nauw samen te werken met de verschillende organisaties die in binnen- en buitenland actief bezig zijn met erfgoedzorg en ontsluiting. In 2014 hebben we samen met het agentschap Onroerend Erfgoed en het kabinet Bourgeois de nodige stappen gezet en ontwerpdocumenten opgemaakt. 3.6 Besparingen Op 22 september 2014 kondigde minister-president Bourgeois in zijn Septemberverklaring aan dat er bij aanvang van de beleidsperiode aanzienlijke besparingen doorgevoerd worden. Voor Herita betekende dat een structurele besparing van 10 procent op de werkingssubsidie vanuit de Vlaamse overheid, met een behoorlijke impact op het personeel van de organisatie (zie sociaal-economisch verslag). 3.7 Samenwerkingsovereenkomst De Beleidsnota Onroerend Erfgoed bepaalt dat de Vlaamse overheid met Herita een meerjarige samenwerkingsovereenkomst met jaarlijks actieplan 9

12 4Werking Herita-dag - Ieper De verschillende teams binnen Herita proberen elk vanuit hun domein bij te dragen aan de realisatie van de strategie, op basis van hun ervaring. Tegelijkertijd innoveren ze waar mogelijk. Voor het jaar 2014 kunnen al deze teams enkele mooie cijfers voorleggen: het resultaat van verschillende maatregelen, initiatieven en proefprojecten. 4.1 Publiekswerking en communicatie Externe communicatie Huisstijl voor de Herita-sites In 2014 is voor Fort Napoleon, Kasteel van Horst en Kasteel Beauvoorde een aparte huisstijl ontwikkeld. Die houdt telkens duidelijk verband met de huisstijl van Herita, maar geeft ook een eigen identiteit. Zo hebben ze een eigen kleurenschema en een eigen logo, altijd gecombineerd met het Herita-logo. Dat laat toe dat deze sites zich ook los van Herita kunnen profileren. Online communicatie De communicatie van Herita naar het grote publiek verliep in 2014 meer en meer via digitale kanalen. Maandelijks werd een nieuwsbrief naar het grote publiek verzonden. Dankzij verschillende optimaliseringen zijn er het afgelopen jaar maar liefst nieuwsbriefabonnees bijgekomen, een stijging van 25 procent. Een van de oorzaken is de overschakeling in het voorjaar op een nieuw nieuwsbriefsysteem, Mail Plus. Die toepassing is gekoppeld met de databank en dat zorgt voor een meer geautomatiseerd beheer, onder andere van de contactenlijst. Ook hebben we de inhoud van de nieuwsbrief aantrekkelijker gemaakt met speciale acties en wedstrijden, maar ook door onze erfgoedwandelingen en het aanbod voor families en kinderen in de verf te zetten. Periode Abonnees jan/ feb/ mrt/ apr/ mei/ jun/ jul/ sep/ okt/ nov/ dec/ % =

13 De website werd lichtjes aangepast en beter afgestemd op het grote publiek. Via de nieuwsbrief hebben we steeds doorverwezen naar bijkomende informatie op de website. Alle activiteiten van Herita en van partners kregen een plaats in de agenda. De piek in het bezoekersaantal ligt in augustus-september, in de aanloop naar Open Monumentendag. Periode Aantal unieke bezoekers jan/ feb/ mrt/ apr/ mei/ jun/ jul/ aug/ sep/ okt/ nov/ dec/ Totaal (unieke bezoekers op jaarbasis) Tot slot werd ook de aanwezigheid van Herita op sociale media sterk verhoogd en dat loonde met een stijging van 613 mensen die de Facebook-pagina van Herita leuk vinden. Ook de Facebook-pagina s van de verschillende sites kenden een stijging in het aantal geïnteresseerden, met Fort Napoleon als de grote uitschieter: een stijging van bijna fans in Herita Periode 2014 Aantal paginalikes 1/jan /dec + 249% = 860 Open Monumentendag Periode 2014 Aantal paginalikes 1/jan /dec + 58% = 2701 Fort Napoleon, Oostende Periode 2014 Aantal paginalikes 1/jan /dec + 170% = 3148 Paleis op de Meir, Antwerpen Periode 2014 Aantal paginalikes 1/jan /dec + 115% = 365 Het Boekentoilet (Hofkamer), Antwerpen Periode 2014 Aantal paginalikes 1/jan /dec + 13% = 232 Kasteel Beauvoorde, Veurne Periode 2014 Aantal paginalikes 2/jun 0 31/dec 196 Op het Open Monumentencongres in november werd ook de Twitteraccount van Herita op gang geschoten. De bedoeling is om via Twitter vooral de erfgoedsector, opiniemakers en de pers te bereiken. De Flickr- en Vimeo-pagina s van Herita posten regelmatig foto s en filmpjes. Signalisatie/infoborden Op verschillende erfgoedsites werden in 2014 de infoborden en de signalisatie aangepast. In Kasteel Beauvoorde, Kasteel van Horst en Fort Napoleon werden de borden in een nieuwe, eigen huisstijl gedoopt. Drukwerk Voor Fort Napoleon, Kasteel van Horst, Kasteel Beauvoorde, Paleis op de Meir, Kapel Onze-Lieve-Vrouw van Steenbergen en Paviljoen De Notelaer maakte Herita in 2014 folders ter promotie van de erfgoedsite. De sites voorzagen zelf in de distributie ervan, via toeristische infokantoren, vakantieverblijven in de buurt enzovoort. Ook werden ter aankondiging van belangrijke activiteiten op de Herita-sites flyers verspreid. Voor de ledenwervende acties per post of op de sites werden folders ontwikkeld zodat geïnteresseerden heel eenvoudig en snel hun gegevens konden doorgeven (zie verder). Interne communicatie In 2014 werd iedere maand de interne nieuwsbrief Team Herita aan alle medewerkers bezorgd. Alle collega s konden suggesties doen voor de inhoud van deze interne nieuwsbrieven. Er kwam uiteindelijk heel uiteenlopend nieuws aan bod, gaande van verjaardagen over tips voor een aangenamere werkplek tot nieuwtjes van de erfgoedsites en interessante persartikels. 11

14 Wintertuin Ursulineninstituut - Onze-Lieve-Vrouw-Waver Publiekswerking op de sites 2014 was een labojaar voor de publiekswerking van Herita. De voorbije jaren screenden we het bestaande aanbod van onze sites en kwamen we tot de vaststelling dat er nood was aan vernieuwing en een kwaliteitsstandaard. Kasteel van Horst startte een proefproject op om het aanbod voor families en scholen grondig te herbekijken. We ontwikkelden hiervoor de methode van een participatief traject. Dat hield een samenwerking in van gidsen, vrijwilligers, bezoekers, leerkrachten, mensen van gemeente en provincie, enzoverder. Kortom, iedereen die vanuit een bepaalde invalshoek wilde nadenken over een nieuw concept en rode draad, was uitgenodigd. Een uitgebreid vooronderzoek werd uitgevoerd met specifieke aandacht voor de noden van de doelgroepen scholen en families. De belangrijkste aandachtpunten voor een nieuw aanbod waren: doelgroepgericht, actief ontdekken en intergenerationele uitwisseling. interactieve rondleidingen uitgewerkt voor kleuters en lager onderwijs. Veel aandacht ging naar het educatief materiaal. Gidsen vertellen hun verhaal aan de hand van mooie figuren op pancartes en ontdekkingskoffers. In de marge van het proefproject namen we ook een aantal randtrajecten mee. Zo werd de gidsenwerking verder geprofessionaliseerd, onder andere door het implementeren van een evaluatiesysteem en een verhoogde aandacht voor vorming en opleiding. Bij dit laatste ging er specifieke aandacht naar interactief gidsen. De resultaten bewijzen dat de vernieuwing gewerkt heeft (zie verder). Er is een significante stijging in de bezoekerscijfers in Kasteel van Horst en de algemene tevredenheid van de families ligt zeer hoog. 4.2 Netwerk Partnerschap in plaats van lidmaatschap Het vernieuwde familieparcours in Kasteel van Horst leidt families doorheen het kasteel aan de hand van belevingskisten. Met behulp van mooi vormgegeven opdrachtenblaadjes kunnen families het verhaal van het kasteel en zijn bewoners ontdekken. Voor scholen werden Herita sleutelde in 2014 intern aan de omslag van het klassieke lidmaatschap van organisaties naar een partnerschap in een netwerk. Het was een intern bouwjaar met oog voor de aangesloten erfgoedzorgers, maar zonder actieve werving. 12

15 Kasteel van Horst - Holsbeek Vooraleer extern te kunnen opbouwen, moesten intern nog heel wat stappen gezet worden. De organisatie van Open Monumentendag verschoof daarbij van het marketingen communicatieteam naar het netwerkteam. Open Monumentendag doet immers al jaren elke tweede zondag van september wat Herita elke dag wil bereiken met het netwerk: erfgoed vanuit de sector naar het grote publiek brengen. Meer over Open Monumentendag lees je in het hoofdstuk Evenementen. Om het nieuwe partnerschap en de nieuwe dienstverlening op een doordachte manier vorm te kunnen geven is in de zomer van 2014 een veldanalyse uitgevoerd. Herita ging hiervoor in zee met Indigov, een spin-off van de KU Leuven. Jo Steyaert deed een kwantitatieve bevraging bij personen die een link hebben met onroerend erfgoed vanuit hun privésituatie, hun job of hun eigen engagement. Hij werkte daarvoor samen met Annemie Rossenbacker van Levuur. Daarnaast deed Herita een kwalitatief onderzoek en ging het zelf op pad voor gesprekken met personen, organisaties en overheden, die betrokken zijn bij de zorg voor onroerend erfgoed en de openstelling ervan. De resultaten werden gebundeld en we konden verschillende interessante conclusies trekken. Op basis van die conclusies is het netwerkteam in het najaar van 2014 gestart met het zetten van de nieuwe kaders voor partnerschap en dienstverlening. Wanneer het hele traject is afgerond voorjaar 2015 wordt het ook toegelicht aan stakeholders en erfgoedzorgers. Informatieuitwisseling met erfgoedzorgers Het hoogtepunt van het jaar was met vlag en wimpel het eerste Open Monumentencongres op 22 november. Het is een groot evenement voor de hele sector geworden en volledig in de sfeer van de nieuwe strategie van Herita. Vijftien sprekers, een workshop en een beurs met standhouders hebben een dag vol inspiratie en motivatie gebracht voor de vele aanwezigen. Meer hierover in het hoofdstuk Evenementen. Al dit gesleutel en getimmer aan een nieuwe weg wil niet zeggen dat de bij Herita aangesloten erfgoedzorgers in 2014 in de kou bleven staan. Met vragen en bezorgdheden konden zij steeds terecht bij het eerstelijnsonthaal. Het netwerkteam heeft daarnaast ook een vaste contactpersoon voor ledenerfgoedzorgers die leden te woord staat via en telefoon, maar evengoed tijdens activiteiten, workshops en opleidingen. Ook niet-aangesloten erfgoedzorgers stonden we bij met evenveel zorg en stimuleerden we om zich aan te sluiten bij Herita. 13

16 Op het programma voor 2014 stonden drie werkbezoeken en drie vormingen voor aangesloten erfgoedzorgers. Daarnaast gaat Herita steeds meer inzetten op het delen van kennis met de sector. In 2014 werden daartoe alvast twee grote kennisdossiers opgestart. Over de werkbezoeken, vormingen en kennisdossiers lees je meer in het hoofdstuk Leden. 4.3 Beheer van monumenten Restaureren van monumenten In 2014 heeft Herita verschillende restauratieprojecten afgerond en er werden ook nieuwe restauratieprojecten opgestart. Er wordt ook meer en meer ingezet op een correcte administratieve afwikkeling van de dossiers. De eerste fase van de restauratie van Kasteel van Horst in Holsbeek werd succesvol afgerond. In het voorjaar werden onder meer de Ridderzaal, de Maria-Anne Van den Tympelzaal en de Ovidiuszaal in gebruik genomen. Een educatieve ruimte ondersteunt nu het nieuwe publieksprogramma. In de provincie Vlaams-Brabant is nog een tweede monument in fase van restauratie, namelijk de Sint-Donatustoren in Leuven. De toren en het dak worden deels gerestaureerd en deels geconsolideerd. In hartje Antwerpen werd de restauratie voltooid van de gevel van de Hofkamer, het pronkstuk van Den Wolsack. De gevel schittert er nu in al zijn glorie, zoals op het einde van de achttiende eeuw. Nog in de provincie Antwerpen werden in december 2014 de restauratiewerken gegund van de gevel en het dak van het paviljoen De Notelaer in Hingene- Bornem. Deze werken vinden plaats in Restauratie Hofkamer - Antwerpen Maar de grootste verwezenlijking op het vlak van restauratie vond in de provincie Limburg plaats. Eind 2014 is een belangrijke mijlpaal bereikt voor Abdijsite Herkenrode in Hasselt. Daar is een restauratietraject van meer dan 10 jaar afgerond. De laatste fase omvatte de restauratiewerken van onder meer de paardenstallen, de watermolen, de conciërgewoning, het historisch hart en de omgevingsaanleg. Terwijl deze werden opgeleverd, werd er aangevat met de opbouw van een kunstwerk van Hans Op de Beeck. The Quiet View/Het stille uitzicht is een ambitieuze permanente installatie in het historische hart van de site. Een feestelijke opening van de site en het kunstwerk staat gepland op 26 maart Ontwikkeling van erfgoed Binnen het kader van de geldende decreten rond premies voor erfgoed werden er, in samenwerking met de verschillende betrokken partners, twee landschapsbeheersplannen afgerond en ingediend bij het agentschap Onroerend Erfgoed. Het ging om een landschapsbeheersplan voor Abdijsite Herkenrode en een voor Fort Napoleon. Beide 14

17 Restauratie en nieuwbouw paardenstallen Abdijsite Herkenrode - Hasselt plannen hebben als doel verschillende waarden van het landschap en de monumenten te ontwikkelen en te integreren. Dit gaat zowel over erfgoedwaarden als over landschappelijke of toeristische waarden. Daarnaast zit er een vertegenwoordiging van Herita in het investeringscomité van de Vlaamse Erfgoedkluis. Samenstelling team erfgoedbeheer De sites die Herita beheert, werden grondig geanalyseerd ter voorbereiding van een doorlichting door de Vlaamse Erfgoedkluis. Er werd eveneens een grondige analyse gemaakt van de zakelijke rechten op onze sites. Technisch beheer Op het vlak van technisch beheer is verder ingezet op onderhoud in eigen beheer. Naast de gebouwen vragen bijvoorbeeld ook de parken het nodige onderhoud, zoals dat rond het kasteel in Beauvoorde. Een geoptimaliseerde en gedigitaliseerde werkplanning voor het onderhoud van de gebouwen en de sites werd geïmplementeerd. In 2014 heeft het team bevoegd voor erfgoedbeheer een aantal wijzigingen ondergaan in haar structuur. De afdelingsmanager erfgoedbeheer volgt de afdeling op. In augustus werd een nieuwe afdelingsmanager aangesteld. De drie coördinatoren in het team zijn elk experten in hun eigen gebied: restauratie, ontwikkeling en technisch beheer. Zij worden ondersteund door een administratief medewerker en een bouwkundig medewerker. Drie technische medewerkers verzorgen het onderhoud op de verschillende sites, onder leiding van de coördinator technisch beheer. Delen van expertise Binnen de Vlaamse Erfgoedkluis heeft het team bevoegd voor beheer haar expertise gedeeld bij een aantal projecten. 15

18 5Leden Open Monumentencongres C-mine Genk Herita maakt een onderscheid tussen de gezinnen die lid zijn en de erfgoedzorgers. In die laatste categorie zitten privépersonen en organisaties die zich vrijwillig of professioneel inzetten voor erfgoed. Beide doelgroepen proberen we te benaderen met een specifieke communicatie, een interessant aanbod en talrijke voordelen. 5.1 Gezinsleden personen in het voorjaar van Wel werd er onverminderd ingezet op bekendmaking van Herita bij het groot publiek, onder meer met lead generation (het verzamelen van contactgegevens om nadien via of briefpost contact op te nemen) tijdens Open Monumentendag. 31 december 2013: 2101 gezinnen die lid zijn 31 december 2014: 2215 gezinnen die lid zijn (=2898 mensen) Ledenaantal Samenstelling van de gezinsleden en leeftijd van leden In 2014 werden 114 nieuwe gezinnen lid van Herita. Daardoor waren er eind 2014 in totaal gezinnen lid, die staan voor individuen. Vergeleken met 2013 is het aantal gezinnen met een Herita-lidmaatschap gestegen met 5 procent. In 2013 was de groei van het aantal gezinnen die lid werden bijna 10 procent: toen kwamen er 184 nieuwe gezinnen bij. De verklaring voor de kleinere groei tijdens het afgelopen jaar is dat er vanaf juli 2014 niet meer actief nieuwe leden werden aangetrokken. Die wervingsstop kwam er in aanloop naar de overstap naar een gratis lidmaatschap voor individuele Bij de inschrijving als lid van Herita wordt er ook steeds gepolst naar de leeftijd en de samenstelling van het gezin. Herita wil graag meer weten over haar leden om op die manier het aanbod beter op de doelgroep te kunnen afstemmen. De helft van de leden gaf informatie in verband met hun gezinssamenstelling door (1.157 van de 2.215). Van de gezinnen die lid zijn van Herita is 32 procent alleenstaand; 31 procent vormt een gezin van twee personen; 37 procent van de gezinnen bestaat uit meer dan twee gezinsleden. 16

19 1 persoon personen personen en meer % 3 personen en meer 31% 2 personen 32% alleenstaand We verzamelden niet alleen informatie op gezinsniveau, maar ook specifieker individuen, van de in totaal opgegeven personen, gaven informatie over hun leeftijd. Bijna 40 procent van de leden is ouder dan 63 jaar, 49 procent is tussen 34 en 63 jaar en net geen 12 procent is jonger dan 34 jaar : : : : : : : : : Herita-dag - Ieper Ledenwerving In het voorjaar van 2014 werden enkele acties opgezet om leden te werven. Zo werden geïnteresseerden rechtstreeks aangeschreven in het kader van een ledenwervende actie per post. Verder waren er ook promoteams van Herita op enkele evenementen zoals de openingsweekends van een aantal sites, Open Monumentendag, de gezinshappening van de Gezinsbond in Fort Napoleon en de Klassendag in Kasteel van Horst. Aan geïnteresseerden werd gevraagd om hun adres door te geven om deze mensen later aan te schrijven in het kader van een ledenwervende actie. Ook de Herita-nieuwsbrief en de website hadden steeds een ledenwervende boodschap. De ervaring leert ons dat vooral in het najaar, meer bepaald rond Open Monumentendag, het grootste aantal erfgoedliefhebbers zich aansluit bij Herita. Met het oog op gratis lidmaatschap vanaf het voorjaar van 2015, werden er echter na juli 2014 geen ledenwervende acties meer op poten gezet. Ledencommunicatie De communicatie naar de leden verliep in 2014 grotendeels digitaal. Een maandelijkse nieuwsbrief bracht de leden op 17

20 de hoogte van erfgoednieuws, activiteiten, kortingsacties en wedstrijden. Op de website vonden ze dikwijls nog bijkomende informatie. Alle leden ontvingen een papieren uitnodiging voor de ledendag. Ledenaanbod 5.2 Erfgoedzorgers De groep van erfgoedzorgers omvat een mix van erfgoedverenigingen, bedrijven, organisaties, besturen en natuurlijke personen die op professionele of vrijwillige basis actief zijn in de erfgoedsector. Het aanbod voor de leden werd in 2014 verder uitgewerkt tot een pakket van uiteenlopende acties, activiteiten en wedstrijden. Ten eerste konden alle leden op vertoon van hun lidkaart de sites van Herita gratis bezoeken. Ook organiseerde Herita, in samenwerking met Toerisme Ieper, een Herita-dag op zondag 30 april Daarnaast werd met heel wat partners samengewerkt om acties, wedstrijden en activiteiten op touw te zetten. Zo konden leden tegen kortingstarief onder andere Kazerne Dossin, Bokrijk, Museum De Kolonie in Lommel, C-Mine en Sportimonium bezoeken. Ze kregen ook korting bij de aankoop van de nieuwe publicatie van Stichting Simon Stevin of bij een abonnement op Ex Situ, een publieksgericht tijdschrift voor archeologie. Bij een van de wedstrijden konden onze leden een overnachting winnen in Windmolen De Hoop. Het project Blik achter de schermen draaide om exclusieve bezoeken met een gids. Zo bezochten onze leden Merksplas-Kolonie en het Spoorwegfort in Duffel, beide in samenwerking met Kempens Landschap. In diezelfde reeks konden ze ook het maritieme erfgoed van de Scute in Blankenberge bezoeken. Tot slot werd begin december 2014 een tweede editie van het Herita-magazine uitgebracht, met daarin artikels over archeologie, varend erfgoed, een reportage van Dingenzoekers over een familiebezoek aan be-mine in Beringen, enzovoort. Alle leden kregen dat magazine gratis in de bus. Aantal erfgoedzorgers Op 31 december 2014 waren in totaal 220 erfgoedzorgers lid van Herita, terwijl dat er een jaar eerder nog 231 waren. 31/12/ Herita-leden overgedragen uit 2013 of eerder +10 nieuwe Herita-leden = 220 Erfgoedzorgers Terwijl er in 2013 nog werk werd gemaakt van het actief werven van leden die behoorden tot het voormalige Forum voor Erfgoedverenigingen, was 2014 voor Herita een intern werkjaar waarin een nieuwe vorm van samenwerking met de sector werd uitgedacht. Hierover staat meer uitleg in het hoofdstuk Blik vooruit: pilootjaar In 2014 lag de nadruk dan ook voornamelijk op ledentrouw en ledenbinding met een aantrekkelijk aanbod voor de aangesloten erfgoedzorgers. Vanuit 2013 namen we 210 trouwe leden mee naar In de loop van het jaar 2014 kwamen er 10 nieuwe leden bij, waardoor we er in totaal 220 erfgoedzorgers lid waren van Herita. Daarnaast gaven een aantal erfgoedzorgers expliciet te kennen dat ze besparen op lidmaatschappen, gezien de moeilijke economische context in de cultuursector. De lidmaatschapsbijdrage voor het kalenderjaar 2014 bedroeg 50 euro of 100 euro, afhankelijk van de grootte van de organisatie. Ongeveer twee derde (140) van de aangesloten erfgoedzorgers betaalde 50 euro lidgeld; een derde (80) betaalde 100 euro lidgeld. Communicatie met erfgoedzorgers In 2014 hield een maandelijkse nieuwsbrief de aangesloten erfgoedzorgers op de hoogte van activiteiten en nieuws uit de sector. Het ging om activiteiten georganiseerd 18

21 Open Monumentencongres C-mine Genk door Herita zelf, door leden-erfgoedzorgers van Herita of door partners uit de sector. De nieuwsbrief werd in 2014 via een nieuw format uitgegeven. Extra nieuwsflashes werden uitgestuurd voor het memorandum van Herita naar aanleiding van de verkiezingen en ter aankondiging van het Open Monumentencongres. Eind 2013 hadden we abonnees van de maandelijkse nieuwsbrief voor erfgoedzorgers. Eind 2014 waren dat er 2.103: een stijging van 21 procent. Activiteiten voor erfgoedzorgers Herita organiseerde in 2014 een werkbezoek aan de sites van Merksplas-Kolonie, het fort van Duffel en de Scute in Blankenberge. In samenwerking met Heemkunde Vlaanderen organiseerde Herita in mei een studiedag over vrijwilligerswerk in de erfgoedsector. Ook de erfgoedzorgers zelf namen op deze dag het woord om hun ervaringen met vrijwilligerswerk te delen. Rond het thema veiligheid in monumenten was er in het voorjaar in de vijf Vlaamse provincies een vormingsdag in samenwerking met Heemkunde Vlaanderen, Faro, Stichting Open Kerken en Familiekunde Vlaanderen. Samen met diezelfde organisaties organiseerde Herita in het najaar een opleiding over het geven van interactieve rondleidingen. Deze reeks vormingen zal in het jaar 2015 verdergaan onder de gezamenlijke noemer Erfgoed in de Praktijk. Het Open Monumentencongres was zonder twijfel hét netwerkmoment van het jaar voor de aangesloten erfgoedzorgers en geïnteresseerden uit de sector. Meer informatie hierover staat in de rubriek Evenementen. Dienstverlening Herita staat de erfgoedzorgers met raad en daad bij en wil haar expertise delen. In 2014 omvatte de dienstverlening een aanbod van kennisdossiers, projectrekeningen, fiscale attesten en een gespecialiseerde adviesverlening met een focus op publieksgerichte erfgoedzorg. De kennisdossiers geven basisinformatie over een onderwerp en zorgen voor heel wat tips en doorverwijzingen. In het voorjaar verscheen Erfgoed en Toegankelijkheid en in het najaar Vrijwilligerswerking. Dat laatste dossier was het voorlopige eindpunt in een hele reeks activiteiten zoals de studiedag (hierboven vermeld) en de publicatie van een ABCbrochure in samenwerking met Heemkunde Vlaanderen en Faro. Met het zicht op het intern bouwjaar 2015 werd het idee voor een ledenzone op de website herzien. 19

22 6 Bezoekers HERITA JAARVERSLAG 2014 Fort Napoleon - Oostende Herita kiest resoluut voor een publieksgerichte werking. Dat vertaalt zich voor 2014 in mooie bezoekerscijfers. Fort Napoleon blijft de absolute trekpleister, maar alle sites hebben een succesvol jaar achter de rug. Om de bezoekers nog beter van dienst te kunnen zijn in de toekomst, heeft Herita inspanningen gedaan om ook feedback te krijgen van de bezoekers en informatie te verzamelen over de bezoekers. nationaliteit de bezoekers hebben. In Paleis op de Meir kwamen in procent Belgen, maar ook 32 procent Nederlanders en 3 procent Fransen. Deze informatie zal ons op termijn helpen om de communicatie aan bezoekers te verfijnen en hen gerichter aan te spreken. 6.1 Nieuw kassasysteem We verzamelen meer en betere informatie over de bezoekers in onze erfgoedsites. Door de invoering van kassasystemen in Kasteel van Horst, Kasteel van Beauvoorde en Paleis op de Meir krijgen we naast het totaalcijfer ook meer specifieke cijfers over de bezoekers. Zo weten we nu dat Kasteel van Horst in kinderen jonger dan zes jaar over de vloer kreeg en kinderen tussen zes en elf. Daarnaast kunnen ook geografische opdelingen van de bezoekers gemaakt worden. 24 procent van de bezoekers van Kasteel van Beauvoorde komt uit West-Vlaanderen, 2 procent woont in Veurne, waarvan Beauvoorde een deelgemeente is. Ook kan nagegaan worden welke 6.2 Bezoekers rond de monumenten We investeerden in 2014 in automatische tellers. We willen weten hoeveel bezoekers op de domeinen rond de monumenten komen en op die manier onze sites langs de buitenkant bezoeken. De installatie gebeurde in de zomer van 2014 in Paleis op de Meir in Antwerpen, Kasteel van Horst in Holsbeek en Kasteel van Beauvoorde in Veurne. Tussen september en november werden de systemen operationeel. Er is nog werk nodig om alles fijn af te stellen. Het is de komende jaren dan ook de bedoeling om deze cijfers bij te houden en te systematiseren om zo het aanbod te verbeteren. Wat leren we hier al uit? Het Paleis op de Meir trok in de 20