Activiteitenplan 2014

Transcriptie

1 Activiteitenplan 2014

2 Naam rapport Activiteitenplan 2014 Datum December 2013 Versie 1.3 Opdrachtnemer Contactpersoon Opsteller plan van aanpak Handicap + studie Drs. M.A. de Groot Drs. M.A. de Groot Expertisecentrum handicap + studie Postbus BP s-hertogenbosch Bezoekadres: Stationsplein 14 Den Bosch Tel:

3 Inhoudsopgave 1 Kaders Context Studenten met een functiebeperking Stimulerende overheid Instellingen aan zet Naar een landelijk expertisecentrum handicap + studie nieuwe stijl Universal Design for Learning Veldraadpleging Activiteiten Thema s commissie Maatstaf Informatievoorziening Fysieke toegankelijkheid (inclusief digitale toegankelijkheid) Begeleiding Deskundigheidsbevordering Leerroutes Toetsing en examinering Waarborgen kwaliteit en continuïteit Communicatie en informatievoorziening van handicap + studie Specifieke functiebeperkingen Congres december Netwerken en Adviesraad Randvoorwaarden en strategie Bijlage: begroting handicap+studie, december

4 1 Kaders In dit activiteitenplan staat beschreven welke activiteiten handicap + studie in 2014 binnen de kaders van het beleidsplan onderneemt op basis van de OCW-subsidie. Voor dit activiteitenplan zijn richtinggevend: Beleidsplan handicap + studie Adviescommissie Maatstaf en het daarin opgenomen referentiekader met zeven aandachtspunten voor het wegnemen van barrières voor studenten met een functiebeperking binnen instellingen voor hoger onderwijs. Brief staatssecretaris OCW aan Tweede Kamer 30 juni 2011 Aanbieding van en reactie op het advies Landelijk Expertisecentrum Studeren met een functiebeperking. De middelen, die handicap + studie ter beschikking gesteld worden door het ministerie OCW. In het kader van de herziening van het subsidiebeleid van OCW wordt handicap + studie geconfronteerd met een efficiencykorting van 5% in 2014 en 10% vanaf De wensen en behoeften van de ho-instellingen voor zover deze passen binnen de genoemde kaders. Handicap + studie inventariseerde wensen van de instellingen via een oproep in haar Nieuwsflits en via contactpersonen, die verenigd zijn in het overleg studentendecanen universiteiten en het LOShbo. Waar nodig wordt onderscheid gemaakt tussen dienstverlening voor universiteiten en hogescholen. handicap+studie, december

5 2 Context Expertisecentrum handicap + studie bestaat meer dan vijfenzestig jaar en is een dienstverlenend expertisecentrum ten behoeve van het hoger onderwijs. In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de ontwikkelingen, die voor het werk van handicap + studie van belang zijn. De ontwikkelingen zijn een samenspel van beleid van de overheid, beleid van de onderwijsinstellingen en de rol van handicap + studie zelf. Zij vormen de context voor het activiteitenplan Studenten met een functiebeperking In 2013 verscheen het eindrapport van het onderzoek dat ResearchNed/ITS in opdracht van het Ministerie OCW heeft uitgevoerd naar studeren met een functiebeperking in het hoger onderwijs in Nederland 1. Volgens dit onderzoek heeft drie op de tien studenten in het hoger onderwijs een functiebeperking. Tien procent (66.000) van alle studenten ondervindt daadwerkelijk belemmeringen van hun handicap of functiebeperking tijdens de studie. Studenten hebben te maken met een groot aantal uiteenlopende functiebeperkingen. Beperkingen die het meest voorkomen zijn: dyslexie, chronische aandoening/ziekte, migraine, beperking in concentratie, long- en ademhalingsprobleem, huidaandoening en een psychisch probleem of aandoening. Het onderzoek toont aan dat - hoewel er vooruitgang is - het studiesucces van studenten met een functiebeperking nog steeds achterblijft bij andere studenten wat betreft studieuitval, studievertraging en aantal behaalde studiepunten. Goede informatievoorziening, aanpassingen in het onderwijs, begeleiding, materiële voorzieningen en/of voorzieningen bij examens nemen belemmeringen weg en dragen bij aan het succesvol studeren van studenten met een functiebeperking. Momenteel kunnen studenten met een functiebeperking hier onvoldoende over beschikken. 2.2 Stimulerende overheid Sinds 1 januari 2011 worden onderwijsinstellingen (instellingstoets) en opleidingen (uitgebreide opleidingsbeoordeling) in het kader van de accreditatie getoetst op hun studeerbaarheid en toegankelijkheid voor studenten met een functiebeperking tijdens de accreditatie. Daarbij zijn de thema s uit het referentiekader van de commissie Maatstaf 2 richtinggevend voor de toetsing van het beleid van de instellingen op het gebied van studeren met een functiebeperking. Het referentiekader biedt de instellingen kaders en randvoorwaarden om de kwaliteit van onderwijs voor studenten met een functiebeperking te borgen. De thema s uit het referentiekader zijn hieronder weergegeven. 1 Informatievoorziening en voorlichting 2 Fysieke toegankelijkheid 3 Begeleiding 4 Deskundigheid 5 Leerroutes 6 Toetsing en examinering 7 Waarborgen voor kwaliteit en continuïteit 1 Studeren met een functiebeperking 2012, de relatie tussen studievertraging, studieuitval en het gebruik van voorzieningen. Eindmeting onderzoek studeren met een functiebeperking, ResearchNed/ITS Nijmegen, april Meer mogelijk maken, studeren met een functiebeperking in het hoger onderwijs. Advies commissie Maatstaf, Den Haag, handicap+studie, december

6 Het referentiekader dient als maatstaf voor producten, diensten en voorzieningen die instellingen voor hoger onderwijs minimaal moeten bieden om studenten met een functiebeperking redelijk en adequaat te kunnen opleiden. Expertisecentrum handicap + studie integreert het referentiekader van de commissie Maatstaf met zijn zeven aandachtspunten voor de onderwijspraktijk zo veel mogelijk in haar dienstverlening. Handicap + studie organiseert haar activiteiten volgens deze zeven thema s. 2.3 Instellingen aan zet Instellingen voor hoger onderwijs als geheel (docenten, studentendecanen, managers en bestuur) zijn zelf aan zet om beleid te ontwikkelen en uit te voeren voor studenten met een functiebeperking. Onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs 3 laat zien dat (in 2009) een derde van de instellingen voor hoger onderwijs beleid voor studenten met een functiebeperking heeft geformuleerd. Berenschot (2011) 4 toont aan dat in veel instellingen het beleid nog in ontwikkeling is. Een aantal instellingen heeft aanscherping van en vervolgens uitvoering van beleid op het gebied van studeren met een functiebeperking opgepakt naar aanleiding van de (voorbereiding op) de instellingsaccreditatie. In het meest recente onderzoek Studeren met een functiebeperking (2012) 5 komt naar voren dat het aanbod van voorzieningen stabiel is gebleven of licht is gestegen in de periode Examenvoorzieningen worden aan bijna 75% van de studenten, die dat nodig zeggen te hebben, geboden. Over aanpassingen in onderwijs, begeleiding en materiële voorzieningen beschikt 35 tot 45% van de studenten met een functiebeperking, die hieraan behoefte hebben. Hier valt dus nog winst te behalen. De stand van zaken verschilt overigens sterk per instelling, faculteit of opleiding. Meestal hebben de studentendecanen het voortouw bij het in gang zetten en uitvoeren van de activiteiten. Studentendecanen geven aan dat het adviseren van studenten en het verstrekken van informatie over het algemeen soepel verloopt. Bij begeleiding van de studenten ervaren zij meer knelpunten. Docenten in het hoger onderwijs vinden de begeleiding van studenten met een functiebeperking veelal een lastige opgave: zij geven aan de daarvoor benodigde kennis en tijd te missen. Ook blijkt uit onderzoek dat zij niet altijd begrip kunnen opbrengen voor studenten met een (niet) zichtbare functiebeperking. Ook in de organisatie van het onderwijs (flexibiliteit in het programma) en bij de toetsing en examinering ervaren studenten en instellingen nog steeds knelpunten. De overheid legt de verantwoordelijkheid bij de instellingen voor hoger onderwijs, maar blijft alert dat er ook daadwerkelijk instellingsbeleid wordt ontwikkeld en uitgevoerd voor studenten met een functiebeperking. De overheid zet daarvoor verschillende instrumenten in zoals de verankering van beleid voor studenten met een functiebeperking via het accreditatiekader, de Wet Gelijke Behandeling op grond van handicap of chronische ziekte, de wet op het hoger onderwijs (WHW) en in het bijzonder de onderwijs- en examenregeling en de OCW-regeling Onderwijsvoorzieningen voor jongeren met een handicap van 4 december Een aantal nieuwe maatregelen kan gevolgen hebben voor studenten met een functiebeperking, zoals de verplichte invoering van matchingstrajecten (Kwaliteit in Verscheidenheid), het sociaal leenstelsel en de participatiewet (herkeuring WAJONG-ers). Een landelijk expertisecentrum handicap + studie ziet het ministerie van OCW als belangrijk instrument. De staatssecretaris van OCW heeft midden 2011 aan handicap + studie 3 Inspectie OCW, Onbelemmerd studeren, Berenschot, advies landelijk expertisecentrum voor studeren met een functiebeperking, Zie voetnoot 1 handicap+studie, december

7 gevraagd met een transitieplan te komen. De staatssecretaris geeft aan te verwachten dat handicap + studie zich in de periode omvormt op de volgende punten 6 : ondersteuning van de instellingen centraal in het profiel; geen individuele dienstverlening naar studenten meer (wel algemene informatieverstrekking naar studenten); meer vraaggestuurd werken; sturing vanuit de instellingen; kwaliteit van de dienstverlening versterken; op gedifferentieerde wijze aansluiten bij de vraag; een positief-inspirerende beeldvorming betreffende studenten die met een functiebeperking gaan studeren; inspirerend rolmodel bieden; samenwerking zoeken met een andere organisatie met verwante doelstellingen en daar zo mogelijk bedrijfsmatig in opgaan. De staatssecretaris heeft voor de transitiefase een basissubsidie gecontinueerd (tot en met in elk geval 2014) en bovendien een overall evaluatie aangekondigd in 2014, die in beeld zal brengen of de gewenste veranderingen doorgevoerd zijn. 2.4 Naar een landelijk expertisecentrum handicap + studie nieuwe stijl Expertisecentrum handicap + studie ontwikkelt activiteiten gericht op ondersteuning van de instellingen. In 2013 is met professionals uit de instellingen, in het kader van de OCWopdracht en met aanvullende middelen van het Prof. Heringa en het Prof. Van Belkumfonds, gewerkt aan de volgende projecten: Examinering, niet minder maar anders. Meekijken met studenten (you tube filmpjes). Studieproces in kaart (sleutelmomenten voor studeren met een functiebeperking). Meer stage en werk door samenwerking in de regio (in drie regio s met universiteiten, hbo s, mbo s, gemeenten, AWVN en MEE). ELO s en digitale toegankelijkheid (handreiking en training). Digitalisering studieboeken (hoe kan dat slimmer en handiger, ook in overleg met de uitgevers). De werkvloer op bij Windesheim: ter voorbereiding op de instellingsaccreditatie t.a.v. kwaliteitszorg, voorlichting, digitale toegankelijkheid en deskundigheidsbevordering. Radboud Universiteit: versterken beleid studeren met een functiebeperking n.a.v. de instellingaccreditatie o.g.v. bejegening, BKO en uitstroom naar de arbeidsmarkt. Autisme: de digitale expertisemodule autisme is gepresenteerd en door een aantal instellingen op hun intranet gezet. Docenten kunnen deze raadplegen als zij te maken krijgen met een student met autisme. Daarnaast heeft handicap + studie een aantal trainingen en studiebijeenkomsten verzorgd en bijgedragen aan door ho-instellingen en intermediaire organisaties georganiseerde trainingen, bijeenkomsten en congressen. Handicap + studie heeft deelgenomen aan de jaarlijkse bijeenkomst van het internationale netwerk LINK, waar instellingen voor hoger onderwijs instellingen uit verschillende Europese landen in participeren. Hier stond Universal Design for Learning centraal. De infolijn is dagelijks bereikbaar voor professionals uit het hoger onderwijs. Vragen die via de worden gesteld worden binnen drie werkdagen beantwoord. De website is vernieuwd en aangepast aan de nieuwe functie van handicap + studie. Minimaal maandelijks is een Nieuwsflits verstuurd aan ruim adressen. Handicap + studie onderhoudt contact en neemt deel aan netwerkactiviteiten van diverse intermediaire organisaties, gericht op kennisontwikkeling, belangenbehartiging en kennisoverdracht, zoals LOShbo, LBS-CSH, LSVb, ISO, CG-Raad/platform VG, College voor de rechten van de mens, LICA, e.a. 6 brief aan de Tweede Kamer; 30 juni 2011 handicap+studie, december

8 Er is een folder voor docenten en een folder voor studenten beschikbaar over studeren met een functiebeperking in het hoger onderwijs. Deze zijn in kleine hoeveelheden gratis verkrijgbaar. In het Engels is een digitaal servicedocument beschikbaar voor instellingen die buitenlandse studenten willen informeren over studeren met een functiebeperking in Nederland. Sinds juli 2012 maakt handicap + studie bestuurlijk deel uit van CINOP. Stichting CINOP is een maatschappelijke onderneming, die als leerexpert nationaal en internationaal meerwaarde levert voor overheden, onderwijsinstellingen, arbeidsmarkt- en sectororganisaties en bedrijven, waardoor deze organisaties beter worden toegerust om (beroeps)onderwijs, (beroeps)opleidingen en duurzame ontwikkeling verder te verbeteren en te vernieuwen. Daarmee draagt CINOP bij aan de ontwikkeling van studenten, werknemers en burgers, zodat zij duurzaam kunnen participeren in een veranderende arbeidsmarkt en samenleving. De focus van CINOP is Leven Lang Leren. In september 2013 is handicap + studie verhuisd naar het CINOP-gebouw aan het Stationsplein in Den Bosch. 2.5 Universal Design for Learning Een belangrijke inspiratiebron voor handicap + studie is Universal Design for Learning (UDL). Deze benadering gaat uit van gelijke kansen voor alle studenten, inclusief de studenten met een functiebeperking. Studeren met een functiebeperking wordt daarbij niet als een uitzondering gezien waarvoor je apart beleid moet ontwikkelen en aangepaste voorzieningen en aanpassingen moet treffen. UDL gaat uit van universeel onderwijs waarbinnen ruimte is voor iedere student om op verschillende manieren te studeren, zijn of haar talenten en ontwikkelde competenties op uiteenlopende wijze te laten toetsen en zijn betrokkenheid bij het onderwijs te vergroten. Gelijke behandeling, diversiteit, studiesucces en vergroting van toegankelijkheid voeren de positieve boventoon in het onderwijs dat de student wordt aangeboden. En studenten met een functiebeperking voegen daaraan talenten en flexibiliteit toe, wat alle studenten ten goede komt. Hun vragen verrijken het onderwijsdesign. Didactische maatregelen om studenten met concentratieproblemen bij de les te houden, kunnen immers geschikt zijn voor alle studenten. handicap+studie, december

9 3 Veldraadpleging Om goed vorm te kunnen geven aan dit activiteitenplan heeft handicap + studie via haar Nieuwsflits en via een gerichte naar een aantal contactpersonen studeren met een functiebeperking van de hoger onderwijsinstellingen een korte enquête uitgezet. Hieronder zijn de algemene reacties opgenomen. Welke twee van de zeven Maatstafthema's zijn voor u en uw onderwijsinstelling het meest relevant in het komende jaar? Informatievoorziening 19 21% Fysieke toegankelijkheid (hieronder valt ook digitale toegankelijkheid) 8 9% Begeleiding 15 17% Deskundigheidsbevordering 12 13% Leerroutes 9 10% Toetsing en examinering 11 12% Waarborgen kwaliteit en continuïteit 13 14% Overig 3 3% In welke rol vult u deze enquête in? Studentendecaan 12 28% Studieadviseur 4 9% Docent 5 12% Studieloopbaanbegeleider 5 12% handicap+studie, december

10 Beleidsmedewerker 3 7% Hulpverlener 1 2% Student 3 7% Ouder 4 9% Overig 6 14% Aan welk soort organisatie bent u verbonden? WO 12 29% HBO 24 57% Overig 6 14% Tevens was er een open vraag opgenomen welke activiteiten handicap + studie aan moet bieden in het kader van deze twee thema s en een vraag naar andere wensen. De antwoorden op deze vragen hebben wij zoveel mogelijk meegenomen in de keuze voor de activiteiten zoals weergegeven in hoofdstuk 4. handicap+studie, december

11 4 Activiteiten In dit hoofdstuk worden de activiteiten beschreven, die handicap + studie in 2014 wil uitvoeren. Achtereenvolgens komen aan de orde de activiteiten die in het kader van de Maatstaf -thema s ontwikkeld worden, de informatievoorziening en communicatie ten behoeve van de instellingen en studenten, specifieke belemmeringen, het tweejaarlijkse congres, netwerken en de Adviesraad en randvoorwaarden en strategie. Per thema worden doelen, resultaten en benodigde activiteiten opgesomd. 4.1 Thema s commissie Maatstaf Handicap + studie hanteert de thema s van de commissie als richtsnoer om haar activiteiten te organiseren. Onderstaand zijn de doelen, resultaten en activiteiten van handicap + studie voor 2014 mede op basis van de wensen van de instellingen uitgewerkt aan de hand van deze thema s. In overleg met de instellingen (via LBS-CSH, LOS-hbo en individuele contacten) zal handicap + studie interactieve workshops organiseren over de Maatstaf -thema s, gericht op het bespreken van vraagstukken, uitwisselen van ervaringen en good practices en het leren van elkaar. Handicap + studie heeft hierbij een faciliterende rol en brengt haar kennis en ervaring in. Voor deze bijeenkomsten worden, afhankelijk van het onderwerp, studentendecanen, studieloopbaanbegeleiders, studieadviseurs, leden van examencommissie e.d. uitgenodigd Informatievoorziening Doelen Onderwijsinstellingen ondersteunen en adviseren bij de voorlichting aan en communicatie met (aanstaande) studenten: o verlaging van de drempel om een functiebeperking te melden door goed geplande communicatie (veilig klimaat); o onderwijsinstellingen geven hun docenten voorlichting over goede begeleiding van studenten met (specifieke) functiebeperkingen; o onderwijsinstellingen hebben hun communicatie op zo n manier ingericht dat docenten en studenten op de hoogte zijn van de voorzieningen voor studenten met een beperking. Onderwijsinstellingen bieden de student in de studiekeuzetrajecten deskundige informatie over de relevantie van de functiebeperking in het studieproces en het beroepsprofiel. Bieden van positieve inspirerende beeldvorming over studeren met een functiebeperking voor aanstaande studenten en docenten. Onderwijsinstellingen en studenten informeren over de functie van het College Rechten van de Mens. Resultaten Vier instellingen hebben een communicatieplan ten behoeve van studeren met een functiebeperking ontwikkeld in samenwerking met studentendecanaat en afdeling communicatie. Informatie over studeren met een functiebeperking is makkelijk beschikbaar en vindbaar voor alle studenten. Docenten kunnen beschikken over basiskennis over de begeleiding van studenten met (verschillende) beperkingen. Er is een training en informatie beschikbaar over de studiekeuze activiteiten en studeren met een functiebeperking. Bij de voorlichting gebruiken instellingen de You tube filmpjes van handicap + studie. Tevens betrekken zij studenten met en zonder functiebeperking hierbij (als onderdeel van de communicatie). handicap+studie, december

12 Folder over klachten en mediation voor studenten en instellingen (co-productie met College Rechten van de Mens). Activiteiten Handicap + studie onderzoekt in samenwerking met een aantal instellingen hoe de communicatie en voorlichting werkt en doet aanbevelingen voor verbetering ten aanzien van communicatie en voorlichting aan aanstaande studenten met een functiebeperking. Deze aanbevelingen worden in samenwerking met de instellingen uitgewerkt in een projectplan, dat na goedkeuring door de instelling uitgevoerd wordt met ondersteuning van handicap + studie. Denk daarbij aan instrumentontwikkeling, training/voorlichting over thema s als uitnodigen intakegesprek, info studiekeuzecheck, Studielink, e.d. Handicap + studie schrijft een artikel naar aanleiding van het onderzoek Studeren met een beperking 2012 over hoe Studielink optimaal in te zetten voor studenten met een functiebeperking. Handicap + studie verzamelt de gegevens over voorzieningen per onderwijsinstelling aan de hand van de Almanak vragenlijst en publiceert deze gegevens ten behoeve van studenten op haar website. Handicap + studie promoot de you tube filmpjes die in 2013 gemaakt zijn in het kader van beeldvorming en examinering niet minder maar anders. Handicap + studie maakt samen met het College voor de rechten van de mens een folder en zorgt voor verspreiding via Nieuwsflits, trainingen en bijeenkomsten Fysieke toegankelijkheid (inclusief digitale toegankelijkheid) Doel Toegankelijkheid colleges: Hoor- en werkcolleges zijn optimaal fysiek toegankelijk voor alle studenten (de beperkingen van de ruimte zijn hierin meegenomen). Toegankelijkheid gebouwen: Gebouwen zijn optimaal fysiek toegankelijk voor alle studenten. Digitale toegankelijkheid: Websites in het hoger onderwijs zijn digitaal toegankelijk op niveau A van de webrichtlijnen. Leeromgevingen in het hoger onderwijs zijn digitaal toegankelijk op niveau A van de webrichtlijnen. Studieboeken zijn digitaal beschikbaar. Resultaten Docenten hebben tools om hun colleges optimaal fysiek toegankelijk te maken. Instellingen hebben inzicht in de wijze waarop ze hun gebouwen toegankelijk kunnen maken. Instellingen hebben inzicht in de wijze waarop ze hun websites, ELO s en andere digitale systemen digitaal toegankelijk kunnen maken. Toegankelijkheid colleges: Docenten weten hoe zij hun colleges optimaal toegankelijk kunnen maken voor alle studenten (UDL). Toegankelijkheid gebouwen: Onderwijsinstellingen beschikken over informatie hoe ze her- en nieuwbouw optimaal toegankelijk kunnen bouwen (UD). Digitale toegankelijkheid: o Websites: webredacties in het hoger onderwijs weten hoe zij hun website digitaal toegankelijk kunnen maken en houden o Studieboeken: studenten met dyslexie of andere leesproblemen kunnen beschikken over digitale studieboeken o Leeromgevingen: Functioneel beheerders en projectleiders weten hoe zij een toegankelijke ELO leveren en onderhouden. Docenten en onderwijsontwikkelaars produceren toegankelijke content voor ELO s. handicap+studie, december

13 Activiteiten Handicap + studie ontwikkelt in samenspraak met een aantal instellingen (klankbordgroep) een folder/paper/webpagina over het toegankelijk maken van een bestaande collegezaal/ lokaal/werkruimte. In trainingen voor docenten besteedt handicap + studie aandacht hieraan. In samenspraak met een aantal studenten met verschillende functiebeperkingen (motorisch, visueel, auditief, psychisch) brengt handicap + studie in beeld welke problemen deze studenten tegenkomen op het gebied van toegankelijkheid van de gebouwen en welke tips en oplossingen hiervoor zijn. Met studenten architectuur en bouwkunde brengen we een en ander in beeld. We verspreiden deze informatie via de website en dergelijke. Handicap + studie heeft in 2013 in samenspraak met een aantal instellingen een tweetal trainingen ontwikkeld die aangeboden worden in 2014: Voor projectleiders en functioneel beheerders over toegankelijkheid van ELO s. Korte training Voor docenten over digitale toegankelijkheid van ELO s. We werken samen met SIG DWLO van SURF op het gebied van digitale toegankelijkheid, gericht op een landelijke presentatie of artikel. Handicap + studie overlegt met uitgeverijen over het digitaal beschikbaar stellen van studieboeken. We betrekken Stichting Accessibility bij de uitvoering van projecten op het gebied van digitale toegankelijkheid. We zoeken (co)financiering om projecten met de instellingen uit te voeren Begeleiding Doel Instellingen zijn actief in het aanbieden van studiekeuzegesprekken (studiekeuzecheck, Kwaliteit in Verscheidenheid), met name voor studenten met een functiebeperking. Op verzoek krijgen studenten met functiebeperkingen deskundige (studieloopbaan)begeleiding, uitgaande van hun talenten en gericht op het wegnemen van obstakels die ze ten gevolge van hun beperking ondervinden. Afspraken worden vastgelegd en adequaat uitgevoerd. Resultaten Naar aanleiding van inventariserend onderzoek onder instellingen naar hun behoefte ontwikkelt handicap + studie een of meer van de volgende producten en diensten: Algemene handleiding over bespreken van talenten en beperkingen ten aanzien van (beroeps)competenties Informatie over do s en don ts bij bepaalde beperkingen. Checklist van voorzieningen en aanpassingen die de opleiding kan bieden (servicedocument). Servicedocumenten ten behoeve van de instellingen voor studenten op actuele thema s (autisme, studievertraging 2014 Servicedocument: bijvoorbeeld onderwijscontract, intakeformulier, handleiding studiecheckgesprek, monitoring/organisatie sleutelmomenten begeleiding met behulp van onderwijscontract (voortgangsbegeleiding, trajectbegeleiding). Samenwerking met begeleidingsbureaus voor studenten met een functiebeperking in het land. Activiteiten Najaar 2013 voerde handicap + studie een kort inventariserend onderzoek uit naar de behoeften van instellingen ten aanzien van begeleiding bij studiekeuze in verband met de handicap+studie, december

14 invoering van de verplichte studiekeuzetrajecten na aanmelding voor een studie in het hoger onderwijs. Op grond daarvan is een projectplan opgesteld. In 2014 wordt dit plan uitgevoerd en betrekken we instellingen bij het bepalen van de gewenste producten en activiteiten. We voeren het plan uit, ontwikkelen producten en zorgen dat de resultaten verspreid worden. We zoeken (co)financiering om projecten met de instellingen uit te voeren Deskundigheidsbevordering Doel Het verbreden van de kennis en deskundigheid op het gebied van studeren met een functiebeperking bij (beginnende) studentendecanen; docenten; studieloopbaanbegeleiders en studieadviseurs; onderwijsondersteunend personeel (ICT, voorlichting en communicatie); leden van examencommissies; benutten van ervaringskennis van studenten met een functiebeperking. Verkenning gericht op het verbinden van aanwezige deskundigheid (bijv. bij onderzoeksinstituten en lectoraten) met de praktijk in begeleiding van studenten met een functiebeperking. Resultaten Handicap + studie heeft inzicht in de verschillende trajecten BKO, binnen hbo en wo. Thema studeren met een functiebeperking is onderdeel van BKO. Thema studeren met een functiebeperking wordt op termijn als facet meegenomen in beleid en uitvoering van instellingen. Train-de-trainermodule Verkenning mogelijkheid verbinding tussen lectoraten en onderzoeksinstituten en de praktijk in begeleiding van studenten met een functiebeperking. Activiteiten We benaderen actief een aantal instellingen en sluiten daarbij aan bij lopende trajecten rond de BKO. We ontwikkelen een trainingspakket ten behoeve van de BKO (korte module) in samenwerking met instellingen. We bereiden een digitale (E-learning) module over psychische problematiek voor. We zorgen dat beeldvorming en UDL onderdeel uitmaken van het trainingsaanbod van handicap + studie. We stimuleren dat binnen medische, sociale en pedagogische opleidingen de ervaringskennis van studenten met een functiebeperking ingezet wordt voor deskundigheidsbevordering van de eigen docenten en medewerkers. Handicap + studie verzorgt op verzoek inleidende en verdiepende trainingen over studeren met een functiebeperking en specifieke thema s, zoals autisme/adhd, studiekeuze, e.d. Handicap + studie zoekt contact met lectoraten en onderzoeksinstituten gericht op het verbinden van bij hen aanwezige deskundigheid met de praktijk in begeleiding van studenten met een functiebeperking Leerroutes Doel Kennis genereren en good practices uitwisselen op beleidsniveau over de mogelijkheden van flexibilisering van leerroutes voor het doorlopen van het curriculum en de stages, gericht op het behalen van de eindkwalificaties c.q. de vastgestelde competenties. handicap+studie, december

15 Inventariseren of en zo ja, hoe ontwikkelingen zoals bindend studieadvies, sociaal leenstelsel, prestatieafspraken de inzet van maatwerk en flexibele leerroutes belemmeren en welke maatregelen dat kunnen verzachten. Informeren over hoe Universal Design for Learning (UDL) en Universal Design for Instruction (UDI) is toe te passen om alternatieve leerroutes te realiseren. En andersom: in welke mate reeds bestaande flexibele leerroutes aansluiten bij het framework van UDL en UDI. Kennis delen met lerarenopleidingen over de mogelijkheden van UDL en Universal Design for Instruction (UDI) binnen de opleiding. Scholing over de verschillende manieren waarop de keuze voor alternatieve leerroutes kan worden gemaakt, hoe dit besluit helder kan worden gemotiveerd, (schriftelijk) vastgelegd en adequaat uitgevoerd. Specifieke kennis genereren en verspreiden over de inzet van ICT bij het mogelijk maken van alternatieve leerroutes. Resultaten Er is een project uitgevoerd waarin bestaande voorbeelden van alternatieve en flexibele leerroutes van hogescholen en universiteiten zijn geïnventariseerd en verspreid als good practices. Overzicht van de impact van voorgenomen wet- en regelgeving op de mogelijkheden van maatwerk en flexibele leerroutes. Bestaande voorbeelden van flexibele leerroutes zijn getoetst op de mate waarin zij voldoen aan de richtlijnen van UDL en UDI. Hiermee zijn Nederlandse voorbeelden beschikbaar van de toepassing van UDL en UDI en zijn deze zichtbaar in het veld. Er is een bijeenkomst geweest waarin kennis is gedeeld over de toepassing van UDL en UDI. Docenten en onderwijscoördinatoren zijn geschoold in het samenstellen, motiveren, vastleggen en uitvoeren van flexibele en alternatieve leerroutes. Er is een product ontwikkeld met daarin richtlijnen voor docenten en opleidingscoördinatoren over hoe UDL zij kunnen werken (zie brochure gaan studeren). De kennis over UDL en UDI bij de inzet van ICT in het hoger onderwijs is gedeeld en verspreid. Activiteiten Handicap + studie zoekt samenwerking met UDL Nederland en minimaal een onderwijsinstelling om voorbeelden van flexibele leerroutes op te halen en te verspreiden als good practice. Handicap + studie houdt nieuwe wet- en regelgeving bij en analyseert samen met het veld wat de implicaties zijn voor onbelemmerd studeren met een functiebeperking en inzet van maatwerk en flexibele leerroutes. De uitkomsten worden onder de aandacht gebracht van OCW, belangenorganisaties en politiek. Handicap + studie zoekt samenwerking met lerarenopleidingen en werkt samen met hen een projectplan uit waarin alternatieve en flexibele leerroutes getoetst worden aan de richtlijnen van UDL en UDI. De resultaten worden gedeeld met lerarenopleidingen en vastgelegd in een paper. Deze paper wordt breed verspreid in het veld. Handicap + studie organiseert in samenwerking met minimaal drie Special Interest Groups van Surf een Surf Academy waar de kennis over UDL en UDI wordt overgedragen aan leden van deze SIG s Toetsing en examinering Doel handicap+studie, december

16 Examencommissies zijn zich bewust van de problematiek rond studeren met een functiebeperking (verspreiding filmpjes, die handicap + studie in 2013 geproduceerd heeft over studeren met een functiebeperking). Examencommissies zijn bereid om alternatieve toetsen/-vormen aan te bieden. Examencommissies zijn bekend met het instrument ten behoeve van validering van alternatieve toetsing. Examencommissies gebruiken dit instrument. Studentendecanen zijn bekend met dit instrument en stimuleren het gebruik ervan door examencommissies. Resultaten Studenten met een functiebeperking hebben indien noodzakelijk de mogelijkheid om gebruik te maken van alternatieve toetsen/toetsvormen. Het instrument wordt op acht onderwijsinstellingen gebruikt. Het instrument is bekend bij 30 onderwijsinstellingen. Activiteiten Handicap + studie heeft in 2013 een instrument ontwikkeld in samenwerking met voorzitters van examencommissies van een aantal instellingen gericht op validering van alternatieve toetsing en examinering. We maken een communicatieplan om dit instrument onder de aandacht te brengen via website, folder en nieuwsflits, voorlichtingsbijeenkomst(en) en promotie via landelijke examencommissies. Tevens schrijven we met een of twee voorzitters van examencommissies een artikel voor het blad examens. We vragen tevens aandacht voor het onderwerp Toetsing niet minder maar anders tijdens onze contacten met en bezoeken aan instellingen. Promotie vindt plaats via relevante trainingen/uitdelen van schriftelijk infomateriaal. Tevens communiceren we over good practices via website, workshops, en dergelijke Waarborgen kwaliteit en continuïteit Doel Kwaliteitszorg met betrekking tot studeren met een functiebeperking is ingebed in het reguliere kwaliteitszorg beleid van vijf onderwijsinstellingen. Resultaten van de Instellingstoetsen Kwaliteitszorg en studenttevredenheid zijn medebepalend voor aanscherping van het beleid met betrekking tot studeren met een functiebeperking. De visie op studeren met een functiebeperking van de onderwijsinstelling wordt op opleidingsniveau gedeeld en uitgedragen. Studiesucces (-uitval) van studenten met een functiebeperking wordt actief gemonitord ten behoeve van verbetering van het beleid door minimaal vijf onderwijsinstellingen. In het beleid met betrekking tot studeren met een functiebeperking van de onderwijsinstelling wordt expliciet aandacht besteed aan de wijze waarop toezicht wordt gehouden op de adequate uitvoering van onderwijscontracten (zie Maatstaf). Er wordt onderzoek gedaan naar de maatschappelijke kosten-baten verhouding van studeren met een functiebeperking. Handicap + studie onderzoekt de implicaties van wijzigingen in wet- en regelgeving (bijvoorbeeld Wet Kwaliteit in verscheidenheid, sociaal leenstelsel, ratificatie VN-verdrag, participatiewet etc.) en agendeert dit bij relevante gremia. Handicap + studie adviseert onderwijsinstellingen pro-actief op basis van resultaten van Instellingstoetsen Kwaliteitszorg en meerjaren analyses van almanakgegevens. Resultaten Tevredenheid van studenten met een functiebeperking is toegenomen. handicap+studie, december

17 Uitval van studenten met een functiebeperking is verminderd. Studenten met een functiebeperking ondervinden geen nadelen van gewijzigde wet- en regelgeving. Aan vijf onderwijsinstellingen is advies uitgebracht met betrekking tot verbetering van (de uitvoering van) het beleid ten aanzien van studeren met een functiebeperking. Drie onderwijsinstellingen hebben concrete maatregelen genomen om de studie-uitval van studenten met een functiebeperking meetbaar te reduceren. Activiteiten Handicap + studie adviseert instellingen die werk willen maken van (implementatie van) beleid op het gebied van studeren met een functiebeperking. Daarbij maakt handicap + studie gebruik van beleidsplannen, evaluatiegegevens, studententevredenheid, ITKresultaten en andere relevante informatie om een onderbouwd advies uit te brengen. Handicap + studie wil instellingen volgens het concept De werkvloer op hands on ondersteuning bieden, waar mogelijk op de instelling zelf. Met deze werkwijze is in succesvol ervaring opgedaan bij Hogeschool Windesheim, waar in het kader van de voorbereiding op instellingsaccreditatie met medewerkekers van verschillende (beleids)afdelingen gewerkt is aan kwaliteitszorg, deskundigheidsbevordering, digitale toegankelijkheid en communicatie en voorlichting. Met drie onderwijsinstellingen worden concrete afspraken gemaakt met betrekking tot het terugdringen van de studie-uitval van studenten met een functiebeperking. In samenwerking met Disability Studies in Nederland en (zo mogelijk) lectoraten wordt gewerkt aan een onderzoeksopzet voor het meten van de maatschappelijke implicaties (kosten/baten) van investering in het terugdringen van de studie-uitval van studenten met een functiebeperking. Handicap + studie analyseert de almanakgegevens over de afgelopen drie jaar. Handicap + studie analyseert de resultaten van de instellingsaccreditaties op het gebied beleid studeren met een functiebeperking, zo mogelijk in samenwerking met de NVAO. Met deze informatie wil handicap + studie in 2015 de instellingen ondersteunen bij de aanscherping en implementatie van hun beleid. Handicap + studie heeft/haalt voldoende kennis in huis om de implicaties van wijzigingen in wet- en regelgeving te kunnen onderzoeken en op waarde te kunnen schatten. Handicap + studie heeft ingangen bij relevante gremia (koepels, LSVb, ISO, CG-Raad, politiek, NVAO) om gesignaleerde (negatieve) effecten adequaat te kunnen agenderen. Hieronder komen de activiteiten aan de orde, die handicap + studie zich ten doel stelt naast de activiteiten in het kader van de thema s van de commissie Maatstaf. 4.2 Communicatie en informatievoorziening van handicap + studie Doel Kennis over studeren met een functiebeperking ontsluiten ten behoeve van het hoger onderwijsveld. Optreden als kennismakelaar. Beschikbaar stellen van algemene kennis over studeren met een functiebeperking aan studenten, als aanvulling op de specifieke informatie van de onderwijsinstelling. Kort advies geven aan (medewerkers van) instellingen voor hoger onderwijs. Resultaten Nieuwsflits handicap + studie, minimaal tien keer per jaar per te verzenden aan ruim 1800 abonnees. Website is up to date, zakelijk, toegankelijk en biedt instellingen en studenten informatie over studeren met functiebeperking. handicap+studie, december

18 In overleg met het veld worden over vier thema s servicedocumenten zoals papers/factsheets uitgebracht. De infolijn is buiten vakantieperiodes vijf dagen per week bereikbaar voor vragen van instellingen. Via social media krijgen instellingen voor hoger onderwijs actuele informatie over kennis en nieuwsfeiten. Activiteiten Handicap + studie informeert zich goed over actuele ontwikkelingen in onderwijs en onderzoek. Zij ontsluit deze kennis over studeren met een functiebeperking voor het onderwijsveld. Deze kennis en informatie wordt via de website, de maandelijks te versturen digitale Nieuwsflits en social media (onder andere LinkedIngroepen en Twitter) verspreid. De website van handicap + studie heeft inmiddels een meer eenduidige uitstraling, nu de focus van het werk van handicap + studie verschoven is van de studenten naar de instellingen. Op de website is een duidelijk onderscheid tussen informatie voor instellingen en studenten. Voor degenen die werken in het onderwijs biedt de website actuele informatie over wet- en regelgeving, onderwijsinstellingen, onderzoek en de thema s van de commissie Maatstaf. Studenten kunnen op de website informatie vinden over rechten, plichten en financiën, studeren en studietips, onderwijsinstellingen. De website wordt jaarlijks getoetst op toegankelijkheid door Stichting Accessibility. Handicap + studie houdt ten behoeve van de instellingen een agenda bij van relevante bijeenkomsten, trainingen en congressen. In overleg met de instellingen -via de overleggen van de studentendecanen van universiteiten en LOShbo- werkt handicap + studie aan dossiers en publicaties over concretisering van Universal Design for Learning (als uitwerking van de uitkomsten van het congres van handicap + studie op 10 december 2012), aansluitingsproblematiek en studiekeuzecheck, examinering en toetsing en stage. De infolijn van handicap + studie is telefonisch bereikbaar voor vragen van instellingen over studeren met een functiebeperking. Veelvoorkomende vragen worden met antwoorden op de website gezet. Handicap + studie zal, voor zover haar budget het toelaat, de informatie voor studenten ook in het Engels beschikbaar stellen op de website. 4.3 Specifieke functiebeperkingen Uit het onderzoek Studeren met een functiebeperking 2012 komt naar voren dat studenten met psychische beperkingen belemmeringen ervaren tijdens hun studie. Instellingen vragen ook om handvatten om deze studenten te ondersteunen en/of door te verwijzen. Daarom wil handicap + studie in 2014 specifieke aandacht besteden aan studeren met psychische klachten. Doel Inspelen op maatschappelijke aandacht voor leven en studeren met psychische problemen. Kennis vergaren en verspreiden over de problematiek van studenten met psychische problematiek en de mogelijkheden om studiesucces van deze studenten te verbeteren. Zichtbaar maken van psychische problematiek, zoals studie uitval, vermeende desinteresse en wisselend studieverloop. Ondersteuning bieden aan studieloopbaanbegeleiders en docenten bij het omgaan met studenten met psychische problematiek. Verminderen van uitval van studenten met psychische problemen. handicap+studie, december

19 Resultaten Publicatie en verspreiding brochure over studeren met psychische problemen. Meer kennis over studeren met psychische problemen bij begeleiders via een (e-learning)module: vier onderwijsinstellingen en partner organisaties werken hier aan mee. Tien instellingen gebruiken de brochure Studeren met psychische problemen. Een artikel geschreven over de opvallende problematiek van deze groep studenten. Een artikel geschreven over motiverende gesprekstechnieken (in het kader van vermeende desinteresse studenten met psychische problemen). Activiteiten Handicap + studie inventariseert kennis en ervaring met studeren met een psychische functiebeperking in binnen- en buitenland. Samen met vertegenwoordigers van instellingen, studentenartsen, de GGZ en studenten met psychische klachten brengt handicap + studie in kaart welke specifieke problemen en vragen instellingen en studenten op dit gebied hebben. Zo krijgen we inzicht in de vraag welke informatie voor instellingen en studenten van belang is en wat mogelijke oplossingen zijn. Hierover schrijven we een brochure en een tweetal artikelen. We zoeken (co)financiering om projecten met de instellingen uit te voeren. 4.4 Congres december 2014 Doel Delen van kennis en ervaringen en state of the art. Resultaten Instellingen voor hoger onderwijs zijn op de hoogte van laatste ontwikkelingen en inzichten op het gebied van studeren met een functiebeperking. Minimaal 100 medewerkers van hoger onderwijsinstellingen nemen deel. Activiteiten Handicap + studie organiseert een congres, waar zij samen met medewerkers van instellingen en intermediaire organisaties een staalkaart aanbiedt van kennis, inzichten en instrumenten op het gebied van studeren met een functiebeperking. Daarbij komt UDL als facet aan bod bij de verschillende thema s. Dit congres is bedoeld voor medewerkers uit het Hoger Onderwijs. 4.5 Netwerken en Adviesraad Doel Handicap + studie trekt waar mogelijk op met andere partijen om informatie over studeren met een functiebeperking bij een breder publiek onder de aandacht te brengen (samen publiceren, presenteren, organiseren) en hoger onderwijsinstellingen te informeren over nieuwe ontwikkelingen en inzichten. Relatie met MBO-veld versterken. De adviesraad adviseert handicap + studie over strategie en beleid en treedt als ambassadeur op in het hoger onderwijsveld. Resultaten Medewerkers handicap + studie zijn goed geïnformeerd over nieuwe ontwikkelingen op het snijvlak van hoger onderwijs en functiebeperkingen in Nederland en daarbuiten en zorgen voor verspreiding van deze kennis via projecten, website, publicaties, producten en bijeenkomsten; Handicap + studie neemt deel aan de LINK-bijeenkomsten, wisselt kennis en informatie uit met collega s van SIHO en DSiN. Handicap + studie onderhoudt handicap+studie, december

20 contact met minimaal drie voor studeren met een functiebeperking relevante lectoraten/leerstoelen. Handicap + studie publiceert drie artikelen naar aanleiding van deze contacten en opgedane kennis. Handicap + studie organiseert voor en in samenwerking met hoger onderwijsinstellingen bijeenkomsten, waarbij een actueel (Maatstaf) centraal staat. Tijdens deze bijeenkomsten brengt handicap + studie organisaties bijeen, die voor hoger onderwijsinstellingen relevante kennis en expertise naar voren kunnen brengen. Handicap + studie is een gewaardeerd gesprekspartner van verschillende voor handicap + studie relevante hoger onderwijs netwerken en intermediaire organisaties op het snijvlak van hoger onderwijs en functiebeperkingen: SURF special interest groups, landelijke examencommissies, LOS-HBO, LBS-CSH, LSVb, ISO, LICA, VSNU, Vereniging Hogescholen, NVAO, CG-raad en relevante daarbij aangesloten lidorganisaties, college Rechten van de Mens (voorheen Commissie Gelijke Behandeling, KCCO (handicap + studie is consortiumpartner), DSiN en relevante lectoraten, SIHO, Link (internationaal). Binnen de ho-instellingen heeft handicap + studie contact op verschillende niveaus. Handicap + studie is gewaardeerd waarnemer in de kerngroep van het platformgehandicapten mbo. Handicap + studie biedt relevante kennis en ervaring vanuit het hoger onderwijs, die toepasbaar is in mbo in het kader van de invoering van passend onderwijs. Handicap + studie neemt zes keer deel aan bijeenkomsten van de kerngroep van het Platform gehandicapten en deelt daar kennis en inzichten. Tevens wordt een artikel gepubliceerd over lessen uit het hoger onderwijs voor het mbo. Handicap + studie zoekt platforms om haar expertise onder de aandacht te brengen. Waar mogelijk sluit handicap + studie daarbij aan bij mainstreamthema s zodat een breed publiek kennis kan nemen van studeren met een functiebeperking. Activiteiten Directeur en medewerkers zijn actief in verschillende netwerken en werken aan zichtbaarheid/exposure. De bestuurder, de Raad van Advies en de beschermvrouwe Prinses Laurentien worden waar nodig betrokken. Handicap + studie neemt deel aan de kerngroep van het platform gehandicapten mbo en brengt daar relevante informatie over het hoger onderwijs in. Handicap + studie zoekt platforms om haar expertise onder de aandacht te brengen. Waar mogelijk sluit handicap + studie daarbij aan bij mainstreamthema s, die in de actualiteit zijn, zodat een breed publiek kennis kan nemen van studeren met een functiebeperking als facet van verschillende thema s. Denk bijvoorbeeld aan digitale toegankelijkheid in samenwerking met SURF, toetsing en examinering in samenwerking met leden van examencommissie, accreditatie in samenwerking met de NVAO, studiekeuzecheck in samenwerking met LICA, LSVb. De Adviesraad komt in 2014 tweemaal bijeen. De agenda wordt opgesteld in overleg tussen de directeur en de bestuurder van handicap + studie. In ieder geval zal aandacht besteed worden aan visie en strategie van handicap + studie, de wijze waarop studeren met een functiebeperking hoger op de agenda van de instellingen kan komen en de vraag hoe de arbeidsmarktpositie van studenten met een functiebeperking verbeterd kan worden. De Adviesraad bestaat uit: Frank van der Duyn Schouten, voorzitter CvB Vrije Universiteit Pauline Meurs, hoogleraar Erasmus Universiteit Paul van Maanen, voorzitter CvB Hogeschool Leiden handicap+studie, december

21 Jan-Willem Meinsma, lid CvB Hogeschool Windesheim Willem Louwens, voorzitter directie Rabobank Den Bosch Jules Croonen, directeur HR Shell Nederland 4.6 Randvoorwaarden en strategie Doel Transitie van handicap + studie conform brief H. Zijlstra realiseren: o Ondersteuning aan instellingen staat centraal in dienstverlening en vraaggestuurd werken, sturing vanuit instellingen+ o Kwaliteit dienstverlening evalueren/bewaken en waar nodig verbeteren+ o Duidelijke Positionering handicap + studie in hoger onderwijs veld (onderdeel van netwerken) en in veld intermediaire organisaties (onderdeel van handicap gerelateerde en beleid gerelateerde netwerken). Projectmatig werken (gefaseerd werken vanuit concrete vraag/probleemstelling i.s.m. onderwijsinstelling(en) in een beperkte tijdspanne). Expertisecentrum: handicap + studie heeft een innovatieve rol als het gaat om studeren met een functiebeperking. UDL wordt als facet in de dienstverlening van handicap + studie opgenomen. De organisatie is financieel gezond, ondanks de korting op de OCW-subsidie. Het personeel is toegerust voor haar taken. Resultaten Positieve evaluatie eind 2014 doordat handicap + studie: o Door het veld gedragen producten/diensten en oplossingen maakt en levert. o Kwalitatief goede dienstverlening levert, blijkend uit positieve evaluaties door het veld. Medewerkers handicap + studie werken projectmatig samen met onderwijsinstellingen volgens het kwaliteitshandboek van haar moederorganisatie CINOP. UDL is als facet herkenbaar in alle producten/uitingen van handicap + studie. Handicap + studie is financieel in control, ondanks de korting van OCW. De medewerkers worden in staat gesteld hun taken zo goed mogelijk uit te voeren. De adviesraad is tweemaal bijeen gekomen gericht op concrete suggesties een aangrijpingspunten voor strategie en beleid; de leden van de adviesraad dragen belang van handicap + studie actief uit. Activiteiten Handicap + studie formuleert projecten op basis van signalen uit het veld, besteedt aandacht aan goede communicatie over voortgang en resultaten met het veld en ontwikkelt producten en instrumenten zoveel mogelijk samen met instellingen. Waar mogelijk worden ook studenten met een functiebeperking betrokken als ervaringsdeskundigen. Handicap + studie werkt haar systeem van kwaliteitszorg verder uit en zorgt voor implementatie. In 2014 is er specifieke aandacht voor het goed evalueren van projecten. Tevens vindt in opdracht van OCW een evaluatie van handicap + studie plaats, waaraan handicap + studie een actieve bijdrage zal leveren door onder andere een zelfevaluatie. Indien nodig wordt een (bij)scholing georganiseerd om medewerkers (verder) toe te rusten op het gebied van projectmatig werken. Medewerkers van handicap + studie zijn elk verantwoordelijk voor een of meer thema s. Zij houden ontwikkelingen en kennis bij en zorgen dat deze gedeeld worden met het veld. Medewerkers van handicap + studie nemen UDL als facet mee in alle projecten, producten en adviezen. Input hiervoor haalt handicap + studie (van contacten met collega s) van SIHO, het internationale netwerk LINK en voorlopers in Nederland op dit gebied zoals UDL- Nederland. handicap+studie, december