Trends en ontwikkelingen in het MVO-speelveld medio 2008
|
|
- Adriaan Smets
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 BEZOEKADRES Waterstraat 47, 3511 BW Utrecht POSTADRES Postbus 48, 3500 AA Utrecht TELEFOON (030) FAX (030) Trends en ontwikkelingen in het MVO-speelveld medio INTERNET Dit document geeft een beeld van de stand van zaken en van trends en ontwikkelingen op het gebied van MVO in Nederland medio De basis voor dit document is de Stand van zaken MVO in Nederland medio Sinds het verschijnen van dat document zijn er door verschillende partijen onderzoeken uitgevoerd naar MVO in het Nederlandse bedrijfsleven. Geen van deze onderzoeken zijn op zichzelf staand grootschalig en betrouwbaar genoeg om brede algemene conclusies aan te verbinden. Echter, al deze onderzoeken samen geven een indicatie van de ontwikkelingen op MVO-gebied. Daarnaast zijn de trends en ontwikkelingen die dit document beschrijven gebaseerd op signalen die door MVO Nederland in de markt worden waargenomen. Bekendheid en houding Vorig jaar bleek uit verschillende onderzoeken dat de bekendheid van MVO bij Nederlandse ondernemers groot is. Zo bleek uit onderzoek van het EIM onder ruim 3000 MKB-ondernemers (5-99 fte) dat 68% bekend is met het begrip MVO. 81% van de respondenten gaf aan dat het management van de bedrijven tamelijk tot zeer positief stond tegenover MVO. Ondanks deze grote bekendheid en positieve houding, wees hetzelfde onderzoek uit dat het daadwerkelijk uitvoeren van MVO-activiteiten, het verankeren van MVO in de bedrijfsprocessen, aanzienlijk minder ver gevorderd is. Slechts 34% van de respondenten geeft aan het gevoel te hebben MVO-activiteiten uit te voeren. Opvallend hierbij was dat als MVO-activiteiten worden voorgelegd, toch 61% van deze respondenten aangaf één of meer van deze activiteiten uit te voeren. Verklaring voor het verschil tussen deze twee percentages ligt waarschijnlijk in het feit dat bedrijven laagdrempelige MVO-activiteiten uitvoeren (denk aan goed werkgeverschap), maar zichzelf niet als MVO-bedrijven zien. Uit dit onderzoek van het EIM bleek dat de meest uitgevoerde MVO-activiteiten werknemersgerelateerd waren. De minst uitgevoerde MVO-activiteiten waren planet-gerelateerd. Ook MBOgerelateerde thema s scoorden relatief laag 1. De verschillende onderzoeken die het afgelopen jaar zijn uitgevoerd, wijzen richting eenzelfde bekendheid met het begrip MVO. Het feit dat er ook afgelopen jaar weer veel bedrijfsinitiatieven rondom bijvoorbeeld energie en duurzame producten zijn opgekomen, wijst samen met een toegenomen media-aandacht voor duurzaamheid, op een algemeen toegenomen aandacht voor MVO. Het EIM heeft in 2008 opnieuw onderzoek gedaan onder ruim 2000 MKB-ondernemers. Opmerkelijk is dat 79% van de respondenten van dit onderzoek aangeeft dat alles dat het eigen bedrijf redelijkerwijs kan doen op het gebied van MVO gedaan is. Deze uitkomsten zijn in strijd met andere uitkomsten uit hetzelfde onderzoek. Het onderzoek wijst namelijk ook uit dat zo n 45% van de bedrijven aangeeft niet actief te sturen op energiebesparing, afvalpreventie en papierbesparing, en dat tweederde van de respondenten geen groene stroom afneemt. 1 Zie tabel bijlage 1. 1/12
2 Uit verschillende onderzoeken naar MVO die medio 2007 zijn uitgevoerd, kwamen de volgende drijfveren voor maatschappelijk verantwoord ondernemen naar voren: MVO draagt bij aan imagoverbetering MVO leidt tot een betere omgang met stakeholders MVO is een mogelijkheid om werknemers te motiveren en vast te houden MVO prikkelt tot innovatie en nieuwe producten MVO is goed voor mens en milieu MVO draagt bij aan lagere bedrijfskosten en hogere omzet De onderzoeken die dit jaar zijn uitgevoerd geven soortgelijke drijfveren voor MVO aan. De verschillende onderzoeken zijn los van elkaar niet grootschalig en betrouwbaar genoeg om harde uitspraken te kunnen doen over veranderingen in het belang dat bedrijven aan de verschillende drijfveren hechten. Wel komen de drijfveren die in 2007 naar voren kwamen, ook dit jaar in de verschillende onderzoeken naar voren. Één ontwikkeling in de motivatie van bedrijven om maatschappelijk verantwoord te ondernemen is het noemen waard. Uit onderzoek van Grant Thornton onder bijna 8000 middelgrote en grote bedrijven in 34 verschillende landen, blijkt dat 67% van de Nederlandse bedrijven aangeeft dat kostenbewustzijn de belangrijkste drijfveer is voor MVO. 2/12
3 Trends en ontwikkelingen Op basis van verschillende publicaties en signalen die MVO Nederland uit de markt oppikt, constateert MVO Nederland dat de volgende thema s op dit moment de MVO-agenda bepalen: 1. Energie en CO 2 -uitstoot 2. Duurzaam inkopen en ketenverantwoordelijkheid 3. Cradle to cradle 4. Relatie Bedrijven Maatschappelijke organisaties 5. Sociale thema s 6. Transparantie 7. MVO en marketing 8. MVO bij economische tegenwind 9. MVO in de consumentenmarkt 10. MVO in de kapitaalmarkt Energie en CO 2 -uitstoot De aandacht voor energie, energiebesparing en CO 2 -reductie lijkt te zijn toegenomen. SenterNovem herkent deze aandacht voor energie(besparing). Uit het jaarverslag over de energie-investeringsaftrek van SenterNovem blijkt dat investeren in duurzame energie en energiebesparing populair is bij ondernemers. In totaal investeerden ondernemers ongeveer twee miljard euro. De meeste aanvragen (48%) waren voor investeringen in het energiezuinig maken van gebouwen. 25% ging naar energiezuinige apparaten en energie-efficiënte productieprocessen. De aanschaf van groene stroom door consumenten is het afgelopen jaar volgens onderzoek van Energieprijzen.nl gestegen, met 8% tot 2,4 miljoen huishoudens. Binnen het MKB is het percentage dat groene stroom afneemt 31%. 2 De aandacht voor energie en energiebesparing is groot, maar tegelijkertijd lijken MKB ers niet goed te weten hoe zij zelf verdere stappen kunnen zetten op het gebied van energiebesparing. Uit onderzoek van het EIM onder ruim 2000 MKB ers blijkt dat bijna tweederde van de respondenten niet weet welke extra energiebesparende maatregelen nog mogelijk zijn. Klimaatneutrale post Zakelijke klanten van TNT Post kunnen hun post vanaf begin dit jaar klimaatneutraal versturen. Dit houdt in dat de CO 2 -uitstoot, die het gevolg is van de verzending, kan worden gecompenseerd. TNT Post verwerkt dagelijks 16 miljoen poststukken. Verschillende gemeenten en provincies, de Kamer van Koophandel Nederland, Peugeot Nederland, de Vrije Universiteit, SNS Reaal en vele anderen maken al gebruik van de klimaatneutrale postservice. Sinds begin 2008 zijn meer dan 100 miljoen groene poststukken verzonden. Dit aantal neemt het komende jaar explosief toe nu ook KPN heeft besloten om hun postzendingen te vergroenen. Meer dan 80 miljoen brieven en pakketten van KPN, zullen via Groene Post klimaatneutraal worden verstuurd. Naast inspanningen rondom het besparen van energie en het kiezen voor groene stroom, wordt in toenemende mate aandacht besteed aan de CO 2 die wordt uitgestoten. Een groeiende groep bedrijven berekent zijn CO 2 -uitstoot en rapporteert hierover. Ook op productniveau wordt in toenemende mate aangegeven hoeveel CO 2 -uitstoot de vervaardiging of het gebruik ervan veroorzaakt. Bedrijven of producten waarvan de berekende CO 2 -uitstoot is gecompenseerd, communiceren dit naar buiten met de term klimaatneutraal. Langzaamaan beginnen bedrijven ook verantwoordelijkheid te voelen voor de CO 2 -uitstoot die eerder in de keten is veroorzaakt. 2 Duurzaam ondernemen in het MKB: kansen grijpen! EIM november /12
4 Duurzaam inkopen en ketenverantwoordelijkheid De aandacht voor duurzaam inkopen en ketenverantwoordelijk-heid neemt toe. De overheid speelt hierin met het duurzaam inkopen beleid een belangrijke rol. In 2010 wil de Rijksoverheid voor 100 procent duurzaam inkopen. De gemeenten gaan voor 75% in 2010 en 100% in 2015, provincies en waterschappen willen in 2010 voor 50% duurzaam inkopen. Hoewel de aandacht voor duurzaam inkopen toeneemt, is nog onduidelijk hoeveel bedrijven ook daadwerkelijk duurzaam inkopen. De verschillende onderzoeken geven geen eenduidig beeld. De Benchmark Maatschappelijk Verantwoord Ketenbeheer van VBDO geeft wel een indicatie van daadwerkelijke activiteiten van grote beursgenoteerde bedrijven op het gebied van duurzaam inkopen. De VBDO beoordeelde hoe 32 grote beursgenoteerde ondernemingen hun duurzaamheidbeleid toepassen op hun leveranciers. Slechts 22% van deze ondernemingen scoort een voldoende in deze benchmark Ook de start van het Initiatief Duurzame Handel (IDH) is een signaal van toegenomen aandacht voor ketenverantwoordelijk-heid. In juni 2007 werd als onderdeel van het Akkoord van Schokland de intentieverklaring voor het IDH getekend door NGO s, het bedrijfsleven, vakbonden en de overheid. Het IDH heeft als doel om internationale handel- en productketens te Om de grondstoffen voor Gulpenerbier duurzaam in te kunnen kopen, richtte Gulpener in 1996 Triligran op. Triligran is een coöperatie van ongeveer 50 Limburgse agrariërs die de brouwgranen voor bier op een milieuvriendelijke wijze voor Gulpener telen. Alle brouwgranen die Gulpener gebruikt gerst, tarwe, rogge, spelt en hop komen van Limburgse bodem. Hiermee stimuleert Gulpener de lokale economie en worden transportkosten bespaard. Bovendien zorgt de milieuvriendelijke wijze van telen ervoor dat de Limburgse grond niet wordt uitgeput of vervuild. Doordat Triligran de eigen coöperatie van Gulpener is, kan Gulpener al in een vroeg stadium invloed uitoefenen op de gerstrassen die worden geteeld. Dit bepaalt de uiteindelijke smaak en kwaliteit van het bier. verduurzamen. Inmiddels hebben tientallen bedrijven en branches zich bij dit initiatief aangesloten en worden voor 6 sectoren verbeterprogramma s opgezet. Cradle to cradle De aandacht voor Cradle to Cradle het concept waarbij afval van een gebruikt product voedsel is voor een nieuw product, of zonder schadelijke bijeffecten terug gaat naar de natuur groeit. Vijf jaar geleden was Cradle to Cradle nog een onbekend begrip. Inmiddels zijn er wereldwijd ruim 500 bureau s en 30 architecten die zich Cradle to Cradle noemen. Ruim 60 bedrijven produceren producten die daadwerkelijk officieel zijn gecertificeerd door EPEA (EPEA is opgericht door Michael Braungart en werkt wereldwijd met cliënten om de Cradle to Cradle -methodologie toe te passen op het ontwerpen van nieuwe Limburg gaat voor Cradle to Cradle Het Cradle to Cradle -concept is in Limburg bezig met een opmars. Er worden tal van Cradle to Cradle - projecten uitgevoerd op het gebied van producten, productieprocessen, gebiedsontwikkeling, uitvoering van evenementen, ontwerpen van gebouwen, infrastructuur en onderwijs. Cradle to Cradle wordt door de provincie gebruikt als raamwerk voor innovatie. De provincie Limburg loopt hierin voorop in Nederland en Europa. processen, producten en services). Dit zijn voornamelijk bouwmaterialen, bouwproducten en interieurmaterialen en -producten voor de business-to-business markt. Nederlandse bedrijven zijn hierin sterk ondervertegenwoordigd. Toch zijn veel Nederlandse bedrijven bezig met het Cradle to Cradle -concept. Denk aan Philips, DSM, Desso, van Houtum Papier, van Gansenwinkel etc. Met name bedrijven uit de bouwnijverheid, vervoerssector en de industrie zien kansen in Cradle to Cradle. 3 Nederland loopt volgens Braungart, naast Taiwan en Nieuw-Zeeland, wereldwijd voorop bij de adoptie van de Cradle to Cradle -ideeën. Inmiddels zijn er in Nederland 3 adviesbureau s officiële samenwerkingspartners van EPEA. 3 Duurzaam ondernemen in het MKB: kansen grijpen! EIM november /12
5 Relatie Bedrijven Maatschappelijke organisaties Er lijkt een verschuiving van concurrentie naar samenwerking plaats te vinden in de relatie tussen bedrijven en maatschappelijke organisaties. Jarenlang was er sprake van onverschilligheid of bestonden er scherpe tegenstellingen tussen bedrijven en maatschappelijke organisaties. Deze tegenstellingen bestaan nog steeds. Bedrijven en maatschappelijke organisaties lijken soms concurrerende belangen te hebben. Denk aan de conflicten die zijn ontstaan tussen Milieudefensie en de Rotterdamse haven omtrent de aanleg van de Maasvlakte, de FNLI en FairFood omtrent het beoordelen van eerlijk eten, en tussen G-star en De Schone Kleren Kampagne omtrent het ontbreken van vakbondsrechten in de Indiase fabriek Fibres and Fabrics International. Echter, tegelijkertijd werken steeds meer bedrijven en maatschappelijke organisaties samen in de vorm van bijvoorbeeld een partnerschap. Zij zien de voordelen van het aangaan van de dialoog met stakeholders, en willen samen met deze stakeholders verder komen op het gebied van maatschappelijke issues. Bovendien levert het gebruikmaken van elkaars netwerk en expertise voordeel op voor beide partijen. Denk aan het partnerschap tussen McDonalds en Greenpeace, Campina, Natuur en Milieu, Solidaridad en het Wereld Natuur Fonds, Unilever en het Marine Stewardship Council en BCC, het WNF, Natuur en Milieu en Milieucentraal Deze toegenomen aandacht voor samenwerking uit zich ook in de start van het Initiatief Duurzame Handel (IDH). Binnen het IDH werken NGO s, het bedrijfsleven, vakbonden en de overheid samen aan het verduurzamen van internationale handel- en productketens. Inmiddels hebben tientallen bedrijven en branches zich bij dit initiatief aangesloten en worden voor 6 sectoren verbeterprogramma s opgezet. Nadat Stichting Natuur en Milieu Campina met de neus op de feiten drukte omtrent de misstanden rond het telen van soja, besloot Campina afspraken te maken met Natuur en Milieu, Solidaridad en het Wereld Natuur Fonds. Plan is dat de koeien van Campina-boeren vanaf 2011 alleen nog duurzame soja eten. Eric Heres, Director Corporate Communication Campina: We zochten naar duurzaamheid, gezondheid voor de consument en een toegevoegde waarde voor de boeren. De sleutel hebben we dus gevonden en dat is een hele knappe! Ik vraag me af wie er, toen we die vonden, met een grotere grijns rondliep: wij of de maatschappelijke organisaties. Sociale thema s In 2007 bleek uit onderzoek van het EIM onder ruim 3000 MKB-ondernemers (5-99 fte) dat de meest uitgevoerde MVO-activiteiten werknemersgerelateerd waren. Deze activiteiten hangen voornamelijk samen met goed werkgeverschap. Denk hierbij aan mannen en vrouwen voor gelijke prestaties gelijk belonen, parttime werken is mogelijk, werknemers medeverantwoordelijkheid geven om bedrijfsactiviteiten te verbeteren en proberen aan de professionele ambities van werknemers tegemoet te komen. Deze activiteiten zijn laagdrempelig en beperken zich tot de werknemers binnen een bedrijf. Mogelijkheden voor people-gerelateerde MVO-activiteiten buiten het eigen bedrijf, zijn minder bekend onder MKB ers. Onderzoek van het EIM onder ruim 2000 MKB-ondernemers eind 2008, wijst uit dat 94% van de ondervraagden is iets te doen tegen kinderarbeid als dat mogelijk was. Hiervoor is 79% bereid meer te betalen. Vervolgens geeft 91% van de respondenten aan met zekerheid te kunnen zeggen dat zij geen producten verkoopt waarbij kinderarbeid is ingezet. Hoewel feitelijke cijfers ontbreken, wordt naar alle waarschijnlijkheid meer dan de overige 9% van de Nederlandse import met behulp van kinderarbeid vervaardigd. Hieruit blijkt de ondoorzichtigheid van de keten en de noodzaak van het bieden van handvaten aan bedrijven op het gebied van ketenverantwoordelijkheid. 5/12
6 Hier staat tegenover dat in Nederland steeds meer FairTrade producten en verkooppunten bijkomen. Acht grote supermarktketens, die samen ruim 4000 verkooppunten hebben verkopen eerlijke producten. Transparantie Transparantie blijft een belangrijk thema voor bedrijven. Uit de Transparantiebenchmark 2007 blijkt dat de totale gemiddelde scoren van de deelnemende bedrijven is gestegen ten opzichte van Deze stijging is voornamelijk te danken aan een hogere score bij de nietbeursgenoteerde ondernemingen. De bankensector is het meest transparant in zijn rapportage. De banken worden op grote afstand gevolgd door de energieondernemingen en de voeding-, drank- en levensmiddelensector. Min of meer gelijk scoren de verzekeraars en de Sinds begin 2008 hebben de biologische eieren bij Super de Boer een code waarmee de eieren traceerbaar zijn van de plaats waar ze geproduceerd zijn tot de plek waar ze verkocht worden. Dit systeem is in samenwerking met Kwetters Eieren opgezet. transportbedrijven. Zowel de scores van de verzekeraars als van de IT-ondernemingen zijn sterk gezakt ten opzichte van vorig jaar. Dit is mede het gevolg van het verzwaren van de criteria. Een trend binnen het transparantie-thema is tracking and tracing. Een tracking and tracing systeem vergroot de transparantie van een keten. Via een tracking and tracing systeem wordt inzicht gegeven in de herkomst en de vervaardiging van een product. Een dergelijk systeem biedt de mogelijkheid inzicht te geven in de productkwaliteit en de milieu- en sociale effecten van het product. MVO en marketing Binnen het speelveld van MVO en marketing, is greenwashing een veelgehoorde term. Greenwashing beschrijft het fenomeen van bedrijven die de consument misleiden door meer te investeren in het adverteren over hun maatschappelijke verantwoordelijkheid, dan daadwerkelijk te investeren in maatschappelijk verantwoord ondernemen. Volgens milieuorganisaties maken vooral autofabrikanten en energiebedrijven zich schuldig aan greenwashing. Ook binnen de wasmiddelensector zijn voorbeelden te vinden. Als reactie op het vele greenwashen van bedrijven, heeft Morgen 4 de Groene Zeepbel in het leven geroepen. De groene zeepbel is een award voor de grootste greenwash-campagne. Dit jaar is deze award toegekend aan een energieleverancier. De toegenomen aandacht voor greenwashing kan enerzijds betekenen dat bedrijven MVO in toenemende mate gebruiken om hun imago te verbeteren, zonder echt invulling te geven aan MVO. Anderzijds kan het ook wijzen op een groeiende kritische houding van consumenten, NGO s en de media ten opzichte van bedrijven die claimen maatschappelijk verantwoord te ondernemen. Deze laatste aanname wordt bevestigd door onderzoek van MarketResponse naar de houding van de Nederlandse consumenten ten opzichte van MVO en advertising. Het onderzoek stelt dat 16% van de Nederlandse populatie valt te classificeren als Cultural Creative 5. Nog eens 10% heeft hier affiniteit mee. Volgens het onderzoek wordt de band van de Cultural Creatives met een product of dienst versterkt door advertising met een geloofwaardige, realistische en authentieke boodschap. Gezien de verwachting dat de groep Cultural Creatives blijft groeien, is het belangrijk dat maatschappelijk verantwoorde producten zich op geloofwaardige en authentieke wijze onderscheiden van andere producten. 4 Studentennetwerk voor een duurzame toekomst 5 Dossier Duurzaam DBB en Intomart Gfk 3 september /12
7 Voorzitter van de Bond van Adverteerders Driessen bevestigt deze vraag naar geloofwaardige, eerlijke reclame. Driessen pleit voor duurzaamheid, eerlijkheid en ethisch zuiver handelen door adverteerders. Feitelijk correcte informatieverstrekking, over goede producten en diensten, is de enige weg naar een beter imago voor de reclamebranche en herstel van vertrouwen in reclame. 6 MVO bij economische tegenwind De huidige economische tegenwind is geen trend binnen het MVO-speelveld, maar wel een trend die MVO raakt. De kredietcrisis laat op harde wijze zien dat als een bedrijf economische, sociale of milieu belangen verwaarloost, men het zwaar krijgt in economisch zware tijden. Bedrijven die onverantwoorde investeringen hebben gedaan en zich teveel richtten op de kortetermijnresultaten, betalen daarvoor nu de rekening. De auto-industrie is hiervan een duidelijk voorbeeld. Autofabrikanten hebben zich lange tijd gericht op kortetermijnresultaten, zonder hierbij te letten op veranderingen in de omgeving. Bij veel autofabrikanten loopt nu de omzet terug en lopen de voorraden op. Hierdoor moeten veel fabrieken voor langere tijd sluiten. Maatschappelijk verantwoord ondernemen daarentegen, vergt een brede blik op de maatschappij. Hierdoor kan een organisatie beter inspelen op maatschappelijke ontwikkelingen die spelen, en draagt MVO bij aan allerlei product- en procesinnovaties. Tijden van crisis zijn bij uitstek geschikt om op een andere, vernieuwende manier te gaan ondernemen. MVO kan bijdragen aan de noodzaak om op een innovatieve manier anders invulling te geven aan een onderneming. Bovendien leidt MVO leidt De Triodos Bank investeert bewust niet in complexe financiële instrumenten, zoals de herverpakte hypotheekportefeuilles waarop veel banken nu zoveel geld hebben verloren. Het bankmodel van de Triodos gaat terug naar de essentie van bankieren: mensen die geld opzij kunnen zetten samenbrengen met bedrijven en projecten die het tijdelijk nodig hebben om hun activiteiten te kunnen ontplooien. Dit zijn bedrijven en projecten met een meerwaarde op sociaal, milieu en cultureel gebied. Investeringen in de reële economie, in bedrijven en projecten waar de bank een directe, vaak persoonlijke relatie mee heeft. Door dit bewuste beleid raakt de crisis in de financiële markten de bank slechts in zeer beperkte mate. tot lagere wervings- en energiekosten en stabielere omzetten. Deze factoren wegen bij economische tegenwind nog zwaarder dan in een hoogconjunctuur. Verschillende onderzoeken bevestigen het belang van MVO voor gezonde financiële cijfers. Zo blijkt uit onderzoek van ESB dat zowel het rendement eigen vermogen als de verhouding tussen marktwaarde en boekwaarde stijgt naar mate een bedrijf hoger scoort op het gebied van MVO 7. Ook de effectenbeurs geeft signalen over de performance van MVO-bedrijven. De grafieken in bijlage 3 laten zien dat beursindexen voor duurzame bedrijven beter scoren dan reguliere beursindexen. 6 Harde start van nieuwe BVA-voorzitter Driessen Adformatie 25 september Zie bijlage 2. 7/12
8 Kapitaalmarkt Volgens een onderzoek van VBDO hebben Nederlandse institutionele beleggers vorig jaar een grote groei gemaakt richting duurzaam beleggen. 40% (435 miljard euro) van het totale vermogen dat deze beleggers beheren wordt gescreend op minimaal één uitsluitingcriterium. Dit is een groei van 816% ten opzichte van 2005 (toen was dit 47 miljard euro). Uit onderzoek van VBDO blijkt dat de aandacht voor duurzaam sparen en beleggen versneld toeneemt. Duurzaam beleggen groeit in 2007 met 8,7% tot 3,6 miljard euro (regulier beleggen nam in 2007 af met 4,8%). Duurzaam sparen groeit in 2007 met 26,4% tot 10 miljard euro (regulier sparen nam in 2007 toe met 6,3%). In 2007 steeg het door particulieren duurzaam gespaard- en belegd vermogen met 21,2%, in 2006 was de toen al sterke groei 20%. Het totaal duurzame vermogen is eind ,6 miljard euro (2006: 11,2 miljard euro). Het marktaandeel duurzaam beleggen is gegroeid van 2,8% naar 3,2% in Het marktaandeel duurzaam sparen is gegroeid van 3,6 % naar 4,3% in Het totaal marktaandeel duurzaam sparen en beleggen is gestegen van 3,3% naar 3,9 %. Een andere opvallende trend in 2007 is de groei van het aantal themafondsen dat aan duurzaamheid is gerelateerd. Dit zijn beleggingsfondsen die deelnemen in bedrijven die werkzaam zijn binnen een bepaald aandachtsgebied, zoals water of duurzame energie. Consumentenmarkt De Nederlandse consument vindt het belangrijk dat bedrijven maatschappelijk verantwoord ondernemen, maar handelt hier slechts in geringe mate naar. DDB en Intomart GfK deden medio 2008 onderzoek onder 1500 Nederlandse consumenten 8 en concluderen dat 77% van de Nederlandse consument het (zeer) belangrijk vindt dat bedrijven duurzaam ondernemen. Verschillende andere onderzoeken wijzen echter uit dat slechts ongeveer eenderde van de consumenten daadwerkelijk bewust duurzame producten en diensten koopt. Dat consumenten zichzelf bewuster en duurzamer beschouwen dan ze wellicht in werkelijkheid zijn, blijkt ook als deze cijfers worden vergeleken met onderzoek van MarketResponse. Dit onderzoek dat vorig jaar werd gepubliceerd, wijst uit dat 16% van de Nederlanders Cultural Creative 9 is. De aanschaf van groene stroom door consumenten is het afgelopen jaar volgens onderzoek van Energieprijzen.nl gestegen, met 8% tot 2,4 miljoen huishoudens. Bovendien wijst de BIO-Monitor 2007 uit dat biologische voeding in 2007 dubbele groeicijfers heeft getoond ten opzichte van gangbare voeding. De consumentenbestedingen voor biologische voedingsmiddelen zijn in 2007 met 13,3% gestegen tot 518,9 miljoen euro. Ondanks deze positieve cijfers over groei, is het marktaandeel voor biologische producten nog steeds slechts 2,0%. De kloof tussen het belang dat de consument aan duurzaamheid hecht en het hiernaar handelen in aankoopgedrag kent verschillende oorzaken: Gebrek aan kennis en informatie is één van deze oorzaken. Dossier Duurzaam geeft aan dat hoewel consumenten aangeven belang te hechten aan duurzaam ondernemen, zij nauwelijks zicht hebben op de mate waarin bedrijven daadwerkelijk werken aan duurzaamheid. Aanwezige kennis is voornamelijk gebaseerd op reclames die men eerder zag. Slechts 6% zoekt op eigen kracht naar informatie over duurzaamheid. Een te hoge prijs wordt in verschillende onderzoeken als oorzaak genoemd van de beperkte aankoop van duurzame producten. Tot slot wordt het beperkte assortiment van duurzame producten in verschillende onderzoeken als oorzaak genoemd. 8 Dossier Duurzaam DBB en Intomart Gfk 3 september Cultural Creatives: mensen die een duurzame levensstijl nastreven 8/12
9 Conclusie Evenals vorig jaar blijkt dat ondernemers in grote mate bekend zijn met het begrip MVO. Dit komt in verschillende onderzoeken naar voren. Bovendien neemt de aandacht voor MVO toe. Echter, van daadwerkelijke verankering van MVO in de bedrijfsprocessen is nog maar in beperkte mate sprake. Dit blijkt ook uit de perceptie van de respondenten uit recent onderzoek van het EIM. 79% van deze respondenten van dit onderzoek geeft aan dat alles dat het bedrijf redelijkerwijs kan doen op het gebied van MVO gedaan is, terwijl het onderzoek tegelijkertijd uitwijst dat er op veel vlakken nog stappen te zetten zijn. Door stijgende energieprijzen neemt de aandacht voor duurzame energie en energiebesparing toe. Ook duurzaam inkopen, ketenverantwoordelijkheid, Cradle to Cradle, greenwashing en transparantie staan in toenemende mate in de belangstelling. De aandacht voor sociale thema s blijft hierin echter achter. Er wordt in toenemende mate duurzaam gespaard en belegd. De kloof tussen de grote bekendheid van MVO, de perceptie van het eigen maatschappelijke handelen en het daadwerkelijke maatschappelijk verantwoorde handelen die we bij bedrijven constateren, komt ook terug in het consumentengedrag. Blik op de toekomst De huidige financiële crisis heeft ons laten inzien de focus op puur eigenbelang en de korte termijn tot onverantwoorde maatschappelijke gevolgen leidt. De noodzaak voor een systeem dat zich meer richt op de lange termijn dringt zich op. Dit zal de aandacht voor maatschappelijk verantwoord ondernemen nog verder doen toenemen. Belangrijk is dat deze aandacht ook wordt omgezet in daden. Ondanks dat de perceptie van 91% van de MKB ers is dat alles dat redelijkerwijs aan MVO gedaan kan worden gedaan is, zijn er nog veel stappen te zetten. Verder onderzoek Er is sinds het verschijnen van de Stand van zaken MVO in Nederland medio 2007 weinig grootschalig onderzoek gedaan over de bekendheid en verankering van MVO binnen het Nederlandse bedrijfsleven. Bij de onderzoeken die gedaan zijn, zijn vraagtekens te plaatsen met het oog op de beperkte representativiteit van de steekproef en de vraagstelling. Er is vraag naar een dergelijk grootschalig en trendmatig onderzoek. De gedane onderzoeken roepen vragen op over de kloof tussen de eigen perceptie van ondernemers over hun MVO-gedrag, en de daadwerkelijke verankering van MVO. Verder onderzoek kan onduidelijkheden op dit gebied ophelderen. Utrecht, 22 december 2008 MVO Nederland Gebruikte onderzoeken Bedenker Cradle to Cradle bewerkt Den Haag PM 13 juni 2008 Benchmark Maatschappelijk Verantwoord Ketenbeheer VBDO 2007 BIO-Monitor Biologica Cultural Creatives 2006 MarketResponse 2006 Dossier Duurzaam DBB en Intomart Gfk 3 september 2008 Duurzaam ondernemen economisch zinvol - Economisch Statistische Berichten 2007 Duurzaam ondernemen in het MKB: kansen grijpen! EIM november 2008 Duurzaam Sparen en Beleggen in Nederland VBDO Harde start van nieuwe BVA-voorzitter Driessen Adformatie 25 september 2008 International Business Report Grant Thornton Jaarverslag over de energie-investeringsaftrek SenterNovem Maatschappelijk verantwoord ondernemen in het grote MKB EIM UPS Europe Business Monitor /12
10 Bijlage 1 Maatschappelijk verantwoord ondernemen in het grote MKB EIM 2007 De 20 meest uitgevoerde MVO-activiteiten De 20 minst uitgevoerde MVO-activiteiten 10/12
11 Bijlage 2 Effect van de mate van aandacht voor duurzaamheid op het rendement eigen vermogen en marktwaarde-boekwaarde ratio. Score op MVO Rendement Eigen Vermogen Marktwaarde/boekwaarde Laag 11,6% 3,0 Gemiddeld 13,4% 3,2 Hoog 15,0% 3,3 Bron: Duurzaam ondernemen economisch zinvol - Economisch Statistische Berichten augustus /12
12 Bijlage 3 Beursindexen duurzame bedrijven vs. beursindexen reguliere bedrijven Dow Jones Sustainability Index World (USD) MSCI World Index (USD) Dow Jones Sustainability Index World (EUR) MSCI World Index (EUR) 12/12
Stand van zaken MVO in Nederland medio 2007 Veel dynamiek, beperkte verankering
BEZOEKADRES Waterstraat 47, 3511 BW Utrecht POSTADRES Postbus 48, 3500 AA Utrecht TELEFOON (030) 236 33 22 FAX (030) 231 28 04 Stand van zaken MVO in Nederland medio 2007 Veel dynamiek, beperkte verankering
Nadere informatieHoe duurzaam zijn Nederlandse bedrijven ten opzichte van bedrijven in het buitenland?
Hoe duurzaam zijn Nederlandse bedrijven ten opzichte van bedrijven in het buitenland? In deze notitie wordt de duurzaamheid van Nederlandse bedrijven vergeleken met die van bedrijven uit het buitenland.
Nadere informatie4 Internationaal mvo en ketenbeheer: een korte stand van zaken
4 Internationaal mvo en ketenbeheer: een korte stand van zaken 4.1 Inleiding Waar staat het bedrijfsleven momenteel als het gaat om rapportage over internationaal mvo en ketenbeheer in het bijzonder? Dit
Nadere informatieMeerderheid kent het EKO-keurmerk Onderzoek naar de waarde van het EKO-keurmerk onder Nederlandse boodschappers
Meerderheid kent het EKO-keurmerk Onderzoek naar de waarde van het EKO-keurmerk onder Nederlandse boodschappers Tim de Broekert MSc, Research Consultant Imre van Rooijen MSc, Research Consultant december
Nadere informatieBiologisch, Inherent duurzaam. VBP Ledenvergadering Mariëtte van Amstel 20 mei 2010
Biologisch, Inherent duurzaam VBP Ledenvergadering Mariëtte van Amstel 20 mei 2010 Schuttelaar & Partners Adviseurs met overtuiging _Al 15 jaar werken we aan een duurzame en gezonde samenleving _Met meer
Nadere informatieMVO vanuit marktperspectief - een strategische aanpak -
MVO vanuit marktperspectief - een strategische aanpak - Een praktische training over maatschappelijk verantwoord ondernemen voor KMO s Harelbeke, 6 juni 2007 Agenda De omgeving van KMO s hecht steeds meer
Nadere informatieMaatschappelijk Verantwoord Ondernemen
Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen Vóór dat u beleid ontwikkelt is het van belang om de vraag: Waaròm zou ik MVO beleid ontwikkelen? te beantwoorden. Het antwoord op deze vraag bepaalt hóe u het MVO
Nadere informatieMENSENRECHTEN & BEDRIJFSLEVEN. ICCO Onderzoek 2015
MENSENRECHTEN & BEDRIJFSLEVEN ICCO Onderzoek 2015 Inhoud 1. Uitgangspunten 2. Onderzoek Demografie Bedrijfsgegevens Functie van de respondent Landen Wat zijn mensenrechten? Waarom mensenrechten? Six step
Nadere informatieSamen geven we richting aan de koers van de NKC
Samen geven we richting aan de koers van de NKC ₀ ₀ ₀ In de aanloop naar de klimaattop in Parijs is eind 2014 de Nederlandse Klimaatcoalitie van start gegaan om CO2 reductie bij bedrijven en andere organisaties
Nadere informatieEindexamen m&o havo 2009 - II
Opgave 5 Bij deze opgave horen de informatiebronnen 4 tot en met 8. Beleggingsvereniging De Toekomst heeft als doel door middel van scholing, advies en het uitwisselen van ervaringen er toe bij te dragen
Nadere informatieMKB in grote steden: aanhaken bij het landelijke beeld
M200903 MKB in grote steden: aanhaken bij het landelijke beeld drs. M. van Leeuwen Zoetermeer, februari 2009 Grootstedelijk MKB Uit eerder onderzoek van EIM 1 blijkt dat het vertrouwen van het MKB in de
Nadere informatieGraydon Kwartaalmonitor Q1 2018
Graydon Kwartaal monitor 1 Voorwoord Inhoud Als u ooit een bedrijf heeft gestart, dan is de kans het grootst dat u dat in het eerste kwartaal van het jaar heeft gedaan. Veel ondernemers starten traditiegetrouw
Nadere informatieENERGIE- LEVERANCIERS
ENERGIE- LEVERANCIERS JUNI 2016 Pagina 1 van 14 Inhoudsopgave Bladzijde 3 Inleiding 4 Conclusies 5 Algemene tevredenheid 6 Tevredenheid per categorie 14 Bijlage Huidige energieleverancier Pagina 2 van
Nadere informatieZUINIGE ENERGIE EN KPN
ZUINIGE ENERGIE EN KPN KPN start op 30 oktober 2012 met nieuwe corporate campagne Het netwerk dat geeft om Nederland. Hierbij worden relevante maatschappelijke thema s belicht. In de eerste uiting, We
Nadere informatieVan transparantie naar ketenbeheer
Nieuwe focus VBDO voor duurzaam beleggen Van transparantie naar ketenbeheer Tekst: Simone Lensink Als aandeelhouder transparantie vragen over de socialeen milieuprestaties van beursgenoteerde ondernemingen.
Nadere informatieEnergie van ons allemaal
VNO-NCW Themabijeenkomst Energietransitie Michael Fraats Trianel Energie B.V. 28 November 2011 1 Energie van ons allemaal 30-11-2011 2 Energie van ons allemaal is de essentie van Trianel Energie: Gericht
Nadere informatieSociale media in Nederland Door: Newcom Research & Consultancy
Sociale media in Nederland Door: Newcom Research & Consultancy Sociale media hebben in onze samenleving een belangrijke rol verworven. Het gebruik van sociale media is groot en dynamisch. Voor de vierde
Nadere informatieMobiliteit & duurzaamheid Leaserijder wordt steeds duurzamer. www.alphabet.com
Mobiliteit & duurzaamheid Leaserijder wordt steeds duurzamer www.alphabet.com Duurzame mobiliteit. Onderzoek naar gedrag en keuzes van leaserijders op gebied van duurzaamheid. Leaserijders steeds milieubewuster.
Nadere informatieAllochtonen op de arbeidsmarkt 2009-2010
FORUM Maart Monitor Allochtonen op de arbeidsmarkt 9-8e monitor: effecten van de economische crisis In steeg de totale werkloosheid in Nederland met % naar 26 duizend personen. Het werkloosheidspercentage
Nadere informatieDossier Duurzaam Business-to-Business onderzoek 2012 Sturingsinformatie voor een effectiever MVO beleid en duurzamer merkimago
April 2012 b-open DDB Intomart GfK Dossier Duurzaam Business-to-Business onderzoek 2012 Sturingsinformatie voor een effectiever MVO beleid en duurzamer merkimago - Vinden afnemers duurzaamheid echt belangrijk
Nadere informatieINTERNATIONAAL MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD ONDERNEMEN: ONDERZOEK
INTERNATIONAAL MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD ONDERNEMEN: ONDERZOEK INHOUD 1. Uitgangspunten 2. Doelgroep - achtergrondkenmerken 3. IMVO - algemeen 4. IMVO voor het eigen bedrijf/ bedrijf waar het voor werkt
Nadere informatieM Waar blijft die wortel? om maatschappelijk verantwoord ondernemen in het MKB los te trekken? dr. R. Hoevenagel
M200706 Waar blijft die wortel? om maatschappelijk verantwoord ondernemen in het MKB los te trekken? dr. R. Hoevenagel Zoetermeer, mei 2007 Waar is die wortel? De nieuwe staatssecretaris van Economische
Nadere informatieLicht op de energiemarkt. Inzicht in markt en consument door de tijd heen. GfK Panel Services Benelux
GfK Panel Services Benelux GfK Energie Monitor Licht op de energiemarkt Inzicht in markt en consument door de tijd heen GfK Panel Services Benelux Nederland: Middellaan 25 NL 5102 PB DONGEN Tel.: +31 (0)162-384
Nadere informatieGfK Group Media RAB Radar- Voorbeeldpresentatie Merk X fmcg. Februari 2008 RAB RADAR. Radio AD Awareness & Respons. Voorbeeldpresentatie Merk X
RAB RADAR Radio AD Awareness & Respons Voorbeeldpresentatie Inhoud 1 Inleiding 2 Resultaten - Spontane en geholpen bekendheid - Herkenning radiocommercial en rapportcijfer - Teruggespeelde boodschap -
Nadere informatieDe kritische consument
De kritische consument Inleiding Om producten te kunnen maken heb je grondstoffen nodig. Mensen werken met deze grondstoffen en maken er producten van die we consumeren. Een ondernemer is tevreden als
Nadere informatieGraydon Kwartaalmonitor Q3 2018
Graydon Kwartaal monitor 1 Voorwoord Inhoud De economie zit duidelijk in de lift. Na eerdere positieve berichten over de groeiende omvang van het Nederlandse bedrijfsleven, blijkt ook uit deze Graydon
Nadere informatieStand van zaken op de energiemarkt
Stand van zaken op de energiemarkt Onderzoek energiemarkt consumenten Rapportage kerncijfers Tweede halfjaar 12 Majka van Doorn, research consultant Thijs Hendrix, senior research consultant 14 uari 13
Nadere informatieWie kopen er hypotheekloos?
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Wie kopen er hypotheekloos? Auteurs: Frank van der Harst, Paul de Vries Datum: 28 juni 2017
Nadere informatieBehoefte aan financiering in het MKB
M200909 Behoefte aan financiering in het MKB Ontwikkelingen van december 2008 tot april 2009 Lia Smit Joris Meijaard Zoetermeer, 20 mei 2009 MKB iets minder pessimistisch over financiering Het algemene
Nadere informatieImplementeren van MVI. Geleerde lessen uit de evaluatie van MVI actieplannen
Implementeren van MVI Geleerde lessen uit de evaluatie van MVI actieplannen CE Delft Onafhankelijk onderzoek en advies sinds 1978 Energie, transport en grondstoffen Economische, technische en beleidsmatige
Nadere informatieVoorzitter van de Tweede Kamer der Staten Generaal Postbus EA Den Haag. Datum 28 juni 2018 Voorbehouden bij de woningaankoop
> Retouradres Postbus 20011 2500 EA Den Haag Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag Directie Woningmarkt Turfmarkt 147 Den Haag Postbus 20011 2500 EA Den Haag
Nadere informatieResultaten september 2013
1 Resultaten september 2013 Resultaten: Het onderzoek wordt zoals gezegd in twee tabellensets verantwoord. Deze treft men hierna aan. Hier geven wij in een management samenvatting de voornaamste gegevens
Nadere informatieVERSLAG KPN STAKEHOLDERDIALOOG. Datum: 28 oktober 2010 Plaats: KPN Network Operations Center, Hilversum
VERSLAG KPN STAKEHOLDERDIALOOG Datum: 28 oktober 2010 Plaats: KPN Network Operations Center, Hilversum Op 28 oktober 2010 ging KPN voor de derde keer in gesprek met verschillende stakeholders. De belangrijkste
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2017 2018 32 847 Integrale visie op de Nr. 409 BRIEF VAN DE MINISTER VAN BINNENLANDSE ZAKEN EN KONINKRIJKSRELATIES Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer
Nadere informatieVergrijzing MKB-ondernemers zet bedrijfsprestaties onder druk
M201210 Vergrijzing MKB-ondernemers zet bedrijfsprestaties onder druk Arjan Ruis Zoetermeer, september 2012 Vergrijzing MKB-ondernemers zet bedrijfsprestaties onder druk De leeftijd van de ondernemer blijkt
Nadere informatieWat is maatschappelijk verantwoord ondernemen?
Wat is maatschappelijk verantwoord ondernemen? Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) wordt ook wel maatschappelijk ondernemen, maatschappelijk betrokken ondernemen, duurzaam ondernemen of ethisch
Nadere informatieMaatschappelijk verantwoord ondernemen
Maatschappelijk verantwoord ondernemen Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) wint aan terrein in het bedrijfsleven en in de samenleving als geheel. Het verwachtingspatroon
Nadere informatieInschrijving RBB- AWARD 2018
Inschrijving RBB- AWARD 2018 Organisatie: Kamer van Koophandel Contactpersoon voor de RBB over deze good practice: Menno Zwart E- mail adres: menno.zwart@kvk.nl Mobiele telefoon: 06 1135 8182 Akkoord lid
Nadere informatieMemorandum. Technical Sciences Brassersplein 2 2612 CT Delft Postbus 5050 2600 GB Delft. Aan Bestuur stichting Pensioenfonds TNO. www.tno.
Memorandum Aan Bestuur stichting Pensioenfonds TNO Van Dr. F. Phillipson Onderwerp Risicobereidheidsonderzoek Pensioenfonds TNO Inleiding In de periode juni-augustus 2014 is er een risicobereidheidsonderzoek
Nadere informatieBenchmark rapport 2012
DUURZAAMHID NDRLAND enchmark rapport 2012 Kpn Hi Telfort XS4ALL en C T-Mobile D Vodafone D Tele2 D InterNLnet UPC Ziggo Scarlet Caiway Duurzaamheid telecom nederland INDX Onderzoeksmethode... 6 Het resultaat...
Nadere informatieDuurzaam beleggen CO 2 in de portefeuille
ING Investment Office Publicatiedatum: 18 januari 2017, 16.00 uur Duurzaam beleggen CO 2 in de portefeuille Klimaatontwrichting heeft een grote invloed op het milieu en op de samenleving. ING toetst daarom
Nadere informatieExamen HAVO. Economie 1
Economie 1 Examen HAVO Hoger Algemeen Voortgezet Onderwijs Tijdvak 2 Woensdag 21 juni 13.30 16.00 uur 20 00 Dit examen bestaat uit 31 vragen. Voor elk vraagnummer is aangegeven hoeveel punten met een goed
Nadere informatieTEN BEHOEVE VAN DE CO 2 PRESTATIELADDER SHANKS NEDERLAND BV
3.C.2 COMMUNICATIEPLAN TEN BEHOEVE VAN DE CO 2 PRESTATIELADDER SHANKS NEDERLAND BV V E R S I E 1 1 3 M A A R T 2 0 1 2 3.C.2. plan TEN BEHOEVE VAN DE CO 2 PRESTATIELADDER Inleiding... 3 Oorsprong prestatieladder...
Nadere informatieGraydon Kwartaalmonitor. incl Kwartaal 4
Graydon kwartaal monitor incl Kwartaal 4 1 Inhoud Inleiding 3 Persbericht 4 Per branche Overzicht Q2, Q3 en Q4 8 Starters per branche 9 Opheffingen per branche 1 Faillissementen per branche 11 Netto-Groei
Nadere informatieUW IMAGO ONDER UW HUURDERS? Resultaten imago-onderzoek De Goede Woning
UW IMAGO ONDER UW HUURDERS? Resultaten imago-onderzoek De Goede Woning Over het onderzoek De Goede Woning heeft in juni 2017 deelgenomen aan het imago-onderzoek dat KWH uitvoerde voor s. Dit imago-onderzoek
Nadere informatieBankieren met de menselijke maat. Jaarverslag 2015
Bankieren met de menselijke maat Jaarverslag 2015 318 SNS Bank N.V. Jaarverslag 2015 > Aanvullende informatie Aanvullende stakeholderinformatie SNS Bank N.V. Jaarverslag 2015 > Aanvullende informatie 319
Nadere informatieUw imago onder uw regionale belanghouders. Resultaten imago-onderzoek Elan Wonen
Uw imago onder uw regionale belanghouders Resultaten imago-onderzoek Elan Wonen Over het onderzoek Elan Wonen heeft in oktober 2017 deelgenomen aan het imago-onderzoek dat KWH uitvoerde onder de regionale
Nadere informatiePrijzengeld: 5.000,- Deadline: 23 November 2014 Battle type: Premium Battle. Hoe voorkomen we piekbelasting van het elektriciteitsnet?
Prijzengeld: 5.000,- Deadline: 23 November 2014 Battle type: Premium Battle Hoe voorkomen we piekbelasting van het elektriciteitsnet? Introductie Stedin is als netbeheerder verantwoordelijk voor een veilig
Nadere informatieGraydon Kwartaalmonitor
Graydon kwartaal monitor 1 Voorwoord Inhoud Aan het begin van dit jaar maakte Graydon al bekend dat we hebben kunnen afsluiten met het laagste aantal faillissementen sinds 2. Dit goede nieuws vertaalt
Nadere informatie2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE
> Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Parnassusplein 5 T 070 333
Nadere informatieHIER KOMT DE TITEL VAN DE PRESENTATIE Verder met MVO in de chemie. 27 november 2008 Martine Willems
HIER KOMT DE TITEL VAN DE PRESENTATIE Verder met MVO in de chemie 27 november 2008 Martine Willems Programma Ontwikkelingen in MVO De Duurzaamheid Strategie Scan (DSS) vernieuwd Een tweede maal de DSS
Nadere informatieWaardeketen Verantwoord en sociaal jaarverslag 2016
Waardeketen Verantwoord en sociaal jaarverslag 2016 Mensen en kapitaal In ons dagelijks werk maken onze mensen het verschil en daarom willen we goed voor onze mensen zorgen. Opleiding en ontwikkeling vormen
Nadere informatieE V E R B I N D I N G, N I E
innovatie Syntens N I E U W E V E R B I N D I N G, N I E U W E B U S I N E S S Het veld waarin bedrijven opereren is voortdurend in beweging. Om een bedrijf gezond en succesvol te houden, is het belangrijk
Nadere informatieUW IMAGO ONDER UW HUURDERS? Resultaten imago-onderzoek Brederode Wonen
UW IMAGO ONDER UW HUURDERS? Resultaten imago-onderzoek Brederode Wonen Over het onderzoek Brederode Wonen heeft in juni 2017 deelgenomen aan het imago-onderzoek dat KWH uitvoerde voor s. Dit imago-onderzoek
Nadere informatieGraydon Kwartaalmonitor
Graydon Kwartaal monitor 1 Voorwoord Inhoud In de eerste week van het nieuwe jaar maakte Graydon al bekend dat een laagterecord kent wat betreft het aantal faillissementen. Het aantal bedrijven dat failliet
Nadere informatieBIJLAGE 3 CONSULTATIE DUURZAAMHEIDEISEN BIOMASSA
BIJLAGE 3 CONSULTATIE DUURZAAMHEIDEISEN BIOMASSA Werkgroep Beleidsinpassing in opdracht van IPE, VROM en EZ - april 2007 INHOUDSOPGAVE 1 Consultatie Implementatie Duurzaamheidscriteria Biomassa...3 2 Resultaten...3
Nadere informatieUw imago onder uw regionale belanghouders. Resultaten imago-onderzoek Heuvelrug Wonen
Uw imago onder uw regionale belanghouders Resultaten imago-onderzoek Heuvelrug Wonen Over het onderzoek Heuvelrug Wonen heeft in oktober 2017 deelgenomen aan het imago-onderzoek dat KWH uitvoerde onder
Nadere informatieMKB investeert in kennis, juist nu!
M201016 MKB investeert in kennis, juist nu! drs. B. van der Linden drs. P. Gibcus Zoetermeer, september 2010 MKB investeert in kennis, juist nu! MKB-ondernemers blijven investeren in bedrijfsopleidingen,
Nadere informatieAKB Bert Muller. Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen
AKB Bert Muller Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen 1 van 9 16-5-2012 Profiel als Partner MVO Nederland Wat zijn voor uw bedrijf de belangrijkste redenen om met MVO bezig te zijn? Tweeërlei: Enerzijds
Nadere informatieDONATEUR KIEST GOEDE DOEL VANWEGE ONDERWERP EN STOPT MET STEUN VANWEGE ONTEVREDENHEID OVER GOEDE DOEL
Meting maart 2013 Het Nederlandse Donateurspanel van WWAV wordt mede mogelijk gemaakt door het CBF en is uitgevoerd door Peil.nl DONATEUR KIEST GOEDE DOEL VANWEGE ONDERWERP EN STOPT MET STEUN VANWEGE ONTEVREDENHEID
Nadere informatieBijlage HAVO. management & organisatie management & organisatie. tijdvak 2. Informatieboekje. tevens oud programma.
Bijlage HAVO 2009 tijdvak 2 tevens oud programma management & organisatie management & organisatie Informatieboekje 947-0251-a-HA-2-b Formuleblad Voor de beantwoording van de vragen 5, 22, 23, 26 en 27
Nadere informatieHet Nationale Klantbelevingsonderzoek 2012 (preview) Beleef en beïnvloed de klant!
Het Nationale Klantbelevingsonderzoek 2012 (preview) Beleef en beïnvloed de klant! Klantenbinding is essentieel voor organisaties om te overleven. Klanten worden steeds veeleisender; naast een goede functionele
Nadere informatie80% VAN DE NEDERLANDERS TYPEERT ZICH ALS GOEDE-DOELENGEVER,
Meting juni 2013 Het Nederlandse Donateurspanel van WWAV wordt mede mogelijk gemaakt door het CBF en is uitgevoerd door Peil.nl 80% VAN DE NEDERLANDERS TYPEERT ZICH ALS GOEDE-DOELENGEVER, AL ZIEN MINDER
Nadere informatieHoe kijkt de Nederlander tegen het aankomende klimaat- en energieakkoord aan? Nathalie Vermeij 2 mei 2018 H5285
Hoe kijkt de Nederlander tegen het aankomende klimaat- en energieakkoord aan? Nathalie Vermeij 2 mei 2018 H5285 Inhoudsopgave 1 De bekendheid met en het belang van het klimaat- en energieakkoord 5 2 Drijfveren
Nadere informatieVergadering van Aandeelhouders Triodos Multi Impact Fund 12 mei 2017
Vergadering van Aandeelhouders Triodos Multi Impact Fund 12 mei 2017 0 Aandeelhoudersvergadering Triodos Multi Impact Fund Agenda 1. Opening 2. Verslag van het bestuur over het verlengde boekjaar 2016
Nadere informatieBLOG: 25 redenen Waarom MVO belangrijk is voor jou organisatie
mvoconsultants.nl BLOG: 25 redenen Waarom MVO belangrijk is voor jou organisatie Waarom MVO? Dat is een vraag die wij altijd stellen voordat bedrijven een begin maken met hun beleid op het gebied van maatschappelijk
Nadere informatieGraydon Kwartaalmonitor. Kwartaal
Graydon kwartaal monitor Kwartaal 1 1 Inhoud Inleiding 3 Persbericht 4 Per branche Overzicht Q3 216, Q4 216 en Q1 6 Starters per branche 7 Faillissementen per branche 8 Opheffingen per branche 9 Netto-groei
Nadere informatieCOUNTRY PAYMENT REPORT 2015
COUNTRY PAYMENT REPORT 15 Het Country Payment Report is ontwikkeld door Intrum Justitia Intrum Justitia verzamelt informatie bij duizenden bedrijven in Europa en krijgt op die manier inzicht in het betalingsgedrag
Nadere informatiePubliekssymposium Eerlijke Bankwijzer
Page 1 of 5 U bevindt zich hier: Home Ministeries Financiën Documenten en publicaties Toespraken Publiekssymposium Eerlijke Bankwijzer Publiekssymposium Eerlijke Bankwijzer Toespraak 27-01-2011 Toespraak
Nadere informatieDuurzaamheid. Syllabus. Een inspirerende bundeling van theorie en praktijk, tips en ervaringen, kansen en bedreigingen.
Syllabus Duurzaamheid Een inspirerende bundeling van theorie en praktijk, tips en ervaringen, kansen en bedreigingen. Inclusief best practices bij onder meer waterschap Hollandse Delta, Sanoma Uitgevers
Nadere informatieImpact Cloud computing
Impact Cloud computing op de Nederlandse zakelijke markt De impact van Cloud Computing op de Nederlandse zakelijke markt De economische omstandigheden zijn uitdagend. Nederland is en bedrijven informatietechnologie
Nadere informatieDuurzame Dialogen. over people, planet, profit
Duurzame Dialogen over people, planet, profit Sinds 2013 organiseert Delta Lloyd een serie dialogen over duurzaamheid. We willen daarmee inzicht krijgen in actuele ontwikkelingen en trends en tegelijkertijd
Nadere informatieHuishoudens bouwen hun effectenportefeuille af
Huishoudens bouwen hun effectenportefeuille af Inleiding Door de opkomst van moderne informatie- en communicatietechnologieën is het voor huishoudens eenvoudiger en goedkoper geworden om de vrije besparingen,
Nadere informatieDuurzame wereldvoedselvoorziening. hoe ziet dit vraagstuk eruit en in welke richting liggen de oplossingen?
Duurzame wereldvoedselvoorziening hoe ziet dit vraagstuk eruit en in welke richting liggen de oplossingen? Even voorstellen: Ruben Bringsken Ondernemer in Food en ICT (focus op duurzame oplossingen) Eigenaar/participatie
Nadere informatieInnovatie en samenwerking door Utrechtse bedrijven
Innovatie en samenwerking door Utrechtse bedrijven 2008-2012 Ester Hilhorst Economic Board Utrecht April 2014 Samenvatting Vinger aan de pols Innovatie is sterk verbonden met vooruitgang, vernieuwing en
Nadere informatieBetalen in het eurogebied: nog niet alle wensen vervuld
ers zijn over het algemeen positief over de bestaande betaalmogelijkheden, maar toch betaalt men in of naar het buitenland niet altijd zoals men zou willen. Zo is de tevredenheid over de acceptatie van
Nadere informatieGraydon Kwartaalmonitor Q3 2017
Graydon kwartaal monitor 1 Inhoud Inleiding 3 Persbericht 4 Per branche Overzicht t.o.v. voorgaande kwartalen 6 Starters per branche 7 Faillissementen per branche 8 Opheffingen per branche 9 Netto-groei
Nadere informatieEerlijk handelen, samen doen! Ontwikkelingen in de achterban
Eerlijk handelen, samen doen! Ontwikkelingen in de achterban Juni 2011 Eerlijk Handelen, Samen Doen! Samenvatting uitslagen enquêtes onder achterban Woord en Daad gehouden in 2008 en 2011 1. Inleiding
Nadere informatieDUURZAAM WINT VAN FOSSIEL (OVER URGENTIE, AMBITIE EN IMPACT) NVBU Willem Lageweg directeur MVO Nederland 18 mei 2015
DUURZAAM WINT VAN FOSSIEL (OVER URGENTIE, AMBITIE EN IMPACT) NVBU Willem Lageweg directeur MVO Nederland 18 mei 2015 BAN KI MOON (SECRETARIS-GENERAAL UN) Het huidige economische model is een akkoord voor
Nadere informatieDuurzaam Bankieren in 2015: hoogtepunten en vooruitblik. Waarde creëren voor onze stakeholders
Duurzaam Bankieren in 2015: hoogtepunten en vooruitblik Waarde creëren voor onze stakeholders Duurzaam bankieren bij ABN AMRO ABN AMRO levert een scala aan producten en diensten aan particuliere, private
Nadere informatieCommunicatieplan Breur IJzerhandel
Communicatieplan Breur IJzerhandel 4 Oktober 2014 4 OKT 2014 Communicatieplan Breur IJzerhandel 1. Voorwoord Duurzaamheid is geen trend, het is de toekomst. Het is niet meer weg te denken uit onze dagelijkse
Nadere informatieAFM Consumentenmonitor najaar 2014 Beleggers
AFM Consumentenmonitor najaar 2014 Beleggers November 2014 GfK 2014 AFM Consumentenmonitor November 2014 1 Beleggingsportefeuille GfK 2014 AFM Consumentenmonitor November 2014 2 Zes op de tien beleggers
Nadere informatieGreen Deals gesloten voor stimuleren groene economische groei
Green Deals gesloten voor stimuleren groene economische groei Burgers, bedrijven, milieu-organisaties en overheden hebben vandaag op initiatief van minister Verhagen van Economische Zaken, Landbouw en
Nadere informatieTriodos Bank Private Banking
Triodos Bank Private Banking Triodos Bank Private Banking biedt een breed pakket van financiële en niet-financiële diensten aan voor vermogende particulieren, stichtingen, verenigingen en religieuze instellingen.
Nadere informatie3 Hoe pensioenbewust zijn we?
3 Hoe pensioenbewust zijn we? Door verschillende instanties en bedrijven wordt onderzoek gedaan naar het pensioenbewustzijn van burgers, hun houding tegenover pensioen en de kennis die zij hebben van (hun)
Nadere informatieEuropese EFRO-subsidies voor innovatie en CO 2 -reductie
Europese EFRO-subsidies voor innovatie en CO 2 -reductie Europese EFRO-subsidies voor innovatie en CO 2 -reductie Via het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) stimuleert Europa de regionale
Nadere informatieMKB ICT-onderzoek 2009
ICT: noodzakelijk kwaad of concurrentievoordeel? Voor 32% van het MKB vormt ICT een bijrol binnen de business, terwijl voor het overig deel ICT een sleutelfunctie heeft binnen de bedrijfsvoering: als de
Nadere informatieeel multifunctionele bedrijven verkopen hun
Vers voedsel Als je tussenhandel kunt voorkomen, blijft er meer voor de boer over. Dat is een argument voor korte ketens. Die vormen ook een antwoord op de toenemende vraag naar vers en ambachtelijke
Nadere informatiePersbericht. Jaarcijfers 2012 Triodos Investment Management. Triodos Beleggingsfondsen groeien met 7% in 2012
Persbericht Jaarcijfers 2012 Triodos Investment Management Triodos Beleggingsfondsen groeien met 7% in 2012 Zeist, 28 februari 2013 Het totaal aan vermogen van de door Triodos Investment Management beheerde
Nadere informatieHet businessmodel en de focus van kleinere banken in België Voorstelling Triodos Bank 1
Het businessmodel en de focus van kleinere banken in België Voorstelling Triodos Bank 1 Muriel Van Gompel - Director Retail Banking, Triodos Bank In 1980 zette Triodos Bank een ander bancair model in de
Nadere informatieFinancial planning voor ondernemers. Heb jij al poen voor je pensioen?
Financial planning voor ondernemers Heb jij al poen voor je pensioen? 1! van 12! Voorwoord De pensioenen van ondernemers zijn al langere tijd onderwerp van discussie. Terwijl in Den Haag wordt gediscussieerd
Nadere informatieVerslag VNCI stakeholderdialoog 2013
Verslag VNCI stakeholderdialoog 2013 Stakeholderdialoog VNCI Pieterstraat 11 3512 JT Utrecht T +31 (0) 30 234 00 31 info@vbdo.nl www.vbdo.nl Samenvatting Op 14 oktober 2013 heeft de Vereniging van de Nederlandse
Nadere informatieIN ZES STAPPEN MVO IMPLEMENTEREN IN UW KWALITEITSSYSTEEM
IN ZES STAPPEN MVO IMPLEMENTEREN IN UW KWALITEITSSYSTEEM De tijd dat MVO was voorbehouden aan idealisten ligt achter ons. Inmiddels wordt erkend dat MVO geen hype is, maar van strategisch belang voor ieder
Nadere informatieErvaringen met GRI en CO2-Prestatieladder. 14 december 2011
Ervaringen met GRI en CO2-Prestatieladder 14 december 2011 Overzicht presentatie Intro VGG Communicatie en organisatie GRI en Jaarbeeld CO2 en Prestatieladder Transparantiebenchmark Aanbestedingen Slide
Nadere informatiePatriottisch beleggen: investeren in de B.V. Nederland?
Patriottisch beleggen: investeren in de B.V. Nederland? 1. In het politieke debat in Nederland (en overigens ook in andere Europese landen) is beleggen in eigen land een hot topic. Dat is ongetwijfeld
Nadere informatieDuurzame innovaties in het MKB
M201117 Duurzame innovaties in het MKB Coen Bertens Johan Snoei Zoetermeer, november 2011 Duurzame innovaties in het MKB Eerder onderzoek van EIM liet al zien dat MKB'ers duur ondernemen als een blijver
Nadere informatieMeting september 2013
Meting september 2013 Het Nederlandse Donateurspanel van WWAV wordt mede mogelijk gemaakt door het CBF en is uitgevoerd door Peil.nl Donateursvertrouwen daalt in tegenstelling tot consumentenvertrouwen
Nadere informatieMVI & EMVI: Perfect match? 24 november 2015, SMI Stabi congres, Zoetermeer
MVI & EMVI: Perfect match?, SMI Stabi congres, Zoetermeer Prof dr ir, Tilburg University Het is de route niet de kaart Niet de uitkomst maar het raadsel Het zijn je ogen niet de kleppen Niet het eindpunt
Nadere informatieING Private/Business Banking
ING Private/Business Banking Workshop Duurzaam Beleggen Congres Grip op je Vermogen 5/6 oktober 2012, Den Haag Jan van Hoven, consultant Susanne van de Wateringen, senior analist 1 Welkom op planeet Aarde
Nadere informatie