Memorandum. Technical Sciences Brassersplein CT Delft Postbus GB Delft. Aan Bestuur stichting Pensioenfonds TNO.
|
|
- Jonas de Winter
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Memorandum Aan Bestuur stichting Pensioenfonds TNO Van Dr. F. Phillipson Onderwerp Risicobereidheidsonderzoek Pensioenfonds TNO Inleiding In de periode juni-augustus 2014 is er een risicobereidheidsonderzoek gehouden waarbij alle pensioengerechtigden en actieve deelnemers van TNO en de andere deelnemende werkgevers een vragenlijst hebben kunnen invullen. Deze vragenlijst is per post naar de pensioengerechtigden gestuurd, met de optie deze elektronisch in te vullen. De actieve deelnemers hebben een mail gehad met een link naar het onderzoek op een website. Technical Sciences Brassersplein CT Delft Postbus GB Delft T F Doorkiesnummer Doel van het onderzoek was mensen op verschillende manieren naar hun risicobereidheid inzake hun pensioen te vragen om hun risicobereidheid te meten en de relaties tussen de verschillende vraagstellingen te achterhalen. Achtergrond hierbij zijn de adviezen van de commissie Frijns. De commissie geeft in haar eindrapport hier duidelijke richtlijnen voor: Besturen moeten zelfstandig de afweging maken tussen verwacht rendement en de bepaling wat een acceptabel risico is, gegeven het pensioencontract, het risicodraagvlak en de risicobereidheid van de deelnemers en overige belanghebbenden van het pensioenfonds. Besturen dienen een strategisch risicokader vast te stellen waarin een voor het fonds en de deelnemers geëigende balans wordt vastgelegd tussen rendement en risico. De risicobereidheid en het risicodraagvlak van de deelnemers van het fonds dienen te worden vastgesteld en zijn uitgangspunt voor het na te streven beleggingsbeleid. Het bestuur dient de ondergrens voor de nominale en de reële dekkingsgraad vast te stellen op basis van de voor dat fonds geldende kenmerken en het risicodraagvlak en de risicobereidheid van de deelnemers. Als verplicht onderdeel van deze verantwoording informeert het fonds via website en ten minste jaarlijks via jaarverslag de deelnemers over de veronderstelde risicobereidheid van de deelnemers, het actuele risicoprofiel, de feitelijke nominale en reële dekkingsgraad evenals de door het bestuur vastgestelde kritische ondergrens van nominale en reële dekkingsgraad. De complexiteit van het beleggingsbeleid en de risico s moeten zijn afgestemd op het pensioencontract, het risicodraagvlak en de risicobereidheid van het pensioenfonds én op de aanwezige bestuurlijke expertise. De commissie benadrukt dat aan de bepaling van het beleggingsbeleid een analyse van de risicobereidheid en het risicodraagvlak van de deelnemers en premiebetalers vooraf dient te gaan.
2 Memorandum Wat duidelijk uit de onderzoeken, gehouden door de pensioenfondsen, blijkt is dat de vraagstelling van belang is. Deze beïnvloedt sterk de uitkomst. Er wordt vaak gekozen om complexe vergelijkingen van pakketten weer te geven, die zo dicht mogelijk bij de werkelijke situatie van de deelnemer liggen. Echter, uit ander onderzoek blijkt dat [4]: we de rationaliteit van individuen ten aanzien van beslissingen omtrent de oude dag niet moeten overschatten. Met name wanneer keuzeproblemen bijzonder complex zijn en als de kosten (ver) voor de baten uitgaan, kan het keuzegedrag in de praktijk (sterk) afwijken van de door personen zelf geformuleerde langetermijnbehoeftes. Pensioenen vormen bij uitstek een terrein waar dit soort problemen speelt. Zie hiervoor ook bijvoorbeeld [5]. Het zou dus mooi zijn als we met tamelijk eenvoudige vragen de complexe achterliggende keuzen kunnen voorspellen. Opzet De vragenlijst is volledig ingevuld door 1132 pensioengerechtigden 1, 934 actieve medewerkers van TNO en 66 actieve medewerkers van overige aangesloten werkgevers. Dit onderzoek is eerder ingevuld door 130 personen, niet werkzaam bij TNO, waarvan leeftijdsopbouw, opleiding en inkomen vergelijkbaar zijn met TNO medewerkers. De resultaten van dit onderzoek worden hier meegenomen als vergelijkingsgroep en daar wordt naar gerefereerd met peergroup. Technical Sciences Brassersplein CT Delft Postbus GB Delft T F Doorkiesnummer Hier presenteren we de belangrijkste resultaten van het onderzoek en de conclusies betreffende de risicobereidheid zelf. De analyse van de samenhang tussen de vragen wordt behandeld in aparte rapportage. Resultaten Eerst kregen de ondervraagden een tweetal vragen om de zelf ingeschatte risicobereidheid (RB) te meten op een schaal van 1 tot 6 in twee smaken: de algemene RB (Figuur 1) en de RB specifiek aangaande het pensioen (Figuur 2). We zien bij alle groepen een lagere RB bij het pensioen dan algemeen. Vervolgens kreeg de respondent informatie over de werking van het pensioen en het nut van beleggen met risico. Hierna werd opnieuw de risicobereidheid voor pensioen gemeten (Figuur 3). Opvallend is dat de actieve deelnemer over het algemeen meer risicomijdend is dan de peergroup en de pensioengerechtigden. Echter, na de informatie over de werking van pensioen wordt dit verschil kleiner. Zie onderstaande tabel. PEER TNO PENSIOENGER. OVERIG RB Algemeen RB Pensioen (voor) RB Pensioen (na) Waarvan 580 op papier, de rest elektronisch.
3 3/9 Figuur 1 Figuur 2 Figuur 3
4 Ook werd de simpele vraag gesteld of de respondent het eens is met het beleggen in aandelen en obligaties door het pensioenfonds. Deze vraag is ook herhaald nadat werd uitgelegd waarom dit gebeurt (zie Figuur 4). 4/9 Figuur 4 Zagen we eerder dat de informatie leidt tot meer risicobereidheid, hier zien we bij de actieven een omgekeerd effect. De peergroup reageert zoals verwacht met een stijging van het percentage respondenten dat het eens is met beleggen in aandelen en obligaties. De actieven reageren omgekeerd. De bekendheid met de werking van het pensioenfonds was laag bij de actieven: PEER TNO PENSIOENGER. OVERIG Bekend met werking 76% 57% 85% 57% Niet bekend met werking 23% 43% 15% 43% Ook als we naar de contractkeuze (Figuur 5) kijken zien we de behoudendheid van de TNO-er. De voorkeur is op twee manieren getoetst, beide keren dezelfde regeling maar met meer/minder gegevens. Vraagstelling 1:
5 Vraagstelling 2: 5/9 Een schatting van de uitkomst van het huidige beleid is 2 : minder dan % 1% 11% 61% 27% In de Figuur staat voor elke van de vier groepen de keuze voor elk van de vier regelingen, voor zowel vraagstelling 1 als vraagstelling 2. TNO1 staat voor de TNO populatie, onder vraagstelling 1. Regeling 1 (met het meeste risico maar ook de hoogste kans op indexatie) scoort aanzienlijk lager bij alle groepen dan bij de peergroup. Dit wordt ingeruild voor de contracten 2 en 3. Bij de pensioengerechtigden zien we nog minder keuze voor contract 1. Hier lijken zij het missen van indexatie minder belangrijk te vinden dan korten. Vraagstelling 2 leverde meer risicobereidheid op. Dit duidt op aversie voor de grootste deviatie (uitkomsten minder dan 15000) die in vraagstelling 2 niet zichtbaar zijn. Figuur 5 Tenslotte konden de respondenten kiezen uit een drietal opties: 2 Gebaseerd op 15-jaars ALM uitkomst ORTEC Risicomonitor, geëxtrapoleerd uit : Gemiddelde koopkracht 94.4%, 5% VaR koopkracht 73.9%
6 1. Ik betaal 20% premie en neem het risico op een lager pensioen maar ga voor een geïndexeerd pensioen. 2. Ik betaal 30% premie en wil meer zekerheid. 3. Ik betaal 20% maar wil geen risico en neem genoegen met een nominaal pensioen. 6/9 Deze vraag is niet voorgelegd aan de pensioengerechtigden. De resultaten van deze vraag staan in figuur 6. We zien dat de grootste groep voor optie 1 kiest, zelfs meer dan de peergroup. Dus hoewel de actieve deelnemers aangeeft minder risicobereid te zijn, zijn ze in vergelijking met de peergroup niet bereid daar meer voor te betalen. Figuur 6 Uit het peergrouponderzoek bleek een relatie te zitten tussen gezinsinkomen en keuze voor de regeling. Met een multinomial logistic regression zijn de kansen geschat dat iemand met een bepaald gezinsinkomen voor een bepaald contracttype zou kiezen. Dit is een eerlijkere vergelijking met de peergroup dan de eerdere grafieken, aangezien dan gecorrigeerd wordt voor (mogelijke) inkomensverschillen en verschil in risicobereidheid die dat veroorzaakt. Deze resultaten losgelaten op de TNO-deelnemers geeft echter, zoals verwacht na de vorige grafieken en het feit dat de peergroup qua inkomen redelijk vergelijkbaar lijkt, een overschatting voor regeling 1 op (Figuur 8). Dit resultaat geldt ook voor de pensioengerechtigden (Figuur 7).
7 7/9 Figuur 7 Figuur 8 Ter vergelijking (in Figuur 9) de verdeling van de (gezins)inkomens van de vier groepen. Hierin staat de onderschrijdingskans afgebeeld: de blauwe lijn geeft bijvoorbeeld aan dat 50% van de pensioengerechtigden minder dan 4000 euro als bruto gezinsinkomen heeft.
8 8/9 Figuur 9 Ook is er gevraagd naar het vertrouwen in het pensioenfonds. Hier (Figuur 10) zien we een duidelijk stijgende lijn met de leeftijd en aanzienlijk beter dan de peergroup. Figuur 10 Samenvatting en Conclusies De deelname aan het risicobereidheidsonderzoek was hoog: 1132 van de ca gepensioneerde TNO'ers (22%) en 934 van de ca TNO'ers (31%) heeft de enquête ingevuld. Zonder aanvullende informatie is de risicobereidheid voor het pensioen lager dan de risicobereidheid in algemene zin. Na het geven van informatie over het waarom van het nemen van risico, blijkt dat de risicobereidheid voor het pensioen toeneemt, maar dit blijkt niet uit het percentage dat het eens is met beleggen in aandelen en obligaties. Als TNO'ers een keuze moeten maken uit een viertal regelingen waarbij de uiteindelijke pensioen in bedragen is gespecificeerd, blijkt dat TNO'ers en pensioengerechtigden matig risicobereid zijn. Als de dezelfde regelingen zijn uitgewerkt in kansen waarin de volledige indexatie behaald kan worden en
9 kansen waarbij nominaal gekort moet worden, blijkt de risicobereidheid aanzienlijk hoger. Een aanzienlijk deel van de respondenten kiest voor een andere regeling als de vraagstelling anders is. Opvallend is dat er een positief verband werd gevonden bij gepensioneerden tussen de soort regeling en de risicobereidheid. Gepensioneerden met een hoog risicobereidheid kozen vaker voor een contract waarbij juist weinig risico aanwezig was. Mogelijk speelt hierbij de aversie tegen korten ten opzichte van de kans op indexatie een rol. Het vertrouwen in het fonds is voldoende (rapportcijfer 6,8), waarbij de oudere deelnemer en gepensioneerde een hoger rapportcijfer geven. 9/9 Conclusies De vraagstelling bepaalt mede de uitkomst op risicobereidheid. Minder indexatie is acceptabeler dan (forse) kortingen. De resultaten geven geen aanleiding meer of juist minder risico te nemen dan thans het geval is.
Resultaten Pensioenforum 26 juni en 3 juli
Resultaten Pensioenforum 26 juni en 3 juli De weg naar het nieuwe pensioencontract Stichting Pensioenfonds OWASE 18 juli 2013 1/10/2014 Inhoud Samenvatting Conclusies Aanbevelingen Resultaten - per vraag
Nadere informatieDe resultaten van de deelnemersenquête DNB & DNB Pensioenfonds. mei, 2014
De resultaten van de deelnemersenquête DNB & DNB Pensioenfonds mei, 2014 1 Beste DNB er Hartelijk dank voor jouw deelname aan en/of interesse in dit deelnemersonderzoek onder (ex)werknemers van DNB. Van
Nadere informatieRISICOBEREIDHEIDSONDERZOEK
RISICOBEREIDHEIDSONDERZOEK PPF APG Pieter Kasse / Manja Rietjens 15/16/17 januari 2014 RISICOBEREIDHEIDSONDERZOEK ONDER DEELNEMERS AANLEIDING ONDERZOEK Inzicht in (risico)voorkeuren van deelnemers en gepensioneerden
Nadere informatieUw mening over pensioen
Uw mening over pensioen Onderzoek naar de risicohouding van pensioenopbouwers en pensioenontvangers van Philips Pensioenfonds mei / juni 2013 Philips Pensioenfonds Inhoud Aanleiding onderzoek Opzet onderzoek
Nadere informatieDeelnemersbijeenkomst
Deelnemersbijeenkomst Stichting Pensioenfonds Capgemini Nederland 19 november 2013 13 oktober 2010 Deelnemersbijeenkomst Agenda Opening Financiën: Financiële situatie Beleggingsbeleid Risico s en rendement
Nadere informatieResultaten Pensioenforum 26 juni en 3 juli
Resultaten Pensioenforum 26 juni en 3 juli De weg naar het nieuwe pensioencontract Stichting Pensioenfonds OWASE Martijn Leppink Versie 2. 10 september 2013 Inhoud Samenvatting Conclusies Aanbevelingen
Nadere informatiePensioen: Onzekere zekerheid
Commissie Beleggingsbeleid en Risicobeheer Pensioen: Onzekere zekerheid Analyse en aanbevelingen Beleggingsbeleid en Risicobeheer van Nederlandse pensioenfondsen Vereniging van Pensioenrecht 9 maart 2010
Nadere informatieResultaten risicobereidheidsonderzoek 2015
Resultaten risicobereidheidsonderzoek 2015 Als bestuur willen wij graag van de deelnemers weten wat ze vinden van zekerheid en risico s in hun pensioenregeling. Daarom heeft het pensioenfonds een onafhankelijke
Nadere informatieVerslag bijeenkomst SVG 9 maart 2016
Verslag bijeenkomst SVG 9 maart 2016 Op woensdagmiddag 9 maart, aansluitend aan de jaarbijeenkomst van de Vereniging Gepensioneerden Getronics (VGG), organiseerde Stichting Voorzieningsfonds Getronics
Nadere informatieAlgemene vergadering van Deelnemers en Gepensioneerden. Dinsdag 12 juni uur
Algemene vergadering van Deelnemers en Gepensioneerden Dinsdag 12 juni 2018 15.30 uur 2 Agenda 1. Opening en vragen 2. Financiële positie 3. Risicobereidheidsonderzoek 4. Verantwoordingsorgaan 5. Tariefsafspraken
Nadere informatieRESULTATEN ENQUÊTE CONSULTATIE NIEUW FTK ACTUARIEEL. Vraag 1
RESULTATEN ENQUÊTE CONSULTATIE NIEUW FTK ACTUARIEEL Vraag 1 Onder het huidige FTK krijgen pensioenfondsen te maken met de zogenaamde beleggings -spagaat: aan de ene kant kan er weinig risico worden genomen
Nadere informatieUw pensioen en uw risicobereidheid
Uw pensioen en uw risicobereidheid ALV VvGH 24 april 2018 Michiel Kamermans Lid van het bestuur van het Heineken Pensioenfonds 1 Waar gaan we het over hebben Hoe gaat het met het HPF en uw pensioen Wat
Nadere informatieRisicobereidheid in beeld
Risicobereidheid in beeld Onderzoek naar de risicobereidheid bij actieve deelnemers en gepensioneerden in opdracht van Pensioenfonds Campina 11 september 2015 Peter Zegwaart 1 Doelstellingen onderzoek
Nadere informatieLaveren tussen ambitie en garantie: de ervaringen van Pensioenfonds TNO. November 2013 Hans de Ruiter
1 Laveren tussen ambitie en garantie: de ervaringen van Pensioenfonds TNO November 2013 Hans de Ruiter 2 Inhoud Inleiding pensioencontract De marsroute naar het nieuwe contract Tien vragen en antwoorden
Nadere informatie30 september /LJ/AH. FNV-beleid bij vaststellen van de pensioenpremie. FNV-beleid bij vaststellen van de pensioenpremie
Postadres Postbus 9208, 3506 GE Utrecht Team Pensioenen T 0900 9690 (lokaal tarief) F 030 66 30 000 wwwfnvbondgenotennl Datum 30 september 2015 008/LJ/AH Onderwerp FNV-beleid bij vaststellen van de pensioenpremie
Nadere informatiePraktijkcasus onderzoek risicobereidheid achterban PNO Media...
Praktijkcasus onderzoek risicobereidheid achterban PNO Media... Voor de bühne.. Voor het beleid 7 februari 2013 Stephan Vollenbroek FFP Hoofd communicatie en intern projectleider onderzoek Media Pensioen
Nadere informatieIndexatie-IQ, voor een transparant en stabiel pensioen.
Indexatie-IQ, voor een transparant en stabiel pensioen. De Bazel 24 mei 2012 Het Pensioenakkoord Drie delen: - De AOW-leeftijd - Pensioen in de tweede pijler - Ouderenparticipatie Wat is de aanleiding?
Nadere informatieDe dekkingsgraad van het Pensioenfonds is bijna elke maand anders. Dat komt vooral door de rentestand en onze beleggingsopbrengsten.
Nieuwsbrief Ballast Nedam Pensioenfonds September 2013 Tijd voor een nieuwsbrief van uw Pensioenfonds. Er gebeurt veel in de Nederlandse pensioenwereld; dat kan u bijna niet zijn ontgaan. In onze vorige
Nadere informatieVerkort Jaarverslag 2013
Verkort Jaarverslag Han Thoman: Ons bestuur is zich echt goed bewust van de risico s die het pensioenfonds loopt. Voorzitter Han Thoman Onze financiële positie is redelijk maar moet nog beter Een jaar
Nadere informatieBijlage 3 Het Financieel Crisisplan
Bijlage 3 Het Financieel Crisisplan Dit financieel crisisplan is geschreven in het kader van artikel 145 van de Pensioenwet. Het crisisplan maakt deel uit van de beschrijving van de beheerste en integere
Nadere informatieBEKNOPT JAARVERSLAG 2017
BEKNOPT JAARVERSLAG 2017 BEKNOPT JAARVERSLAG 2017 INLEIDING Ook dit jaar brengt Stichting Pensioenfonds De Fracties een verkorte versie van het jaarverslag uit. In dit verslag zie je in een oogopslag de
Nadere informatieIPFOS. Bestuurders Conferentie. Het gebruik van risicomaatstaven in ALM-context Ralph Verhoeks, Toezichthouder Risk & ALM - DNB
IPFOS Bestuurders Conferentie Het gebruik van risicomaatstaven in ALM-context Ralph Verhoeks, Toezichthouder Risk & ALM - DNB Het gebruik van risicomaatstaven in ALM-context Ralph Verhoeks 2 Inhoud 1.
Nadere informatie2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE. Datum Betreft Financiële positie pensioenfondsen
> Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Parnassusplein 5 T 070 333
Nadere informatieStichting Pensioenfonds NEG Nederland
Welkom bij de informatiebijeenkomst van Stichting Pensioenfonds NEG Nederland Uw gastheer Pierre van den Berg presentatie pensioenfonds NEG Nederland 1 Wat kunt u vandaag verwachten? Introductie (Pierre
Nadere informatiePensioendeelnemers willen risico lopen
Pensioendeelnemers willen risico lopen De risico s die deelnemers lopen in hun regeling zijn sinds de financiële crisis steeds zichtbaarder geworden. Ze verschuiven ook steeds meer naar de deelnemer. Indexaties
Nadere informatieDeelnemersbijeenkomst
Deelnemersbijeenkomst Stichting Pensioenfonds Capgemini Nederland 13 oktober 2010 Deelnemersbijeenkomst Agenda Opening Huidige status Oorzaken Overwegingen van het Bestuur Besluitvorming Vooruitzichten
Nadere informatieVoorbereiding transitie pensioencontract
Voorbereiding transitie pensioencontract IIR Seminar Nieuw pensioencontract 18 september 2013 Annelies Verhoeven (AFM) Peter Hoopman () Agenda Introductie kernproblematiek Keuzes en misvattingen Transitieproces
Nadere informatieMei 2015 Rapportage Risicobereidheid Onderzoek onder deelnemers van Stichting Pensioenfonds UWV
Mei 2015 Rapportage Risicobereidheid Onderzoek onder deelnemers van Stichting Pensioenfonds UWV 2015 Hay Group. All rights reserved. www.haygroup.com Inhoud 1.... Managementsamenvatting... 4 2.... Inleiding...
Nadere informatieSamenvatting en rapportage Klanttevredenheidsonderzoek PPF 2011/2012
Samenvatting en rapportage Klanttevredenheidsonderzoek PPF 0/0 Stichting Personeelspensioenfonds Cordares (PPF) Astrid Currie, communicatieadviseur Maart 0 versie.0 Pagina versie.0 Inleiding Op initiatief
Nadere informatieUW PENSIOEN BIJ SPUN. Bijeenkomst voor pensioengerechtigden Dick Vis, voorzitter Stichting Pensioenfonds Urenco Nederland 3 oktober 2017
UW PENSIOEN BIJ SPUN Bijeenkomst voor pensioengerechtigden Dick Vis, voorzitter Stichting Pensioenfonds Urenco Nederland 3 oktober 2017 Agenda Hoofdpunten jaarverslag 2016 Ontwikkeling financiële positie
Nadere informatieOWASE Pensioenforum 26 juni 2013. 3 juli 2013 OWASE. Welkom. bij
Welkom OWASE Pensioenforum 26 juni 2013 OWASE 3 juli 2013 bij Pensioenfonds en solidariteit: één voor allen, allen voor één! www.owase.nl PFO20130626/20130703 2 Programma Pensioenforum De bedoeling van
Nadere informatieDNBulletin: Pensioenfondsen gaan in herstelplannen uit van hoge rendementen
DNBulletin DNBulletin: Pensioenfondsen gaan in herstelplannen uit van hoge rendementen Datum 18 mei 2017 Thema Pensioenen Pensioenfondsen verwachten uit hun financiële tekorten te komen door hoge rendementen
Nadere informatieDe opbouw die in 2019 en 2020 nog plaatsvindt in de overgangsregeling is, overeenkomstig voorgaande jaren, niet meegenomen in de berekeningen.
Aan Van Cc Het bestuur van Stichting Pensioenfonds ANWB AZL Actuariaat (Monique van Run en Valerie Heuvelmans) Dirk Meijwaard, fondsmanager Onderwerp Herstelplan 2019 Datum 7 maart 2019 Inleiding Omdat
Nadere informatieStichting Voorzieningsfonds Getronics 5 februari 2014. Stand van zaken SVG. 1 van 20
Stichting Voorzieningsfonds Getronics 5 februari 2014 Stand van zaken SVG 1 van 20 Programma Pensioenfonds SVG Wat speelt er rond de pensioenen? Financiële positie SVG Kortingsmaatregel Vooruitblik 2014-2015
Nadere informatiePersbericht. Kwartaalbericht: vierde kwartaal 2011
Persbericht Kwartaalbericht: vierde kwartaal 2011 Hoofdpunten: Dekkingsgraad van 94% is te laag: aanvullende maatregelen nodig Beschikbaar vermogen stijgt met ruim 11 miljard Door gedaalde rente nemen
Nadere informatiePersbericht. ABP verlaagt pensioen in 2013 met 0,5% Ondanks goed rendement stijgt dekkingsgraad in 2012 onvoldoende
Persbericht ABP verlaagt pensioen in 2013 met 0,5% Ondanks goed rendement stijgt dekkingsgraad in 2012 onvoldoende Hoofdpunten: Verlaging pensioen met 0,5% per 1 april 2013 definitief Mogelijk aanvullende
Nadere informatieStichting Pensioenfonds Lloyd s Register Nederland
Algemene Deelnemersvergadering 10 oktober 2017 Working together for a safer world Agenda 1) Opening en mededelingen, voorstellen nieuwe voorzitter Piet Molenaar 2) Ingekomen stukken 3) Financiële situatie
Nadere informatieDatum Briefnummer Behandeld door Doorkiesnummer 15-2-2012 20120215 N.W. Dijkhuizen 630
Pensioenfonds Productschappen Bezoekadres Laan van Zuid Hoorn 165 2289 DD Rijswijk Postadres Postbus 3042 2280 GA Rijswijk Telefoon 070 4138630 Fax 070 4138650 E-mail info@pbodnl Website wwwpbodnl KvK
Nadere informatiedatum onze referentie uw referentie doorkiesnummer 15-11-2010 0523 288420
Aan: alle actieve deelnemers alle gewezen deelnemers alle pensioengerechtigden datum onze referentie uw referentie doorkiesnummer 15-11-2010 0523 288420 Betreft: de risico s van het pensioenfonds voor
Nadere informatieBijlage 3. Crisisplan
Bijlage 3 Crisisplan Crisisplan PME versie 2015.1 1 Inhoud 1. Inleiding... 3 2. Huidige situatie bezien vanaf 2008... 4 3. Wanneer is sprake van een crisis?... 5 4. Wat is de kritische ondergrens van de
Nadere informatieIn de Pensioenwet is vastgelegd dat wanneer een pensioenfonds niet langer voldoet aan de gestelde eisen ten aanzien van:
Financieel Crisisplan 1. Elementen crisisplan In de Pensioenwet is vastgelegd dat wanneer een pensioenfonds niet langer voldoet aan de gestelde eisen ten aanzien van: vereist eigen vermogen (ultimo 2011
Nadere informatieDe Dynamische Strategie Portefeuille DSP
De Dynamische Strategie Portefeuille DSP Onderdeel van het beleggingsbeleid van Pensioenfonds UWV 1 Inhoudsopgave Waarom beleggen? 4 Beleggen is niet zonder risico s 4 Strategische beleggingsportefeuille
Nadere informatiePensioenbijeenkomst Abvakabo FNV Het pensioen van nu en de toekomst in zicht November 2010. Welkom
Pensioenbijeenkomst Abvakabo FNV Het pensioen van nu en de toekomst in zicht November 2010 Welkom Waar willen wij het met elkaar over hebben? Pensioen anno 2010 Stand van Zaken AOW en Pensioenakkoord 4
Nadere informatieMEMO. 1. Inleiding. 2. Pensioenuitvoeringskosten
MEMO Aan: Stichting Pensioenfonds Openbare Apothekers Van: Lonneke Thissen Datum: 15 februari 2015 Betreft: Benchmark kosten en rendement Kenmerk: 1. Inleiding Op verzoek van het bestuur van Stichting
Nadere informatie10. Doelstellingen, risicohouding en haalbaarheidstoets
10. Doelstellingen, risicohouding en haalbaarheidstoets Conform de Pensioenwet dient het bestuur van een pensioenfonds de doelstellingen en beleidsuitgangspunten (waaronder de risicohouding) van het pensioenfonds
Nadere informatieFinancieel crisisplan Centraal Beheer APF Collectiviteitskring RBS 2017 Hoofdstukindeling
Financieel crisisplan Centraal Beheer APF Collectiviteitskring RBS 2017 Hoofdstukindeling Het financieel crisisplan van Centraal Beheer APF Collectiviteitskring RBS bevat de volgende hoofdstukken: 1. Inleiding
Nadere informatieJaarbericht Terugblikken en vooruitkijken. delta lloyd pensioenfonds
delta lloyd pensioenfonds Jaarbericht 2010 Terugblikken en vooruitkijken In dit Jaarbericht leest u wat er in 2010 bij het pensioenfonds gebeurde. We gaan wat dieper in op onze beleggingen en andere financiële
Nadere informatieWAT SPEELT ER ROND UW PENSIOEN BIJ SPUN?
WAT SPEELT ER ROND UW PENSIOEN BIJ SPUN? Bijeenkomst voor pensioengerechtigden Dick Vis, voorzitter Stichting Pensioenfonds Urenco Nederland 20 september 2016 Agenda 1. Samenvatting jaarverslag 2015 2.
Nadere informatieIn het crisisplan worden verschillende parameters gebruikt die voor het pensioenfonds belangrijk zijn:
Crisisplan ABTN Bijlage 4 Inleiding In hoofdstuk 9 van de Actuariële en Bedrijfstechnische Nota (ABTN) - Het weerstandsvermogen van het pensioenfonds, sturingsmiddelen en beleidskader - zijn de risico
Nadere informatieBROODJE PENSIOENINFO. 30 mei 2017
BROODJE PENSIOENINFO 30 mei 2017 Agenda Resultaten deelnemersonderzoek Hoe staat SPUN ervoor Ontwikkeling dekkingsgraad Herstelplan Hoofdpunten jaarverslag Haalbaarheidstoets Onderzoek toekomst fonds Deelnemersportaal
Nadere informatie2011 in het kort TOELICHTING OP HET JAARVERSLAG
2011 in het kort TOELICHTING OP HET JAARVERSLAG 1 Toelichting op het jaarverslag In het jaarverslag legt het pensioenfonds uitgebreid verantwoording af over de ontwikkelingen, besluiten en gebeurtenissen
Nadere informatieCRISISPLAN - SAMENVATTING
CRISISPLAN - SAMENVATTING MAATREGELEN ALS DE FINANCIËLE POSITIE IN GEVAAR IS 1 juli 2015 Inleiding Dit crisisplan beschrijft wat het Algemeen Bestuur gaat doen als het Pensioenfonds in een crisissituatie
Nadere informatie2013 verkort in beeld. Ontwikkelingen. Pensioenen Beleggingen Organogram
02 verkort in beeld 03 Ontwikkelingen 05 08 10 Pensioenen Beleggingen Organogram Aantal deelnemers dat pensioen opbouwt Aantal personen dat een ouderdomspensioen ontvangt Aantal deelnemers met slapende
Nadere informatieHerstelplan ultimo 2016
Stichting Pensioenfonds NIBC Herstelplan ultimo 2016 16 juni 2017 - samenvatting (1) - Het Pensioenfonds NIBC (PF NIBC) verkeert sinds 30 juni 2015 in een tekort situatie en daarom dient jaarlijks het
Nadere informatieDit plan geeft de te hanteren kritische ondergrenzen, de te nemen maatregelen en de te volgen besluitvormingsprocessen en communicatietrajecten aan.
Crisisplan 1. Inleiding Het doel van dit financieel crisisplan is dat het bestuur vooraf beschrijft welke maatregelen het bestuur van het pensioenfonds op korte termijn effectief zou kunnen inzetten, indien
Nadere informatieFacts & Figures uitwerking Pensioenakkoord
Facts & Figures uitwerking Pensioenakkoord Waarom langer doorwerken? De levensverwachting stijgt Elke generatie leeft langer dan de vorige. Dat is al langer bekend, maar de stijging van de levensverwachting
Nadere informatieDeelnemersbijeenkomst Stichting Jan Huysman Wz fonds 27 September 2016
Deelnemersbijeenkomst Stichting Jan Huysman Wz fonds 27 September 2016 1 1: OPENING & AGENDA Opening Notulen deelnemersvergadering 2015 Deelnemersvergadering juli 2016 Samenstelling bestuur en verantwoordingsorgaan
Nadere informatieBuitengewone vergadering van deelnemers 22 november 2010
Buitengewone vergadering van deelnemers 22 november 2010 Agenda 1. Opening, mededelingen en ingekomen stukken 2. Pensioenregeling uitgevoerd door BNPF 3. Vergelijking andere pensioenfondsen 4. Herstelplan
Nadere informatieKwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM
Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Eerste kwartaal 2017-1 januari 2017 t/m 31 maart 2017 Samenvatting: De maandelijkse nominale dekkingsgraad eind maart 2017 is 112,6% en is gestegen ten opzichte
Nadere informatieFinancieel crisisplan Centraal Beheer APF Kring Koopkracht Hoofdstukindeling
Financieel crisisplan Centraal Beheer APF Kring Koopkracht - 2018 Hoofdstukindeling Het financieel crisisplan bevat de volgende hoofdstukken: 1. Inleiding 2. Beschrijving financiële crisissituaties 3.
Nadere informatieBeleggingsaspecten voorontwerp van wet herziening ftk
Beleggingsaspecten voorontwerp van wet herziening ftk De staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid publiceerde op vrijdag 12 juli 2013 het lang verwachte consultatiedocument over de uitwerking
Nadere informatieFinancieel crisisplan Centraal Beheer APF Collectiviteitskring Bavaria Hoofdstukindeling
Financieel crisisplan Centraal Beheer APF Collectiviteitskring Bavaria - 2018 Hoofdstukindeling Het financieel crisisplan bevat de volgende hoofdstukken: 1. Inleiding 2. Beschrijving financiële crisissituaties
Nadere informatieOUDER WORDEN EN EEN GOED PENSIOEN KRIJGEN: UTOPIE OF REALITEIT? HET NIEUWE GOVERNANCE ASSET LIABILITY MANAGEMENT (ALM) Dr.
Turning Ideas into Action OUDER WORDEN EN EEN GOED PENSIOEN KRIJGEN: UTOPIE OF REALITEIT? HET NIEUWE GOVERNANCE ASSET LIABILITY MANAGEMENT (ALM) Dr. Ruud Kleynen AAG Essentie van Besturen Asset Liability
Nadere informatie2012 in het kort TOELICHTING OP HET JAARVERSLAG
2012 in het kort TOELICHTING OP HET JAARVERSLAG 1 Toelichting op het jaarverslag In het Jaarverslag 2012 legt het pensioenfonds uitgebreid verantwoording af over de ontwikkelingen, besluiten en gebeurtenissen
Nadere informatieStichting Pensioenfonds RBS Nederland
Stichting Pensioenfonds RBS Nederland Lunch & Learn 27 september / 2 oktober / 8 oktober 2012 Internal use only Programma Wat komt er vandaag aan bod? Van premie tot pensioen 1 Een goede pensioenregeling
Nadere informatieBelanghebbendenbijeenkomst 12 oktober 2016
Belanghebbendenbijeenkomst 12 oktober 2016 NBC congrescentrum Nieuwegein 1. Opening, mededelingen en ingekomen stukken 2 www.bnpf.nl www.vvp-bnpf.nl Agenda 1. Opening, mededelingen en ingekomen stukken
Nadere informatieNederland had en heeft nog steeds het beste pensioensysteem ter wereld
Het verdwenen pensioengeld De uitzending van Zembla van 5 februari 2011 heeft veel stof doen opwaaien in de pensioensector. Ortec Finance is in bezit van het achterliggende rapport dat is opgesteld door
Nadere informatieDeutsche Bank Nederland Stichting Pensioenfonds Deutsche Bank Nederland
In deze nieuwsbrief Voorwoord Wat betekenen de nieuwe pensioenmaatregelen voor u? De informatie in dit document is eigendom van en mag noch in haar geheel noch gedeeltelijk van. Page 2 of 5 Voorwoord In
Nadere informatieVerzekeraar of Algemeen Pensioenfonds? Pensioen
Verzekeraar of Algemeen Pensioenfonds? Pensioen Het Een algemeen pensioenfonds als alternatief voor uw salaris-diensttijdregeling. Hard of zacht pensioen? Het grote verschil met een pensioenregeling via
Nadere informatieEnquête premie & indexatie
Enquête premie & indexatie Op verzoek van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en het Centraal Planbureau houdt de Nederlandsche Bank een enquête naar de ontwikkeling van pensioenpremie
Nadere informatie2013 in het kort SAMENVATTING VAN HET JAARVERSLAG
2013 in het kort SAMENVATTING VAN HET JAARVERSLAG 1 Toelichting op het jaarverslag In het Jaarverslag 2013 legt het pensioenfonds uitgebreid verantwoording af over de ontwikkelingen, besluiten en gebeurtenissen
Nadere informatieKwartaalbericht. 4e kwartaal 2014 Den Haag, 30 januari 2015. Samenvatting cijfers per 31 december 2014
Kwartaalbericht 4e kwartaal 2014 Den Haag, 30 januari 2015 Samenvatting cijfers per 31 december 2014 Dekkingsgraad: 111,5% Beleidsdekkingsgraad: 112,6% Belegd vermogen: 19,6 miljard Rendement 2014: 27,6%
Nadere informatieFacts & Figures uitwerking Pensioenakkoord
Facts & Figures uitwerking Pensioenakkoord Waarom langer doorwerken? De levensverwachting stijgt Elke generatie leeft langer dan de vorige. Dat is al langer bekend, maar de stijging van de levensverwachting
Nadere informatieBijlage 3 Het Financieel Crisisplan
Bijlage 3 Het Financieel Crisisplan Dit financieel crisisplan is geschreven in het kader van artikel 145 van de Pensioenwet. Het crisisplan maakt deel uit van de beschrijving van de beheerste en integere
Nadere informatieInformatiebijeenkomst Pensioenfonds KPN Pensioengerechtigden. Oktober 2013
Informatiebijeenkomst Pensioenfonds KPN Pensioengerechtigden Oktober 2013 1 Pensioenstelsel Individueel Pensioen fonds Overheid Lijfrente Pensioen AOW B E L A S T I N G 2 Programma bestuur en taken bestuur
Nadere informatieBij deze opgave horen de informatiebronnen 4 tot en met 6.
Opgave 5 Bij deze opgave horen de informatiebronnen 4 tot en met 6. De Stichting Bedrijfspensioenfonds voor Medewerkers in het Notariaat (hierna te noemen Het Pensioenfonds) verzorgt de pensioenen van
Nadere informatiereëel financieel toetsingskader (FTK2)
nominaal financieel toetsingskader (FTK1) - bestaande contract - nominale contract - uitkeringsovereenkomst - onderscheid tussen nominale opbouw en indexatie - 2,5% onderdekkingskans maatstaf voor nominale
Nadere informatieVia deze brief krijgt u verdere (achtergrond)informatie over de huidige situatie en wat dit voor uw pensioen betekent.
Naam Adres Postcode + woonplaats Land ONDERWERP: SITUATIE PENSIOENFONDS ROCKWOOL EN MOGELIJKE VERLAGING VAN UW PENSIOEN BIJLAGEN: EVALUATIEMOMENTEN IN HERSTELPLAN, ONTWIKKELING DEKKINGSGRAAD, DEKKINGSGRAAD
Nadere informatieKwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM
Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Vierde kwartaal 2017-1 oktober 2017 t/m 31 december 2017 Samenvatting: De (12 maands)beleidsdekkingsgraad is gestegen van 112,7% eind september 2017 naar 115,3%
Nadere informatieKwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM
Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Tweede kwartaal 2017-1 april 2017 t/m 30 juni 2017 Samenvatting: De maandelijkse nominale dekkingsgraad eind juni 2017 is 115,7% en is gestegen ten opzichte van
Nadere informatieWat is er aan de hand met uw pensioen?
Wat is er aan de hand met uw pensioen? versie 2; 01-01-2012 Programma AOW nu en vanaf 2013 De mogelijkheden van ABP Pensioen Wat is er aan de hand met uw pensioen? Meer weten? versie 2; 01-01-2012 2 AOW
Nadere informatieDeelnemersbijeenkomst
Deelnemersbijeenkomst Stichting Pensioenfonds Capgemini Nederland 18 november 2014 13 oktober 2010 Deelnemersbijeenkomst Agenda Opening 2013 Financiën: Dekkingsgraad en financiële situatie Henk Beleggingsbeleid
Nadere informatieInformatiebijeenkomst deelnemers SPF
Informatiebijeenkomst deelnemers SPF 2018 22-5-2018 1 Discussie en onrust in Nederland over pensioenen Vooraf 1. Onbegrijpelijk / moeilijk onderwerp 2. Niet transparant in beleggingen 3. Maatschappelijke
Nadere informatieToeslagverlening. Versie
Toeslagverlening Versie 25-02-2016 Versie 25-02-2016 Toeslagverlening (indexatie) Waarom toeslagverlening? Toeslag is een manier om te zorgen dat de pensioenen hun koopkracht behouden. Toeslag wordt ook
Nadere informatieStichting Pensioenfonds Medisch Specialisten. Vermogensbeheer SPMS. 17 november 2014
Stichting Pensioenfonds Medisch Specialisten Vermogensbeheer SPMS 17 november 2014 Structuur SPMS (vermogensbeheer) Bestuur SPMS F&C (verantwoord beleggen) Ortec (ALM studie) Bestuursbureau Investment
Nadere informatieKwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM
Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Derde kwartaal 2017-1 juli 2017 t/m 30 september 2017 Samenvatting: De maandelijkse nominale dekkingsgraad eind september 2017 is 117,8% en is gestegen ten opzichte
Nadere informatieCase study: voorbeeld van een strategisch risicomanagementproces bij Philips Pensioenfonds
Case study: voorbeeld van een strategisch risicomanagementproces bij Philips Pensioenfonds VBA ALM congres 6 november 2014 Philips Pensioenfonds Philips Pensioenfonds in een notedop Beleggingen Verplichtingen
Nadere informatieProgramma. 1. Terugblik 2017 & eerste helft van Toekomst van het pensioenfonds. 3. Financiële positie. 4. Hoe belegt het pensioenfonds (ESG)?
Programma 1. Terugblik 2017 & eerste helft van 2018 2. Toekomst van het pensioenfonds 3. Financiële positie 4. Hoe belegt het pensioenfonds (ESG)? Wifi: Guest Wachtwoord: unsecure Terugblik 2017 & eerste
Nadere informatieBijlagen: Uniform Pensioenoverzicht pensioengerechtigden 2017 Post over uw pensioen zoveel mogelijk digitaal Antwoordkaart
Postbus 97630, 2509 GA Den Haag Telefoon: 088-007 98 00 Mail: servicedesk@metalektropensioen.nl www.metalektropensioen.nl KvK 41150484 uw kenmerk uw brief van ons kenmerk datum januari 2017 Uw pensioen
Nadere informatieNOTULEN DEELNEMERSVERGADERING VAN DE STICHTING JAN HUYSMAN WZ. FONDS 25 september 2012 Datum : 25 september 2012 Steller : D.W. Slok-Uittenbogaard
Datum : 25 september 2012 Steller : D.W. Slok-Uittenbogaard Voorzitter: R.J.P. Siebesma AGENDA: 1. Opening 2. Notulen deelnemersvergadering d.d. 20 september 2011 3. Samenstelling bestuur en verantwoordingsorgaan
Nadere informatiePensioen. Verzekeraar of Algemeen Pensioenfonds? Een algemeen pensioenfonds als alternatief voor uw salaris-diensttijdregeling. meeus.
Pensioen Verzekeraar of Algemeen Pensioenfonds? Een algemeen pensioenfonds als alternatief voor uw salaris-diensttijdregeling. meeus.com/pensioen 1 Het Algemeen Pensioenfonds Vanaf 1 januari 2016 is het
Nadere informatieBelanghebbendenbijeenkomst 11 oktober 2017
Belanghebbendenbijeenkomst 11 oktober 2017 NBC congrescentrum Nieuwegein Agenda 2 1. Opening, mededelingen en ingekomen stukken 2. Jaarverslag 2016 3. Nieuwe pensioenregelgeving, herstelplan, actuele ontwikkelingen
Nadere informatieUnisys. Stichting Pensioenfonds Unisys Nederland. Welkom bij SPUN. Deelnemersbijeenkomst december 2013
Nederland Welkom bij SPUN Deelnemersbijeenkomst 2013 16 december 2013 Agenda 17.00 uur Welkomstwoord en actuele bestuursdossier door W. Brandse, voorzitter SPUN bestuur. 17.20 uur Bijdrage deelnemersraad
Nadere informatieFinancieel crisisplan Centraal Beheer APF Kring Premie Hoofdstukindeling
Financieel crisisplan Centraal Beheer APF Kring Premie - 2018 Hoofdstukindeling Het financieel crisisplan bevat de volgende hoofdstukken: 1. Inleiding 2. Beschrijving financiële crisissituaties 3. Kritische
Nadere informatieKwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM. Tweede kwartaal april 2012 t/m 30 juni Samenvatting: Lage rente drukt dekkingsgraad
Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Tweede kwartaal 2012-1 april 2012 t/m 30 juni 2012 Samenvatting: Lage rente drukt dekkingsgraad Nominale dekkingsgraad is gedaald van 110,0% naar 105,1% Beleggingsrendement
Nadere informatie3 Ondernemingspensioenfondsen
3 Ondernemingspensioenfondsen 3.1 Medezeggenschap van gepensioneerden Ondernemingspensioenfondsen worden in het convenant opgeroepen om een (wettelijke) raad op te richten of directe bestuursvertegenwoordiging
Nadere informatieBrochure Toeslagverlening
Brochure Toeslagverlening Toeslagverlening Waarom toeslagverlening? Toeslag is een manier om te zorgen dat de pensioenen hun koopkracht behouden. Toeslag wordt ook wel indexatie genoemd. Door pensioenen
Nadere informatieToeslagverlening Uitgave mei 2015
Toeslagverlening Uitgave mei 2015 Disclaimer De in deze brochure verstrekte informatie van Stichting Pensioenfonds Sabic, gevestigd te Sittard (het pensioenfonds ) is van algemene aard, uitsluitend indicatief
Nadere informatie