Dat Telt. Dat telt is de titel van een boek over levend rekenwiskundeonderwijs

Transcriptie

1 Dat Telt Dat telt is de titel van een boek over levend rekenwiskundeonderwijs op de basisschool en bevat behalve achtergrond-informatie over levend rekenen ook leerlijnen, brevetten en veel inspirerende voorbeelden. Wat telt nou echt bij het rekenwiskundeonderwijs? Gewoonlijk lijken dat de uitkomsten te zijn van de eenzijdige testen en toetsen waaraan we kinderen onderwerpen. De makers van Dat telt laten een ander geluid klinken: zij definiëren opbrengsten vanuit werkdoelen, die zijn gekoppeld aan rekengenres en rekenwiskundesituaties in de klas en daarbuiten. Levend rekenen is het devies. Er wordt daarbij geput uit vier brongebieden: uit het leven van de klas en het kind, uit de actualiteit, uit de andere vakken en uit rekenen en wiskunde zelf. Voor scholen die willen werken vanuit het perspectief van het kind en zijn situatie en die tegelijkertijd de kerndoelen serieus nemen, ontwikkelde de Werkgroep Levend Rekenen op basis van bovenstaande een aantal leerlijnen met brevetten. Pedagogische georiënteerde vernieuwingsscholen in Vlaanderen en Nederland beschikken hiermee over een stevige basis voor de ontwikkeling van hun levend rekenwiskundeonderwijs. Ook organisaties die naschoolse activiteiten op het gebied van rekenen en wiskunde beredeneerd willen aanbieden, hebben met Dat telt materiaal beschikbaar dat begeleiders en kinderen aanspreekt. Aan welke leerlijnen moeten we denken? In het boek worden onder andere deze leerlijnen gepresenteerd: nestkastjes maken, sport- en spelletjesdag organiseren, tuinwerk, lekkers bakken, de klassenkas, Engelse kring, werken in de muziekhoek.

2 Elke leerlijn kent 4 fasen. Bij elke fase horen brevetten, concrete activiteiten waaraan een kind of klas kan werken en waarmee de gestelde werkdoelen per fase getoetst worden. Een rekenmethode biedt toch volop mogelijkheden? Net als de taalmethode gaat de rekenmethode voorbij aan de mogelijkheden die de dagelijkse werkelijkheid biedt. Vanuit de interessante vraagstukken die ontstaan in de rekenrijke omgeving van de klas en school, kunnen kinderen en leraren betekenisvol leren en werken. Het proefondervindelijk verkennen, zo belangrijk voor de ontwikkeling van gecijferdheid, krijgt op die manier een echte kans. Wat betekent dit voor de leraar? Scholen die met levend rekenen werken, proberen zo hoog mogelijk te scoren. Leraren die op deze scholen werken, stellen dan ook hoge eisen aan de kinderen en zichzelf. Ze willen het beste en het mooiste rekenwiskundeonderwijs maken dat er bestaat, voor kinderen en leraren. Niet elke leraar beschikt over de kwaliteit om dit waar te maken. De auteurs van Dat telt ontwikkelen daarom bovendien een opleiding tot rekengids: een rekencoördinator die zowel didactisch als rekeninhoudelijk gespecialiseerd is in levend rekenen. Vanzelfsprekend zijn er nog veel meer vragen over levend rekenen. Het oefenen, de kerndoelen en referentieniveaus, de registratie, de planning, geschikte materialen en bronnen.. in het ruim 200 bladzijden tellende boek komt het allemaal aan de orde. Het boek is te bestellen via of via het bestelformulier op en kost 33 exclusief verzendkosten.

3 INHOUD DEEL I INLEIDING TOT LEVEND REKENEN Verantwoording: Dat telt 1 De Reeks 2 Verantwoording afleggen 3 Beschrijven wat je doet 4 Werkgroep-Schoolplan Levend Rekenenwiskundeonderwijs 5 Concept-Schoolplan Rekenwiskundeonderwijs 6 Kerndoelen en schooleigen invulling 7 Leeswijzer

4 Vooraf: Levend Rekenen in een notendop 1 Een mand vol noten 2 Alledaagse wiskunde 3 Uit het leven gegrepen 4 Betrokkenheid 5 Leerling en leraar 6 Een volwaardige, kerndoeldekkende aanpak 7 Een praktische gids 8 De wereld in een notendop DEEL II UITGANGSPUNTEN VOOR LEVEND REKENEN Hoofdstuk 1: Voorwaarden voor goed rekenwiskundeonderwijs 1 Goed rekenwiskundeonderwijs 2 Gecijferde leraren 3 Rekencoördinator/rekengids 4 Rijke bronnen 5 Rekenrijke leeromgeving 6 Doelgericht werken Hoofdstuk 2: Inhouden & werkwijzen kiezen 1 Kiezen vanuit een visie 2 Pedagogisch klimaat. 2.1 Relatie

5 2.2 Competentie 2.3 Autonomie 3 Levend leren 3.1 Betekenisvol en veelzijdig 3.2 Het lerende kind 3.3 Levend leren 4 Een rekenrijke omgeving 5 Multifunctioneel gereedschap 5.1 Ordening 5.2 Expressie 5.3 Communicatie 6 Levensechte rekensituaties 7 Scholing, vorming of beschaving? 8 Gecijferdheid 8.1 Gecijferdheid en vernieuwingsonderwijs 8.2 Gecijferdheid en competentie 8.3 Gecijferdheid en levend leren 9 Inburgeren & levenskunst Hoofdstuk 3: Doelen stellen 1 Kindvolgend of doelgericht? 1.1 Het dilemma: volgen of sturen? 1.2 Met of zonder school 1.3 Betekenisvol leren en motivatie 1.4 Van binnenuit of van buitenaf 1.5 Eigen leerweg

6 1.6 De noodzaak van veelzijdig oefenen 2 Kerndoelen, tussendoelen, streefdoelen, werkdoelen 2.1 Inspectiebeoordeling 2.2 Onderwijsaanbod 3 De kerndoelen voor rekenwiskundeonderwijs 4 Richtinggevende en koersbepalende werkdoelen 5 Dat telt in kort bestek 6 Werkdoelen versus kerndoelen? Hoofdstuk 4: Kinderen volgen 1 Volgsysteem-in-ontwikkeling 2 Documentatie 2.1 Portfolio 2.2 Brevetten 3 Evaluatie 3.1 Vormen van evaluatie 3.2 Rekenwiskundegenres noteren en waarderen 3.3 Toetsen 3.4 Het vele toetsen 3.5 Cito-toetsen voor eigen gebruik? 3.6 Zelf toetsen maken 4 Registratie 4.1 Wat wordt geregistreerd? 4.2 Eisen aan registratie 5 Anticipatie

7 5.1 De leraar 5.2 De leerling 6 De zorgleerling DEEL III DOELSTELLINGEN VOOR LEVEND REKENEN Hoofdstuk 5: Naar werkdoelen voor rekenwiskundeonderwijs 1 D e v ie r re kenw is k un d eg eb i ed e n: s ta p1 2 Rekensi t uaties : sta p 2 3 Rekengenres: stap3 4 Werkdoel, vaardigheids- en kennisaspecten: stap 4 5 De leerlijn: stap Een rechte lijn? 5.2 Van fase naar fase 5.3 Vaardigheden oefenen en kennis verwerven 5.4 De leerlijnmatrix 6 Het kiezen van rekengenres, werkwijzen en technieken: stap 6 7 De leerlijn Lekkers Bakken als voorbeeld Hoofdstuk 6: Levensechte rekensituaties 1 Competente rekenaars 1.1 De rekenwiskundegebieden in schema 1.2 Situaties, genres en vaardigheden

8 2 Een rekenrijke leeromgeving 3 Werken met hoeken 4 Levensechte situaties 5 De Klassenkas in doorgaande lijn als voorbeeld 5.1 Wat is een klassenkas? 5.2 Bij de jongsten 5.3 Onderbouw 5.4 Middenbouw 5.5 Bovenbouw 5.6 Penningmeester 5.7 Geld uitgeven en levend rekenen 5.8 Burgerschapsvorming 5.9 Gecijferdheid 6 Een levende piramide als voorbeeld 7 Het Weerstation als voorbeeld 7.1 Andere vakken 7.2 Het weerstation: natuur, techniek en rekenen 7.3 De schaal van Beaufort 7.4 Het rekendagboek 8 Cijfers her-uitvinden Hoofdstuk 7: Oefening baart rekenkunst 1 Gecijferdheid: oefenen en beoefenen 2 Wiskundegevoel en technische vaardigheid 3 Het oefenen en be-oefenen van Levend Rekenen

9 4 Oefenen is handig en zinvol 5 Gemotiveerd oefenen 6 Wat gaan we oefenen? 7 Hoe gaan we oefenen? 8 De instructie 9 De organisatie 10 Oefenmaterialen 11 Toetsing & evaluatie 12 Samengevat in schema Hoofdstuk 8: Spelenderwijs oefenen en meten in de Rekentuin 1 Wat is Rekentuin? 2 Een combinatie van oefening en toetsing 3 De tuin 4 Rekentuin als motiverende rekenomgeving 5 Adaptief oefenen en meten 6 Het Elo-ratingsysteem 7 Sommen op eigen niveau 7.1 Som en rating 7.2 Individuele verschillen binnen de groep 7.3 Volgorde van aanbieden 8 Rekentuin en snelheid 8.1 Oplostijd en rekenvaardigheid 8.2 Snelheid als onderdeel van rekenspelletjes 8.3 Rekenstrategie kiezen 8.4 Vaardigheidsschatting

10 8.5 De Prijzenkast 9 Het aandeel van de leraar 9.1 Speelgedrag 9.2 Ontwikkeling in beeld 9.3 Sterke en zwakke punten 9.4 Onderzoekscyclus in de eigen klas 10 Inpassen van Rekentuin in het onderwijs 11 Programma-in-ontwikkeling Hoofdstuk 9: Levend rekenen en ritmisch weekplan 1 Korte inhoud van het voorafgaande 2 Levend rekenwiskundeonderwijs van dag tot dag 3 Persoonlijk werkplan binnen het ritmisch weekplan 4 Weekplan onderbouw 5 Weekplan middenbouw 6 Weekplan bovenbouw DEEL IV KINDER- EN KLASSENLEVEN ALS BRON VOOR LEVEND REKENEN Hoofdstuk 10: De Klassenkas 1 Een gelddoosje met muntstukken in fase 1 2 Het eerste kasboek in fase 2 3 De penningmeester in fase 3 4 Budgetteren in fase 4 5 Leerlijn de Klassenkas

11 6 Brevetten en meesterstuk voort Levend Rekenen Hoofdstuk 11: Lekkers Bakken 1 Zandkoekjes in fase 1 2 Speculaas in fase 2 3 Courgettecake in fase 3 4 Injera in fase 4 5 Leerlijn Lekkers Bakken ` 6 Brevetten en meesterstuk voor Levend Rekenen Hoofdstuk 12: Tuinwerk 1 Met ouder of leraar in het tuintje van de klas in fase 1 2 Zelf plannen maken voor de schooltuin in fase 2 3 Zelfstandig werken met begeleiding in fase 3 4 Zelfstandig werken in fase 4 5 Leerlijn Tuinwerk 6 Brevetten en meesterstuk voor Levend Rekenen Hoofdstuk: 13: Vogelhuisje/Nestkastje maken 1 Voedertafel voor de winter in fase 1 2 Handleiding bouwpakket lezen in fase 2 3 Zelf een nestkastje maken van een bouwtekening in fase 3 4 Zelf een bouwtekening maken in fase 4 5 Leerlijn Vogelhuisje/Nestkastje Maken 6 Brevetten en meesterstuk voor Levend Rekenen

12 DEELV DE ACTUALITEIT ALS BRON VOOR LEVEND REKENEN Hoofdstuk 14: Verteltekstenboek 1 De geboorte van het Verteltekstenboek 2 Ontluikende geletterdheid 3 Ontluikend tijdsbesef 4 Ontluikende gecijferdheid 5 Verteltekstenboek & Actualiteitenkring Hoofdstuk 15: Actualiteitenkring 1 De actualiteitenkring in de bovenbouw 2 Eigen onderzoek en het aandeel van de leraar 3 Rekenwerk en rekenmachine 4 Het rekendagboek 5 Leerlijn Actualiteitenkring 6 Kerndoelen en brevetten voor Levend Rekenen DEEL VI DE ANDERE VAKKEN ALS BRON VOOR LEVEND REKENEN Hoofdstuk 16: Engelse kring 1 Uit de karakteristiek van de kerndoelen Engels 2 Engels en rekenen in fase 1 en 2 3 Engels en rekenen in fase 3 en 4

13 4 Leerlijn Engelse Kring 5 Brevetten voor Levend Rekenen Hoofdstuk 17: Onderzoek & Experiment 1 Een stappenplan in fase 1 2 Wormpjes bestuderen in fase 2 3 Een vreemde fles in fase 3 4 De brandbare Ajax-sjaal in fase 4 5 Leerlijn Onderzoek & Experiment 6 Brevetten en meesterstuk voor Levend Rekenen Hoofdstuk 18: Weerstation 1 Aandacht voor het weer in fase 1 2 Meten en registreren in fase 2 3 Een echt weerstation in fase 3 4 Digitale apparatuur in fase 4 5 Leerlijn Weerstation 6 Brevetten en meesterstuk voor Levend Rekenen Hoofdstuk 19: Klok, kalender, tijdbalk 1 Het datumbord in fase 1 2 Een cyclische kalender in fase 2 3 Een vreemde klok in fase 3 4 Een kalender maken in fase 4 5 Leerlijn Klok, Kalender, Tijdbalk 6 Brevetten en meesterstuk voor Levend Rekenen

14 Hoofdstuk 20: Kaart lezen 1 Rondjes voor plakselpotjes in fase 1 2 Blokkenbouwsels bewaren in fase 2 3 Echte kaarten in fase 3 4 Van kaarten maquettes maken in fase 4 5 Leerlijn Kaartlezen 6 Brevetten en meesterstuk voor Levend Rekenen Hoofdstuk 21: Sport- & spelletjesdag 1 Op je tellen passen in fase 1 2 Kinderen zelf laten organiseren in fase 2 3 Nauwkeurig meten in fase 3 3 Moeilijke wedstrijdschema s maken en toepassen in fase 4 4 Basisschema afvalsysteem 5 Leerlijn Sport- of Spelletjesdag organiseren 6 Brevetten en meesterstuk voor Levend Rekenen Hoofdstuk 22: Werken in de muziekhoek 1 Een mand met noten in fase 1 2 Een werkkaart voor fase 2 3 Eigen muzieknotatie in fase 3 4 Muziek maken bij een gedicht in fase 4 5 Leerlijn Werken in de Muziekhoek 6 Brevetten en meesterstuk voor Levend Tekenen

15 DEEL VII REKENEN & WISKUNDE ALS BRON VOOR LEVEND REKENEN Hoofdstuk 23: Tussendoortjes & rekenspel 1 Uitdagen tot wiskundige activiteiten 2 Een voorbeeld: Canadees vermenigvuldigen 3 Nadenken en spelplezier 4 Actuele wiskundige problemen 5 De mindreader 6 De dobbelsteentruc 6.1 Rekenraadsels en rekenpuzzels 6.2 Een stappenplan 6.3 De aanleiding 6.4 Aan de slag 6.5 De presentatie 6.6 Persoonlijk werk 6.7 Evaluatie en registratie Hoofdstuk 24: Het vrije wiskundeonderzoek van Michaël 1 Bewustmaking 1.1 Oorsprong 1.2 Gesprek 1.3 Themakeus 1.4 Eerste aanpak van de aanleiding 1.5 De experimenten van Michaël 1.6 Eerste pogingen tot weergave 1.7 Een nieuwe techniek

16 1.8 Eerste presentatie 2 Weergeven met behulp van een handig apparaat 2.1 Leren gebruiken. 2.2 Eerste presentatie 3 Verkenning van het verschijnsel 3.1 Onderzoeksthema 3.2 Ordening 3.3 Ontdekking 3.4 Techniek 4 Weergave van het verschijnsel zonder apparaat 5 Toepassing 6 Vervolgactiviteiten Hoofdstuk 25: James, twee jaar creatief wiskundeonderzoek 1 James als voorbeeld 2 Er doet zich een verandering voor 3 Het tweede jaar 4 Samenvatting van deze aanpak Hoofdstuk 26: Wiskundig onderzoek in de klas van Kathleen 1 Praatronde 2 Wat is rekenen voor jullie? 3 Karel: van cirkel naar appel 4 De creatie van Norbert 5 Anders rekenen: meten 6 Anders rekenen: vermenigvuldigen

17 7 De ontdekking van de rekenregels Hoofdstuk 27: Wiskunde en wiskunst, werken in het schilder- & tekenatelier 1 Opnieuw: de wereld in een notendop 2 Passers en andere tekenmachines 2.1 De passer 2.2 De spirograaf 2.3 De pantograaf 3 Een onderzoek naar de gulden snede 3.1 De gulden snede 3.2 Een onderzoek naar postzegelformaten 3.3 Werken met een verhoudingstabel 3.4 Het onderzoek van Borissavlievitch 4 Kenmerken van twee- & driedimensionale figuren 5 Patronen en versieringen 6 Vergroten en verkleinen 7 Rekenen geen kunst aan? 8 Opnieuw: een mand vol noten