RAPPORT ONDERZOEK REKENEN-WISKUNDE BASISSCHOOL DE BRON

Transcriptie

1 RAPPORT ONDERZOEK REKENEN-WISKUNDE BASISSCHOOL DE BRON School : Basisschool De Bron Plaats : Barneveld BRIN-nummer : 01VE Onderzoeksnummer : Datum schoolbezoek : 5 juni 2007 Datum vaststelling : 19 juli 2007

2

3 INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING KWALITEITSPROFIEL REKENEN-WISKUNDE BESCHOUWING REKEN-WISKUNDEONDERWIJS...9 Rapport onderzoek rekenen-wiskunde, Basisschool De Bron, d.d. 5 juni

4

5 1 INLEIDING Het onderzoek rekenen-wiskunde Op 5 juni 2007 bezocht de Inspectie van het Onderwijs De Bron in het kader van een themaonderzoek rekenen-wiskunde. Dit onderzoek vond plaats in aanvulling op het reguliere PKO. Tijdens dit onderzoek onderzocht de inspectie de kwaliteit van het rekenwiskundeonderwijs op de school. Het gaat hierbij om indicatoren die betrekking hebben op het aanbod, de onderwijstijd, het didactisch handelen van leraren, de afstemming op de onderwijsbehoeften van leerlingen, de actieve en zelfstandige rol van leerlingen, de begeleiding, de zorg, de resultaten en de ontwikkeling van leerlingen. De indicatoren zijn specifiek voor het leer- en vormingsgebied rekenen-wiskunde geformuleerd. Indien de school in het kader van zelfevaluatie over een bepaalde indicator of over een bepaald kwaliteitsaspect dat een relatie heeft met het rekenwiskundeonderwijs voldoende betrouwbare en valide gegevens heeft verzameld kan in overleg tussen school en inspectie besloten worden om de oordelen uit de zelfevaluatie alleen te verifiëren en deze niet zelf opnieuw te onderzoeken. Zo sluit de inspectie niet alleen aan bij de specifieke situatie van de school, maar wordt de school bovendien niet onnodig belast. Uw school heeft naast de schoolgids en het schoolplan documenten ingestuurd die op uw zelfevaluatie- en/of schoolontwikkelingsactiviteiten betrekking hebben. In het recente PKO-rapport van de school staan onder 1. Inleiding alle documenten genoemd die de school heeft toegestuurd. Voor rekenen/wiskunde betrof het de volgende documenten: aantal uren rekenonderwijs groep 1 tot en met 8; Cito-eindtoetsgegevens 2005, 2006 en De opzet van het onderzoek Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten. Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. Analyse van documenten die betrekking hebben op zelfevaluatieactiviteiten van de school en van andere documenten die de school voorafgaand aan het schoolbezoek heeft toegestuurd. Schoolbezoek, waarbij in een aantal groepen de onderwijspraktijk is geobserveerd door het bijwonen van lessen rekenen en wiskunde. Deze lesbezoeken vonden plaats in de groepen 2, 4, 6 en 8. Bovendien heeft de inspectie over de kwaliteit van de indicatoren gesprekken gevoerd met de directie en de beide intern begeleiders. Op uw school is verder een gesprek gevoerd met de leraren van de bezochte groepen. Aan het eind van het schoolbezoek heeft de inspectie de kwaliteitsoordelen en de conclusies van het schoolbezoek besproken met directie en team. Daarbij was geen vertegenwoordiging van het bevoegd gezag aanwezig. Rapport onderzoek rekenen-wiskunde, Basisschool De Bron, d.d. 5 juni

6 De inhoud van het rapport Het onderzoek naar de kwaliteit van het onderwijs levert een kwaliteitsprofiel op van de school (hoofdstuk 2). Vervolgens wordt in hoofdstuk 3 een beschouwing gegeven over de geconstateerde kwaliteit van het rekenwiskundeonderwijs. Rapport onderzoek rekenen-wiskunde, Basisschool De Bron, d.d. 5 juni

7 2 KWALITEITSPROFIEL REKENEN-WISKUNDE Het kwaliteitsprofiel geeft een overzicht van de waarderingen die de inspectie heeft toegekend aan indicatoren voor het reken-wiskundeonderwijs. In de waardering is tot uitdrukking gebracht in welke mate de indicatoren bijdragen aan de kwaliteit van het onderwijs: 1. draagt niet of nauwelijks bij; 2. draagt onvoldoende bij; 3. draagt voldoende bij; 4. draagt in hoge mate bij; 5. niet te beoordelen (alleen bij Resultaten en Ontwikkeling van leerlingen). Deze waardering is gegeven indien de school over bepaalde indicatoren geen betrouwbare en valide gegevens beschikbaar heeft. Het kwaliteitsprofiel van Basisschool De Bron Leerstofaanbod 3.1 De aangeboden leerinhouden voor rekenen-wiskunde zijn dekkend voor de kerndoelen 3.4 De leerinhouden voor rekenen-wiskunde worden aan voldoende leerlingen aangeboden tot en met het niveau van groep De leerinhouden voor rekenen-wiskunde in de verschillende leerjaren sluiten op elkaar aan 3.6 De leerinhouden voor rekenen-wiskunde zijn afgestemd op de onderwijsbehoeften van individuele leerlingen Tijd 4.4 De leraren maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd voor rekenen-wiskunde 4.5 De school stemt de hoeveelheid tijd voor leren en onderwijzen bij rekenen-wiskunde af op de onderwijsbehoeften van leerlingen Didactisch handelen van leraren 6.1 De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer tijdens de lessen rekenen-wiskunde 6.3 De leraren leggen bij rekenen-wiskunde duidelijk uit 6.5 De leraren bevorderen strategisch denken 6.9 De leraren dragen met behulp van leer- en hulpmiddelen bij aan een ondersteunende leeromgeving. Rapport onderzoek rekenen-wiskunde, Basisschool De Bron, d.d. 5 juni

8 Afstemming 7.1 De leraren volgen de vorderingen van hun leerlingen in rekenen-wiskunde systematisch 7.2 De leraren analyseren de vorderingen van de leerlingen om vast te stellen wat bij rekenen-wiskunde de aanpassingen van het aanbod en/of het onderwijsleerproces moeten zijn voor de groep 7.3 De leraren stemmen de instructie en verwerking bij rekenenwiskunde af op de verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen Actieve en zelfstandige rol van leerlingen 8.1 De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten in het kader van rekenen-wiskunde Begeleiding 10.1 De school gebruikt een samenhangend systeem van instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen met betrekking tot rekenenwiskunde Zorg 11.2 Op basis van een analyse van de verzamelde gegevens met betrekking tot rekenen-wiskunde, bepaalt de school de aard van de zorg voor de zorgleerlingen 11.3 De school voert de zorg planmatig uit 11.4 De school gaat de effecten van de zorg na Resultaten 12.1 De resultaten van de leerlingen voor rekenen-wiskunde liggen aan het eind van de schoolperiode ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht 5 Ontwikkeling van leerlingen 13.1 De resultaten van de leerlingen voor rekenen-wiskunde tijdens de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht 5 Rapport onderzoek rekenen-wiskunde, Basisschool De Bron, d.d. 5 juni

9 3 BESCHOUWING REKEN-WISKUNDEONDERWIJS In dit hoofdstuk wordt een beschouwing gegeven over het rekenwiskundeonderwijs. Dit is een aanvulling op de integrale beschouwing zoals die is beschreven in het PKO-rapport, dat u apart zult ontvangen. In de toelichting hieronder gaat de inspectie alleen in op de onderdelen die nog niet in het PKOrapport zijn toegelicht en die op het rekenen/wiskundeonderwijs van toepassing zijn. Algemeen beeld De inspectie heeft de kwaliteit van het rekenwiskunde-onderwijs op De Bron onderzocht in aanvulling op een PKO dat is uitgevoerd op 5 juni De inspectie constateert dat de eindopbrengsten van het rekenwiskundeonderwijs op De Bron onder het niveau liggen dat verwacht mag worden. De tussentijdse opbrengsten zijn daarentegen doorgaans wel voldoende. Daarnaast is onvoldoende sprake van een systeem van kwaliteitszorg. En zijn twee andere indicatoren, die met beleid en met een goede organisatie en aansturing te maken hebben, onvoldoende: de doorgaande lijn bij het leerstofaanbod en het nagaan van effecten van de zorg (indicatoren 3.5 en 11.4). De overige indicatoren in het kwaliteitsprofiel zijn als voldoende beoordeeld. Alles bij elkaar een beeld dat vragen oproept. Een en ander is, zoals gezegd, uitgebreid beschreven in het recente PKO-rapport. Wat betreft het rekenwiskunde-onderwijs is daar nog het volgende aan toe te voegen. Toelichting Opbrengsten De school behaalt sinds de invoering van de CITO eindtoets die drie jaar geleden plaatsvond, onvoldoende eindopbrengsten op het gebied van rekenen/wiskunde. Nadere analyse geeft aan, dat het hier vooral gaat om lage scores bij de zogenaamde 'getalbewerkingen'. Naar verhouding maken teveel leerlingen fouten bij het optellen, aftrekken, vermenigvuldigen en delen van zowel gehele als kommagetallen, breuken en procenten. Opmerkelijk is dat de lage scores pas optreden in de bovenbouw en niet al te zien zijn bij de tussentijdse monitoring van de resultaten. In alle groepen worden immers de resultaten met methodeonafhankelijke toetsen gemonitord. Als oorzaken van de lage scores aan het eind van schoolcarrière liggen mogelijk ten grondslag: onvoldoende automatisering van basisvaardigheden rekenen/wiskunde, wat in groep 6 pas echt zichtbaar zou worden; te vroege aanname dat de leerling bepaalde rekenvaardigheden niet tot op het niveau van groep 8 zal kunnen aanleren. Leerstofaanbod Het leerstofaanbod voor het rekenwiskunde-onderwijs voldoet. De school beschikt over een rekenmethode voor de groepen 3 t/m 8 die is gebaseerd op 'interactief realistisch rekenen'. De methode voldoet aan de kerndoelen en sluit aan bij de belevingswereld van de leerlingen. In de groepen 1 en 2 wordt geen methode gebruikt en vinden ontwikkelingsactiviteiten op het gebied van rekenen plaats gekoppeld aan de gekozen thema's. Dit aanbod is echter nog onvoldoende uitgewerkt en vastgelegd aan de hand van leerlijnen en tussendoelen voor groep 1 en 2. Rapport onderzoek rekenen-wiskunde, Basisschool De Bron, d.d. 5 juni

10 In alle groepen maken de leraren daarentegen voldoende gebruik van hulpmiddelen. In toenemende mate is er ook aandacht voor (het aanbod aan) meer begaafde leerlingen. Tevens wordt ICT beredeneerd ingezet: deels biedt de methode daar materiaal voor, deels wordt gebruik gemaakt van door de school aangeschafte softwareprogramma's voor rekenen. Leertijd Volgens opgave van de school besteden de leraren ongeveer 20% van de lestijd aan rekenwiskunde-onderwijs vanaf groep 4. In de groepen 1 t/m 3 is het aandeel rekenen/wiskunde tussen de 10 á 15% van de lestijd. Voor leerlingen die meer of minder tijd nodig hebben, wordt de leertijd in beperkte mate gevarieerd. Men werkt in de midden- en bovenbouw met een dag- en weektakensysteem, maar die worden alleen in groep 7 en 8 benut voor tijdsdifferentiatie. Ook huiswerk wordt als middel ingezet, in de bovenbouw structureel. In de groepen 1 en 2 werkt de school met een zogenaamd inloopkwartier, waarbij leerlingen al dan niet met hun ouders kunnen "werken" met het aanwezige ontwikkelingsmateriaal en de (prenten)boeken. Onderwijs en leren De leerlingen zijn over het algemeen zeer gericht met hun taken - meestal uit de methode - bezig en de leerkrachten ondersteunen de activiteiten op positieve wijze. De afstemming van het onderwijs op de verschillen tussen de leerlingen heeft zich, met name bij de verwerkingslessen, gunstig ontwikkeld. Bij het vorige inspectiebezoek in 2003 was dat nog nauwelijks het geval. De in gebruik zijnde rekenmethode biedt voldoende mogelijkheden tot differentiatie, maar de aanpak daarvan vraagt zeker voor nieuwe leraren gewenningstijd. Daarnaast is het zelfstandig en adaptief werken een (team)verbeter-activiteit geweest. Ook bij de instructie wordt gedifferentieerd, maar niet altijd: soms werkt men met een korte instructie voor de hele groep en uitgebreidere instructie voor individuele kinderen, soms wordt er (uitgebreide) klassikale instructie gegeven. En een instructietafel wordt nog nauwelijks ingezet. In de groepen 1, 2 en 3 doen de leerlingen activiteiten aan de hand van het planbord of van een overzichtje aan keuzeactiviteiten. Van de keuzes maken de leerkrachten in de groepen 1 en 2 aantekening. Deze observaties leiden in sommige gevallen tot interventies of tot bespreking met de interne begeleider. Directeur en interne begeleiders zouden toezicht moeten houden op de doorgaande lijn in de uitvoering van het onderwijs, maar door de vele wisselingen van de afgelopen jaren is de totstandkoming van de doorgaande lijn afhankelijk van de persoonlijke overdracht van de leerkrachten aan elkaar. Wel is een belangrijke verbetering dat de uitkomsten van toetsen digitaal worden geregistreerd, waardoor de leerlingenresultaten onmiddellijk zichtbaar zijn voor de betreffende interne begeleider. Het koppelen van gegevns en het maken van trendanalyses staat echter nog in de kinderschoenen. Zorg De school werkt met een helder systeem van observatie (voornamelijk bij de kleuters) en van toetsing met methodeonafhankelijke toetsen (in de overige groepen). Daarmee vergaart de school veel gegevens over de ontwikkelingsgang van de leerlingen. Rapport onderzoek rekenen-wiskunde, Basisschool De Bron, d.d. 5 juni

11 Een probleem is echter de analyse van de gegevens en daarmee wanneer en op welke wijze tot 'ingrijpen' wordt overgegaan. Overzicht op de uitvoering van de handelingsplannen en plannen van aanpak is er ook niet altijd en zodoende kan niet gegarandeerd worden dat het resultaat voldoende geëvalueerd wordt. Daarbij komt dat het aantal uren voor 'remedial teaching' buiten de groep beperkt is, terwijl zich toch in elke groep een flink aantal leerlingen met een enigszins afwijkende ontwikkelingsgang aandient. Remediërende hulp - ook voor minder bijzondere gevallen - moet dus zoveel mogelijk door de leerkracht(en) in de groep plaatsvinden, iets waartoe de ene leerkracht beter in staat is dan de andere. In de groepen 7 en 8 worden leerlingen die het gemiddelde niveau niet kunnen bijbenen, op een eigen leerlijn gezet. Tijdens dit schoolbezoek is met team en management besproken dat mogelijk hieraan niet altijd voldoende analyse ten grondslag ligt. In het PKO-rapport zijn hierover eveneens opmerkingen gemaakt, want deze constateringen gelden zowel voor het reken- als het taalonderwijs. Rapport onderzoek rekenen-wiskunde, Basisschool De Bron, d.d. 5 juni