Werkplan SOT rekenen in de onderbouw. Milou Visser Basisschool de Kolkstede, Beek Groep 1-2

Transcriptie

1 Werkplan SOT rekenen in de onderbouw Milou Visser Basisschool de Kolkstede, Beek Groep 1-2 1

2 Algemene gegevens basisschool Basisschool de Kolkstede Schoolstraat AS Beek Groep: 1 2 B Directeur: Hans Varenhout Mentor: Heidi Lueb Stagebegeleider: Monique de Goede SOT begeleider: Bart Joosten Stageperiode: 12 september 2011 t/m 6 juli 2012 Algemene gegevens student Milou Visser Klas: VR3B Studentnummer Persoonlijke leerdoelen 1. Tijdens het onderzoek naar rekenen wiskunde in de onderbouw leer ik de leerprocessen van de leerlingen te volgen, te begrijpen en daarop in te spelen als ik lesgeef of kinderen begeleid. 2. Ik kan tijdens het onderzoek gesprekken over rekenen wiskunde in de onderbouw voeren met collega s uit het schoolteam. 3. Ik kan de leerdoelen voor de onderbouw in kaart brengen en daarbij activiteiten ontwerpen in een betekenisvolle context. 4. Ik kan in overleg met collega s een planning maken en daarbij rekening houden met de einddoelen van groep 1 2 en het leerstofaanbod in een betekenisvolle context. 2

3 gekozen onderwerp Korte beschrijving van het gekozen onderwerp: De basisschool vindt dat er hiaten zijn binnen het rekenonderwijs van de school. Vanaf het begin van de basisschool is het belangrijk dat er goed rekenonderwijs aangeboden wordt. Goed rekenonderwijs is van grote invloed op de kans van kinderen in het onderwijs en in de samenleving. De rol van leerkrachten is cruciaal bij de verbetering van het rekenonderwijs. Wat kan er volgens de basisschool uitgevoerd worden? Het in kaart brengen van de begin- tussen en einddoelen van rekenen/wiskunde in groep 1, 2. Na het in kaart brengen van deze doelen worden aansluitende activiteiten ontworpen of bestaande activiteiten onder de doelen geplaatst. De beginsituatie van de leerlingen in groep 1 en 2 ten aanzien van rekenen/wiskunde wordt beschreven en ontbrekende elementen worden toegevoegd zodat er gewerkt kan worden in een betekenisvolle context naar de einddoelen van rekenen. Van impliciet naar expliciet toe werken. Probleemstelling Rekenen / wiskunde in de onderbouw De kwaliteit van het onderwijs verbeteren: dat is een belangrijk streven binnen het onderwijsbeleid. Getallen en getalsmatige verschijnselen roepen al in een vroeg stadium de interesse van jonge kinderen op: ze vormen een intrigerend en veelomvattend gebied dat steeds aanleiding geeft tot nieuwe ontdekkingen. Het leerproces speelt zich voornamelijk af in de omgeving van het kind via betekenisvolle interacties. leren is dan ook het proces dat grotendeels van binnen uit aangedreven door de eigen kinderlijke nieuwsgierigheid, dor de drang om te onderzoeken hoe dingen in elkaar steken, en door de behoefte om na te spelen wat zij de grote mensen zien doen. Niet elk kind is even geïnteresseerd in alles wat met getallen te maken heeft. De eerder genoemde betekenisvolle context is erg belangrijk. Ook het is van belang een breed overzicht te hebben van wat de leerlingen zouden moeten kunnen en kennen aan het einde van groep 1, 2 en groep 3. Daarbij is essentieel: wat heeft de leerling nodig om deze doelen te bereiken? De groepsleerkrachten werken met een diversiteit aan activiteiten voor rekenen wiskunde om leerlingen spelenderwijs te laten leren. Er is echter onduidelijk tussen de betreffende einddoelen en de activiteiten in de klas. Wat leert men eigenlijk met deze activiteiten? Er zou vanuit een ander perspectief gewerkt moeten worden. Eerst moeten de doelen helder beschreven worden en aan de hand daarvan kunnen activiteiten gekoppeld worden. De onderstaande matrix geeft aan welke behoeften nodig zijn om tot goed onderwijs te komen: 3

4 rol van de leerkracht effectief data gebruik versterking instructievaardigheden verbeterde leerresultaten van de leerlingen Praktische relevantie: Het is in de praktijk goed haalbaar om dit onderzoek uit te voeren, omdat er in overleg met de directeur een soort van stappenplan is ontstaan. De leerdoelen moeten beschreven worden; Er vindt een literatuuronderzoek plaats; Theorie wordt gekoppeld aan de praktijk; Er worden diverse activiteiten uitgevoerd met de leerlingen; Er worden aanbevelingen geschreven; Het vervolgtraject wordt beschreven Uiteindelijk wordt dit allemaal gepresenteerd aan de collega s van basisschool de Kolkstede. Het onderzoek is praktisch zeer relevant. Het mooie van dit onderzoek is dat het de komende jaren door ontwikkeld wordt. Wat achterblijft voor de Kolkstede is het begin van een project, waar zij als school de komende jaren verder op kunnen bouwen. Bijvoorbeeld door gebruik te maken van een nieuwe methode. Voorbereiding literatuurstudie Werkwijze Zoektermen: - PO raad - SLO rekenen - Rekenen onderbouw - Einddoelen rekenen onderbouw - Activiteiten rekenen onderbouw - Onderwijsbehoeften - Rekenen wiskunde groep Onderzoek rekenen 4

5 - Kleuters leren rekenen - Iedereen kan rekenen - Rekenactiviteiten - Observatieformulieren rekenen Onderzoeksvragen Welke zoekmachines ga je gebruiken? Welke criteria gelden bij de keuze van je bronnen? De bronnen: mogen niet ouder zijn dan het jaartal 2000; beschrijft duidelijk een auteur; uit een artikel moeten relevant zijn; moeten gaan over de onderbouw. a. Literatuurstudie De eindresultaten (tussen- en eindopbrengsten) voor rekenen zijn goed, maar vertonen een licht dalende trend. We gaan op zoek naar een actuele methode voor het vak Rekenen/wiskunde. In de groepen 1-2 willen we de rekenactiviteiten beter koppelen aan de leerlijnen en tussendoelen. Hoofdvraag: Hoe kan er een doorlopend aanbod gecreëerd worden voor goed rekenonderwijs in de onderbouw met betrekking tot het domein getallen en getalbegrip en zijn uitwerking vindt, die minimaal drie dagen per week toegepast kan worden? Deelvragen: 1. Welke tussen- en einddoelen moeten worden nagestreefd met betrekking tot het vakgebied rekenen/wiskunde in de onderbouw, domein tellen en getalbegrip? 2. Wat is goed rekenonderwijs in de onderbouw? 3. Wat is de rol van de leerkracht hierin? 4. Hoe kunnen de activiteiten en de theorie uit de cursus met sprongen vooruit hierbij ingezet worden? (praktijk) 5. Hoe kan de planning hierop aangepast worden? 6. Welke aanbevelingen kunnen gegeven worden? b. Onderzoeksmethode Theoretisch onderzoek: In het theoretisch onderzoek ga ik uitzoeken hoe rekenonderwijs het meest efficiënt aangeboden kan worden. Daarnaast ga ik op zoek naar de rol van de leerkracht daarin. Er is veel informatie over dit onderwerp op internet, maar ook van andere bronnen maak ik gebruik (zie: bronnen en uitwerking hoofdvraag). Cursus met sprongen vooruit Ik volg samen met de andere leerkrachten een cursus over het verbeteren van rekenonderwijs voor de onderbouw. Daarin hoop ik meer te weten te komen over het inzetten van activiteiten tijdens de rekenlessen. 5

6 Lesactiviteiten uitvoeren, observeren en evalueren: Er worden verschillende rekenlessen voorbereid en uitgevoerd. Aan de hand van deze uitvoering wordt een evaluatie beschreven. Hoe verliep de les en hoe kan deze les ingezet worden? Bronnen 1 Keijzer R. & Amse H. Rekenen wiskunde in de praktijk, onderbouw. Noordhoff Uitgevers Groningen, Tal - groep, Jonge kinderen leren rekenen Noordhoff Uitgevers Groningen, Tal groep, Kinderen leren rekenen. Noordhoff uitgevers Groningen, Spel en ontwikkeling, spelen en leren in de onderbouw 2004 Koninklijke van Gorcum, Assen. 5 Verhulst, C. F. De ontwikkeling van het kind. Koninklijke van Gorcum, Janssen Vos F., Basisontwikkeling in de onderbouw. Koninklijke van Gorcum, PO- raad. (2011). Actuele informatie over rekenonderwijs. Verkregen op 2 oktober, 2011, van 8 Volgens Bartjens, jaargang / 2009 nr. 5 spelend rekenen werken met rekenroutines draagt bij aan betekenisvolle rekenwiskunde activiteiten. 6

7 Uitwerking van de hoofd- en deelvragen Hoofdvraag 1 Hoe kan er een doorlopend aanbod gecreëerd worden voor goed rekenonderwijs in de onderbouw met betrekking tot het domein getallen en getalbegrip en zijn uitwerking vindt, die minimaal drie dagen per week toegepast kan worden? Deelvragen 1 Welke tussen- en einddoelen moeten worden nagestreefd met betrekking tot het vakgebied rekenen/wiskunde in de onderbouw, domein tellen en getalbegrip? Welke onderzoeksactiviteiten ga je ondernemen voor iedere deelvraag? Theoretisch onderzoek Hoe ziet de praktijkcomponent eruit? Er worden diverse theoretische bronnen geraadpleegd. In de loop van het primair onderwijs verwerven kinderen zich - in de context van voor hen betekenisvolle situaties - geleidelijk vertrouwdheid met getallen, maten, vormen, structuren en de daarbij passende relaties en bewerkingen. Ze leren wiskundetaal gebruiken en worden wiskundig geletterd en gecijferd. De wiskundetaal betreft onder andere rekenwiskundige en meetkundige zegswijzen, formele en informele notaties, schematische voorstellingen, tabellen, grafieken en opdrachten voor de rekenmachine. Wiskundig geletterd en gecijferd betreft onder andere samenhangend inzicht in getallen, maatinzicht en ruimtelijk inzicht, een repertoire van parate kennis, belangrijke referentiegetallen en - maten, karakteristieke voorbeelden en toepassingen en routine in rekenen, meten en meetkunde. De onderwerpen waaraan kinderen hun wiskundige geletterdheid ontwikkelen zijn van verschillende herkomst: het leven van 7

8 2 Wat is goed rekenonderwijs in de onderbouw? 3 Wat is de rol van de leerkracht hierin? Theoretisch onderzoek Theoretisch onderzoek alledag, andere vormingsgebieden en de wiskunde zelf. Om tot goed rekenonderwijs te komen moet er naar een aantal punten gekeken worden: 1. heldere doelen, leerlijnen en hoge verwachtingen 2. het realiseren van een passend aanbod 3. het gebruik van effectieve instructie 4. omgaan met verschillen tussen leerlingen 5. efficiënt gebruik van de beschikbare rekentijd 6. toetsen en zicht krijgen op de rekenontwikkelingen van leerlingen. Om goed rekenwiskundeonderwijs aan te bieden is het nodig om aan de volgende vaardigheden inzichten en houding beschikt: 1. Het herkennen van wiskunde in zowel de eigen omgeving als die van kinderen. De leerkracht moet situaties uit de belevingswereld van kinderen kunnen herkennen als geschikte wiskundige contexten of als geschikte toepassingsituaties om in het eigen onderwijs te kunnen gebruiken. 2. Gericht zijn op oplossingsprocessen bij het laten oplossen van rekenwiskundige problemen, onder andere door te reflecteren op eigen en andermans oplossingen. De leerkracht moet oplossingen van leerlingen kunnen volgen en moet kunnen zien of ze wiskundig correct en functioneel in het leerproces. De 8

9 4 Hoe kunnen de activiteiten en de theorie uit de cursus met sprongen vooruit hierbij ingezet worden? (praktijk) 5 Hoe kan de planning hierop aangepast worden? Volgen van de cursus, lessen voorbereiden en uitvoering in de praktijk Analyse van de planning leerkracht moet flexibel kunnen omgaan met oplossingen en verschillende oplossingsmanieren naast elkaar kunnen zetten. 3. Inspelen op het wiskundig denken van de leerlingen, onder andere door te anticiperen op hun denkprocessen en hen te stimuleren tot niveauverhoging. De leraar moet wiskundige redeneringen kunnen verwoorden op het niveau van (jonge) kinderen en ze kunnen uitdagen om wiskundige ontdekkingen te doen. Daarbij is het van belang dat de leraar ook plezier heeft in rekenenwiskunde, want daarmee draagt hij op leerlingen over dat een mooi vak is om te leren. Om meer uit de kinderen te halen, zorgt Lanting Rekenadvies voor twee samenhangende voorwaarden: didactische bijscholing van de leerkrachten en plezier in reken-/wiskunde bij de leerlingen. Spel en coöperatieve werkvormen zijn daartoe geschikte middelen. Niet opgelegde routines, maar eigen denkprocessen van de leerling vormen het uitgangspunt. Op die basis neemt het kind instructie blijvend in zich op. Vanuit deze eigen ontwikkeling groeit het kind geleidelijk toe naar het formele niveau. Er is een planning opgesteld door de directeur voor de 9

10 6 Welke aanbevelingen kunnen gegeven worden? Praktijkonderzoek evaluaties en literatuurstudie leerkrachten in de onderbouw. Tijdens deze periode wordt er elke maandag, dinsdag en woensdag aandacht besteed aan doelgerichte activiteiten met groep 1-2. De activiteiten zijn aan de hand van de einddoelen volgens Alette Lanting (met sprongen vooruit 2011) samengesteld. De leerkrachten vullen deze planning in en houden hierbij rekening met tussendoelen. Waarom zijn deze vragen interessant en relevant? De vragen zijn voor mij erg interessant, omdat ik daardoor vanuit verschillende invalshoeken dichterbij het antwoord op de hoofdvraag kom. De verschillende invalshoeken zijn: Theoretisch onderzoek: internet & boeken Het volgen van de cursus met sprongen vooruit van Alette Lanting Verwerken van informatie Zelf aanbevelingen uitvoeren Al deze invalshoeken zijn relevant, omdat ze samen een actueel inzicht geven op de positieve invloed van het verbeteren van het rekenonderwijs op de basisschoo.l Kortom, deze deelvragen geven antwoord op de hoofdvraag. Ook is het relevant voor de praktijk (in dit geval de Kolkstedeschool), omdat zij verder kunnen ouwen op de aanbevelingen en overige informatie die ik achterlaat als ik hier weg ga. Wat zijn de beoogde uitkomsten en opbrengsten van jouw onderzoek? 10

11 Planning van het onderzoek SOT Datum Wat te doen? Bespreking met Hans Varenhout Cursus met sprongen vooruit Werkplan invullen en theorie bestuderen Werkplan invullen en theorie bestuderen Beginnen met deelvraag 1 Theorie bestuderen en begin maken met het in kaart brengen van de leerlijnen voor groep 1 en In kaart brengen van domeinen, leerlijnen en bijbehorende doelen In kaart brengen van domeinen, leerlijnen en bijbehorende doelen Cursus: met sprongen vooruit 17 t/m 21 okt. Herfstvakantie uitwerken: Kerndoelen leerlijnen uitwerken Ontbrekende elementen in kaart brengen Literatuurstudie Literatuurstudie In kaart brengen van domeinen, leerlijnen en bijbehorende doelen Idem Idem Idem Idem Cursus met sprongen vooruit u Alette Lanting Niet aanwezig Theorie: professionele gecijferdheid SLO doelen bespreken met Sot begeleider Bart Joosten Boek meten en meetkunde in de onderbouw doorlezen SLO doelen vergelijken met schema Bespreking met Hans Varenhout / Monique de Goede Alette Lanting doelen beschrijven Idem Idem Idem Inventarisatie activiteiten rekenen in de klas 11

12 21 12 Inventarisatie activiteiten rekenen in de klas Bespreken vervolgactiviteiten SOT Hans Varenhout 26 dec Kerstvakantie uitwerken: t/m 6 jan Activiteiten bij de juiste doelen plaatsen en in kaart brengen Bespreking S.O.T. met Heidi en Hans Aanpassen uitwerking activiteiten Planning 2012 De planning wordt aangepast i.v.m. week afwezig/ziek. Woensdag 29 februari Werken aan lesvoorbereidingen, aanpassen en opnieuw opsturen naar Monique (en Hans) 6 x lesvoorbereiding maken Maandag 5 maart Dinsdag 6 maart Woensdag 7 maart Maandag 12 maart Woensdag 13 maart Maandag 19 maart Lessen voorbereiden Lessen voorbereiden Studiedag Lessen voor bereiden Op de website aanpassen Les uitvoeren Evaluatie schrijven en vergelijken 5 lessen gehad: wat zijn opvallende elementen en waar zitten hiaten? Zijn er aanpassingen nodig? Eventueel de resterende lessen aanpassen Woensdag 21 maart Maandag 26 maart Woensdag 28 maart Maandag 2 april Woensdag 4 april Les uitvoeren Evaluatie schrijven en vergelijken Les uitvoeren Evaluatie schrijven en vergelijken Les uitvoeren Evaluatie schrijven en vergelijken Les uitvoeren Evaluatie schrijven en vergelijken Les uitvoeren Evaluatie schrijven en vergelijken 12

13 Dinsdag 10 april Stagedag inkorten ivm vrije maandag s ochtends les s middags: Evaluaties / vergelijken analyseren en aanbevelingen schrijven Woensdag 11 april Aanbevelingen schrijven Maandag 16 april Aanbevelingen schrijven Woensdag 18 april Niet aanwezig Maandag 23 april Niet aanwezig - Woensdag 25 april Niet aanwezig - Maandag 7 mei Vervolgtraject beschrijven Dinsdag 8 mei Vervolgtraject beschrijven Woensdag 9 mei Donderdag 10 mei Maandag 14 mei Dinsdag 15 mei Woensdag 16 mei Maandag 21 mei Dinsdag 22 mei Woensdag 23 mei Dinsdag 29 mei Woensdag 30 mei Donderdag 31 mei vrij 14 juni Vervolgtraject beschrijven Vrij van school, werken aan SOT Website aanpassen overleggen met Bart Joosten Website aanpassen Website aanpassen doorsturen naar Monique en Bart Eindgesprek met Hans en Monique over de presentatie Presentatie maken Presentatie afronden Website aanpassen Website aanpassen Tijdens onderbouwvergadering: 14 juni kortsluiten met Heidi Lueb Tevens in overleg met bart Joosten 4 juni teamvergadering echter al gepland, overleggen met Hans Varenhout 13

14 Overleg met de begeleidende docent Hoe plan je het overleg met jouw begeleidend docent? Overige opmerkingen Ik neem per mail contact op met mijn begeleider. Dit doe ik wanneer een gedeelte van mijn onderzoek is afgerond of als ik tussendoor vragen heb. Als het gaat om een kleine vraag, dan zal het contact per mail voldoende zijn. We maken een afspraak als de vraag per mail niet te beantwoorden is of als het gaat om een grotere vraag. Er wordt met Heidi Lueb (groepsleerkracht) en Hans Varenhout (directeur) contact gehouden. Op maandag of woensdag is er voldoende ruimte om zaken over het SOT te bespreken. 14

15 Vastgesteld op: Handtekening student Handtekening docent 15