Energieveiligheid van olie en gas: beleid en internationale organisaties
|
|
|
- Silke Visser
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Energieveiligheid van olie en gas: beleid en internationale organisaties Kees Homan en Coby van der Linde Atlantische Onderwijscommissie Utrecht, 8 februari 2007 Clingendael International Energy Programme and Clingendael Security and Conflict Programme
2 Onderwerpen Geopolitieke veranderingen Factoren van invloed Energievraag Energieaanbod Importafhankelijkheid Knelpunten energievoorziening NAVO Transatlantische band Slotopmerkingen
3 Verandering van de geopolitieke context van internationale olie- en gasmarkten Veranderende mores van het internationale politieke systeem en in de internationale economische machtsverhoudingen door de integratie van landen als India en China; Globalisering viz. bilateralisme Belang OESO-landen in energiemarkten wordt relatief kleiner Belang ontwikkelingslanden neemt toe Aziatische markten dynamische groei OESO energiemarkten volwassen Energienationalisme neemt toe in producerende landen In beleid: voorzieningszekerheid viz. zekerheid vraag Rent-seeking gedrag producerende e consumerende landen Voorwaartse en achterwaartse integratie bedrijven Clingendael International Energy Programme and Clingendael Security and Conflict Programme
4 Nieuwe uitdagingen EU in nieuwe geopolitieke context EU heeft in de toekomst een afnemend internationaal politiek en economisch gewicht in de internationale fossiele energiemarkten; Door volwassenheid markt en keuze voor diversificatie weg van fossiele brandstoffen naar meer duurzame bronnen Door toename consumptie in ontwikkelingslanden (groeimarkten) Denken in EU over voorzieningszekerheid tot nu toe gebaseerd op olieveiligheid. Op oliegebied is/was EU onderdeel van strategische transatlantische coalitie om olievoorziening zeker te stellen: IEA: strategische voorraden en crisismechanisme) Discussie in de Verenigde Staten over voorzieningszekerheid gaat nog steeds over olie (en afhankelijkheid transport sector) maar in de EU is deze discussie momenteel alleen maar toegespitst op gas: Er bestaat geen coalitie (zoals bij olie met het IEA) op het gebied van gas Er bestaat ook geen EU noch internationaal gascrisisbeleid Er bestaan nauwelijks/geen strategische gasvoorraden; Clingendael International Energy Programme and Clingendael Security and Conflict Programme
5 Energy Use % 0.8% 1.3% 3.2% 68 North America 1.6% per year 2.2% Europe Middle East 2.0% 27 Russia/Caspian 1.9% 113 Asia Pacific 0.9% 23 Asia Pacific Non -OECD 18 Latin America 19 Africa OECD MBDOE ExxonMobil World 2005 Clingendael International Energy Programme and Clingendael Security and Conflict Programme
6 Regionale aandelen in de wereld primaire energievraag % 43% 52% 48% 10% 9% Mtoe Mtoe OECD Transition economies Developing countries Tweederde van de groei in de wereldvraag tussen 2002 and 2030 komt voor rekening van de ontwikkelingslanden, vooral in Azië (IEA, 2004)
7 Energievraag Energievraag
8 Wat beïnvloedt vraag naar energie? Bevolkingsgroei Economische groei Veranderend levenspatroon (grootte van huishoudens/ apparatuur, transport etc.) Technologische veranderingen (energie efficiëntie) Prijzen
9 Bevolkingsgroei miljard miljard miljard miljard miljard?
10 Wereldvraag naar energie Source: IEA World Energy Outlook, Mtoe Oil Gas Coal Other renewables Nuclear Hydro Fossiele brandstoffen zorgen voor 90% van de groeivraag tussen nu en 2030!
11 Ontwikkelingen in mondiale olieconsumptie Mb/d m m population in million (2001) m 1271m 1032m 0 USA Western Europe USSR/CIS Japan China India Sources: BGR-database, EIA 2004 (Reference Oil Price)
12 Groei olieconsumptie China China consumeert meer olie dan verwacht; 40 % stijging China zal ongeveer 10 mbpd in 2030 importeren (2 mbpd in 2004) Source: IEA, ?
13 Aandeel in de vraag naar olie van Azië en andere ontwikkelingslanden neemt substantieel toe, evenals het aandeel van OPEC in de wereldproductie World Oil Consumption and Production, 2001, 2010, and 2025 (millio n b arrels p er d ay) Consum ption Production Other Developing Asia Other EE/FSU In d u strialized OPEC International Energy Outlook 2004 Clingendael International Energy Programme and Clingendael Security and Conflict Programme
14 Oil Import Dependence for Selected OECD Countries, % 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 100% 99% 95% 91% 89% 56% 56% 77% South Korea Japan Germany France Italy United States OECD Europe OECD Total United States: Petroleum Supply Annual 2003 Others: International Energy Agency, Monthly Data Service, February 10, 2005 Clingendael International Energy Programme and Clingendael Security and Conflict Programme
15 Energie-aanbod Energieaanbod
16 Strategische importafhankelijkheid van olie en gas neemt toe voordat duurzamere bronnen een aanzienlijk aandeel in de energiemix kunnen verwerven Olie: 47% van de bewezen conventionele oliereserves zitten in de landen om de Perzische/ Arabische Golf Aandeel OPEC in wereld productie stijgt weer Gas: Rusland, Iran en Katar vertegenwoordigen 57% van de wereld bewezen gasreserves Aanvoer van gas uit Rusland, Noorwegen en Algerije naar EU zal groot blijven ondanks groei LNG (vloeibar gas) Clingendael International Energy Programme and Clingendael Security and Conflict Programme
17 Bewezen wereldoliereserves eind 2004 Source: BP Statistical review of world energy 2005 Clingendael International Energy Programme and Clingendael Security and Conflict Programme
18 Ook Genoeg Gas Reserves... 40% Middle East 8% Europe & Eurasia 4% 4% 36% Asia Pacific North America S. & Central America Africa Europe & Eurasia Middle East 8% Bewezen gasreserves 1984: 96 Tcm 1994: 143 Tcm 2004: 180 Tcm Wereld reserves-totproductie ratio: 66.7 jaren 70% is binnen economisch bereik van Europa Clingendael International Energy Programme and Clingendael Security and Conflict Programme
19 Wereld olie aanbod: meer OPEC olie is nodig om aan de vraag te voldoen 70 MBD Liquids Supply Ex OPEC Crude MBD 120 Oil Demand/Supply NGL / Other Non-OPEC Crude Undeveloped / Undiscovered OPEC Crude ~28 ~30-34 NGL/ Condensate Non-OPEC Crude Developed Non-OPEC Crude Source: DGTREN Clingendael International Energy Programme and Clingendael Security and Conflict Programme
20 Midden-Oosten cruciaal voor de toekomst van energie-aanbod Vijf landen uit het Midden- Oosten beschikken over 65% van de bewezen oliereserves in de wereld (Saoedi Arabië, Irak, Koeweit, Iran en de Verenigde Arabische Emiraten) Aandeel in de wereldproductie van deze landen was 30% in 2004, maar zal in de toekomst gaan stijgen
21 Wereld olie produktie per regio mb/d U.S. and Canada Mexico Europe FSU China Latin America Africa OPEC M.East other OPEC Source: IEA
22 Sinds 2003 Verkopersmarkt Weinig overcapaciteit in de markt Grote invloed van ongerelateerde aanbodonderbrekingen door politieke, economische en technische redenen Geeft marktmacht aan kleinste producenten Economische rente voor producenten/upstreamers Beperkte toegang tot reserves voor buitenlandse investeerders 2/3 van olie- en gasreserves voorbehouden voor NOC s, alleen of in meerderheids joint-venture Beperkte mogelijkheden achterwaartse integratie voor IOC s Producerende landen willen zekerheid van de vraag en willen waarde grondstof realiseren in de markt voorwaartse integratie van nationale bedrijven zoals Gazprom, Rosneft, Statoil, Qatargas, etc. Clingendael International Energy Programme and Clingendael Security and Conflict Programme
23 Ruwe olieprijzen sinds 1861
24 Energieveiligheid Vijf dimensies: - De beschikbaarheid van energie - De voorzieningszekerheid van energie - De bescherming van de infrastructuur en transportroutes - De kosten van energie - De gevolgen voor het milieu
25 Relaties in beweging op Euro- Aziatisch continent Europa heeft verschillende modellen van economische samenwerking toegepast om economische welvaart te bevorderen en conflicten te voorkomen of invloedssferen te benadrukken: Douane Unie (EEG) Vrijhandelsgebied (EFTA) Samenwerking tussen centraalgeleide economieën (Comecon) Clingendael International Energy Programme and Clingendael Security and Conflict Programme
26 Nieuwe structuren Deze samenwerkingsverbanden zijn nu ontwikkeld in: Economische and Monetaire Unie (Europese Unie) Gemenebest van Onafhankelijke Staten (GOS; voormalige Sovjet Unie) Gemeenschappelijke markt/ interne markt (Europese Economische Ruimte; EER: Noorwegen) Vrijhandelsovereenkomsten (EFTA/; Zwitserland) Bilaterale (regionale) handelsovereenkomsten Sectorale overeenkomsten (Europese Energiehandvest) Clingendael International Energy Programme and Clingendael Security and Conflict Programme
27 Continent in transitie In de afgelopen 2 decennia zijn de samenwerkingsverbanden op het Europees/ Aziatisch continent drastisch veranderd: EU lidmaatschap is gegroeid van 12 in de late jaren tachtig tot 27 nu De Comecon verdween Het GOS kwam in het begin van de jaren negentig in de plaats van de Sovjet Unie Rusland herstelt na periode van politieke en economische zwakte (mede door energie-inkomsten) Uitbreiding Navo Enorme groei van handel en vrij verkeer van kapitaal en arbeid Clingendael International Energy Programme and Clingendael Security and Conflict Programme
28 Hervonden nationaal bewustzijn? Rusland keert na 2000 terug naar meer centralistische aansturing van politiek en economie (inclusief meer staats bemoeienis in energiesector) als reactie op: Monetaire crises ( 93 en 98) Geen belastingopbrengsten Privatisering van staatsbezittingen ver beneden marktwaarde Overheid geen greep op politiek, economie en law and order kan weinig doen aan sociaaleconomische crisis Clingendael International Energy Programme and Clingendael Security and Conflict Programme
29 . Gevolg: Toenemende overlap van EU s buurlandenbeleid en Rusland s nabije buitenland Uitbreidingen EU tot aan de grens met Rusland; Onduidelijk waar EU zal ophouden positie Cislanden Via energiehandvest en andere reciprociteitseisen (toegang upstream en transport) poging tot export van reguleringsmodel EU naar Rusland Initiatieven EU in Kaukasus en Kaspische Zee; pogingen om buiten Rusland om olie en gas naar EU en rest wereld te vervoeren Clingendael International Energy Programme and Clingendael Security and Conflict Programme
30 Dilemma s Hoe past voorzieningzekerheid en zekerheid van de vraag bij elkaar in een situatie waar: Upstream en downstream onder een verschillende regulerings/ management regime vallen Zowel consumerende en producerende landen de economische rentes wil incasseren Delen van risico s en opbrengsten niet gemakkelijk verof gedeeld worden in de waardeketen Spelregels staan ter discussie Concurrentiepositie economie EU Clingendael International Energy Programme and Clingendael Security and Conflict Programme
31 Knelpunten voorzieningszekerheid Knelpunten voorzieningszekerheid
32 Afhankelijkheid van olie-import IEA, WEO, 2002
33 Toenemend belang van geimporteerd Vloeibaar Gas (LNG) maar voor Europa blijft aanvoer per pijpleiding uit o.a. Eurazië van groot belang BCFD LNG 60 Long Pipelines 40 Local Production North America Europe Asia Pacific Source: ExxonMobil Outlook 2005 Clingendael International Energy Programme and Clingendael Security and Conflict Programme
34 Gaspijpleidingen van Rusland naar Europa Nord Stream naar Duitsland/NL/UK; Eon, Wintershall, Gasunie Blue Stream II naar Italie/ENI Nabucco: Turkmenistan en Iran?? Clingendael International Energy Programme and Clingendael Security and Conflict Programme
35 Gas-exportopties van Rusland Source: United Financial Group Clingendael International Energy Programme and Clingendael Security and Conflict Programme
36 Typical Security of Supply Policies External: Diversification to geographic source (more suppliers but f.i. Gazprom large buyer of Caspian Gas) Diversification to other energy sources (but these could be in conflict with the environmental policies or constitute its own risks (oil)) Geopolitical spheres of influence Internal: Energy saving Switch to sustainbale energies which can either be produced at home or imported from different countries than fossil fuels; but long term solution Strategic reserves (but very costly in the case of gas compared to oil) Demand switching (f.i. interruptable users) Increase domestic production (coal in China and US but conflicts with climate change policy) Clingendael International Energy Programme and Clingendael Security and Conflict Programme
37 Onzekerheden t.a.v. voorzieningszekerheid Meer import uit politiek en economisch instabiele producerende landen Concurrentie met andere consumerende landen Beperkingen aan energiebeleidsinstrumenten
38 NAVO
39 Nederland en de bescherming van energie 1981: Rapport NIVV bescherming van de toevoer van grondstoffen die voor een geïndustrialiseerd land noodzakelijk moeten worden geacht is het derde vitale veiligheidsbelang van Nederland 2005: Rapport AIV en Energie Raad Nederland moet zo nodig bereid zijn een bijdrage te leveren aan de militaire bescherming van internationale transportroutes. Ter voorbereiding daarop zou het vraagstuk ook nadrukkelijker de aandacht van de NAVO moeten krijgen
40 NAVO (1) NATO Forum on Energy & Technology; Praag februari 2007 Rapport NAVO Parlementaire Assemblee
41 NAVO (2) Senator Lugar, US: - Energieveiligheid vereist ruimere interpretatie van artikel 5 - Primair logistiek antwoord - Reforger oefeningen - IEA: strategische olievoorraden
42 NAVO (3) Jamie Shea, directeur beleidsplanning NATO: - Instellen van permanent volg- en analyse-mechanisme - Veiligheidshulp aan bondgenoten - Surveillance ter zee - Interdictie-operaties - Mission creep? - Rol PMC s
43 Belangrijke olieroutes en knelpunten Middle East North America Latin America Africa Western Europe Former Soviet Union Pacific Asia Panama Bosphorus Hormuz Suez Bab el-mandab Source: GEOG 80, Transport geography Malacca Million barrels per day
44 Dardanellen en Bosporus, Turkije Greece Turkey Istanbul Black Sea Bosporus Marmara Denizi Mediterranean Ocean Dardanelles Turkey Miles 50,000 schepen/jaar, incl. 5,500 tankers; Olie: 3 Mb/d
45 De Straat van Malakka: China s hoofdpijn Gulf of Thailand Pacific Ocean Indian Ocean Thailand Strait of Malacca Malaysia South China Sea Singapore Malaysia Indonesia Strait of Sunda Indonesia Indian Ocean Miles
46 Strait of Hormuz 16 mbpd exported; number of LNG tankers grows quickly out of Qatar, Iran,. (NASA)
47 Voorbeelden militaire bescherming van transportroutes Operatie Earnest Will ( ) Oorlog Iran-Irak Bescherming Koeweiti tankers Omvlaggen Eerste Golfoorlog ( ) Oefening Steadfast Jaguar (NRF: 2006)
48 Maritiem terrorisme Aanslag op Franse olietanker Limburg met explosieven geladen boot in oktober 2002 Vrees voor terroristische zelfmoordteams Bedreiging voor vitale scheeproutes en havens
49 Europese Unie Nieuwe energieplannen januari 2007: - 20% energiebesparing - 20% minder CO2 uitstoot - 20% duurzame energie - in Gebrek aan gemeenschappelijk buitenlands energiebeleid
50 Transatlantische band VS-EU top 21 juni 2006: - Dialoog vergroten - Diversificatie bevorderen - Verschillende importafhankelijkheden - EU: economische en politieke invalshoek - VS: veiligheids invalshoek - Taakverdeling (complementariteit) EU-NAVO?
51 Slotopmerkingen Kwetsbaarheid voor aanvoerproblemen en olieschokken Krappe markten (geringe overcapaciteit) Verschuiving van markt naar nationaal-politieke interessen Importafhankelijkheid hoog op de politieke agenda Diversificatie naar herkomst moeilijk vanwege concentratie olie en gasreserves Diversificatie naar bron moeilijk vanwege milieudoelstellingen
52 Vragen?
Energie en geopolitiek
Energie en geopolitiek Pieter Boot Groningen, 15 juni 2009 Deze presentatie Introductie Internationale energiemarkt Energie voorzieningszekerheid Energie en beleid 1 Introductie Dalende prijzen na juli
Internationale oliemarkten en de rol van biobrandstoffen
Internationale oliemarkten en de rol van biobrandstoffen Lucia van Geuns Airneth Seminar, 10 December 2009 IEA WEO 2008:..the world will struggle to produce enough oil to make up for steep declines in
Nut en noodzaak van schaliegas vanuit energieperspectief
Nut en noodzaak van schaliegas vanuit energieperspectief Jeroen de Joode Schaliegasbijeenkomst provincie Noord-Brabant s-hertogenbosch, 27 september 2013 www.ecn.nl Hoofdboodschap Rol gas in NL energiesysteem
De evolutie van de olieprijs in de context van de energiemarkten DEEL 1
De evolutie van de olieprijs in de context van de energiemarkten DEEL 1 September 2006 Eric Raets Portfolio Manager Energy and Cyclical Sectors Active Equity Fund Management KBC Asset Management Inhoud
De Toekomst van Aardgas: Een schaakspel op meerdere borden
De Toekomst van Aardgas: Een schaakspel op meerdere borden Symposium De Gassamenstelling van de toekomst, 28 mei 2015, Regardz De Eenhoorn, Amersfoort Aad Correljé TU Delft TBM Economics of Infrastructures
Geopoli'ek en energie (olie en gas) Coby van der Linde 22 september 2014
Geopoli'ek en energie (olie en gas) Coby van der Linde 22 september 2014 Plan Ontwikkelingen wereld vraag en aanbod energie Olie en gas markten Europese energievoorziening Dominan'e van fossiele brandstoffen
FACTSHEET KIWIFRUIT (HS code ) (8 februari 2013)
FACTSHEET KIWIFRUIT (HS code 08 10 50) (8 februari 2013) Summery De wereldproductie van kiwi s was in de eerste heft van het vorige decennium redelijk stabiel op een niveau van ruim 1 miljoen ton daarna
Aan de Voorzitter van de Eerste Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 22 Den Haag
Aan de Voorzitter van de Eerste Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 22 Den Haag Directie Milieu, Water, Klimaat en Energie Bezuidenhoutseweg 67 2594 AC Den Haag Postbus 20061 Nederland www.minbuza.nl Contactpersoon
World oil production & peaking outlook. Bio energie in de industrie, 11 mei 2006, Eindhoven
World oil production & peaking outlook Bio energie in de industrie, 11 mei 2006, Eindhoven Inschattingen olievoorziening complex Gegevens OPEC & Rusland geheim Gegevens moeilijk beschikbaar ($$$) Complex
Duurzame energie in Japan
Duurzame energie in Japan Rob Stroeks (Project Officer, TWA Tokio) - 8-3-2004 Samenvatting Japan heeft van oudsher weinig natuurlijke energiebronnen. De daarmee samenhangende afhankelijkheid van buitenlandse
Een Duurzaam Nederlands Energiebeleid?
Een Duurzaam Nederlands Energiebeleid? "Dutch energy policy; Part 1: Which priorities for renewable energy? 6e Energy Economics Policy Seminar CPB, Tilec, EZ en NMa 7 december 2010 Aad Correljé TU Delft
Globalisering 2.0: Europa in woelig vaarwater?
Globalisering 2.: Europa in woelig vaarwater? Jan Van Hove Chief Economist, KBC Groep NV Professor Internationale Economie, KU leuven 22 ste Maritiem Symposium 23 mei 218 KBC Economic Research Europa op
Mondiale perspectieven voor energie, technologie en klimaatbeleid voor 2030 KERNPUNTEN
Mondiale perspectieven voor energie, technologie en klimaatbeleid voor 2030 KERNPUNTEN Referentiescenario De WETO-studie (World Energy, Technology and climate policy Outlook 2030) bevat een referentiescenario
Energieveiligheid: de achilleshiel van het Westen
Energieveiligheid: de achilleshiel van het Westen Kees Homan en Lucia van Geuns in: Atlantisch Perspectief, 2007, jaargang 31, p. 9 15. Het rapport Wapenbeheersing en Europese Veiligheid van het toenmalige
Nut en noodzaak van schaliegas in Nederland
Nut en noodzaak van schaliegas in Nederland Paul van den Oosterkamp, Jeroen de Joode Schaliegas Congres - IIR Amersfoort, 30-31 Oktober 2013 www.ecn.nl Visie ECN Rol gas in NL energiesysteem nu en straks
Het Midden-Oosten in de wurggreep van energieinvesteringen
90 Het Midden-Oosten in de wurggreep van energieinvesteringen De positie van het Midden-Oosten als energieleverancier is crucialer dan ooit. De vraag naar energie in de wereld is groeiende, maar zal ook
Olie crisis? 24 juni 2014
24 juni 2014 Olie crisis? De prijs van olie heeft invloed op financiële markten. Een stijgende olieprijs verhoogt de inflatie en heeft een remmend effect op de economische groei. In de jaren 2006-2011
Alternatieve energiebronnen en gevolgen voor de haven Havendebat, 2 november 2017, Coby van der Linde
Alternatieve energiebronnen en gevolgen voor de haven Havendebat, 2 november 2017, Coby van der Linde Plan De veranderingen in de internationale oliemarkten Gevolgen voor ARA, rol van energiehub Energietransitie,
De hobbelige weg naar Coby van der Linde
De hobbelige weg naar 2050 Coby van der Linde Waar gebruiken we energie voor? Transport (vooral olie) Lage temperstuur warmte (in Nederland vooral gas) Koelen van gebouwen (elektriciteit) Industriële warmte
Olie en Gas in de Nederlandse Economie
Olie en Gas in de Nederlandse Economie Industriële Organisatie Academisch jaar 2006/2007 Faculteit Economie en Bedrijfskunde Afdeling Bedrijfseconomie - organisatie Versie 2 Naam: Simon Timmerman Studentnummer:
Vergrijzing als sluitstuk van de demografische transitie?
Vergrijzing als sluitstuk van de demografische transitie? Lezing Lentecyclus Koninklijke Vlaamse Academie vanbelgië voor Wetenschappen en Kunsten (KVAB) 8 mei 2019, Brussel Leo van Wissen NIDI-KNAW en
FACTSHEETshort PEPPERS
FACTSHEETshort PEPPERS Fruit&VegetableFacts; JanKeesBoon; +31654687684; fruitvegfacts15@gmail.com Paprika s: Nederland verliest terrein aan Spanje Export Nederland dit jaar fors gedaald De Nederlands export
Klimaatneutraal bouwen in de praktijk. 1. Uitdaging klimaat. klimaatverandering
Klimaatneutaal bouwen in de praktijk Chiel Boonstra directeur De uitdaging van het klimaat Wat is klimaatneutraal bouwen Waarom passief bouwen Projectvoorbeelden BergenopZoom, oktober 9. Uitdaging klimaat
Het Energiebeleid van komende jaren. dr.j.a. Vijlbrief DG Energie, Telecom en Markten
Het Energiebeleid van komende jaren dr.j.a. Vijlbrief DG Energie, Telecom en Markten Opbouw Ambities en hoofdlijnen Ontwikkelingen in het energieveld Keuzes van het kabinet Ambitie Regeerakkoord: 1. Minder
FACTSHEET PLUMS SHORT VERSION
FACTSHEET PLUMS SHORT VERSION Fruit & Vegetable Facts; Jan Kees Boon; +31654687684; fruitvegfacts@gmail.com WERELDHANDEL IN PRUIMEN GROIET MAAR IN 2014 EVEN(?) NIET - Jaarlijks wordt er 700 miljoen ton
Tweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2002 2003 21 501-33 Raad voor Vervoer, Telecommunicatie en Energie Nr. 17 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN ECONOMISCHE ZAKEN Aan de Voorzitter van de Tweede
Veranderingen in de petrochemische industrie VS-Lezing. Theo Olijve 27 maart 2014
Veranderingen in de petrochemische industrie VS-Lezing Theo Olijve 27 maart 2014 Wake-up call! De Europese chemie staat voor een enorme uitdaging De chemie is een motor van de economie; die positie mogen
LBW 2006. Copyright. De route naar betrouwbare, betaalbare en schone energie
LBW 2006 Copyright Zonder uitdrukkelijke schriftelijke toestemming van Lukkes Business Writing is het niet toegestaan deze tekst en berichtgevingen die verstrekt worden via deze site op enigerlei wijze
FACTSHEET NEW ZEALAND EXPORT FRESH FRUIT AND VEGETABLES JAN-JUN 2016
TONNES Factsheet NEW ZEALAND export fresh fruit and vegetables jan-jub FACTSHEET NEW ZEALAND EXPORT FRESH FRUIT AND VEGETABLES JAN-JUN Fruit&VegetableFacts; JanKeesBoon; +31654687684; fruitvegfacts@gmail.com
China, globalisering en milieuproblematiek. Lessen 21ste eeuw 23 maart, 2009
China, globalisering en milieuproblematiek Lessen 21ste eeuw 23 maart, 2009 Economisch Socio-cultureel Politiek Milieu Globalisering Globaal milieubeleid in een notendop Sinds 1972 op internationale agenda
Prioriteiten op energiegebied voor Europa Presentatie door de heer J.M. Barroso,
Prioriteiten op energiegebied voor Europa Presentatie door de heer J.M. Barroso, Voorzitter van de Europese Commissie, voor de Europese Raad van 22 mei 2013 Nieuwe omstandigheden op de wereldwijde energiemarkt
Investeerders op de energieladder?
Investeerders op de energieladder? Rotterdam 10 december 2015 Coby van der Linde Plan Twee CIEP studies over koolstofbel Het internationale energiesysteem altijd in transitie De prikkels tot verandering:
FACTSHEET Chile Apples 2013
Fruit&VegetableFacts; JanKeesBoon; +31654687684; jankeesboon15@gmail.com FACTSHEET Chile Apples Export Chileense appelen dit jaar 5% groter Vooral meer naar Europa De Chileense appeloogst zou het lopende
Energie, technologie en milieuproblemen: Europees onderzoek schetst somber wereldbeeld in 2030
IP/3/661 Brussel, 12 mei 23 Energie, technologie en milieuproblemen: Europees onderzoek schetst somber wereldbeeld in 23 In 23 zal het wereldenergieverbruik verdubbeld zijn; fossiele brandstoffen, voornamelijk
Komt CCS op tijd of haalt duurzame energie in? Pieter Boot Vijfde nationaal CCS Symposium 25 juni 2010
Komt CCS op tijd of haalt duurzame energie in? Pieter Boot Vijfde nationaal CCS Symposium 25 juni 2010 Cutting Energy Related CO 2 Emissions Baseline Emissions 62 Gt BLUE Map Emissions 14 Gt 2030 Key aspects
FACTSHEET SOUTH AFRIKA IMPORT 2015
1000 TONS Factsheet South Africa import 2015 FACTSHEET SOUTH AFRIKA IMPORT 2015 Fruit&VegetableFacts; JanKeesBoon; +31 654 687 684; fruitvegfacts@gmail.com ZUID AFRIKAANS FRUIT BELANGRIJK VOOR NEDERLAND
Rotterdam Wereld Balans Wereld Import & Export. Ukraine Export. EU Balans EU Import & Export EU Mais Import Spaanse S&D Nederlandse S&D
Marktontwikkelingen door W. Helmink Rotterdam 14 5 2014 World Wereld Balans Inhoudsopgave Wereld Import & Export Ukraine, Rusland & Kazakhstan Tarwe Balans Ukraine Export EU EU Balans EU Import & Export
ENERGIEPRIORITEITEN VOOR EUROPA
ENERGIEPRIORITEITEN VOOR EUROPA Presentatie door de heer J.M. Barroso, Voorzitter van de Europese Commissie, voor de Europese Raad van 4 februari 2011 Inhoud 1 I. Waarom energiebeleid ertoe doet II. Waarom
Statistisch Magazine Internationale economische ontwikkelingen in de periode 2010 tot en met 2012
Internationale economische ontwikkelingen in de periode 2010 tot en met 2012 Inleiding Lorette Ford De economische ontwikkeling van een land kan door middel van drie belangrijke economische indicatoren
Tweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2014 2015 21 501-33 Raad voor Vervoer, Telecommunicatie en Energie Nr. 542 BRIEF VAN DE MINISTER VAN ECONOMISCHE ZAKEN Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer
FACTSHEET Grapes: special India HScode 08 06 10 (10)
FACTSHEET Grapes: special India HScode 08 06 10 (10) Summery India was sinds 2000 sterk in opkomst als exporteur van druiven. In 2000 ging het nog om een hoeveelheid van 16.000 ton en in 2008 bereikte
Bio-olie voor warmtekrachtkoppeling. Frank Bergmans
Bio-olie voor warmtekrachtkoppeling Frank Bergmans Inhoud 1. Productschap MVO 2. Grondstoffen bio-olie 3. Wetgeving 4. Marktontwikkelingen Productschap Margarine, Vetten en Oliën 2 1 Productschap MVO Ketenorganisatie
De VNPI vertegenwoordigt 10 oliemaatschappijen in Nederland
De VNPI vertegenwoordigt 10 oliemaatschappijen in Nederland Argos Oil Q-8 BP Shell Esso Gulf North Sea Group Tamoil Delek Total 1 Het Spagaat 5 onderwerpen 1. Het spagaat 2. Raffinaderij Emissies 3. Verduurzaming,
FACTSHEET CUT FLOWERS RUSSIA import jan-may 2015
IMPORT IN MILLION DOLLAR Factsheet RUSSIA cut flowers FACTSHEET CUT FLOWERS RUSSIA import Fruit&VegetableFacts; JanKeesBoon; +31654687684; fruitvegfacts@gmail.com RUSSISCHE IMPORT SNIJBLOEMEN BEGIN DIT
Quinoa: Ondanks problemen in Peru wereldhandel op peil gebleven
TONS Factsheet Quinoa, januari 2018 FACTSHEET QUINOA fruitvegfacts@gmail.com Fruit & Vegetable Facts; Jan Kees Boon; +31654687684; Quinoa: Ondanks problemen in Peru wereldhandel op peil gebleven Bolivia
Uien wereldwijd: Productie and export 8.000
FACTSHEET UIEN Fruit&VegetableFacts; JanKeesBoon; +31654687684; fruitvegfacts@gmail.com Wereldhandel in uien stagneert Productie groeit wel door India grootste exporteur Wereldwijd neemt de productie van
Wereldwijde productie van bananen nu vrijwel stabiel; export groeit nog
FACTSHEET BANANEN Fruit&VegetabelFacts; JanKeesBoon; +31654687684; fruitvegfacts@gmail.com Wereldwijde productie van bananen nu vrijwel stabiel; export groeit nog Exportwaarde wereldwijd: 9 miljard dollar
Transparantie: de schakel tussen institutionele autonomie en publieke verantwoording
Transparantie: de schakel tussen institutionele autonomie en publieke verantwoording Dirk Van Damme Hoofd van het Centre for Educational Research and Innovation - OECD 1. EEN HO-KWALIFICATIE HEEFT EEN
Cutflowers: Export Netherlands and other countries - 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
in million euro Factsheet cutflowers export worldwide november 2015 FACTSHEET CUTFLOWERS Fruit&VegetableFacts; JanKeesBoon; +31654687684; fruitvegfacts@gmail.com WERELDHANDEL SNIJBLOEMEN: 7 MILJARD EURO
Onze energievoorziening in feiten: mythes, nieuwtjes en kansen
Onze energievoorziening in feiten: mythes, nieuwtjes en kansen Heleen de Coninck, 13 september 2011 Energieonderzoek Centrum Nederland Grootste energieonderzoekcentrum van Nederland Missing link tussen
Onze energievoorziening in feiten: mythes, nieuwtjes en kansen. Heleen de Coninck, 13 september 2011
Onze energievoorziening in feiten: mythes, nieuwtjes en kansen Heleen de Coninck, 13 september 2011 Energieonderzoek Centrum Nederland Grootste energieonderzoekcentrum van Nederland Missing link tussen
Landbouw richting 2020
A Landbouw richting 2020 Bert-Jan Aling Rabobank Nederland Sectormanager Food & Agri Financieringsvolume 1996-2009 30,0 28,1 30,1 28,0 26,0 23,4 25,8 24,0 22 22,2 22,0 19,7 20,5 20,0 18,2 19 18,0 17,1
Nulgroei in 2014: opluchting, maar geen opleving
Persconferentie 12/02/2014 Nulgroei in 2014: opluchting, maar geen opleving Internationale conjunctuur en economische toestand 2 Verbetering ondernemersvertrouwen in 2013, maar terugval in 2014 30,00 NBB-barometer
Energie transitie. het grote plaatje. Prof.dr.ir. Vianney Koelman. Photo: Andrew Glaser
Energie transitie het grote plaatje Prof.dr.ir. Vianney Koelman Photo: Andrew Glaser Hoeveel kcal per persoon per dag moeten geproduceerd worden om onze samenleving draaiende te houden? a. 2 000 kcal b.
De Europese Energie Unie
De Europese Energie Unie Mooie ambities in zwaar weer Jos Notenboom jos.notenboom@pbl.nl 2020 energie- en Klimaatdoelen Wetgeving sinds 2009 Nederlandse Beleid Energieakkoord sinds 2013 Energie Unie Commissie
Verenigde Staten en Europese Unie: Trouwe bondgenoten? Nieuwe episode in energiediplomatie
Coby van der Linde & Femke Hoogeveen Verenigde Staten en Europese Unie: Trouwe bondgenoten? Nieuwe episode in energiediplomatie Energiediplomatie was tot voor kort vooral een onderwerp uit de roerige jaren
Title slide Arial bold 33pt
Date Arial bold 16pt Title slide Arial bold 33pt Subtitle Arial bold 18pt Burj Dubai 2 Ontwikkelingen in de Staalindustrie Verschuiving economische macht Globalisatie Beschikbaarheid grondstoffen Consolidatie
Toerisme in perspectief. NBTC Holland Marketing Afdeling Research
Toerisme in perspectief NBTC Holland Marketing Afdeling Research Inleiding In dit rapport wordt op hoofdlijnen een beeld geschetst van trends en ontwikkelingen in het (internationaal) toerisme en de factoren
Netherlands: Import stonefruit (in 1000 ton; source: CBS) - Nectarines Paeches Plums
FACTSHEET STEENFRUIT Fruit&VegetableFacts; JanKeesBoon; +31654687684; jankeesboon15@gmail.com MARKT STEENFRUIT GROEIT Maar niet in Nederland Grootse deel van import in Nederland wordt weer gere-exporteerd
M A R K T M O N I T O R E N E R G I E - juni 2012
M A R K T M O N I T O R E N E R G I E - juni 2012 Geachte relatie, Bijgaand ontvangt u de maandelijkse marktmonitor van Energy Services. De Marktmonitor is een maandelijkse uitgave van Energy Services.
M A R K T M O N I T O R E N E R G I E - December 2015
M A R K T M O N I T O R E N E R G I E - December 2015 Geachte relatie, Bijgaand ontvangt u de maandelijkse marktmonitor van Energy Services. De Marktmonitor is een maandelijkse uitgave van Energy Services.
Economie en melkproductie
Economie en melkproductie Productschap Zuivel onderwijsdag Pierre Berntsen Directeur Agrarische Bedrijven ABN AMRO 19 november 2013 Agenda Stand van de economie Beschikbaarheid van grondstoffen en zuivel
Biomassa: brood of brandstof?
RUG3 Biomassa: brood of brandstof? Centrum voor Energie en Milieukunde dr ir Sanderine Nonhebel Dia 1 RUG3 To set the date: * >Insert >Date and Time * At Fixed: fill the date in format mm-dd-yy * >Apply
Afnemend aardolieaanbod voor 2020? De Rode Hoed, 20 januari 2007, Amsterdam
Afnemend aardolieaanbod voor 2020? De Rode Hoed, 20 januari 2007, Amsterdam Het aardolietijdperk 1 vat = 159 liter Peak oil drijvende kracht in energiebeleid? Verwachtingen productie goedkope aardolie
FACTSHEET WORLDWIDE TRADE FRESH FRUIT
1000 tonn and million dollar price in dollar per tonprice Factsheet Fruit&VegetableFacts; JanKeesBoon; +31654687684; fruitvegfacts@gmail.com FACTSHEET WORLDWIDE TRADE FRESH FRUIT Wereldhandel vers fruit
De Digitale Transformatie en de impact op IT. Capgemini Edwin Leinse
De Digitale Transformatie en de impact op IT Capgemini Edwin Leinse 40+ countries and 120+ nationalities (As of December 31, 2015) North America 16 034 Latin America 9 363 Europe 62 301 Middle-East & Africa
BESCHEIDEN ROL NEDERLAND IN WERELDMARKT WALNOTEN
FACTSHEET WALNOTEN Fruit&VegetableFacts; JanKeesBoon; +31654687684; fruitvegfacts@gmail.com BESCHEIDEN ROL NEDERLAND IN WERELDMARKT WALNOTEN Wereldhandel in noten: 20 miljard euro waarvan 2 miljard walnoten.
Asparagus: Acreage and companies in the Netherlands
FACTSHEET ASARAGUS Areaal Nederland groeit niet meer In 2012 is er een einde gekomen aan het gestaag groeien van het areaal asperges in Nederland. Het CBS registreerde vorig jaar een areaal van 2.890 ha.
Gasmarkten in Europa: hoe weerbaar tegen schokken?
1 Gasmarkten in Europa: hoe weerbaar tegen schokken? Machiel Mulder Faculteit Economie en Bedrijfskunde Rijksuniversiteit Groningen KVGN Utrecht 5 April 2018 Gebaseerd op: Henry Bartelet and Machiel Mulder
14-10-2010 / Theo Henrar. Adriaan Vollebergh. Director Sales & Marketing Tata Steel Europe
14-10-2010 / Theo Henrar The De Staalindustrie world of steel anno 2011 Adriaan Vollebergh Director Sales & Marketing Tata Steel Europe 1 Exposure Lelystad 2 Ontwikkeling staalvraag 2011 2009: Terugval
Nationale Energieverkenning 2014
Nationale Energieverkenning 2014 Remko Ybema en Pieter Boot Den Haag 7 oktober 2014 www.ecn.nl Inhoud Opzet van de Nationale Energieverkenning (NEV) Omgevingsfactoren Resultaten Energieverbruik Hernieuwbare
M A R K T M O N I T O R E N E R G I E - November 2015
M A R K T M O N I T O R E N E R G I E - November 2015 Geachte relatie, Bijgaand ontvangt u de maandelijkse marktmonitor van Energy Services. De Marktmonitor is een maandelijkse uitgave van Energy Services.
IFCN. Wereldwijde informatie over melkveehouderij. 19 november 2013, Michel de Haan
IFCN Wereldwijde informatie over melkveehouderij 19 november 2013, Michel de Haan For a better understanding of milk production world wide For a better understanding of milk production world wide For a
Care IS klantbijeenkomst. Hotel Van der Valk april 2016
Care IS klantbijeenkomst Hotel Van der Valk april 2016 Welkom! Wij heten u van harte welkom 2 Programma 19.00 uur - Ontvangst 19.30 uur - Opening 19.40 uur - Impact lage olieprijs 20.00 uur - Pauze 20.10
16% Energie van eigen bodem. 17 januari 2013
16% Energie van eigen bodem 17 januari 2013 Inhoud Klimaatverandering Energie in Nederland Duurzame doelen Wind in ontwikkeling Northsea Nearshore Wind Klimaatverandering Conclusie van het IPCC (AR4, 2007)
Toerisme in cijfers Tourism in figures 2013
Toerisme in cijfers Tourism in figures 2013 XL 14 aankomsten huurlogies via verhuurkantoren aan de kust 2013 arrivals in accommodations for rent by rental agencies at the coast 2013 Kennisbeheer u i 2014
Marketsurvey ONIONS. UIEN: Wereldproduct Wereldhandel groeit met ton per jaar. Marketsurvey onions
Marketsurvey ONIONS UIEN: Wereldproduct Wereldhandel groeit met 350.000 ton per jaar De productie en internationale handel van uien groeit wereldwijd gezien nog steeds. De FAO schat dat er jaarlijks meer
Reinvent the Middle East OPL245 Development Planning
Reinvent the Middle East OPL245 Development Planning Jan-Hein Jesse Agentschap NL conference Den Haag, 1 November 2012 JOSCO Energy Finance & Strategy Consultancy Panel leden Paul Aarts Midden-Oostendeskundige
Come home or go global, stupid
Come home or go global, stupid Een nieuwe toekomst voor de Noord Atlantische Verdragsorganisatie?! Drs. S.N. Mengelberg 1 De NAVO is een puur militaire organisatie! 2 De NAVO is niet langer de hoeksteen
FACTSHEET New Zealand export fresh fruit and vegetables
EXPORT IN 1000 TONs Factsheet New Zealand export 2015 FACTSHEET New Zealand export fresh fruit and vegetables Fruit&VegetableFacts; JanKeesBoon; +31654687684; fruitvegfacts@gmail.com Record export groenten
energiek buitenl ands beleid energievoorzieningszekerheid als nieuwe hoofddoelstelling algemene energieraad Adviesraad internationale vraagstukken
energiek buitenl ands beleid energievoorzieningszekerheid als nieuwe hoofddoelstelling algemene energieraad Adviesraad internationale vraagstukken december 2005 energiek buitenlands beleid 2 ADVIESRAAD
Duurzaamheid begint bij jezelf! Alumni. 11 september 2012. jan.blom@keyknowledge.nl
Duurzaamheid begint bij jezelf! 11 september 2012 Alumni jan.blom@keyknowledge.nl Hoe oud is duurzaamheid?? Duurzaamheid is maar vijfentwintig jaar oud! 16 juni 1987: Gro Harlem Brundtland biedt haar rapport
Tariefontwikkeling Energie 08 2015
In dit bericht geeft Ploos Energieverlening (Ploos) haar visie op verschenen nieuwsberichten aangaande ontwikkelingen energietarieven van de afgelopen maand. Het betreft de analyses van verschillende partijen
Toerisme in cijfers Tourism in figures XL
www.milo-profi.com 2014 Toerisme in cijfers Tourism in figures XL overnachtingen huurlogies via verhuurkantoren aan de kust 2014 overnight stays in accommodations for rent by rental agencies at the coast
Typisch Groothandel Europa
Typisch Groothandel Europa Internationale handelsstromen van bloemen en planten Anton Bril, 18 juni 2014 Voor wie verstandig handelt! Nederlandse Vereniging van Groothandelaren in Bloemkwekerijprodukten
toerisme in cijfers tourism in figures 2011
toerisme in cijfers tourism in figures 2011 XL 15 Evolutie aankomsten inclusief huurlogies via verhuurkantoren aan de kust, 2007-2011 Trend arrivals, accommodations for rent by rental agencies at the coast
Mondiale en Europese energie trends Uitdagingen, prioriteiten en kansen
Mondiale en Europese energie trends Uitdagingen, prioriteiten en kansen 28/09/2015 Kees van der Leun Klimaat raakt al ontwricht bron: John Mason, skepticalscience.com bron: Guardian 2 100% duurzaam? Energie-efficiëntie
Dolf Gielen. Brussel, 12 December 2008
Energy Technology Perspectives 2008 Dolf Gielen Brussel, 12 December 2008 OECD/IEA - 2008 Afbakening Deze studie beschrijft de rol van technologie Transitiepaden worden geschetst voor de belangrijkste
Druiven: Ontwikkeling wereldhandel en aandeel Chili (export) en Nederland (import) 10%
wereldhandel in 1000 ton Factsheet druiven oktober FACTSHEET DRUIVEN Fruit&VegetableFacts; JanKeesBoon; +31654687684; fruitvegfacts@gmail.com Groei wereldhandel in druiven, vooral nieuwe markten Zuid en
Macro Update jaareinde 2017: Kijken onder de motorkap van de groeimachine.
Macro Update jaareinde 2017: Kijken onder de motorkap van de groeimachine. Het macro-economische beeld ziet er aantrekkelijk uit. De markten voor zakelijke waarden hebben hier al ruimschoots op geanticipeerd:
Handels- en investeringscijfers Zuid-Afrika-Nederland 1
Handels- en investeringscijfers Zuid-Afrika-Nederland 1 Tabel 2A: Voornaamste exportpartners Zuid-Afrika (bedragen x 1.000 euro) Importers Exported value in 2014 Exported value in 2015 Exported value in
TRANSATLANTIC TRENDS 2004 NETHERLANDS
TRANSATLANTIC TRENDS 2004 NETHERLANDS Q1. Denkt u dat het voor de toekomst van Nederland het beste is als wij actief deelnemen in de wereldpolitiek of moeten wij ons niet in de wereldpolitiek mengen? 1
FACTSHEET FRESH VEGETABLES
miljoen dollar cq. 1000 ton Factsheet verse groenten januari 2016 FACTSHEET FRESH VEGETABLES Fruit&VegetableFacts; JanKeesBoon; +31654687684; fruitvegfacts@gmail.com WERELDHANDEL VERSE GROENTEN IN 2015
Prijsvorming en strategisch inkopen op de energiemarkt. Erik Suichies Manager Commercial Product Expertise Nuon Sales Nederland. DACT 6 oktober 2009
Prijsvorming en strategisch inkopen op de energiemarkt Erik Suichies Manager Commercial Product Expertise Nuon Sales Nederland DACT 6 oktober 2009 0 Inhoud Introductie Nuon Ontwikkelingen op de energiemarkt
Handels- en investeringscijfers Zuid-Korea-Nederland 1
Handels- en investeringscijfers Zuid-Korea-Nederland 1 1. Goederenexport van Zuid-Korea naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Zuid-Koreaanse exportpartners (bedragen x 1.000 euro). Bron: International
Toerisme in perspectief. NBTC Holland Marketing Afdeling Research
Toerisme in perspectief NBTC Holland Marketing Afdeling Research Inleiding In dit rapport wordt op hoofdlijnen een beeld geschetst van trends en ontwikkelingen in het (internationaal) toerisme en de factoren
Klimaatverandering en internationaal beleid: de weg van Kyoto naar Kopenhagen.
Open klimaatlezingen 2009 Klimaatverandering en internationaal beleid: de weg van Kyoto naar Kopenhagen. Hans Bruyninckx De eerste stappen in internationaal klimaatbeleid 1979: 1ste World Climate Conference
FACTSHEET CHAMPIGNONS
FACTSHEET CHAMPIGNONS Fruit & Vegetable Facts; Jan Kees Boon; +31654687684; fruitvegfacts@gmail.com NEDERLAND VERLIEST STEEDS MEER TERREIN BIJ HANDEL IN VERSE CHAMPIGNONS Positie op wereldmarkt van champignonconserven
Verpakking en Etikettering: Het perfecte huwelijk. Elly Spies AOAC-LL symposium, 21 November 2013
Verpakking en Etikettering: Het perfecte huwelijk Elly Spies AOAC-LL symposium, 21 November 2013 FrieslandCampina brands Consumer products Professional market Ingredients 2 Wereldwijd Europe Netherlands
Building effective IT demandsupply
Building effective IT demandsupply structures Gerard Wijers Director Governance and Sourcing Management Agenda» Introductie Demand-Supply» Demand-Supply bij Vopak» Demand-Supply bij van Gansewinkel» Discussie