Veranderingen in de petrochemische industrie VS-Lezing. Theo Olijve 27 maart 2014

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Veranderingen in de petrochemische industrie VS-Lezing. Theo Olijve 27 maart 2014"

Transcriptie

1 Veranderingen in de petrochemische industrie VS-Lezing Theo Olijve 27 maart 2014

2 Wake-up call! De Europese chemie staat voor een enorme uitdaging De chemie is een motor van de economie; die positie mogen we niet opgeven Als we onszelf niet opnieuw uitvinden dan is het over een jaar of tien over en uit Het is tijd voor een wake-up call!

3 Recent statements Energy price gap with the US to hurt Europe for at least 20 years Financial times, January 2014 Lack of frack is hurting European chemicals - JP Morgan, January 2014 The rise of shale gas could prove to be a "structural negative" for the European chemicals industry JP Morgan, January 2014 I wish to express my deepest concerns about the future of the European chemical industry. Sadly, I predict that much of it will face closure within the next 10 years - Jim Ratcliffe, Chairman Ineos, March 2014

4 US trends Noord-Amerika voorziet zichzelf van voldoende energie Kosten van energie in Noord-Amerika zijn sterk gedaald Verwarmingunits en elektriciteitscentrales worden gestookt op aardgas terwijl olie en steenkool worden vervangen Aardgas kost minder dan 1/3 van EU prijzen Lage energiekosten stimuleert industrie

5 US trends Lage energiekosten en grondstofprijs stimuleren alle Amerikaanse productie ten koste van de EU en Azië Etheen prijs is 30% lager dan in EU Oude US raffinaderijen zijn opnieuw gestart en aangepast aan de nieuwe voeding Nieuwe ethaan stoomkrakers worden gebouwd of vergroot met inbegrip van fabrieken voor polymeerproductie

6 Globale trends Midden-Oosten bouwt enorme productiecapaciteit op aardgas en nafta gebaseerde gemakkelijk te verplaatsen chemische stoffen Lage Aziatische groei (deels veroorzaakt door Amerikaanse heropstanding) veroorzaakt dat producten worden gedumpt in Europa, ter vervanging van oneconomisch raffinaderijen, krakers en chemie Infrastructuur van raffinaderijen kan worden opgekocht door traders als bulk terminals voor geïmporteerde producten

7 Schaliegas in US Productie groeit naar recordhoogte! Einde nog niet inzicht!

8 Schaliegas in US NGL NGL Productie neemt verder toe! Einde nog niet inzicht!

9 Schaliegas in US Negatieve ethaan frac spread Extra ethaan steam cracking capaciteit

10 Schaliegas in US Ethaan supply / demand blijft uit balans Nieuwe ethaan steam cracking capaciteit

11 Schaliegas in US U.S. NGL productie blijft dramatisch doorgroeien de komende jaren Infrastructuur in de US wordt aangepast aan extra aanbod Aanbod van ethaan is meer dan chemische fabrieken kunnen verwerken Verwachte groei voor US etheen capaciteit van meer dan 30% in 2018 Balans hangt af van de groei van nieuwe petrochemische fabrieken

12 US Schaliegas gevolgen voor EU Verplaatsen en stoppen van onrendabele productie door (te) hoge energie- en grondstoffenprijs Grote spelers in olie en chemie heroriënteren zich op hun business: Upstream groei en downstream verkopen/afstoten Raffinaderijen hebben overcapaciteit en verkeerde mix producten Meer sluitingen: Grangemouth, Stanlow, Italy, France, anderen? Sluiten van chemische fabrieken heeft gevolgen voor raffinaderijen en krakers Multinationals investeren buiten EU Consequenties voor gehele petrochemische industrie en terminals

13 EU Trends - Olie Producten Source IHS, May 2013

14 EU Trends - Olie Producten Source IHS, May 2013

15 US Schaliegas gevolgen voor EU Import van polymeren en chemische producten uit US en ME Nafta krakers in EU hebben te maken met financiële teruglopende marges; sluitingen zijn onvermijdelijk Importeren van chemicaliën of ombouwen van krakers voor ethaan-, propaan- of butaanvoeding Lage Europese kraker winstgevendheid maakt verkoop of aantrekken van extra financiën moeilijk Focus op chemie met hoge groei en competitieve voordelen Kredietbeoordelaars zijn negatief over chemische EU bedrijven

16 Is er toekomst voor de EU industrie? Schaliegas/olie winning is break-even bij olie exploratiekosten van $ 80 per barrel Toekomstige olieprijs is echter onzeker Mogelijk komt schaliegas tot stilstand.

17 Is er toekomst voor de EU industrie? Optimaliseren portfolio van globale spelers Meeliften op goedkope voeding of producten importeren Consolidatie van chemische bedrijven tot globale concerns Kostenbesparingen doorvoeren door verbeterde technologieën of vergaande integratie Focus op 3 de of 4 de generatie derivaten met hoge toegevoegde waarde op basis van geïmporteerde nieuwe bouwstenen Investeren in technologische verbeteringen (bijv. groene chemie) Wij mogen onze belangrijke petrochemische positie niet opgeven!

18 Bedankt voor uw aandacht

De Toekomst van Aardgas: Een schaakspel op meerdere borden

De Toekomst van Aardgas: Een schaakspel op meerdere borden De Toekomst van Aardgas: Een schaakspel op meerdere borden Symposium De Gassamenstelling van de toekomst, 28 mei 2015, Regardz De Eenhoorn, Amersfoort Aad Correljé TU Delft TBM Economics of Infrastructures

Nadere informatie

Alternatieve energiebronnen en gevolgen voor de haven Havendebat, 2 november 2017, Coby van der Linde

Alternatieve energiebronnen en gevolgen voor de haven Havendebat, 2 november 2017, Coby van der Linde Alternatieve energiebronnen en gevolgen voor de haven Havendebat, 2 november 2017, Coby van der Linde Plan De veranderingen in de internationale oliemarkten Gevolgen voor ARA, rol van energiehub Energietransitie,

Nadere informatie

Nut en noodzaak van schaliegas vanuit energieperspectief

Nut en noodzaak van schaliegas vanuit energieperspectief Nut en noodzaak van schaliegas vanuit energieperspectief Jeroen de Joode Schaliegasbijeenkomst provincie Noord-Brabant s-hertogenbosch, 27 september 2013 www.ecn.nl Hoofdboodschap Rol gas in NL energiesysteem

Nadere informatie

Rabobank Cijfers & Trends

Rabobank Cijfers & Trends Rabobank Cijfers & Trends Thema-update: Industrie De chemie in Nederland: een voorwaardelijke toekomst Met grote chemieclusters zoals rond Rotterdam en Geleen is de chemie onlosmakelijk verbonden met de

Nadere informatie

Drie opties voor de toekomst van de Nederlandse Rijn-Scheldedelta. Alexander Belderok Partner Roland Berger Strategy Consultants

Drie opties voor de toekomst van de Nederlandse Rijn-Scheldedelta. Alexander Belderok Partner Roland Berger Strategy Consultants Drie opties voor de toekomst van de Nederlandse Rijn-Scheldedelta Alexander Belderok Partner Roland Berger Strategy Consultants Het petrochemische cluster in de Nederlandse Rijn-Schelde delta heeft een

Nadere informatie

Afnemend aardolieaanbod voor 2020? De Rode Hoed, 20 januari 2007, Amsterdam

Afnemend aardolieaanbod voor 2020? De Rode Hoed, 20 januari 2007, Amsterdam Afnemend aardolieaanbod voor 2020? De Rode Hoed, 20 januari 2007, Amsterdam Het aardolietijdperk 1 vat = 159 liter Peak oil drijvende kracht in energiebeleid? Verwachtingen productie goedkope aardolie

Nadere informatie

Biobased Economy. Wageningen UR Food & Biobased Research. Windesheim 3 december, Ben van den Broek

Biobased Economy. Wageningen UR Food & Biobased Research. Windesheim 3 december, Ben van den Broek Biobased Economy Wageningen UR Food & Biobased Research Windesheim 3 december, Ben van den Broek Wageningen UR Food & Biobased Research Wageningen UR Universiteit Onderzoeksinstituten Wageningen UR Food

Nadere informatie

Les Ons gas raakt op

Les Ons gas raakt op LESSENSERIE ENERGIETRANSITIE Les Ons gas raakt op Werkblad Les Ons gas raakt op Werkblad Aardgas bij Slochteren In 1959 deed de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) in opdracht van de regering een proefboring

Nadere informatie

Europa: Uitdagingen? Prof. Hylke Vandenbussche Departement Economie- International Trade 26 April 2018 Leuven

Europa: Uitdagingen? Prof. Hylke Vandenbussche Departement Economie- International Trade 26 April 2018 Leuven Europa: Uitdagingen? Prof. Hylke Vandenbussche Departement Economie- International Trade 26 April 2018 Leuven America First! Wat is het potentiële banenverlies voor België en Europa? VIVES discussion paper

Nadere informatie

World oil production & peaking outlook. Bio energie in de industrie, 11 mei 2006, Eindhoven

World oil production & peaking outlook. Bio energie in de industrie, 11 mei 2006, Eindhoven World oil production & peaking outlook Bio energie in de industrie, 11 mei 2006, Eindhoven Inschattingen olievoorziening complex Gegevens OPEC & Rusland geheim Gegevens moeilijk beschikbaar ($$$) Complex

Nadere informatie

Systeemdenken: balansen - Leerdoelen

Systeemdenken: balansen - Leerdoelen Systeemdenken: balansen - Leerdoelen Vraagstuk analyseren m.b.v. systeemdenken Behoudswetten massa en energie Procedure voor opstellen balans Voorbeelden: het elektriciteitsnet de chemische industrie huisvuilverwerking

Nadere informatie

ZA5470. Flash Eurobarometer 315 (Attitudes of European Entrepreneurs Towards Eco-innovation) Country Specific Questionnaire Belgium (Flemish)

ZA5470. Flash Eurobarometer 315 (Attitudes of European Entrepreneurs Towards Eco-innovation) Country Specific Questionnaire Belgium (Flemish) ZA5470 Flash Eurobarometer 315 (Attitudes of European Entrepreneurs Towards Eco-innovation) Country Specific Questionnaire Belgium (Flemish) FL315 Attitudes of European entrepreneurs towards eco innovation

Nadere informatie

NL In verscheidenheid verenigd NL A8-0341/45. Amendement. Roger Helmer, David Coburn namens de EFDD-Fractie

NL In verscheidenheid verenigd NL A8-0341/45. Amendement. Roger Helmer, David Coburn namens de EFDD-Fractie 9.12.2015 A8-0341/45 45 Overweging H H. overwegende dat klimaatverandering, niet-concurrerende energieprijzen en de bijzonder grote afhankelijkheid van onbetrouwbare leveranciers uit derde landen een bedreiging

Nadere informatie

150 years. Chemie werk(t)?! Wouter De Geest CEO BASF Antwerpen N.V. NVA Zandhoven 6 oktober

150 years. Chemie werk(t)?! Wouter De Geest CEO BASF Antwerpen N.V. NVA Zandhoven 6 oktober Chemie werk(t)?! Wouter De Geest CEO BASF Antwerpen N.V. NVA Zandhoven 6 oktober 2015 1 CHEMIE VIND JE OVERAL TERUG IN HET LEVEN, OOK WAAR JE HET NIET VERWACHT. IN DE WOONKAMER IN DE KEUKEN IN DE BADKAMER

Nadere informatie

Persbericht. CSM: TRADING UPDATE Q3 2009 Diemen, 28 oktober 2009

Persbericht. CSM: TRADING UPDATE Q3 2009 Diemen, 28 oktober 2009 CSM nv Corporate Communications Postbus 349 1000 AH Amsterdam Nienoord 13 1112 XE Diemen T +31 (0)20 590 62 16 F +31 (0)20 590 62 17 E communications@csm.nl Persbericht CSM: TRADING UPDATE Q3 2009 Diemen,

Nadere informatie

Vragen ingevolge artikel 44 reglement van orde aan het College van Gedeputeerde Staten door het Statenlid J.R. Oudeman, namens de CDA- Statenfractie

Vragen ingevolge artikel 44 reglement van orde aan het College van Gedeputeerde Staten door het Statenlid J.R. Oudeman, namens de CDA- Statenfractie CDA Statenfractie Zeeland Postbus 436 4330 AK Middelburg 0118 631666 info@cdazeeland.nl Vragen ingevolge artikel 44 reglement van orde aan het College van Gedeputeerde Staten door het Statenlid J.R. Oudeman,

Nadere informatie

Gasmarkten in Europa: hoe weerbaar tegen schokken?

Gasmarkten in Europa: hoe weerbaar tegen schokken? 1 Gasmarkten in Europa: hoe weerbaar tegen schokken? Machiel Mulder Faculteit Economie en Bedrijfskunde Rijksuniversiteit Groningen KVGN Utrecht 5 April 2018 Gebaseerd op: Henry Bartelet and Machiel Mulder

Nadere informatie

NAAR EEN GROENE WATERSTOFECONOMIE IN ZUID-HOLLAND EEN VISIE VOOR 2030

NAAR EEN GROENE WATERSTOFECONOMIE IN ZUID-HOLLAND EEN VISIE VOOR 2030 NAAR EEN GROENE WATERSTOFECONOMIE IN ZUID-HOLLAND EEN VISIE VOOR 2030 Een advies aan de Provincie Zuid-Holland Maart 2019 Zuid-Holland kent een dubbele urgentie voor ontwikkelen groene waterstofeconomie:

Nadere informatie

Reactie visiedocument: Duurzame bio-economie 2030

Reactie visiedocument: Duurzame bio-economie 2030 Reactie visiedocument: Duurzame bio-economie 2030 Prof. dr. M.B. Katan, Prof. dr ir R. Rabbinge & Prof. dr. L.E.M. Vet Bijeenkomst Commissie Corbey / Utrecht, 16 januari 2015 1 Light use efficiency: terrestrial

Nadere informatie

EUROPESE ZORGVASTGOED MARKT Strategie en haalbaarheid zorgvastgoedfonds

EUROPESE ZORGVASTGOED MARKT Strategie en haalbaarheid zorgvastgoedfonds EUROPESE ZORGVASTGOED MARKT Strategie en haalbaarheid zorgvastgoedfonds 4 juni 2008 Ingrid Hulshoff Portfolio Manager Healthcare ING Real Estate Investment Management 1. AGENDA EN INTRODUCTIE 1. AGENDA

Nadere informatie

Mondiale perspectieven voor energie, technologie en klimaatbeleid voor 2030 KERNPUNTEN

Mondiale perspectieven voor energie, technologie en klimaatbeleid voor 2030 KERNPUNTEN Mondiale perspectieven voor energie, technologie en klimaatbeleid voor 2030 KERNPUNTEN Referentiescenario De WETO-studie (World Energy, Technology and climate policy Outlook 2030) bevat een referentiescenario

Nadere informatie

Smart Delta Resources

Smart Delta Resources Smart Delta Resources Slimme Energie & Grondstof uitwisselingen in de Delta Regio Het resultaat van gezamenlijke inzet is groter dan de som van de individuele inspanningen Werkconferentie Energieakkoord

Nadere informatie

Nieuw algoritme om de vraag doorheen de keten te voorspellen

Nieuw algoritme om de vraag doorheen de keten te voorspellen For a presentation in ppt format, Please call +31 6 11356703 or send an e-mail to info@flostock.com Nieuw algoritme om de vraag doorheen de keten te voorspellen Robert Peels Supply Chain Innovations April

Nadere informatie

België: een belangrijke speler in minerale meststoffen. Belfertil

België: een belangrijke speler in minerale meststoffen. Belfertil België: een belangrijke speler in minerale meststoffen Belfertil Belfertil Belgian Luxemburg Mineral Fertilizer Association Belfertil vertegenwoordigt de minerale meststoffensector. N, P, K Basis minerale

Nadere informatie

Systeemdenken: balansen - Leerdoelen

Systeemdenken: balansen - Leerdoelen Systeemdenken: balansen - Leerdoelen Vraagstuk analyseren m.b.v. systeemdenken Behoudswetten massa en energie Procedure voor opstellen balans Voorbeelden: het aardgastransportnetwerk het elektriciteitsnet

Nadere informatie

Cleantech Markt Nederland 2008

Cleantech Markt Nederland 2008 Cleantech Markt Nederland 2008 Baken Adviesgroep November 2008 Laurens van Graafeiland 06 285 65 175 1 Definitie en drivers van cleantech 1.1. Inleiding Cleantech is een nieuwe markt. Sinds 2000 heeft

Nadere informatie

NOTA AAN DE VLAAMSE REGERING

NOTA AAN DE VLAAMSE REGERING DE VLAAMSE MINISTER VAN WERK, ECONOMIE, INNOVATIE EN SPORT DE MINISTER-PRESIDENT VAN DE VLAAMSE REGERING, DE VLAAMSE MINISTER VAN BUITENLANDS BELEID EN ONROEREND ERFGOED DE VLAAMSE MINISTER VAN BEGROTING,

Nadere informatie

DWSI Trendalert S E P T E D

DWSI Trendalert S E P T E D Dutch Water Sector Intelligence Vier Scenario's voor de Circulaire Economie DWSI Trendalert Vier Scenario's voor de Circulaire Economie Inleiding Het KIDV is op 1 januari 2013 opgericht naar aanleiding

Nadere informatie

Schaliegas in Europa. Ideeën over de haalbaarheid van deze onconventionele energiebron

Schaliegas in Europa. Ideeën over de haalbaarheid van deze onconventionele energiebron Schaliegas in Europa Ideeën over de haalbaarheid van deze onconventionele energiebron Agenda Introductie schaliegas Wat is het eigenlijk & hoe wordt het gewonnen Wat zijn de risico s De Schaliegas Revolutie

Nadere informatie

ENERGIE-INFRASTRUCTUUR IN HET ROTTERDAMSE HAVENGEBIED. Maart 2019

ENERGIE-INFRASTRUCTUUR IN HET ROTTERDAMSE HAVENGEBIED. Maart 2019 ENERGIE-INFRASTRUCTUUR IN HET ROTTERDAMSE HAVENGEBIED Maart 2019 Inleiding De concentratie van industrie in de Rotterdamse haven is een goede uitgangspositie voor het doen slagen van de energietransitie:

Nadere informatie

M A R K T M O N I T O R E N E R G I E - Maart 2016

M A R K T M O N I T O R E N E R G I E - Maart 2016 M A R K T M O N I T O R E N E R G I E - Maart 2016 Geachte relatie, Bijgaand ontvangt u de maandelijkse marktmonitor van Energy Services. De Marktmonitor is een maandelijkse uitgave van Energy Services.

Nadere informatie

De toekomst is bio-based Wat is de rol van netwerken?

De toekomst is bio-based Wat is de rol van netwerken? De toekomst is bio-based Wat is de rol van netwerken? Biobased? Het sluiten van kringlopen. Efficiënter gebruik van grondstoffen Niet meer de aarde opgebruiken maar de economie laten draaien op wat we

Nadere informatie

ZELFVOORZIENEND: TRENDS, MOGELIJKHEDEN EN GRENZEN

ZELFVOORZIENEND: TRENDS, MOGELIJKHEDEN EN GRENZEN ZELFVOORZIENEND: TRENDS, MOGELIJKHEDEN EN GRENZEN Lezing ter gelegenheid van het GEO Promotion Congres van eigen bodem 10 maart 2017 Groningen. door prof. em. Pier Vellinga Waddenacademie Colin OPBOUW

Nadere informatie

BioMCN: Advanced Sustainable Biofuels BIObased Industry april 2015 Jeroen Koot -CEO

BioMCN: Advanced Sustainable Biofuels BIObased Industry april 2015 Jeroen Koot -CEO BioMCN: Advanced Sustainable Biofuels BIObased Industry 2015 9 april 2015 Jeroen Koot -CEO Content Bio-methanol belangrijke grondstof voor o.a. transport en chemie BioMCN ontwikkelt duurzame en bio-based

Nadere informatie

Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 9

Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 9 Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 9 Samenvatting door Dylan 551 woorden 30 december 2016 9 4 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Nova Paragraaf 1 Aardolie ( onzuivere stof ) - Organisch materiaal -

Nadere informatie

Waterstof. Hoe het kleinste element in het periodiek systeem een grote drijvende kracht vormt voor de energie- en chemische industrie transitie

Waterstof. Hoe het kleinste element in het periodiek systeem een grote drijvende kracht vormt voor de energie- en chemische industrie transitie Waterstof Hoe het kleinste element in het periodiek systeem een grote drijvende kracht vormt voor de energie- en chemische industrie transitie Jörg Gigler & Marcel Weeda TKI Nieuw Gas Waterstofbijeenkomst

Nadere informatie

Visie op Windenergie en solar Update 2014

Visie op Windenergie en solar Update 2014 Visie op Windenergie en solar Update 2014 De vooruitzichten voor hernieuwbare energie zijn gunstig Succes hangt sterk af van de beschikbaarheid van subsidies Naast kansen in Nederland kan de sector profiteren

Nadere informatie

ECN TNO activiteiten systeemintegratie

ECN TNO activiteiten systeemintegratie ECN TNO activiteiten systeemintegratie Rob Kreiter Den Haag 22-05-2015 www.ecn.nl Aanleiding: meer duurzaam - minder zekerheid - meer complexiteit Uitdaging voor de (verre) toekomst Elektriciteitsbalans

Nadere informatie

WARMTE IS HOT VISIE, KANSEN EN ONTWIKKELING. Sjaak Verburg Pipeliner terugkomdag, 18 november 2015

WARMTE IS HOT VISIE, KANSEN EN ONTWIKKELING. Sjaak Verburg Pipeliner terugkomdag, 18 november 2015 WARMTE IS HOT VISIE, KANSEN EN ONTWIKKELING Sjaak Verburg Pipeliner terugkomdag, Inhoud: In het komende half uur: Korte introductie; Rotterdamse haven, Havenbedrijf Rotterdam en pijpleidingen Deltaplan

Nadere informatie

Meerjarig Financieel Kader (MFK) Connecting Europe Facility Energie. VLEVA 4 oktober Jan Hensmans Adviseur-Diensthoofd FOD Economie AD Energie

Meerjarig Financieel Kader (MFK) Connecting Europe Facility Energie. VLEVA 4 oktober Jan Hensmans Adviseur-Diensthoofd FOD Economie AD Energie Meerjarig Financieel Kader (MFK) Connecting Europe Facility Energie VLEVA 4 oktober 2018 Jan Hensmans Adviseur-Diensthoofd FOD Economie AD Energie Achtergrond en historiek Christophersen Group Trans Europese

Nadere informatie

Shell in Nederland 2008 de cijfers

Shell in Nederland 2008 de cijfers Shell in Nederland 2008 de cijfers Kerncijfers 2008 Investeringen Shell in Nederland ( mld) 0,66 Opsporing en winning (100% NAM-operated en non-operated) Aardgasproductie (0 C en 1,01325 bar) (mld m³)

Nadere informatie

De (Petro)chemische Industrie in België 2010

De (Petro)chemische Industrie in België 2010 De (Petro)chemische Industrie in België 2010 Rapport samengesteld door: Leffert de Weerd Tom Vansteenkiste December 2010 Nederlandse Kamer van Koophandel voor België en Luxemburg Tervurenlaan 168 bus 2,

Nadere informatie

Selectiviteit & Luchtvracht

Selectiviteit & Luchtvracht Selectiviteit & Luchtvracht Scheiden doet lijden Airneth, Amsterdam 29 januari 2009 Agenda: 1. ACN 2. Kenmerken luchtvracht 3. Concurrentie 4. Verwevenheid logistieke proces 5. Selectiviteit/uitplaatsing

Nadere informatie

De club van Rome had toch gelijk!

De club van Rome had toch gelijk! De club van Rome had toch gelijk! Bernard Dam MECS, Chemical Engineering, Faculty of Applied Science, Delft University of Technology 11 november 2009 Delft University of Technology Challenge the future

Nadere informatie

TNO Early morning Toast Biogas trends and technology development. Leon Stille Leon.stille@tno.nl +31652779011

TNO Early morning Toast Biogas trends and technology development. Leon Stille Leon.stille@tno.nl +31652779011 TNO Early morning Toast Biogas trends and technology development Leon Stille Leon.stille@tno.nl +31652779011 TNO Partners TNO is een onafhankelijk kennis instituut met meer dan 80 jaar ervaring in technologie

Nadere informatie

Hoe waarde creëren met de flexibiliteit van biogasmotoren?

Hoe waarde creëren met de flexibiliteit van biogasmotoren? Hoe waarde creëren met de flexibiliteit van biogasmotoren? WAAROM FLEXIBILITEIT? Essentiëel ingrediënt voor een duurzame energietoekomst 20% Renewables 40% Renewables 80% Renewables Power (GW) Consumption

Nadere informatie

Uittocht uit de industrie onstuitbaar? Prof. Dr. J. Konings VIVES - KULeuven

Uittocht uit de industrie onstuitbaar? Prof. Dr. J. Konings VIVES - KULeuven Uittocht uit de industrie onstuitbaar? Prof. Dr. J. Konings VIVES - KULeuven Overzicht Stylized Facts Theoretisch kader Sterke en zwakke sectoren in Vlaanderen? De supersterren van de Vlaamse economie

Nadere informatie

Winnaars en verliezers

Winnaars en verliezers Winnaars en verliezers Regionaal economische concurrentie in Nederland en Vlaanderen Mark Thissen & Frank van Oort Project: Napoleon, platform 31 & PBL RSA Nederland Voorjaarsdag 2014: Mobiliteit en Infrastructuur

Nadere informatie

Japo Ouwerkerk Media Rakkers, 17 januari 2012 Social Benefit Storytelling in Practice

Japo Ouwerkerk Media Rakkers, 17 januari 2012 Social Benefit Storytelling in Practice Japo Ouwerkerk Media Rakkers, 17 januari 2012 Social Benefit Storytelling in Practice Agenda 1. Introductie 2. What drives the world: Globale trends in Voedingsmiddelenwereld 3. Drives what we do: Intro

Nadere informatie

Energievoorziening Rotterdam 2025

Energievoorziening Rotterdam 2025 Energievoorziening Rotterdam 2025 Trends Issues Uitdagingen 9/14/2011 www.bollwerk.nl 1 Trends (1) Wereld energiemarkt: onzeker Toenemende druk op steeds schaarsere fossiele bronnen Energieprijzen onvoorspelbaar,

Nadere informatie

Finance Avenue 16 november 2013. Gilles Coens Verantwoordelijke portefeuillebeheer en advies

Finance Avenue 16 november 2013. Gilles Coens Verantwoordelijke portefeuillebeheer en advies Finance Avenue 16 november 2013 Gilles Coens Verantwoordelijke portefeuillebeheer en advies Wie zijn wij? Dichtbij en ten dienste van de klant Een luisterend oor inspelend op de behoe5e van de klant Een

Nadere informatie

Tankvaartonderzoek: Overzicht van de tankvloot en het probleem van de drijvende opslag

Tankvaartonderzoek: Overzicht van de tankvloot en het probleem van de drijvende opslag Tankvaartonderzoek: Overzicht van de tankvloot en het probleem van de drijvende opslag Edwin van Hassel BLN 14 Mei 2014 Probleemstelling (1) Laadcapaciteit tankvloot erg veel toegenomen(+94% vanaf 2000

Nadere informatie

Valt het herstel opnieuw stil? Peter Vanden Houte Chief economist ING België Mei 2013

Valt het herstel opnieuw stil? Peter Vanden Houte Chief economist ING België Mei 2013 Valt het herstel opnieuw stil? Peter Vanden Houte Chief economist ING België Mei 2013 1 De wereldeconomie lijkt een voorzichtig herstel in te zetten 2 Vooral de VS doen het een stuk beter De Amerikaanse

Nadere informatie

Overzicht inschrijvingsvereisten Handelsingenieur 2014-2015

Overzicht inschrijvingsvereisten Handelsingenieur 2014-2015 Overzicht inschrijvingsvereisten Handelsingenieur 2014-2015 BSc in de Toegepaste Economische Wetenschappen: Handelsingenieur Algemene regel: studenten die niet slagen voor minstens 30 studiepunten binnen

Nadere informatie

Digitalisatie, decentralisering en flexibilisering in de energiemarkt

Digitalisatie, decentralisering en flexibilisering in de energiemarkt Digitalisatie, decentralisering en flexibilisering in de energiemarkt Ervaringen en visie van een Digital Utility Jan De Decker CEO Next Kraftwerke BE & NL 23-05-2018 BELANGRIJKSTE TRENDS IVM DE ENERGIETRANSITIE

Nadere informatie

Chemisch recyclen kunststof verpakkingen. Karen van de Stadt & Kees Kerstens

Chemisch recyclen kunststof verpakkingen. Karen van de Stadt & Kees Kerstens Chemisch recyclen kunststof verpakkingen Karen van de Stadt & Kees Kerstens Wat doen we vandaag Stand van zaken Chemisch recyclen voor kunststof verpakkingen Huidig systeem recyclen voor kunststof verpakkingen

Nadere informatie

De Economische Impact van Onderhoud Wat kunnen we leren van de MORE4CORE benchmarkstudie?

De Economische Impact van Onderhoud Wat kunnen we leren van de MORE4CORE benchmarkstudie? De Economische Impact van Onderhoud Wat kunnen we leren van de MORE4CORE benchmarkstudie? Rob van Dongen Executive Consultant, Mainnovation 1 Agenda 1: Introductie More4Core benchmark studie 2: Voorlopige

Nadere informatie

Energiemarktanalyse voor Groenten & Fruit

Energiemarktanalyse voor Groenten & Fruit Energiemarktanalyse voor Groenten & Fruit door Powerhouse Marktvisie Macroeconomisch Nu Vorige keer Verwachting komende week Hoogste 14/15 AEX is jaarwinst kwijt. Chinese overheid kan niet voldoende ingrijpen.

Nadere informatie

WIN TIJD, WIN GELD WERELDWIJD

WIN TIJD, WIN GELD WERELDWIJD WIN TIJD, WIN GELD WERELDWIJD TNT GAAT EEN STAPJE VERDER Het zeer uitgebreide lucht- en wegennetwerk van TNT heeft nu een nog groter geografisch bereik: tot wel 99,9 % van de wereldwijde bestemmingen.

Nadere informatie

Bijlage 1: Berekening realisatie 9% duurzaam in 2010

Bijlage 1: Berekening realisatie 9% duurzaam in 2010 Bijlage 1: Berekening realisatie 9% duurzaam in 2010 Toelichting bij de doelstelling van 9% duurzame elektriciteit: - De definitie van de 9% doelstelling is conform de EU richtlijn duurzame elektriciteit

Nadere informatie

ExxonMobil SHE beleid

ExxonMobil SHE beleid ExxonMobil SHE beleid Samen werken aan Veiligheid Contractors én eigen personeel VOMI Themamiddag Veiligheid Focus op Veiligheid! Delta hotel, Vlaardingen, 12 oktober 2010 Ton Jeen, Environmental Advisor

Nadere informatie

Het nieuw industrieel beleid: - een korte review -de rol van Agentschap Ondernemen

Het nieuw industrieel beleid: - een korte review -de rol van Agentschap Ondernemen Het nieuw industrieel beleid: - een korte review -de rol van Agentschap Ondernemen Industrie in Vlaanderen blijft belangrijk 40 % Vlaamse toegevoegde waarde (15% BBP) 70 % O&O uitgaven 80 % Vlaamse export

Nadere informatie

Bouwstenen voor een nieuw energiebeleid. De uitdagingen in het energiebeleid. CD&V voorzitter Jo Vandeurzen

Bouwstenen voor een nieuw energiebeleid. De uitdagingen in het energiebeleid. CD&V voorzitter Jo Vandeurzen Bouwstenen voor een nieuw energiebeleid De uitdagingen in het energiebeleid CD&V voorzitter Jo Vandeurzen CD&V-studiedag, Vlaams Parlement 29 april 2006 Als ik zeg dat onze moderne westerse samenleving

Nadere informatie

Uitdagingen van Wind en Zon inpassing 28 november 2014

Uitdagingen van Wind en Zon inpassing 28 november 2014 Uitdagingen van Wind en Zon inpassing 28 november 2014 Ben Voorhorst COO TenneT 1 Onderwerpen TenneT algemeen Aandeel duurzaam Uitdaging inpassing duurzaam: - invloed weer - balanshandhaving - prijsontwikkeling

Nadere informatie

Energie en geopolitiek

Energie en geopolitiek Energie en geopolitiek Pieter Boot Groningen, 15 juni 2009 Deze presentatie Introductie Internationale energiemarkt Energie voorzieningszekerheid Energie en beleid 1 Introductie Dalende prijzen na juli

Nadere informatie

Mitel User Group. Gijs Borsboom, VP Sales Benelux. 21 mei, 2014

Mitel User Group. Gijs Borsboom, VP Sales Benelux. 21 mei, 2014 Mitel User Group Gijs Borsboom, VP Sales Benelux 21 mei, 2014 Van harte welkom op uw eigen meeting! Agenda van vandaag: Update Mitel & Aastra Gijs Borsboom Update Gebruikersgroep Voorstel en installatie

Nadere informatie

Smart Factory: Voordelen communicatieve infrastructuur

Smart Factory: Voordelen communicatieve infrastructuur Smart Factory: Voordelen communicatieve infrastructuur Wereldwijde veranderingen vereisen nieuwe manieren van denken en doen op het gebied van wereldwijde megatrends Demografische veranderingen Globale

Nadere informatie

De energietransitie in internationaal perspectief Dr. Ir. Martien Visser, lector energietransitie, Hanzehogeschool Groningen.

De energietransitie in internationaal perspectief Dr. Ir. Martien Visser, lector energietransitie, Hanzehogeschool Groningen. De energietransitie in internationaal perspectief Dr. Ir. Martien Visser, lector energietransitie, Hanzehogeschool Groningen Twitter: @BM_Visser De Nederlandse postzegel Dubbel zoveel CO2 als het wereldgemiddelde

Nadere informatie

WE KUKELEN DE AFGROND IN

WE KUKELEN DE AFGROND IN Fietsers komen de pont af bij steiger De Ruyterkade, februari 1951 Foto Ben van Meerendonk/Algemeen Hollands Fotopersbureau, collectie IISG, Amsterdam Heeft u wel eens van EROEI gehoord? De meeste mensen

Nadere informatie

Een voorwaardelijke toekomst

Een voorwaardelijke toekomst Een voorwaardelijke toekomst De chemie in Nederland Arnold Hardonk Rabobank arnold.hardonk@rabobank.com Inhoudsopgave INLEIDING... 9 DE EUROPESE CHEMIE ONDER DRUK... 14 MITIGERENDE FACTOREN... 20 DE NEDERLANDSE

Nadere informatie

DOUBLEDIVIDEND OUTLOOK 2015 KWALITEIT ONAFHANKELIJK BETROKKEN

DOUBLEDIVIDEND OUTLOOK 2015 KWALITEIT ONAFHANKELIJK BETROKKEN DOUBLEDIVIDEND OUTLOOK 2015 KWALITEIT ONAFHANKELIJK BETROKKEN DECEMBER 2014 1. Economie VS blijg anker Het IMF verwacht een wereldwijde economische groei van 3,8% in 2015 Met een verwachte economische

Nadere informatie

Third Industrial Revolution. auteur: Jeremy Rifkin Samenvatting door Jean Vercruysse Wincentive - Jaaroverzicht 2015

Third Industrial Revolution. auteur: Jeremy Rifkin Samenvatting door Jean Vercruysse Wincentive - Jaaroverzicht 2015 Third Industrial Revolution auteur: Jeremy Rifkin Samenvatting door Jean Vercruysse Wincentive - Jaaroverzicht 2015 Jeremy wie? Rifkin: Amerikaanse top econoom Lid van Foundation on Economic Trends Sociaal

Nadere informatie

Hoe gebruiken we de Maritieme Strategie om maritieme innovatie te stimuleren?

Hoe gebruiken we de Maritieme Strategie om maritieme innovatie te stimuleren? Hoe gebruiken we de Maritieme Strategie om maritieme innovatie te stimuleren? Brigit Gijsbers - Directeur Maritieme Zaken, Ministerie van Infrastructuur en Milieu De Nederlandse Maritieme Strategie 2015-2025

Nadere informatie

Zonnestroom en windstroom Samen meer

Zonnestroom en windstroom Samen meer Zonnestroom en windstroom Samen meer Van niche naar impact Wim Sinke -- Peter Eecen Perslunch ECN Amsterdam, CASA 400 2 juni 2015 www.ecn.nl Structuur Context klimaat + economie Uitzicht op 2050 Wind Technologie,

Nadere informatie

Lijst van te fuseren Compartimenten van J.P. Morgan Asset Management met ISINs

Lijst van te fuseren Compartimenten van J.P. Morgan Asset Management met ISINs Lijst van te fuseren Compartimenten van J.P. Morgan Asset Management s augustus 2013 Dit document wordt uitsluitend en als enige bedoeling ter informatie uitgebracht ter hulp bij het informeren naar uw

Nadere informatie

Komt CCS op tijd of haalt duurzame energie in? Pieter Boot Vijfde nationaal CCS Symposium 25 juni 2010

Komt CCS op tijd of haalt duurzame energie in? Pieter Boot Vijfde nationaal CCS Symposium 25 juni 2010 Komt CCS op tijd of haalt duurzame energie in? Pieter Boot Vijfde nationaal CCS Symposium 25 juni 2010 Cutting Energy Related CO 2 Emissions Baseline Emissions 62 Gt BLUE Map Emissions 14 Gt 2030 Key aspects

Nadere informatie

Kwaliteits- en Capaciteitsplan 2013

Kwaliteits- en Capaciteitsplan 2013 Kwaliteits- en Capaciteitsplan 2013 Bevindingen van de marktconsultatie Team Long term Grid Planning Arnhem, 11 september 2013 Inhoudsopgave Vraagontwikkeling Ontwikkelingen grootschalige productievermogen

Nadere informatie

volgens HbR zelfs verder Rotterdam

volgens HbR zelfs verder Rotterdam Heel Rijnmond één grote keten? Havenbedrijf Rotterdam Sandra Prenger 1 Heel Rijnmond industrial area logistics hub metropolitan area distribution volgens HbR zelfs verder Rotterdam Inhoud Havenvisie 2030

Nadere informatie

Nut en noodzaak van schaliegas in Nederland

Nut en noodzaak van schaliegas in Nederland Nut en noodzaak van schaliegas in Nederland Paul van den Oosterkamp, Jeroen de Joode Schaliegas Congres - IIR Amersfoort, 30-31 Oktober 2013 www.ecn.nl Visie ECN Rol gas in NL energiesysteem nu en straks

Nadere informatie

Global Sourcing. Universiteit Twente. Michiel Boreel. 15 december directeur strategie Sogeti Nederland VP strategy Sogeti Global

Global Sourcing. Universiteit Twente. Michiel Boreel. 15 december directeur strategie Sogeti Nederland VP strategy Sogeti Global Global Sourcing Universiteit Twente 15 december 2004 Michiel Boreel directeur strategie Sogeti Nederland VP strategy Sogeti Global Global Sourcing Angst, Mythen en Wishfull Thinking Universiteit Twente

Nadere informatie

AUKE HYLARIDES. Senior Product Marketing Manager Exact Software 2015 EXACT INTERNET OF THINGS - AIM ROADSHOW

AUKE HYLARIDES. Senior Product Marketing Manager Exact Software 2015 EXACT INTERNET OF THINGS - AIM ROADSHOW AUKE HYLARIDES Senior Product Marketing Manager Exact Software Exciting times In 2020, het aantal mobiele gebruikers richting 6 miljard; Internet gebruikers richting 4.7 miljard² Effect van IoT op de wereld

Nadere informatie

Klaar om te Wenden VCO Compliance symposium 4 oktober 2018

Klaar om te Wenden VCO Compliance symposium 4 oktober 2018 Klaar om te Wenden VCO Compliance symposium 4 oktober 2018 'Je kunt de toekomst niet voorspellen, maar je deze wel voorstellen. drs. Renate Kenter Expertise Professional in strategie-ontwikkeling: Scenario

Nadere informatie

Curriculum Vitae. Interim Senior Controller Drs. RA RC

Curriculum Vitae. Interim Senior Controller Drs. RA RC Curriculum Vitae Interim Senior Controller Drs. RA RC Delfin Finance Contactpersoon: Mark Simons Telefoonnummer: 06-52376775 E- mail: m.simons@delfin.eu Algemeen Kandidaatnummer K159 Aantal jaren ervaring

Nadere informatie

DEPARTEMENT LANDBOUW & VISSERIJ Vlaamse overheid Koning Albert II-laan 35 bus BRUSSEL T F

DEPARTEMENT LANDBOUW & VISSERIJ Vlaamse overheid Koning Albert II-laan 35 bus BRUSSEL T F DEPARTEMENT LANDBOUW & VISSERIJ Vlaamse overheid Koning Albert II-laan 35 bus 40 1030 BRUSSEL T 02 552 77 05 F 02 552 77 01 www.vlaanderen.be VERSLAG BEHEERSCOMITÉ VARKENS 19 SEPTEMBER 2018 ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

Nadere informatie

ProBeleggen Symposium 2018

ProBeleggen Symposium 2018 Selectie van beleggingen ProBeleggen Symposium 2018 Workshop Tim Peeters & Jim Tehupuring Welkom! Hoe en welke beleggingen selecteren? Sparen of beleggen of een combinatie? Welke aandelen interessant?

Nadere informatie

FINANCE DIRECTOR EMEA

FINANCE DIRECTOR EMEA #VACATURE Finance FINANCE DIRECTOR EMEA Wavin is één van de meest innovatieve spelers op het gebied van leidingsystemen voor bijvoorbeeld drinkwater, riolering, gas, elektro en telecom. Daarmee voorziet

Nadere informatie

Introductie in Energie- & Industriesystemen

Introductie in Energie- & Industriesystemen Introductie in Energie- & Industriesystemen TB141E Hoorcollege 1 Introductie en systemen Dr. ir. Émile J. L. Chappin Challenge the future 1 Energie- & Industriesystemen Foto CC BY SA: Merrymoonmary Challenge

Nadere informatie

Na aardgas komt zonneschijn

Na aardgas komt zonneschijn Economisch Bureau Na aardgas komt zonneschijn Hans van Cleef, sr. sectoreconoom energie 17 november 2016 @hansvancleef De uitdagende overgang naar een duurzame energievoorziening Mondiaal Europees Nederland

Nadere informatie

ROTTERDAM BIOPORT. Frans Jan Hellenthal Business Developer Havenbedrijf Rotterdam 8 december 2011

ROTTERDAM BIOPORT. Frans Jan Hellenthal Business Developer Havenbedrijf Rotterdam 8 december 2011 ROTTERDAM BIOPORT Frans Jan Hellenthal Business Developer Havenbedrijf Rotterdam 8 december 2011 Havenbedrijf Rotterdam N.V. Structuur: Overheids-N.V., aandeelhouders: de gemeente (70%) en het Rijk (30%)

Nadere informatie

Diepe geothermie Nationaal Onderzoek Programma Geothermie (NOPG) Waarom geothermie en waarom het NOPG?

Diepe geothermie Nationaal Onderzoek Programma Geothermie (NOPG) Waarom geothermie en waarom het NOPG? Diepe geothermie Nationaal Onderzoek Programma Geothermie (NOPG) Breed inzetbare goedkope duurzame energie Waarom geothermie en waarom het NOPG? In geothermie worden meerdere toepassingen onderscheiden

Nadere informatie

VFB: Dag van de Tips. 10 oktober 2015. Bert De Graeve, Voorzitter van de Raad van Bestuur, Bekaert

VFB: Dag van de Tips. 10 oktober 2015. Bert De Graeve, Voorzitter van de Raad van Bestuur, Bekaert VFB: Dag van de Tips 10 oktober 2015 Bert De Graeve, Voorzitter van de Raad van Bestuur, Bekaert Bekaert in een oogopslag - Gesticht in 1880 door Leo Leander Bekaert - Klanten in 120 landen en in de meest

Nadere informatie

Nationale Energieverkenning 2014

Nationale Energieverkenning 2014 Nationale Energieverkenning 2014 Remko Ybema en Pieter Boot Den Haag 7 oktober 2014 www.ecn.nl Inhoud Opzet van de Nationale Energieverkenning (NEV) Omgevingsfactoren Resultaten Energieverbruik Hernieuwbare

Nadere informatie

Horizontale planning - integratie in de gehele olie-en gas supply chain

Horizontale planning - integratie in de gehele olie-en gas supply chain Managementsamenvatting Horizontale planning - integratie in de gehele olie-en gas supply chain Neem planningsbesluiten voor maximale winst, meer veiligheid en minimalenadelige gevolgen voor het milieu

Nadere informatie

MDS technologie. Kennisinstituut Duurzaam Verpakken, 6 maart 2014

MDS technologie. Kennisinstituut Duurzaam Verpakken, 6 maart 2014 MDS technologie Kennisinstituut Duurzaam Verpakken, 6 maart 2014 Achtergrond Urban Mining Corp (UMC) Urban Mining Corp is een samenwerking tussen Fondel Urban Mining en de TU Delft De partijen werken al

Nadere informatie

Vlaams afval- en materialencongres 6 april

Vlaams afval- en materialencongres 6 april Vlaams afval- en materialencongres 6 april Erik de Baedts Directeur NVRD President MWE Board member ISWA Strategisch omgaan met grondstoffen Nederlandse vereniging van gemeenten ogv afvalbeheer & reiniging

Nadere informatie

Building effective IT demandsupply

Building effective IT demandsupply Building effective IT demandsupply structures Gerard Wijers Director Governance and Sourcing Management Agenda» Introductie Demand-Supply» Demand-Supply bij Vopak» Demand-Supply bij van Gansewinkel» Discussie

Nadere informatie

Ontmanteling & Hergebruik in NL: Een gezamenlijke inspanning

Ontmanteling & Hergebruik in NL: Een gezamenlijke inspanning Ontmanteling & Hergebruik in NL: Een gezamenlijke inspanning New emmergy 17 mei 2017 Berend Scheffers Ons energiesysteem 2 Energiesysteem Nederland 2015. Bron: NEV 2016, ECN, PBL, CBS, RVO Rol van gas

Nadere informatie

Chemische industrie in Duitsland

Chemische industrie in Duitsland Chemische industrie in Duitsland 1. Actuele situatie van de chemische industrie in Duitsland In vergelijking met het vorige kwartaal steeg de productie in het derde kwartaal van 2012 met 1,5 procent, terwijl

Nadere informatie

De Sisyphus-economie. Wordt 2015 een kopie van 2014 of verwachten we meer? Peter Vanden Houte Chief Economist ING Belgium

De Sisyphus-economie. Wordt 2015 een kopie van 2014 of verwachten we meer? Peter Vanden Houte Chief Economist ING Belgium De Sisyphus-economie Wordt 2015 een kopie van 2014 of verwachten we meer? Peter Vanden Houte Chief Economist ING Belgium 1 Europese herstel is stop-and-go proces 2 BBP-evolutie sinds de start van de crisis

Nadere informatie

M A R K T M O N I T O R E N E R G I E - januari 2015

M A R K T M O N I T O R E N E R G I E - januari 2015 M A R K T M O N I T O R E N E R G I E - januari 2015 Geachte relatie, Bijgaand ontvangt u de maandelijkse marktmonitor van Energy Services. De Marktmonitor is een maandelijkse uitgave van Energy Services.

Nadere informatie