De hobbelige weg naar Coby van der Linde

Transcriptie

1 De hobbelige weg naar 2050 Coby van der Linde

2 Waar gebruiken we energie voor? Transport (vooral olie) Lage temperstuur warmte (in Nederland vooral gas) Koelen van gebouwen (elektriciteit) Industriële warmte Opwekking elektriciteit (kolen, gas, soms olie, nucleair, hydro, moderne duurzame energie)

3 Verandering van de energiemix is tegelijk snel en langzaam; snel op nationaal vlak in sommige landen, langzaam in de wereld, ook omdat de vraag naar energie in de wereld nog steeds stijgt Aandeel in totale wereld energiemix Totale vraag naar energie in wereld in volumes stijgt

4 Snelheid van verandering bij eerdere veranderingen van de energie mix in de wereld 16% Shares of global primary energy Oil (1877) 12% Gas (1899) 8% Nuclear (1974) Hydro (1922) 4% Renewables (2008) 0% Years from reaching 1% share (projected) Note: - For sources of data pre-1965 see Economic development and the demand for energy by Ruehl et al, Energy Policy, BP Statistical Review of World Energy BP p.l.c. 2016

5 De wereld energie mix in 2015 Opkomst China

6 Verwachte veranderingen in de vraag naar energie in de periode Grote verschillen tussen regio s Mtoe European Union United States Japan Latin America Middle East Southeast Asia Africa China India Source: adapted from the presentation of the IEA WEO 2015

7 Ook in China wordt economische groei en vraag naar energie steeds meer ontkoppelt door start van nieuw stadium van economische ontwikkeling Energy demand (Mtoe) GDP (trillion dollars, PPP) China 60 GDP Energy demand Energy demand 20 GDP Source: adapted from the presentation of the IEA WEO 2015

8 Door technologische, economische en beleidsontwikkelingen vindt er wel een ontkoppeling plaats tussen groei van de economie en vraag naar energie; er is sprake van afnemende energie-intensiteit van de wereldeconomie Source: BP Energy Outlook 2016

9 Hoe vertaalde de opkomst van China zich in de wereld CO 2 emissies? Source: IEA De economische groei in China is zonder weerga geweest, maar wel vooral gebaseerd op kolen. Het heeft een enorm effect gehad op de ontwikkeling van alle energiemarkten, olie, gas, kolen en hernieuwbaar

10 De huidige grootste regionale ruwe olie handelsstromen Noord-Amerika nagenoeg zelfvoorzienend. Substantiële handel in olie en olieproducten van Rusland naar de EU. Grootste deel van olie uit het Midden-Oosten naar Azie (en groeiend) RUSSIA AND CIS CANADA EUROPE US MEXICO N.AFR. M.E. INDIA CHINA JAPAN SUBSAHARAN AFRICA OTHER ASIA LAT.AM. Map by CIEP

11 De huidige grootste aardgas handelsstromen Noord-Amerika wordt een netto-exporteur Interdependentie Rusland EU Russia door gaspijpleidingen (export naar Europa: 160 Bcm) Meeste LNG (Australisch, Qatari, Zuidoost Azie) gaat traditioneel naar Aziatische markten CANADA EUROPE RUSSIA AND CIS US CHINA JKT MEXICO N.AFR. M.E. INDIA SUBSAHARAN AFRICA LAT.AM. OTHER ASIA Map by CIEP JKT = JAPAN, KOREA, TAIWAN BLACK = PIPELINE, RED = LNG

12 Grootste handelsstromen in kolen Source: IEA Medium-Term Coal Market Report 2014.

13 Het energie-trilemma : betaalbaarheid, duurzaamheid en betrouwbaarheid Security Affordability Government: Regulation and Governance Field of tension Government: Policy and International Agreement Sustainability Government: Economic Policy Uitdaging voor beleidsmakers om alle drie de prioriteiten van energiebeleid te dienen, vooral in de lange periode van overgang van het ene naar het andere energiesysteem

14 Veranderende energie-importafhankelijkheid in de wereld drijft ook energiekeuzes richting nationaal geproduceerde energie, waaronder kolen en duurzaam Zelfvoorzienend? IMPORTAFHANELIJKHEID NEEMT FORS TOE Blijft import-afhankelijk Source: IEA World Energy Outlook 2015

15 Aandeel van nieuwe hernieuwbare elektriciteit is nog beperkt maar groeit snel Grootste bron van hernieuwbare elektriciteit is waterkracht! Aandelen van nieuwe hernieuwbaren nog klein Aandeel China (ong. 30%)en VS (ong. 20%) samen 50% wereld windcapaciteit, terwijl de EU de helft van de zonne-energiecapaciteit heeft, met snelle groei aandelen anderen 2014, Electricity Worldwide Source: REN21 (2015) Renewables 2015 Global Status Report

16 Energie is meer dan alleen elektriciteit Terwijl het aandeel van hernieuwbare energie al klein is in de elektriciteitsopwekking.. is de bijdrage van wind en zon aan de totale energiemix nog geringer! 2013, All-Energy Worldwide Source: REN21 (2015) Renewables 2015 Global Status Report

17 $/MWh Groei van zon en windcapaciteit ook geholpen door de recente kostenontwikkelingen Source: Bloomberg New Energy Finance (2015)

18 Echter bij wind en zon is integratie in het bestaande systeem de belangrijkste uitdaging! Duitsland moet veel pieken en dalen opvangen; het net moet hiervoor geschikt zijn Opwekking met wind Duitsland 2013 Solar Opwekking met zon in Duitsland 2013

19 Denemarken worstelt soms ook met inpassing! Het aandeel wind in de Deense elektriciteitsopwekking was 42% in 2015 Echter de productie van wind varieert van minuut tot minuut, iedere dag weer In Juli 2016 had Denemarken, bijvoorbeeld, te maken met zeer lage wind productie Het klimaatbeleid wordt ondergraven indien de achtervang met kolencentrales gebeurd Utilization in July 2016 Compiled from data available at energinet.dk (2016)

20 Nederlandse windproductie komt op gang; gemakkelijker nu de markt volwassener is geworden en kosten zijn gedaald Nederland boekt organisatievoordelen door bijv. stopcontacten op zee (gebaseerd op kostbare ervaringen elders (en de kosten van het stopcontact worden TenneT gedragen, niet door windparkontwikkelaar. Kosten komen in de netwerkkosten bij de consument.

21 De impact van energietransitie op de bedrijfsvoering van bestaande elektriciteitsbedrijven en de regulering in NW-Europa is groot

22 Ondanks de vele investeringen in duurzaam domineren olie, gas en kolen nog steeds in de energiemix (o.a. door concentratie op elektriciteit, wat een relatief klein deel is van totale energie mix) en dat zal nog wel even zo blijven op grond van het bestaande energiebeleid. Er is veel spin, bijv. over Energie Wende. CIEP (2016) graph based on Eurostat 2014 data

23 De belangrijkste energieleveranciers van de EU in 2013 De EU importeerde in % van het energieverbruik Energiehandel is een belangrijk onderdeel van de buitenlandse betrekkingen. Het gaat om grote stromen/posten van de betalingsbalans. De transitie van het energiesysteem heeft ook grote invloed op handelsrelaties. Energietransitie is ook een aanslag op de zekerheid van vraag van de handelspartners. Zij hebben veel geïnvesteerd in productie en exportcapaciteit. Vaak is een monocultuur ontstaan en deze landen hebben ook tijd nodig voor aanpassingen. We moeten deze landen meenemen in de transitie United States Nigeria Norway 57 Algeria Source: CIEP analysis based on Eurostat data. Numbers are in Mtoe and rounded off. Categories are: Crude oil (3100), Oil products (3200), Natural gas (4000) and Coal (2000).

24 Nederland Duitsland heeft door het Energie Wende beleid een markt gecreëerd van voldoende omvang om wind en zonneenergie volwassen te laten worden. Maar door de hoge uitgaven hieraan (door consumenten) is de capaciteit voor transitie in andere sectoren (warmte) minder geworden, terwijl CO 2 uitstoot niet afneemt. RLI en Energierapport geven een lange termijn visie gericht op CO 2 uitstoot vermindering en alle soorten energiegebruik, niet alleen elektriciteitssector (zoals in Duitsland), maar ook op transport, hoge (industrie) en lage (bebouwde omgeving) temperatuur warmte Nederland heeft al relatief veel laadpalen voor elektrisch vervoer (nieuwe infra is voorwaarde voor slagen van introductie elektrisch vervoer) Topteam energie (beleid) begint steeds meer resultaten op te leveren. R&D heeft relatief lange incubatietijd, zeker ten opzichte van ons politiek ongeduld. Aanhaken bij bestaande infrastructuur (vergisting en vergassing) en/of expertise in aanpalende sectoren (bv. Offshore industrie) Nederlandse energiemarkt is zeer internationaal georiënteerd en goed verbonden met wereldmarkten. Dat maakt het enerzijds moeilijker om los van de markt een omslag te maken (zelf nieuw te ontwikkelen energie) maar anderzijds biedt het grote netwerk (vloeistoffen (olie), gas en elektriciteit) de mogelijkheid om bij goede inpassing (bijv. door schonere moleculen te maken) snel voldoende klanten te bereiken. Energiesysteem is erg betrouwbaar (weinig storingen in vergelijking met buitenland) en dat vereist ook hoge kwaliteit en comfort van de nieuwe energiedragers. Integratie in het bestaande energiesysteem is belangrijk voor kosten van transitie en voor het draagvlak (verdeling kosten/baten)

25 Welke krantenkoppen wil ik niet zien en wel zien NIET: Nederland loopt achter (koploper kan kostbaar zijn; ken je economie; begroting overheid, etc.) Slechtste jongetje (?!) van de klas (zonder te vermelden wat de maatstaf is: klimaat of nieuwe energietechnologie capaciteit) Investeringen in fossiele brandstoffen hinderen duurzame investeringen (dat ligt er helemaal aan hoe het wordt aangepakt en verschilt bovendien per land; combi s met kolen???) WEL: Nederland maakt handig gebruikt van leerkosten elders Voorbereidingen transitie net zo belangrijk als uitvoering (netwerk, expertise) R&D belangrijk voor oplossen van hobbels van de toekomst Nederland neemt oude energiehandelspartners mee in transitie

26 Thank you! Visit us at